Ջորջ Սել
| Ջորջ Սել | |
|---|---|
 | |
| Բնօրինակ անուն | անգլ.՝ George Szell |
| Ծնվել է | հունիսի 7, 1897[1][2][3][…] Բուդապեշտ, Ավստրո-Հունգարիա |
| Երկիր |  Հունգարիա և  ԱՄՆ |
| Մահացել է | հուլիսի 30, 1970[1][2][3][…] (73 տարեկան) Քլիվլենդ, Օհայո, ԱՄՆ |
| Ժանրեր | դասական երաժշտություն |
| Մասնագիտություն | դիրիժոր, դաշնակահար, կոմպոզիտոր, համալսարանի դասախոս և երաժիշտ |
| Գործիքներ | դաշնամուր |
| Աշխատավայր | Նոր Դպրոց և Հանս Այսլերի անվան բարձրագույն երաժշտական դպրոց |
| Լեյբլ | Epic Records |
| Կրթություն | Վիեննայի երաժշտության և կատարողական արվեստի համալսարան |
| Անդամակցություն | Արվեստների և գիտությունների ամերիկյան ակադեմիա |
| Պարգևներ |  և  |
 George Szell Վիքիպահեստում | |
Ջորջ Սել (անգլ.՝ George Szell, հունիսի 7, 1897[1][2][3][…], Բուդապեշտ, Ավստրո-Հունգարիա - հուլիսի 30, 1970[1][2][3][…], Քլիվլենդ, Օհայո, ԱՄՆ), գերմանացի և ամերիկացի դիրիժոր, դաշնակահար, մանկավարժ և կոմպոզիտոր։
Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
.jpg)
Սելը ծնվել է հունգարա-հրեական ընտանիքում։ Մեծացել է Վիեննայում, որպես դաշնակահար սովորել Ռիխարդ Ռոբերտի մոտ՝ Ռուդոլֆ Սյորկինի հետ միաժամանակ, ում հետ նա հետագայում երկարատև համագործակցել է[4]։ Նա Վիեննայի երաժշտության և կատարողական արվեստների համալսարանում Օյսեբիուս Մանդիչևսկու հետ սովորել է կոմպոզիցիայի և երաժշտության տեսություն։ Որոշ ժամանակ սովորել է նաև Մաքս Ռեգերի հետ Լայպցիգի կոնսերվատորիայում։ 10 տարեկանում հանդես է եկել որպես դաշնակահար, իսկ 14 տարեկանում կատարել իր ստեղծագործությունները։
Աշխատանքային գործունեություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Սելը որպես դիրիժոր առաջին անգամ հանդես է եկել 1914 թվականին Բեռլինի Բլյուտներ նվագախմբի հետ։ Մինչև 1916 թվականը նա Բեռլինի Թագավորական ներկայացումներ օպերային թատրոնի երկրորդ դիրիժորն է եղել, իսկ 1917-1918 թվականներին եղել է Ստրասբուրգի օպերային թատրոնի գլխավոր դիրիժոր։ 1919-1924 թվականներին աշխատել է Պրահայում, Դարմշտադում և Դյուսելդորֆում, 1924-1929 թվականներին ղեկավարել է Գերմանիայի պետական օպերայի նվագախումբը և միաժամանակ եղել Բեռլինի Բարձրագույն երաժշտական դպրոցի պրոֆեսոր։ 1929-1937 թվականներին եղել է Նոր գերմանական թատրոնի երաժշտական ղեկավար և Պրահայի Գերմանական երաժշտական ակադեմիայի պրոֆեսոր։ 1932 թվականից ղեկավարել է եվրոպական խոշոր սիմֆոնիկ նվագախմբեր՝ Վիեննայի, Բեռլինի, Լոնդոնի ֆիլհարմոնիան և այլն։ Սելը 1936-1939 թվականներին եղել է Գլազգոյի Շոտլանդական ազգային նվագախմբի և միևնույն ժամանակ Հաագայի Ռեզիդենց նվագախումբի գլխավոր դիրիժոր[5]։ 1938-1939 թվականների թատերական խաղաշրջանի ժամանակ աշխատել է Ավստրալիայում և ղեկավարել տեղի ռադիոյի նվագախումբը[5][5]։
Ստեղծագործություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Սելը ռոմանտիկ դիրիժոր է եղել. նրա երաժշտության տեմպը ճկուն էր՝ արտահայտիչ ռուբատոյով (իտալ.՝ rubato): Սելի երգացանկը հսկայական է, հիմնականում կատարել է մոնումենտալ կոմպոզիցիաներ՝ սիմֆոնիաներ. այդ թվում Ֆրանց Շուբերտի մեծ «Դո մաժորը» (ֆր.՝ C-dur), Բեթհովենի 3-րդ սիմֆոնիան («Հերոսական»), Սերգեյ Պրոկոֆևի 5-րդ սիմֆոնիան։
Սելը 1916 թվականին հեղինակել է նվագախմբի համար իր սեփական թեմայով վարիացիաներ, 1920 թվականին՝ Քնարական նախերգանքը, դաշնամուրային կվինտետ և ստեղծագործություններ դաշնամուրի համար։
Շրջագայություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Սելը բազմաթիվ համերգային շրջագայություններ է ունեցել Եվրոպայում և ԱՄՆ-ում։ 1939 թվականից ապրել է ԱՄՆ-ում և1946 թվականին քաղաքացիություն է ստացել [4]։ Ղեկավարել է ամերիկյան առաջատար նվագախմբերը, իսկ 1942-1946 թվականներին աշխատել է Մետրոպոլիտեն օպերայում[6]։ Նա 1946 թվականին ստանձնել է Քլիվլենդի նվագախմբի ղեկավարությունը, որը Սելի գլխավորությամբ դարձել է աշխարհում լավագույններից մեկը։ 1957-1965 թվականներին այդ նվագախմբի հետ շրջագայել են եվրոպական երկրներում, ինչպես նաև 1965 թվականին եղել են ԽՍՀՄ-ում։ Ելույթներ է ունեցել բազմաթիվ երաժշտական փառատոներում, այդ թվում՝ Զալցբուրգում[5]։
Ճանաչում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
2010 թվականի նոյեմբերին դասական երաժշտության մասին բրիտանական BBC ամսագրի (անգլ.՝ BBC Music Magazine) անցկացված հարցման հիման վրա, որը աշխարհի տարբեր երկրների 100 դիրիժորների վերաբերյալ էր և որում ընդգրկված էին այնպիսի երաժիշտներ, ինչպիսիք են Դեվիս Կոլինը՝ (Միացյալ թագավորություն), Վալերի Գերգիևը (Ռուսաստան), Գուստավո Դուդամելը (Վենեսուելա), Մարիս Յանսոնսւ (Լատվիա)։ Սելը բոլոր ժամանակների քսան ամենանշանավոր դիրիժորների ցուցակում 14-րդն է եղել[7]։ Սելը դասվել է «Գրամաֆոն» (անգլ.՝ Gramophone) ամսագրի Փառքի սրահում[8]։
Մահ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Սելը մահացել է 1970 թվականին։ Թաղված է Ջորջիայի Սենդի-Սպրինգս քաղաքում։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Encyclopædia Britannica
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.) / Hrsg.: Bibliographisches Institut & F. A. Brockhaus, Wissen Media Verlag
- ↑ 4,0 4,1 Rosenberg Donald (2000)։ «The Cleveland Orchestra story : second to none»։ Gray & Co։ Վերցված է 2021-02-20
- ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 «The Arts»։ Arno Press։ 1978։ Վերցված է 2021-02-20
- ↑ «classical music - andante - proper conduct»։ web.archive.org։ 2007-03-04։ Վերցված է 2021-02-20
- ↑ «BBC - Press Office - Carlos Kleiber voted greatest conductor of all time»։ www.bbc.co.uk (en-GB)։ Վերցված է 2021-02-20
- ↑ https://www.gramophone.co.uk/halloffame
Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- «George Szell»։ Encyclopedia Britannica (անգլերեն)։ Վերցված է 2021-02-20
- «George Szell»։ AllMusic (անգլերեն)։ Վերցված է 2021-02-20
- «Wayback Machine»։ web.archive.org։ 2006-08-21։ Վերցված է 2021-02-20
- «- the european archive : item page: lp-00759_BeG - Johannes Brahms -»։ web.archive.org։ 2011-07-26։ Վերցված է 2021-02-20
|
Վիքիպահեստ նախագծում կարող եք այս նյութի վերաբերյալ հավելյալ պատկերազարդում գտնել Ջորջ Սել կատեգորիայում։ |
| ||||||||||||||||||||
- Հունիսի 7 ծնունդներ
- 1897 ծնունդներ
- Բուդապեշտ քաղաքում ծնվածներ
- Հուլիսի 30 մահեր
- 1970 մահեր
- ԱՄՆ-ում մահացածներ
- Վիեննայի երաժշտության և կատարողական արվեստի համալսարանի շրջանավարտներ
- Անձինք այբբենական կարգով
- Երաժիշտներ այբբենական կարգով
- Գերմանացի դիրիժորներ
- Գերմանացի դաշնակահարներ
- Գերմանացի դասական երաժիշտներ
- Ամերիկացի դասական երաժիշտներ
- Հունգարացի դիրիժորներ
- Հունգարացի կոմպոզիտորներ
- 20-րդ դարի դասական կոմպոզիտորներ
- «Գրեմմի» մրցանակի դափնեկիրներ
- Գերմանացի մանկավարժներ