Jump to content

Ջոն ֆոն Նոյման

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Ջոն ֆոն Նոյման
John von Neumann
Ծնվել էդեկտեմբերի 28, 1903(1903-12-28)[1][2][3][…]
Բուդապեշտ, Հունգարիայի թագավորություն, Ավստրո-Հունգարիա[4]
Մահացել էփետրվարի 8, 1957(1957-02-08)[4][2][3][…] (53 տարեկան)
Ուոլթեր Ռիդի անվան ռազմական բժշկական կենտրոն, Վաշինգտոն, ԱՄՆ[5][6]
բնական մահով[2]
ԳերեզմանՓրինսթոնի գերեզմանատուն[7]
Քաղաքացիություն Հունգարիա և  ԱՄՆ
Դավանանքհուդայականություն, քրիստոնեություն և կաթոլիկություն
Մասնագիտությունմաթեմատիկոս, համակարգչային գիտնական, ֆիզիկոս, տնտեսագետ և համալսարանի դասախոս
Հաստատություն(ներ)Փրինսթոնի համալսարան[2], Ֆրիդրիխ-Վիլհելմի համակսարան[2], United States Atomic Energy Commission?[8], Համբուրգի համալսարան[2], Ընդլայնված հետազոտությունների ինստիտուտ[2], Armed Forces Special Weapons Project?[2], Ballistic Research Laboratory?[2], Naval Ordnance Laboratory?[2] և Լոս Ալամոսի Ազգային Լաբորատորիա[2]
Գործունեության ոլորտֆունկցիոնալ վերլուծություն[9], գործաղեկավարների տեսություն, մաթեմատիկա[9], ֆիզիկա[9], խաղերի տեսություն[9], cellular automaton?[9], բազմությունների տեսություն[9], քվանտային ֆիզիկա[9], ատոմային ռումբ[9] և ինֆորմատիկա[9]
Պաշտոն(ներ)նախագահ
ԱնդամակցությունԱՄՆ-ի Գիտությունների ազգային ակադեմիա[10], Արվեստների և գիտությունների ամերիկյան ակադեմիա[11], Ամերիկական փիլիսոփայական ընկերություն[12], Նիդերլանդական արվեստների և գիտությունների թագավորական ակադեմիա, Լինչեի ազգային ակադեմիա[12], Լոնդոնի մաթեմատիկական ընկերություն[13], Մաթեմատիկական վիճակագրության ինստիտուտ[14], Տնտեսաչափական ընկերություն[15] և United States Atomic Energy Commission?[12]
Ալմա մատերՖաշորիի գիմնազիա (1921)[2], Ֆրիդրիխ-Վիլհելմի համակսարան (1923)[2], Ցյուրիխի տեխնիկական բարձրագույն դպրոց (1925), Բուդապեշտի համալսարան (1926)[2] և Գյոթինգենի համալսարան (1927)[2]
Տիրապետում է լեզուներինհունգարերեն[16], ֆրանսերեն, գերմաներեն[16], լատիներեն, հին հունարեն և անգլերեն[1][9][16]
Գիտական ղեկավարԼիպոտ Ֆեյեր
Եղել է գիտական ղեկավարDonald B. Gillies?[17], Մորիս Փրայս[17], Israel Halperin?[17], Friederich Ignaz Mautner?[17] և John Patterson Mayberry?[17]
Պարգևներ
Ամուսին(ներ)Կլարա Դան ֆոն Նոյման[2] և Mariette Kövesi?[20]
Երեխա(ներ)Մարինա Ուայթմեն
ՀայրMax von Neumann?
ՄայրMargaret Neumann?
 John von Neumann Վիքիպահեստում

Ջոն ֆոն Նոյման, անգլ.՝ John von Neumann, գերմ.՝ Johann von Neumann, ծնունդով՝ Յանոշ Լայոշ Նոյման (հունգ.՝ Neumann János Lajos, դեկտեմբերի 28, 1903(1903-12-28)[1][2][3][…], Բուդապեշտ, Հունգարիայի թագավորություն, Ավստրո-Հունգարիա[4] - փետրվարի 8, 1957(1957-02-08)[4][2][3][…], Ուոլթեր Ռիդի անվան ռազմական բժշկական կենտրոն, Վաշինգտոն, ԱՄՆ[5][6]), ծագումով հունգար ամերիկացի մաթեմատիկոս, ֆիզիկոս։ ԱՄՆ-ի ազգային ԳԱ անդամ (1937)։ Առավել հայտնի է որպես համակարգիչների ժամանակակից ճարտարապետության նախահայր (այսպես կոչված ֆոն Նոյմանի ճարտարապետություն), քվանտային մեխանիկայում օպերատորների տեսության կիրառմամբ, ինչպես նաև որպես Մանհեթենի նախագծի մասնակից և խաղերի տեսության ու վանդակային ավտոմատների ստեղծող։

Կենսագրություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծնվել է 1903 թ.-ին՝ Բուդապեշտում, հարուստ հրեական ընտանիքում։ 1911 թ.-ին ընդունվել է Լյութերական գիմնազիան։ 1913 թվականին ընտանիքը ստանում է ազնվական տիտղոս և անվան ֆոն նախդիրը։ 30-ական թվականներին ԱՄՆ-ում նրա անունը վերափոխվեց Ջոնի։ 1926 թ. ավարտել է Ցյուրիխի բարձրագույն տեխնիկական դպրոցը, միաժամանակ նաև Բուդապեշտի համալսարանը, որտեղ ստացել է (1926) դոկտորի կոչում։ Դասախոսել է Բեռլինի (1926-1929), Համբուրգի (1929-1930) և Փրինսթոնի (1930-1933) համալսարաններում։ 1933 թվականից՝ Փրինսթոնի հեռանկարային հետազոտությունների ինստիտուտի պրոֆեսոր, 1940 թվականից՝ բանակային և ծովային տարբեր հաստատությունների խորհրդական։ Մասնակցել է առաջին ատոմային ռումբի ստեղծման աշխատանքներին։ Եղել է Ատոմային էներգիայի հանձնաժողովի անդամ (1955 թվականից)։

Հայտնի է որպես ժամանակակից համակարգիչների ճարտարապետության նախահայր, ինչպես նաև Մանհեթենյան նախագծի մասնակից և խաղերի տեսության ստեղծող։ Ջոն Ֆոն Նոյմանը մահացել է ոսկրային քաղցկեղից 1957 թ.-ին։ Աշխատանքները վերաբերում են ֆունկցիոնալ անալիզին և դասական ու քվանտային մեխանիկայում դրա կիրառություններին։ Ուսումնասիրություններ ունի մաթեմատիկական տրամաբանության և տոպոլոգիական խմբերի բնագավառում։ Զբաղվել է խաղերի տեսության հարցերով։ Մեծ ավանդ ունի առաջին ԷՀՄ-երի ստեղծման գործում։ Կարևոր ավանդ ունի քվանտային ֆիզիկայի, քվանտային տրամաբանության, ֆունկցիոնալ վերլուծության, ինֆորմատիկայի, և տնտեսագիտության բնագավառներում։

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
  2. ↑ 2,00 2,01 2,02 2,03 2,04 2,05 2,06 2,07 2,08 2,09 2,10 2,11 2,12 2,13 2,14 2,15 2,16 2,17 2,18 2,19 2,20 2,21 2,22 2,23 2,24 Մակտյուտոր մաթեմատիկայի պատմության արխիվ — 1994.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Biografisch Portaal — 2009.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 Нейман Джон фон // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 Нейман Джон фон // Нейман Джон фон (ռուս.) — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 Macrae N. John von Neumann: The Scientific Genius Who Pioneered the Modern Computer, Game Theory, Nuclear Deterrence, and Much More — 1992. — P. 380. — ISBN 0-679-41308-1
  7. ↑ http://www.cemeteryregister.com/search.asp?id=NJ_PRINCETON
  8. ↑ John von Neumann — NAS.
  9. ↑ 9,00 9,01 9,02 9,03 9,04 9,05 9,06 9,07 9,08 9,09 Չեխիայի ազգային գրադարանի կատալոգ
  10. ↑ http://www.nasonline.org/member-directory/deceased-members/20000935.html
  11. ↑ https://www.amacad.org/sites/default/files/academy/multimedia/pdfs/publications/bookofmembers/electionIndex1900-1949.pdf
  12. ↑ 12,0 12,1 12,2 Notable Names Database — 2002.
  13. ↑ https://www.lms.ac.uk/sites/default/files/HONORARY%20MEMBERS_0.pdf
  14. ↑ 14,0 14,1 Scientific Legacy Database — Institute of Mathematical Statistics.
  15. ↑ 15,0 15,1 https://www.econometricsociety.org/society/organization-and-governance/fellows/memoriam
  16. ↑ 16,0 16,1 16,2 CONOR.Sl
  17. ↑ 17,0 17,1 17,2 17,3 17,4 Mathematics Genealogy Project — 1997.
  18. ↑ https://www.presidency.ucsb.edu/documents/citation-accompanying-medal-freedom-presented-dr-john-von-neumann
  19. ↑ Prize: Bôcher Memorial Prize Year: 1938 — AMS.
  20. ↑ https://home.csulb.edu/~cwallis/labs/computability/vn.html
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ջոն ֆոն Նոյման» հոդվածին։
 ⛭ 
  Թեմատիկ կայքեր
Բառարաններ և հանրագիտարաններ
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 8, էջ 220)։
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Ջոն_ֆոն_Նոյման&oldid=9946386» էջից