Ջենդ

Ջենդ
Ջենդ
Դիրք	Կզըլ-Օրդայի մարզ Ղազախստան
Տարածք	Ժանկալա
Հիմնադրվել է	11-րդ դար
Ավերվել է	14-րդ դար

Ջենդ (նաև՝ Ջանդ, Ջենտ), քաղաք Սիրդարյայի ստորին հոսանքում, որը նկարագրվել է 11-րդ և 12-րդ դարերի աշխարհագրագետների կողմից որպես Թուրքեստանի մուսուլմանական խոշոր քաղաքներից մեկը։ Ներկայումս գտնվում է Ղազախստանի Կզըլ-Օրդայի մարզում։

Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ջենդ քաղաքը Մետաքսի ճանապարհի վրա գտնվող հիմնական քաղաքներից մեկն էր։ Այս ժամանակաշրջանում Արալյան ծովը հաճախ կոչվում է Ջենդի ծով։ Ջենդը եղել է օղուզների կենտրոնական քաղաքը և եղել է թյուրքական Սելջուկների դինաստիայի իշխանության սկզբնական կենտրոնը և դինաստիայի հիմնադրի՝ Սելջուկի հանգստարանը։

Խորեզմշահ Ալա ադ-Դին Ատսիզը 1128 թվականից հետո գրավում է քաղաքը^[1], 1152 թվականին նա իր որդի Իլ-Արսլանին նշանակեց քաղաքի կառավարիչ, իսկ նա, իր հերթին, դառնալով խորեզմշահ, իր որդուն Թեքեշին դարձրեց Ջենդի կառավարիչ։

Ենթադրվում է, որ քաղաքը ավերվել է մոնղոլների կողմից Միջին Ասիայի գրավման ժամանակ։ Ըստ այլ աղբյուրների, մոնղոլների արշավանքների ժամանակ Ջոչի խանը քաղաքը թողել է անձեռնմխելի, քանի որ այն հանձնվել է նրան։

Չինգիզ խանի կայսրությունը ուլուսների բաժանվելուց հետո (13-րդ դարում) Ջենդը դառնում է խան Ջոչիի կենտրոնակայանը^[2]։

Այս հնաքաղաքը կոչվում է Ժանկալա, այն գտնվում է Ժանադարյայի աջ ափին, ներկայիս Ղազախստանի Հանրապետության Կզըլ-Օրդա քաղաքից 115 կմ դեպի արևմուտք։ Հնաքաղաքի տարածքը մոտ 40 հեկտար է, այն շրջապատված է բերդապարսպով։ 20-րդ դարում բազմաթիվ արշավներ են իրականացվել քաղաքը գտնելու համար։ 2012 թվականին ղազախ հնագետները հայտնաբերել են ավերակներ^[3], որը նրանք անվանում են պատմական քաղաքի իրական գտնվելու վայրը։