Ռազմագործողություն Տրանսիլվանիայում (1916)
 | |
|---|---|
 | |
| Թվական | 1916 թվականի օգոստոսի 28 - նոյեմբերի 26 |
| Մասն է | Առաջին համաշխարհային պատերազմ |
| Վայր | Տրանսիլվանիա, Ավստրո-Հունգարիա |
| Կոչվել է (անունով) | Տրանսիլվանիա |
| Արդյունք | Կենտրոնական ուժերի հաղթանակ |
| Հակառակորդներ | |
Անտանտ:  Ռումինիա Ռումինիա  Ռուսաստան Ռուսական կայսրություն | Կենտրոնական ուժեր: .svg){kind=small} Ավստրո-Հունգարիա Ավստրո-Հունգարիա.svg){kind=small} Գերմանական կայսրություն Գերմանական կայսրություն |
| Հրամանատարներ | |
| 1-ին բանակ: Յոհան Կուլկեր 2-րդ բանակ: Ալեքսանդր Ավերեսկու 4-րդ բանակ: Կոնստանտին Պրեզան 9-րդ բանակ: Պլատոն Լեչիցկի | 9-րդ բանակ: Էրիխ ֆոն Ֆալկենհայն 1-ին բանակ: Արթուր Արց ֆոբ Շտրաուսսենբուրգ |
| Կողմերի ուժեր | |
| 440 000 մարդ[1] | 70 000 մարդ[1] |
| Ռազմական կորուստներ | |
|
| |
Ռազմագործողություն Տրանսիլվանիայում (1916 թվականի օգոստոսի 28 - նոյեմբերի 26), Առաջին համաշխարհային պատերազմի խոշորագույն ռազմագործողություն, որի ընթացքում գրոհող ռումինական զորքերը ջախջախվել են ավստրո-գերմանական զորքերի կողմից և հետ են շպրտվել Ռումինիայի տարածք։ Ռումինիայի Առաջին համաշխարհային պատերազմի մեջ մտնելուց հետո ռումինական բանակը խոշորամասշտաբ հարձակում է սկսել Տրանսիլվանիայում, սակայն շուտով ռումինական զորքերը դադարեցրեցին հարձակումը։ Ավստրո-գերմանացիները հակահարձակում են իրականացնում և ստիպում ռումինական բանակին նահանջել։
Ռումինական զորքերը ծանր կորուստներ են կրում և ստիպված են լինում Ռուսաստանից օգնություն խնդրել։ Վերջինս ուժերի մի մասը հատկացնում է Ռումինիայի՝ Կենտրոնական ուժերից պաշտպանելու համար։
Նախապատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Առաջին համաշխարհային պատերազմի սկզբում Ռումինիան չեզոքություն էր պահպանում։ Այնուամենայնիվ, ռումինական կառավարությունը հարմար պահի էր սպասում, որպեսզի մտնի համաշխարհային պատերազմի մեջ այս կամ այն կոալիցիայի կողմից[2]։ Բուխարեստը ձգտում էր հանդես գալ Անտանտի կողմից, քանի որ Ռումինիան ցանկանում էր ձեռքբերել Ավստրո-Հունգարիայի տարածքը, որտեղ բնակվում էին մեծ թվով ռումինացիներ։ Ռումինիան հավակնում էր ավստրո-հունգարական տարածքների՝ Տրանսիլվանիայի, Բանատի և Բուկովինայի վրա[3]։
Այնուամենայնիվ, ռազմական գործողությունների սկսվելուն պես Ռումինիան պատերազմի մեջ մտնելու հնարավորություն չուներ։ 1916 թվականի կեսերին այդպիսի հնարավարությունը ռումինացիների մոտ հայտնվեց։ 1916 թվականի ամռանը ռուսական բանակը հաջող հարձակում է իրականացրել Արևելյան ռազմաճակատում, որի արդյունքում ավստրո-հունգարական բանակը ջախջախվել է և ծանր կորուստներ կրել։ Ավստրիական բանակները կորցրել են Գալիցիայի, Վոլինի և Բուկովինայի զգալի մասը։ Ռուսական բանակի հաղթանակը ռումինական կառավարությանը համոզեց Անտանտի վերջնական հաղթանակի մեջ։ Բացի այդ ռումինական կառավարությունը կարծում էր, որ ավստրո-հունգարական բանակը ջախջախված է և փլուզման եզրին է գտնվում[3]։
Այդ պայմաններում 1916 թվականի կեսերը համարելով իդեալական պահ պատերազմի մեջ մտնելու համար, ռումինական կառավարությունը բանակցություններ է սկսել Անտանտի կողմերի հետ։ Ռումինիային երաշխիք է տրվել, որ Անտանտի կողմից հանդես գալու դեպքում պատերազմից հետո ռումինական կառավարությունը կարող է հույս դնել Տրանսիլվանիայի, Բանատայի և Բուկովինայի միավորման վրա։
Ռումինիայի Անտանտի կողմը ներգրավելու գլխավոր դերը հատկացվում է Ֆրանսիային, իսկ ավելի հստակ՝ ֆրանսիական բանակի գլխավոր հրամանատար գեներալ Ժոզեֆ Ժոֆրին։ Նա կարծում էր, որ ռումինական բանակի հարվածը Տրանսիլվանիայում կնպաստի ավստրիական բանակի վերջնական փլուզմանը և պատերազմից Ավստրո-Հունգարիայի դուրս բերումը։ Այնուամենայնիվ, հարկ է նշել նաև այն, որ ոչ բոլոր դաշնակիցներն էին Ռումինիայի՝ նրանց կողմից հանդես գալու կողմնակիցները։ Ռուսական բանակի Գերագույն գլխավոր հրամանատարի ռազմակայանի շտաբի պետ գեներալ Ալեքսեևը ռումինական բանակը ոչ մարտունակ էր համարում և կանխատեսում էր ռումինական զորքերի շուտափույթ ջախջախում և Կենտրոնական ուժերի բանակների դուրս բերումը Ռուսաստանի հարավային սահմաններին։
արդյունքում բանակցություններից հետո, 1916 թվականի օգոստոսի 17-ին Բուխարեստում Անտանտի և Ռումինիայի երկրների միջև ստորագրվել են ռազմական և քաղաքական կոնվենցիաներ։ Օգոստոսի 27-ին Ռումինիան պատերազմ է հայտարարել Ավստրո-Հունգարիային, ի պատասխան դրան Կենտրոնական ուժերը պատերազմ են հայտարարել Ռումինիային։ Ռումինիան ներգրավվել է Առաջին համաշխարհային պատերազմի մեջ[2]։
Կողմերի ուժեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ռումինիա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ռումինական բանակի թվաքանակը կազմում էր 650 000 մարդ։ Սակայն բանակը վատ էր զինված սպառազինությամբ, մեծ մասը հին էր, մարտական պատրաստականությունը ցածր էր։ Բանակի ապահովումը ցածր մակարդակի վրա էր, և բանակի մեկ երրորդ մասը ստիպված էր ծառայել թիկունքում, որպեսզի ապահովի զորամասերի սպառազինումը։ Բանակի կազմում առկա էր ընդամենը 1300 զինատեսակ[4]։
Ռումինական բանակը կազմված էր չորս բանակներից, որոնց կազմում կար 20 դիվիզիա (10 առաջնահերթ և 10 երկրորդ հերթի)։ Հյուսիսային բանակը (չորրորդ բանակ) (3.5 դիվիզիա) գտնվում էր երկրի հյուսիսում և փաստացիորեն միացված էր Հարավ-արևմտյան ռազմաճակատի 9-րդ բանակին։ 1-ին (4 հետևակային դիվիզիա) և 2-րդ (3 հետևակային և 1 հեծելազորային դիվիզիաներ) բանակները տեղակայվել են Օյտոս լեռնանցքից մինչև Օրսովան։ 3-րդ բանակը տեղակայվել է մինչև Դանուբը՝ պաշտպանելով հարավային պետական սահմանը Բուլղարիայի կողմից[5]։ Այնուամենայնիվ, այն շատ թույլ էր իր կազմով և բաղկացած էր պահեստազորային միավորումներից։ Բացի այդ, 3-րդ բանակի հետ միասին գործում էր գեներալ Զայոնչկովսկու ռուսական բանակի 47-րդ կորպուսը, որը Ռումինիա էր ժամանել ռումինական զորքերին սատարելու համար[5]։
Կենտրոնական ուժեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Տրանսիլվանիայում ռումինական հարձակումը ետ մղելու համար ավստրո-գերմանական հրամանատարությունը արագ կերպով սկսեց ձևավորել բանակների խումբ, որի հրամանատար է նշանակվել Էրիխ ֆոն Ֆալկենհայնը։ Բանակների այս խմբի մեջ մտան 26 հետևակային և 7,5 հեծելազորային դիվիզիաներ։
Ավստրո-գերմանական հրամանատարությունն առանձնացրել է հետևյալ ուժերը՝ 9-րդ գերմանական բանակ, որը տեղակայվել է Կարլսբուրգ-Մյուլբախ շրջանում։ Ինչպես նաև ռումինական հարձակումը ետ մղելու համար հատկացված էր 1-ին ավստրո-հունգարական բանակը Արթուր Արց ֆոբ Շտրաուսսենբուրգի հրամանատարության տակ, որը զբաղեցնում էր Մարոշվաշարխեյ շրջանը[4]։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ 1,0 1,1 Трансильванская операция (անգլերեն)
- ↑ 2,0 2,1 1914—1918 թթ. Առաջին համաշխարհային պատերազմի պատմությունը / խմբագրվել է Ի. Ի. Ռոստունովի կողմից. — 1975. — Т. 2. — С. 206.
- ↑ 3,0 3,1 Կաղապար:Книга:Зайончковский А. М.: Первая мировая война
- ↑ 4,0 4,1 1914—1918 թթ. Առաջին համաշխարհային պատերազմի պատմությունը / խմբագրվել է Ի. Ի. Ռոստունովի կողմից. — 1975. — Т. 2. — С. 207-210.
- ↑ 5,0 5,1 Կաղապար:Книга:Зайончковский А. М.: Первая мировая война
Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Կաղապար:Книга:Зайончковский А. М.: Первая мировая война
- 1914—1918 թթ. Առաջին համաշխարհային պատերազմի պատմությունը / խմբագրվել է Ի. Ի. Ռոստունովայի կողմից. — М.: Նաուկա , 1975. — Т. 2. — 608 с.
- Мировые войны XX века: В 4 кн./Ин-т всеобщей истории. — М.: Наука, 2002. — ISBN 5-02-008804-8 Кн. 1: Первая мировая война: Ист. очерк/Отв. ред. Г. Д. Шкундин. — 2002. — 686 стр.: ил. ISBN 5-02-008805-6 (в пер.)
- Կաղապար:Книга:Вержховский Д.: ПМВ (1954)
- Կաղապար:Книга:Лиддел Гарт: History of the WW1
- Виноградов В. Н. Румыния в годы первой мировой войны. — Москва, 1969.