Ջեյմս Դեյվիդ Վենսի ելույթը Մյունխենում
Ժողովրդավարական ինստիտուտների լեգիտիմություն
| Վարչատարածքային միավոր | • Վերին Բավարիա • Մյունխեն • Ալտշտադտ-Լեհել  | |
|---|---|---|
| Վայր | • Ալշտադտ (Մյունխեն) • Մյունխենի անվտանգության համաժողով | |
| Լեզու | անգլերեն | |
| Թվական | 14 փետրվարի 2025 | |
| Speaker | Ջեյմս Դեյվիդ Վենս | |
2025 թվականի փետրվարի 14-ին Մյունխենի անվտանգության համաժողովում ԱՄՆ փոխնախագահ Ջեյմս Դեյվիդ Վենսը բացահայտ ու կոշտ քննադատության է ենթարկել Եվրամիության ղեկավարությանը՝ ասելով, որ այն հրաժարվում է ազատ խոսքի և ժողովրդավարության սկզբունքներից, որոնք ավանդաբար համարվում են արևմտյան աշխարհի հիմնաքարերը։ Նա ընդգծել է, որ այս միտումը ոչ միայն սպառնում է եվրոպական երկրների ներքին կայունությանը, այլև կասկածի տակ է դնում անդրատլանտյան գործընկերության հիմքերը։
Ելույթը դիտվել է որպես ԱՄՆ-ի և Եվրոպայի միջև հարաբերությունների պատմության շրջադարձային պահ: Այն առանձնահատուկ հնչեղություն է ստացել ԱՄՆ նախագահ Դոնալդ Թրամփի և Ռուսաստանի նախագահ Վլադիմիր Պուտինի վերջին հեռախոսազրույցի ֆոնին։ Շատ փորձագետներ և վերլուծաբաններ Վենսի ելույթը դիտել են որպես «գաղափարական պատերազմի»[1] հայտարարում և եվրոպական դաշնակիցների հետ « մշակութային առճակատման» սկիզբ[2]։ Մամուլն այն անվանել է «խոյահարված», որը կկործանի անդրատլանտյան հարաբերություններում տասնամյակներ հաստատված ստատուս քվոն[3]:
Նախապատմություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ամերիկայի Միացյալ Նահանգների փոխնախագահ Ջեյմս Դեյվիդ Վենսը, որ նախկինում մասնակցել է համաժողովին որպես սենատոր, խոսել է ԱՄՆ-ի և Եվրոպայի հարաբերություններում աճող լարվածության համատեքստում, որը պայմանավորված է Դոնալդ Թրամփի երկրորդ ժամկետի ընթացքում ԱՄՆ արտաքին քաղաքականության փոփոխություններով: Նրա ելույթը կենտրոնացած է եղել Ռուսաստանի ներխուժմանը Ուկրաինա, ինչպես նաև Ռումինիայում և Գերմանիայում շարունակվող քաղաքական և տնտեսական ճգնաժամերին[4]:
 Արտաքին տեսաֆայլեր
| |
|---|---|
|
|
 |
Համաժողովից քիչ առաջ Դոնալդ Թրամփը հեռախոսազրույց է ունեցել ՌԴ նախագահ Վլադիմիր Պուտինի հետ, որի ընթացքում կողմերը պայմանավորվել են սկսել խաղաղ բանակցություններ՝ ուկրաինական հակամարտությունը կարգավորելու համար։ Սակայն այս ծրագրերը անհանգստություն են առաջացրել Եվրոպայում, քանի որ Ուկրաինան և եվրոպական երկրները չեն ներառվել բանակցային գործընթացում։ Սա հանգեցրել է մի քանի եվրոպական երկրների արտաքին գործերի նախարարների հայտարարություններին, որոնք շեշտում էին, որ անհրաժեշտ է Եվրամիության ներգրավումը ճգնաժամի կարգավորման ցանկացած բանակցություններում[4][5]։
Հիմնական կետեր
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ջեյմս Դեյվիդ Վենսի ելույթի հիմնական թեզը, ինչպես նշել են վերլուծաբանները, այն էր, որ եվրոպական ժողովրդավարության հիմնական սպառնալիքները գալիս են ոչ թե արտաքին պետություններից, ինչպիսիք են Ռուսաստանը կամ Չինաստանը, այլ ներսից են[6]։ Նա կենտրոնացել է զանգվածային ներգաղթի խնդրի վրա՝ այն անվանելով Եվրոպայի ամենանշանակալի մարտահրավերներից մեկը։ Նա նաև մատնանշել է Գերմանիայի արտասահմանում ծնված բնակիչների ռեկորդային քանակը և դրսից դեպի Եվրամիություն աճող ներգաղթը, որը, ըստ նրա, եվրոպական առաջնորդների «գիտակից որոշումների» արդյունքն է։ Վենսը հարցը կապել է նախորդ օրը Մյունխենում տեղի ունեցած միջադեպի հետ, որտեղ աֆղան ներգաղթյալը մեքենայով մխրճվել է ցույցի մեջ: Նա կոչ է արել եվրոպացի քաղաքական գործիչներին ավելի զգայուն լինել միգրացիայի վերաբերյալ հանրային մտահոգությունների նկատմամբ[7]:
Ժողովրդավարական ինստիտուտների լեգիտիմություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Վանսը մտահոգություն է հայտնել, որ Եվրոպայի ժողովրդավարական ինստիտուտները և ազատ խոսքի իրավունքը վտանգի տակ են։ Նա ուղղակիորեն մեղադրել է եվրոպացի քաղաքական գործիչներին «ընտրությունները չեղարկելու» մեջ՝ նկատի ունենալով 2024 թվականի Ռումինիայի նախագահական ընտրությունների առաջին փուլի չեղարկումը, որոնք հաղթել է ծայրահեղ աջակողմյան անկախ թեկնածու Կալին Գեորգեսկուն[8]: Վենսը քննադատել է եվրոպացի պաշտոնյաների մոտեցումը ընտրական գործընթացների ամբողջականության ապահովման հարցում։ Նա ընդգծել է, որ ժողովրդավարական համակարգերը պետք է բավականաչափ ճկուն լինեն արտաքին ազդեցությանը դիմակայելու համար: Վենսը ընտրությունների չեղարկումը համեմատել է խորհրդային ժամանակաշրջանին բնորոշ պրակտիկայի հետ։ Նա նշել է, որ եթե ժողովրդավարությունը կարող է ոչնչացվել մի քանի հարյուր հազար դոլարի դիմաց, որը ծախսվում է թվային գովազդի վրա մեկ այլ երկրից, ապա այդպիսի համակարգը բավականաչափ ուժեղ չի կարող լինել[9]: Վենսը նաև ասել է, որ ռումինական դատարանները որոշել են չեղյալ համարել ընտրությունները՝ հիմնվելով «հետախուզական ծառայությունների թույլ կասկածների և մայրցամաքում իրենց հարևանների հսկայական ճնշման վրա»՝ նկատի ունենալով Եվրամիությանը[8]։
Խոսքի ազատություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Նրա համար մեկ այլ մտահոգություն էր որոշ եվրոպական առաջնորդների կողմից «ապատեղեկատվություն» և «կեղծիքներ» հասկացությունների օգտագործումը որոշակի խմբերի շահերը քողարկելու համար՝ ուղղված այլընտրանքային տեսակետների դեմ, որոնք կարող էին այլ կարծիք արտահայտել կամ, Աստված մի արասցե, այլ կերպ քվեարկեն, կամ նույնիսկ հաղթեն ընտրություններում[8] Նա քննադատել է Մեծ Բրիտանիայի կառավարությանը խոսքի ազատությունը սահմանափակող օրենքների համար՝ բերելով Ադամ Սմիթ-Քոնորի օրինակը, որը բանտարկվել էր Բորնմութում աբորտների կլինիկայի շուրջ «անվտանգ գոտին» խախտելու համար[10] Վենսը նաև դատապարտել է Շվեդիայի գործողությունները, որտեղ քրիստոնյա ակտիվիստը դատապարտվել է Ղուրանն այրելու համար, Գերմանիայում ոստիկանական գործողությունները՝ հակաֆեմինիստական արտահայտությունների համար, և Շոտլանդիայի կառավարության գործողությունները «անվտանգ գոտիների» մոտ գտնվող բնակիչներին նախազգուշացումներ ուղարկելու համար, որ մասնավոր աղոթքն անօրինական է[11] Իր ողջ ելույթում Վենսը շեշտել է ժողովրդավարության օրինականության և ժողովրդի ինքնիշխանության կարևորությունը՝ կոչ անելով եվրոպացի առաջնորդներին չվախենալ հասարակական կարծիքից, նույնիսկ եթե այն վիճարկում է կայացած դիրքորոշումները։ Ելույթը կոնկրետ քննադատություն է պարունակել հենց Մյունխենի անվտանգության համաժողովի հասցեին` որոշ պոպուլիստ քաղաքական առաջնորդների մասնակցությունից բացառելու համար[8]։
Վենսը անդրադարձել է նաև ամերիկյան ներքին քաղաքականության հարցերին՝ քննադատելով նախկին նախագահ Ջո Բայդենին: Վենսը մեղադրել է Բայդենին սոցիալական ցանցերի կորպորացիաների հետ համագործակցելու համար այսպես կոչված «դեզիֆորմացիայի» գրաքննության համար, ներառյալ Ուհանի լաբորատորիայից COVID-19 վիրուսի հնարավոր արտահոսքի հիպոթեզի համար: Նա հավաստիացրել է, որ Թրամփի վարչակազմը կգործի ճիշտ հակառակ գծով՝ դեմ արտահայտվելով հակակարծիքության ճնշման քաղաքականությանը, որը, ըստ նրա, իրականացրել էր նախորդ վարչակազմը[8] Նա հավելել է. «Եթե ամերիկյան ժողովրդավարությունը կարողացել է տանել Գրետա Թունբերգի 10 տարվա խրատները, ապա դուք, տղաներ, կդիմանաք Իլոն Մասկի մի քանի ամիսներին»: Սա պատասխան էր Մասկի դեմ մեղադրանքներին, կապված նրա աջակցությանը Գերմանիայի համար այլընտրանք կուսակցությանը (AfD), որը շատերը համարել էին ընտրություններին միջամտելու փորձ[12]։
ԱՄՆ-ի և ԵՄ-ի հարաբերություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Վենսը անդրադարձել է նաև ամերիկա-եվրոպական հարաբերությունների հարցերին, ներառյալ պաշտպանության ծախսերը և անվտանգության համագործակցությունը: Կրկնելով Թրամփի վարչակազմի հավատարմությունը Եվրոպայի անվտանգության ապահովմանը, նա ընդգծել է եվրոպական երկրների պաշտպանության ներդրումների մեծացման անհրաժեշտությունը: Վենսը հիշատակել է Ուկրաինայի և Ռուսաստանի միջև հակամարտության խելացի կարգավորման հնարավորությունը, միաժամանակ քննադատելով եվրոպական հռետորաբանությունը, որը Արևմուտքի դեմ Ռուսաստանի դիմակայությունը ներկայացնում է որպես ժողովրդավարության պաշտպանություն, չնայած իր կողմից բերված օրինակներին, որոնք ենթադրում են ժողովրդավարական սկզբունքների խախտումներ Եվրոպայում[8]։
Արձագանք
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ջեյմս Դեյվիդ Վենսի ելույթը եվրոպացի քաղաքական գործիչներին շփոթեցրել է[13]։ CNN-ը նշել է, որ համաժողովի մասնակիցների մեծ մասը, լսելով Վենսի խոսքը, «մնացել է քարե դեմքերով», իսկ ծափահարությունները հազվադեպ են եղել և զուսպ[14]։ The Guardian-ը Մյունխենի համաժողովի լսարանը նկարագրել է որպես «ցնցված» և «լուռ»[15]։ The Washington Post-ը Վենսի խոսքը անվանել է «փորձ «Մեր Ամերիկան կրկին մեծ դարձնենք» կարգախոսն արտահանել Եվրոպա»[16]։ Վենսը միայն համառոտ է հիշատակել Ռուսաստանի և Ուկրաինայի միջև հակամարտությունը, ինչը հիասթափեցրել է հանդիսատեսին, որը սպասել է խաղաղ բանակցությունների վերաբերյալ Թրամփի վարչակազմի ծրագրերի մասին մանրամասներ լսել[17]։
Արևելյան Եվրոպայի չներկայացած ներկայացուցիչը նշել է, որ Վենսի ելույթը միակ թեման էր, որ մյուս պաշտոնյաները քննարկել են գագաթնաժողովի ընթացքում: ԱՄՆ-ի և Եվրոպայի մի քանի դիվանագետներ և պաշտոնյաներ մտահոգություն են հայտնել ելույթից, իսկ նրանցից մեկը հայտարարել է, որ այն հանգեցրել է դրան, որ «դահլիճը լցված էր բաց բերաններով մարդկանցով»։ Տեխասի հանրապետական սենատոր Ջոն Կոռնին հույս է հայտնել, որ Վենսի խոսքը եվրոպացիներին կհասկացնի, «որ ամերիկյան ուսերին իրենց անվճար ուղևորությունը ավարտվել է»։ ԱՄՆ-ի նախկին բարձրաստիճան դիվանագետը ելույթը բնութագրել է որպես «ահազանգ» Եվրոպայի համար, որը ազդարարում է, որ ԱՄՆ-ը, որի հետ նա սովոր է գործել, այլևս նախկինը չէ[3]։
Գերմանիայի պաշտպանության նախարար Բորիս Պիստորիուս քննադատել է Վենսի կողմից որոշ եվրոպական երկրների համեմատությունը ավտորիտար ռեժիմների հետ՝ դա անընդունելի անվանելով[18] Եվրոպական դիվանագիտության ղեկավար Կայա Կալլասը նշել է, որ իր կարծիքով ԱՄՆ-ը փորձում է հակամարտություն առաջացնել[19], իսկ Գերմանիայի կանցլերը Օլաֆ Շոլց ամերիկյան փոխնախագահի խոսքը «գռգռիչ» է անվանել[20]։ Շվեդիայի արտգործնախարար Մարիա Մալմեր Սթեներգարդը հրաժարվել է մեկնաբանել Վենսի կողմից Ղուրանի այրման դատապարտման մասին խոսքը, սակայն Շվեդիայի նախկին վարչապետ Կառլ Բիլդտը իր ելույթը անվանել է «սպասվածի վատ» և մեղադրել Վենսին Գերմանիայի ընտրական քարոզարշավում խոշոր միջամտության մեջ՝ Աֆդի ծայրահեղ աջ կուսակցության օգտին: ՀԴԿ-ի առաջնորդ և կանցլերի թեկնածու Ֆրիդրիխ Մերցը մտահոգություն է հայտնել Վենսի հայտարարությունների վերաբերյալ և հայտարարել, որ Վաշինգտոնը «բացահայտ միջամտում է ընտրություններին»[21]։ Նորվեգիայի վարչապետ Յոնաս Գար Սթյորեն, չնայած ընդունել է, որ Վենսը իր տեսակետը արտահայտելու իրավունք ունի, նայց չի համաձայնել, որ Եվրոպայում խոսքի ազատության մասին պնդումներն ավելի կարևոր են, քան Ուկրաինայի, Ռուսաստանի և Չինաստանի հետ կապված անվտանգության ընթացիկ հարցերը[22]։ Ռուսաստանում ԱՄՆ նախկին դեսպան Մայքլ Մաքֆոլը նշել է, որ Վենսը սխալ է ախտորոշել Եվրոպայի խնդիրը՝ ավելացնելով, որ գրաքննությունը համարել Եվրոպայի ամենախոշոր խնդիրը, սխալ է[13]։
Շոտլանդական կառավարության ներկայացուցիչը հերքել է Շոտլանդիայի օրենքի վերաբերյալ Վենսի հայտարարությունը՝ հայտարարելով, որ մարդկանց իրենց տանը աղոթելու արգելքի մասին ոչ մի նամակ չի ուղարկվել, իսկ օրենքը վերաբերում է միայն «կանխամտածված կամ անխոհեմ գործողություններին»: Շոտլանդական խորհրդարանի անդամ Ջիլլիան Մաքքեյը, որը պատասխանատու է օրենքի մշակման համար, Վենսի հայտարարությունները անվանել է «անհեթեթություն» և ենթադրել է, որ նա կամ վատ է տեղեկացված կամ գիտակցաբար խեղաթյուրում է փաստերը[23]։
ԱՄՆ նախագահ Դոնալդ Թրամփը, Սպիտակ տանը պատասխանելով լրագրողների հարցերին, Վենսի խոսքը անվանել է շատ լավ, հիանալի և մեղադրել է Եվրոպային, որ «կորցնում է խոսքի ազատության իր հրաշալի իրավունքը»: Թրամփը հավելել է, որ եվրոպական առաջնորդներին պատճառ չկա զայրանալ փոխնախագահի ելույթի պատճառով[24][25]։ ՆԱՏՕ-ի գլխավոր քարտուղար Մարկ Ռուտտեն Վենսի խոսքը անվանել է «փիլիսոփայական», ավելացնելով, որ նա «ընդգծել է ԱՄՆ-ի և Եվրոպայի միասնությունը և նշել է խոսքի ազատության և ժողովրդավարության մեր ընդհանուր արժեքները»[26]։
Վերլուծություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Axios պորտալի վարկածով, Վենսի խոսքը կարող է անուղղակիորեն կապված լինել Գերմանիայում քաղաքական իրավիճակի հետ, որտեղ հիմնական քաղաքական կուսակցությունները հրաժարվել են «Գերմանիայի համար այլընտրանք» ծայրահեղ աջ կուսակցության հետ կոալիցիցիայից[27]։
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ «In Munich, JD Vance declares ideological war on Europe». Le Monde. 2025-02-15.
- ↑ Lynch, Suzanne (2025-02-15). «JD Vance brings culture war to Europe». Politico (անգլերեն). Վերցված է 2025-02-16-ին.
- ↑ 3,0 3,1 «Vance brings a wrecking ball to diplomatic gathering in Munich». Politico (անգլերեն). 2025-02-14. Վերցված է 2025-02-16-ին.
- ↑ 4,0 4,1 Haberman, Maggie (2025-02-12). «Trump Says Call With Putin Is Beginning of Ukraine Peace Negotiations». The New York Times (ամերիկյան անգլերեն). 0362-4331. Վերցված է 2025-02-16-ին.
- ↑ Roth, Andrew (2025-02-13). «No lasting peace in Ukraine without European role in talks, leaders say after Trump-Putin call». The Guardian (բրիտանական անգլերեն). 0261-3077. Վերցված է 2025-02-16-ին.
- ↑ Gilchrist, Karen (2025-02-14). «JD Vance criticizes European democracy, says greatest threat is 'from within'». CNBC (անգլերեն). Վերցված է 2025-02-16-ին.
- ↑ «Full Speech: Vice President JD Vance Tells Munich Security Conference "There's A New Sheriff In Town"». realclearpolitics.com (անգլերեն). Վերցված է 2025-02-16-ին.
- ↑ 8,0 8,1 8,2 8,3 8,4 8,5 «Full Speech: Vice President JD Vance Tells Munich Security Conference "There's A New Sheriff In Town"». realclearpolitics.com (անգլերեն). Վերցված է 2025-02-16-ին.
- ↑ «JD Vance attacks Europe over free speech and migration». BBC (անգլերեն). 2025-02-15. Վերցված է 2025-02-16-ին.
- ↑ «Vance takes swipe at UK in speech at Munich security summit». The Independent (անգլերեն). 2025-02-14. Վերցված է 2025-02-16-ին.
- ↑ «Vance turns on European allies in blistering speech that downplayed threats from Russia and China». CNN (անգլերեն). 2025-02-14. Վերցված է 2025-02-16-ին.
- ↑ «Munich Security Conference: JD Vance 's blast on Europe ignores Ukraine and defence agenda». BBC (անգլերեն). 2025-02-15. Վերցված է 2025-02-16-ին.
- ↑ 13,0 13,1 «JD Vance attacks Europe over migration, free speech». Politico. 2025-02-14.
- ↑ «JD Vance criticizes European allies for not listening to their citizens». CNN. 2025-02-14. Արխիվացված օրիգինալից 2025-02-14-ին. Վերցված է 2025-02-14-ին.
- ↑ «JD Vance stuns Munich conference with blistering attack on Europe's leaders». The Guardian. 2025-02-14.
- ↑ «Vance meets with leader of far-right German party, exports MAGA message». The Washington Post. 2025-02-14.
- ↑ «Vance Tells Europeans to Stop Shunning Parties Deemed Extreme». The New York Times. 2025-02-14. Արխիվացված օրիգինալից 2025-02-14-ին. Վերցված է 2025-02-14-ին.
- ↑ «German minister: comparing Germany with authoritarian regime is unacceptable». Reuters. 2025-02-14.
- ↑ «EU's Kallas: listening to Vance speech felt like United States was trying to pick fight with us». Reuters. 2025-02-14.
- ↑ «MSC 2025: Scholz to speak after 'irritating' Vance diatribe». Deutsche Welle. 2025-02-14.
- ↑ «US 'interference' in election 'disturbs' chancellor candidate Merz». Deutsche Welle. 2025-02-14.
- ↑ Chao-Fong, Léonie (2025-02-14). «Zelenskyy demands 'real security guarantees' before peace talks; Vance accused of 'trying to pick a fight' with EU – as it happened». the Guardian (բրիտանական անգլերեն). 0261-3077. Վերցված է 2025-02-16-ին.
- ↑ «JD Vance abortion buffer zone comments branded 'dangerous' by MSP». BBC News (անգլերեն). 2025-02-15. Վերցված է 2025-02-16-ին.
- ↑ «Trump says he loves JD Vance's viral speech blasting Europe and 'ruffling feathers' of allies». Daily Mail. 2025-02-14.
- ↑ «Трамп похвалил речь Вэнса в Мюнхене и посоветовал Европе быть осторожной». РБК. 2025-02-15.
- ↑ «NATO chief calls Vance's speech "philosophical," says Europe must "grow up" and increase defense spending». CNN. 2025-02-14.
- ↑ «Vance takes MAGA to Munich with speech scolding European leaders». Axios. 2025-02-14.