Պֆորցհայմ

Բնակավայր
Պֆորցհայմ
գերմ.՝ Pforzheim
Դրոշ Զինանշան
Երկիր	Գերմանիա
Ներքին բաժանում	Hohenwart?, Büchenbronn?, Dillweißenstein?, Eutingen an der Enz? և Würm?
Առաջին հիշատակում	1067
Մակերես	98,07 կմ²
ԲԾՄ	273 մետր
Բնակչություն	▲127 849 մարդ (դեկտեմբերի 31, 2022)
Ժամային գոտի	UTC+1 և UTC+2
Հեռախոսային կոդ	07234 և 07231
Փոստային դասիչ	75172–75181
Ավտոմոբիլային կոդ	PF
Պաշտոնական կայք	pforzheim.de​(գերմ.)
Պֆորցհայմ (Գերմանիա)
Պֆորցհայմ Վիքիպահեստում

Պֆորցհայմ (գերմ.՝ Pforzheim, ալեմանյան բարբառ՝ Pforze), քաղաք Գերմանիայի հարավային մասում՝ Բադեն-Վյուրթեմբերգ երկրամասում, Շտուտգարտից 27 կիլոմետր դեպի արևմուտք, Կարլսռուեից 25 կիլոմետր դեպի արևելք։ Համարվում է Նորդշվարցվալդ մարզի մայրաքաղաքը։ Հռչակվել է որպես ոսկերչության և ժամացույցագործության եվրոպական կենտրոն։ Պֆորցհայմը պատկերավոր կերպով անվանվում է Շվարցվալդի դարպաս կամ Ոսկե քաղաք։ Զբաղեցնում է 98,03 քառակուսի կիլոմետր տարածք։ Բնակչության թվաքանակը 2010 թվականի տվյալներով եղել է 119 000, 2021 թվականի դեկտեմբերի 31-ի տվյալներով՝ 125.529։ Բնակիչները հաղորդակցվում են գերմաներենի յուրօրինակ խոսվածքով։ Բնակչության թվից ելնելով՝ Պֆորցհայմն ունի մեծ քաղաքի (Großstadt) կարգավիճակ։ Համարվում է նաև ազատ քաղաք (Kreisfreie Städte), քաղաքային օկրուգ (Stadtkreis)։ Էնց շրջանի վարչական կենտրոնն է, թեև այդ շրջանի կազմի մեջ չի մտնում։

Պֆորցհայմը մեքսիկացի նշանավոր նկարչուհի Ֆրիդա Կալոյի հոր՝ լուսանկարիչ Կարլ Վիլհելմ (Գիլիերմո) Կալոյի, ինչպես նաև դերասանուհի Եվա Վիլմայի հոր՝ Օտտո Ռիֆլե-Կրտսերի ծննդավայրն է։

Պատմություն

Քաղաքի ներկայիս տարածքում շուրջ երկու հազար տարի առաջ հին հռոմեացիները բնակավայր են հիմնել։ Իր տարեգրության ընթացքում Պֆորցհայմը երկու անգամ հիմնիվեր ավերվել է. 1789 թվականին՝ հրդեհի, 1945 թվականին՝ դաշնակից զորքերի օդուժի ռմբակոծությունների հետևանքով։

Երկուսուկես դար առաջ մարկգրաֆ Կարլ Ֆրիդրիխ ֆոն Բադենի թույլտվությամբ ֆրանսիացի Ժան Ֆրանսուա Աուտրանն այստեղ կառուցել է զարդերի ու ժամացույցների մանուֆակտուրա, որի գործունեության շնորհիվ Պֆորցհայմը փոքրիկ բնակավայրից վերածվել է խոշոր քաղաքի և ոսկերչության ու ժամագործության աշխարհահռչակ կենտրոնի։ Ներկայումս գերմանական ոսկեղենի ու արծաթեղենի արտադրության 70 % -ը և դրանց արտահանման 80 % ը բաժին է ընկնում պֆորցհայմյան ձեռնարկություններին։

Ժողովրդագրություն

Պատմական բնակչություն
Տարեթիվ Բնակ․ տ․ ±% 1500 800 —     1689 1000 +0.12% 1789 4311 +1.47% 1810 5572 +1.23% 1830 6284 +0.60% 1849 10 711 +2.85% 1855 12 377 +2.44% 1871 19 803 +2.98% 1890 29 988 +2.21% 1900 43 373 +3.76% 1910 69 082 +4.76% 1925 78 859 +0.89% 1933 79 816 +0.15% 1939 79 011 −0.17%	Տարեթիվ Բնակ․ տ․ ±% 1946 46 752 −7.22% 1950 54 143 +3.74% 1961 82 524 +3.91% 1970 90 338 +1.01% 1975 108 635 +3.76% 1980 106 500 −0.40% 1985 104 100 −0.45% 1987 106 530 +1.16% 1990 112 944 +1.97% 1997 118 300 +0.66% 2000 117 156 −0.32% 2003 115 777 −0.39% 2020 126 016 +0.50%

Քույր քաղաքներ

Պֆորցհայմի քույր քաղաքներն են՝

• Իսպանիա, Գեռնիկա (1989)
• Ֆրանսիա, Սեն Մոր դե Ֆոսե (1989)
• Իտալիա, Վիչենցա (1991)
• Ռուսաստան, Իրկուտսկ (2007)
• Թուրքիա, Նևշեհիր (2007)
• Լեհաստան, Չենստոխովա (2007)
• Հունգարիա, Դյոր-Մոշոն-Շոպրոն (2007)
• Խորվաթիա, Օսիյեկ (2008)

Անվանի անձինք

• Յոհաննես Ռոյխլին (1455–1522), հումանիստ փիլիսոփա
• Ֆիլիպ Յակոբ Բեկեր (1763–?), նկարիչ
• Բերտա Բենց (1849–1944), Կարլ Բենցի կինը
• Վիկտոր Մայեր (1857–1946), գործարար
• Հայնրիխ Օտտո Վիլանդ (1877–1957), քիմիկոս, Նոբելյան մրցանակի դափնեկիր
• Էրիխ Ռոտակեր (1888–1965), փիլիսոփա, հասարակագետ
• Յուլիուս Մոզեր (1882–1970), գործարար

Պատկերասրահ

• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 

Գրականություն

• Klaus Kortüm։ Portus – Pforzheim. Untersuchungen zur Archäologie und Geschichte in römischer Zeit. In։ Quellen und Studien zur Geschichte der Stadt Pforzheim. Bd. 3, Thorbecke, Sigmaringen 1995, ISBN 3-7995-7403-4.
• F. Huttenlocher, H. Dongus։ Die naturräumlichen Einheiten auf Blatt 170 Stuttgart. Bad Godesberg 1967.
• Stefan Pätzold։ Kleine Geschichte der Stadt Pforzheim. Braun, Karlsruhe 2007, ISBN 978-3-7650-8359-4.
• Christian Groh։ Geschichte der Stadt Pforzheim. Wartberg-Verlag, Gudensberg-Gleichen 2005, ISBN 3-8313-1514-0.
• Hans Georg Zier։ Geschichte der Stadt Pforzheim. Theiss, Stuttgart 1982, ISBN 3-8062-0234-6.
• Das Land Baden-Württemberg. Band V, Stuttgart 1976, S. 437–452.
• Johann Pflüger։ Geschichte der Stadt Pforzheim. Pforzheim 1989 (Nachdruck der Ausgabe von 1862; Volltext).
• Hans-Peter Becht (Hrsg.)։ Pforzheim im Mittelalter. Studien zur Geschichte einer landesherrlichen Stadt. Thorbecke, Sigmaringen 1983, ISBN 3-7995-6044-0.
• Hans-Peter Becht (Hrsg.)։ Pforzheim in der frühen Neuzeit. Thorbecke, Sigmaringen 1989, ISBN 3-7995-6045-9.
• Hans-Peter Becht (Hrsg.)։ Pforzheim im 19. und 20. Jahrhundert. Thorbecke, Sigmaringen 1996, ISBN 3-7995-6046-7.
• Hans Peter Becht u. a.։ Die „Chronik der Stadt Pforzheim“ 1891–1939. Verl. Regionalliteratur, Ubstadt-Weiher, 1996, ISBN 3-929366-41-X.
• Ottmar Sexauer։ Die Mundart von Pforzheim. H. Eichblatt, Leipzig 1927 (zugleich phil. Dissertation Heidelberg 1925).
• G. Heinz։ Mundart der Pforzemer Seggl. Pforzheim 1984.
• Robert Künzig u. a.։ Pforzheim, ein Heimatbuch. Biesinger, Neuenbürg 1956.
• Kurt Schwab։ Straßen- und Kleinbahn in Pforzheim. Kenning, Nordhorn 1997, ISBN 3-927587-64-8.
• Christoph Timm։ Pforzheim. Kulturdenkmale im Stadtgebiet. Verlag Regionalkultur, Ubstadt-Weiher 2004, ISBN 3-89735-221-4.
• Folke Damminger։ Pforzheim: Vom römischen vicus zur markgräflichen Residenz. In։ Acta Praehistorica et Archaeologica. Band 34, 2002. S. 241–257.
• Luigi Monzo։ Plädoyer für herbe Schönheiten. Gastbeitrag im Rahmen der Ausstellung ‚SOS Brutalismus – Rettet die Betonmosnter‘. In։ Pforzheimer Zeitung, 27. Februar 2018, S. 6.

Արտաքին հղումներ

• Stadt Pforzheim
• Pforzheim im Stadtwiki Pforzheim-Enz
• Artikel und Fotos auf „Baukunst Baden“ zur Kritik am Pforzheimer Stadtbild
• Video zum Stadtbild und dem Vorhaben der Pforzheimer Architektenkammer die 50er-Jahre-Architektur als Besonderheit Pforzheims zu etablieren
• Forum zu Pforzheim, Enzkreis, Kreis Calw bzw. Nordschwarzwald mit Arbeiten zu regionalgeschichtlichen Themen
• Официальный сайт города Пфорцхайм(գերմ.)
• Pforzheim im Stadtwiki Pforzheim-Enz(գերմ.)
• Artikel und Fotos auf badischewanderungen.de zur Kritik am Pforzheimer Stadtbild(գերմ.)
• Video zum Stadtbild und dem Vorhaben der Pforzheimer Architektenkammer die 50er-Jahre-Architektur «als Marke» Pforzheims zu etablieren(գերմ.)

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Պֆորցհայմ» հոդվածին։