Ջևադ Կարահասան

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Ջևադ Կարահասան
բոս․՝ Dževad Karahasan
Ծնվել էհունվարի 25, 1953(1953-01-25)[1][2][3][…]
ԾննդավայրՏոմիսլավգրադ, 10 կանտոն, Բոսնիա և Հերցեգովինա ֆեդերացիա, Բոսնիա և Հերցեգովինա
Վախճանվել էմայիսի 19, 2023(2023-05-19)[4] (70 տարեկան)
Վախճանի վայրԳրաց, Ավստրիա[5]
Մասնագիտությունդրամատուրգ, համալսարանի դասախոս, գրող, ուսուցիչ, դրամատուրգ, խմբագիր, ակնարկագիր և թատերական քննադատ
Քաղաքացիություն Բոսնիա և Հերցեգովինա և  Ավստրիա
ԿրթությունԶագրեբի համալսարանի հումանիտար և սոցիալական գիտությունների ֆակուլտետ և Սարաևոյի համալսարան
Գրական ուղղություններպոստմոդեռնիստական գրականություն
ԱնդամակցությունԼեզվի և պոեզիայի գերմանական ակադեմիա
ԱշխատավայրՍարաևոյի համալսարան
Պարգևներ
ԱմուսինDragana Tomašević-Karahasan?[8]
 Dževad Karahasan Վիքիպահեստում

Ջևադ Կարահասան (բոսնիերեն՝ Dževad Karahasan, հունվարի 25, 1953(1953-01-25)[1][2][3][…], Տոմիսլավգրադ, 10 կանտոն, Բոսնիա և Հերցեգովինա ֆեդերացիա, Բոսնիա և Հերցեգովինա - մայիսի 19, 2023(2023-05-19)[4], Գրաց, Ավստրիա[5]), բոսնիացի գրող, էսսեիստ և փիլիսոփա[9][10], ով իր գրվածքների համար արժանացել է Հերդերի անվան մրցանակի, Գյոթեի մեդալի և այլ պարգևների։

2020 թվականին Ֆրանկֆուրտ քաղաքը նրան շնորհել է Գյոթեի անվան մրցանակ[11][12]։

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծնվել է Դուվնոյում (այժմ՝ Տոմիսլովգրադ), բոսնիական ընտանիքում։ Հայրը, իր բնորոշմամբ, հավատավոր կոմունիստ էր, մայրը՝ նվիրված մուսուլմանուհի։ Ինքն անձամբ շատ ժամանակ է անցկացրել ֆրանցիսկյան եղբայրների հետ՝ տեղի վանքում[13]։

Բարձրագույն կրթություն ստացել է Սարաևոյի համալսարանում, որտեղ գրականություն ու թատրոն է ուսումնասիրել։ Հետագայում Զագրեբի համալսարանի փիլիսոփայական ֆակուլտետում հաջողությամբ պաշտպանել է իր պատրաստած ատենախոսությունը և ստացել փիլիսոփայական գիտությունների դոկտորի աստիճան[14]։

1993 թվականին հեռացել է կռվի թատերաբեմ դարձած Սարաևոյից, քաղաք, որը հետագայում նրա երկերում կենտրոնական տեղ է գրավել, և որի համալսարանում 1986-1993 թվականներին աշխատել է որպես կատարողական արվեստների ակադեմիայի դեկան և դրամայի ու դրա տեսության դասախոս։ 1993 թվականից որպես հրավիրյալ դասախոս աշխատել է եվրոպական մի շարք համալսարաններում՝ ներառյալ Զալցբուրգի, Բեռլինի, Գյոթինգենի համալսարանները։ Միաժամանակ որպես թատերագիր աշխատակցել է երաժշտա-թատերական ARBOS ընկերությանը։ Նրա թատերգությունները բեմադրվել են Ավստրիայում (Վիեննա, Կրեմս, Հալայն, Այզենշտադ, Զալցբուրգ, Ֆիլլախ, Կլագենֆուրտ), Գերմանիայում (Գերա, Էրֆուրտ, Բեռլին, Լայպցիգ), Բոսնիա և Հերցեգովինայում (Սարաևո), Ուկրաինայում (Օդեսա), Չեխիայում (Պրահա, Հրադեց Կռալովե, Բռնո), Կոսովոյում (Պրիշտինա), Լեհաստանում (Շչեցին), Սինգապուրում (Սինգապուրի արվեստի փառատոն), ԱՄՆ-ում (մայրաքաղաք Վաշինգտոն

Կարահասանը նաև համբավավոր էսսեիստ է, բազմաթիվ հոդվածների հեղինակ, որոնք լույս են տեսել եվրոպական հեղինակավոր տարբեր պարբերականներում։

Մրցանակներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Շառլ Վելոնի անվան մրցանակ՝ լավագույն էսսեների համար (1994)[15]
  • Բրունո Կրայսկու անվան մրցանակ՝ քաղաքական թեմաներով գրքերի համար (1995)[15][16]
  • Հերդերի անվան մրցանակ (1999)[15]
  • Գրքի լայպցիգյան մրցանակ (2004)[17]
  • «Վիլենիցա» մրցանակ (2010)[18]
  • Գյոթեի մեդալ (2012)[15]
  • Գյոթեի անվան մրցանակ (2020)[11][19]

Երկեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վեպեր և էսսեներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • "The Eastern Divan", 1993 3-85129-084-4
  • "Sarajevo, Exodus of a City," 1993 1-56836-057-6
  • "About the exile in the open society" 1994
  • "King's legends," 1996 3-910161-73-1
  • "Citizen Handke, Serbs people" in "The anxiety of the poet from reality," 1996 3-88243-412-0
  • "Should 'Faust' be saved?" in "Freedom.Equality.Fraternity." Bregenzer Festspiele 1996
  • "The Rink of Shahrijar" 1997 3-87134-239-4
  • "Forms of life" (about theatre together with Herbert Gantschacher) 1999 3-85266-041-6
  • "The questions to the calendar" 1999 3-85266-118-8
  • "Sara and Serafina" 2000 3-87134-409-5
  • "The book of Gardens" 2002
  • "Poetics at the Border" (together with Markus Jaroschka) 2003 3-85489-084-2
  • "The Night Council" 2006 3-458-17291-2
  • "Reports from The Dark World" 2007 978-3-458-17337-3
  • "The Shadows of The Cities" 2010 978-3-458-17451-6
  • "The Solace of the Night Sky" 2015

Թատրոն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • "The Wheel of St. Catherine," National Theatre Sarajevo 1990
  • Abdullah Ibn al-Muqaffa" Theatre Akzent Vienna by ARBOS – Company for Music and Theatre 1994[20]
  • "The Song of Fools of Europe" Literary installation of a libretto, together with Herbert Gantschacher, Künstlerhaus Salzburg by ARBOS – Company for Music and Theatre 1994
  • "Povuceni Andjeo" Danube Festival in Krems by ARBOS - Company for Music and Theatre 1995
  • "The Concert of Birds" Künstlerhaus Salzburg by ARBOS – Company for Music and Theatre 1997 3-85266-037-8
  • "The Atlas of Feelings" Frankfurt/Oder 1999
  • "Woyzeck" adopted from the fragment of Georg Büchner, National Theatre Sarajevo 1999
  • "Babylon or The Trip of The Beautiful Jutte" European Cultural Centre Erfurt by ARBOS – Company for Music and Theatre 1999
  • "The Strangers" ARBOS – Company for Music and Theatre Vienna 2001
  • "UROBOS: Project Time" together with Herbert Gantschacher, Singapore Arts Festival by ARBOS – Company for Music and Theater 2001
  • "Snow and death" (adopted by Herbert Gantschacher) ARBOS – Company for Music and Theatre 2002
  • "On the edge of the desert" neuebuehnevillach by ARBOS – Company for Music and Theatre 2003
  • "An old Oriental Fable" ARBOS – Company for Music and Theatre 2004
  • "The Death of Empedocles" adopted from the fragment of Friedrich Hölderlin together with Herbert Gantschacher, ARBOS – Company for Music and Theatre 2005
  • "The One and The Other" ARBOS – Company for Music and Theatre 2005
  • "Banquet" neuebuehnevillach by ARBOS – Company for Music and Theatre 2005 ISSN 1012-4705
  • "The Maps of The Shadows" ARBOS – Companpy for Music and Theatre 2009
  • "Principle Gabriel" ARBOS – Company for Music and Theatre 2014[21]

Ռադիոդրամա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • "AL-Mukaffa" ORF Vienna 1994
  • "The Delighted Angel" ORF Vienna 1995

Աուդիո CD-ներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • "Al-Mukaffa" ARBOS 1996
  • "The Singing of The Fools of Europe" ORF ARBOS 1998
  • "UROBOS : Project Time" Singapore Arts Festival 2001
  • "Banquet" Tonstudio Weikert ARBOS 2006

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. 1,0 1,1 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.) / Hrsg.: Bibliographisches Institut & F. A. Brockhaus, Wissen Media Verlag
  2. 2,0 2,1 Proleksis enciklopedija, Opća i nacionalna enciklopedija (хорв.) — 2009.
  3. 3,0 3,1 Կերպարվեստի արխիվ — 2003.
  4. 4,0 4,1 4,2 Preminuo Dževad Karahasan
  5. 5,0 5,1 5,2 Dzevad Karahasan ist tot (գերմ.)Österreich 1.
  6. https://www.goethe.de/resources/files/pdf290/liste_preistraegerinnen_goethe-medaille_1955-20222023.pdf
  7. https://www.suhrkamp.de/rights/nachricht/dzevad-karahasan-receives-the-jeanette-schocken-prize-2019-b-2665
  8. http://kakanjske.com/wp-content/uploads/2015/06/264.pdf — P. 13.
  9. «Dzevad Karahasan erhält Goethe-Preis – Mannheimer Morgen». www.morgenweb.de (գերմաներեն). 2020 թ․ օգոստոսի 26. Վերցված է 2020 թ․ օգոստոսի 28-ին.
  10. V, F. «U Šangaju objavljen kineski prijevod remek-djela Dževada Karahasana». Radio Sarajevo. Վերցված է 2020 թ․ օգոստոսի 28-ին.
  11. 11,0 11,1 Wenzel, Tobias (2020 թ․ օգոստոսի 27). «Goethepreis für Dževad Karahasan – "Wenn ich unter Freunden sein will, muss ich zum Friedhof"». Deutschlandfunk Kultur (գերմաներեն). Վերցված է 2020 թ․ օգոստոսի 28-ին.
  12. «Dževad Karahasan: "Vereinfachungen kann ich mir nicht leisten"». Deutsche Welle (գերմաներեն). 2020 թ․ մայիսի 12. Վերցված է 2020 թ․ օգոստոսի 28-ին.
  13. Bach, Aya; Rose, Jasmina (2012 թ․ օգոստոսի 28). «Goetheova medalja za bosanskog graditelja mostova». Deutsche Welle (խորվաթերեն). Վերցված է 2012 թ․ օգոստոսի 29-ին.
  14. Keller, Ursula; Raku?a, Ilma (2004 թ․ հունվարի 1). Europa Schreibt. Was Ist Das Europ"ische an Den Literaturen Europas?. Central European University Press. էջ 184. ISBN 9789639241909 – via Google Books.
  15. 15,0 15,1 15,2 15,3 Kulturserver Graz: Dževad Karahasan
  16. «Archived copy». Արխիվացված է օրիգինալից 2010 թ․ հուլիսի 11-ին. Վերցված է 2010 թ․ հունիսի 12-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ արխիվը պատճենվել է որպես վերնագիր (link)
  17. «European Book Prize». Leipziger Buchmesse. Վերցված է 2021 թ․ դեկտեմբերի 10-ին.
  18. «Archived copy» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2011 թ․ հոկտեմբերի 7-ին. Վերցված է 2010 թ․ նոյեմբերի 7-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ արխիվը պատճենվել է որպես վերնագիր (link)
  19. List, Jutarnji (2020 թ․ մայիսի 8). «Jutarnji list – NAJPRESTIŽNIJE NJEMAČKO KNJIŽEVNO PRIZNANJE Dževad Karahasan dobitnik je ovogodišnje Goetheove nagrade, njeni su laureati bili i Freud, Hesse, Mann...». Jutarnji list (խորվաթերեն). Վերցված է 2020 թ․ օգոստոսի 28-ին.
  20. «Archived copy». Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ հունիսի 24-ին. Վերցված է 2010 թ․ հունիսի 12-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ արխիվը պատճենվել է որպես վերնագիր (link)
  21. «Archived copy». Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ ապրիլի 26-ին. Վերցված է 2014 թ․ հուլիսի 9-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ արխիվը պատճենվել է որպես վերնագիր (link)