Jump to content

Պրոկարբազին

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Պրոկարբազին
Քիմիական միացություն Խմբագրել Wikidata
քիմիական երևույթի տեսակ Խմբագրել Wikidata
Ենթակատեգորիա• քիմիական միացություն
 • ցիկլիկ միացություն
  • Հետերոցիկլիկ միացություններ Խմբագրել Wikidata
Կիրառությունըդեղանյութեր Խմբագրել Wikidata
Քիմիական բանաձևC₁₂H₁₉N₃O Խմբագրել Wikidata
SMILES կանոնավոր բանաձևCC(C)NC(=O)C1=CC=C(C=C1)CNNC Խմբագրել Wikidata
Ակտիվ բաղադրիչ էՄատուլան Խմբագրել Wikidata
Դեղամիջոցների ընդունման եղանակներԴեղորայքի բերանացի ընդունում Խմբագրել Wikidata
Հղիության կատեգորիաԱվստրալիայում հղիության «D» կատեգորիա, ԱՄՆ-ում հղիության «D» կատեգորիա Խմբագրել Wikidata
Զանգված221,152812 զանգվածի ատոմական միավոր Խմբագրել Wikidata
Սուբյեկտի նշանակությունալկիլ խումբ, ԴՆԹ պոլիմերազի արգելակիչներ, հակաուռուցքային, քաղցկեղածին, Հիմնական դեղամիջոցներ Խմբագրել Wikidata
Կազմված էազոտ, ածխածին Խմբագրել Wikidata
Պրոկարբազին (կառուցվածքային բանաձև)

Պրոկարբազին, հակաուռուցքային դեղամիջոց, որը քիմիաթերապիայի ժամանակ օգտագործվում է՝ Հոջկինի լիմֆոմայի և գլխուղեղի քաղցկեղի բուժման նպատակով[1]։ Հոջկինի լիմֆոմայի դեպքում, այն ​​հաճախ կիրառվում է՝ քլորմեթին, վինկրիստին կամ պրեդնիզոլոնի հետ, իսկ գլխուղեղի քաղցկեղի դեպքում, ինչպիսին է՝ գլիոբլաստոմա, որը հայտնի է նաև, որպես գլիոբլաստոմա մուլտիֆորմե (ԳԲՄ), այն կիրառվում է՝ լոմուստինի և վինկրիստինի հետ համակցված[1]։ Պրոկարբազինը սովորաբար կիրառվում է բերանային (օրալ) ճանապարհով[1]։

Հաճախ հանդիպող կողմնակի ազդեցություններից են՝ սակավարյունություն և փսխում[1]։ Այլ կողմնակի ազդեցություններից են՝ հոգնածություն և դեպրեսիա[2][3]։ Այն խորհուրդ չի տրվում օգտագորգծել՝ լյարդի կամ երիկամային քրոնիկ հիվանդություններ ունեցող անձանց[4]։ Դեռևս, չկա որևէ հստակ ապացույց, հղիության ընթացքում դեղամիջոցի կիրառման անվտանգության մասին[1]։ Պրոկարբազինը պատկանում է ալկիլացնող դեղամիջոցների դասին[1]։ Այս դեղամիջոցի ազդեցության մեխանիզմը մինչ օրս բացահայտված չէ[1]։

Պրոկարբազինի կիրառումը բժշկության մեջ հաստատվել է ԱՄՆ–ում՝ 1969 թվականին[1]։ Այն ընդգրկված է «Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպության» կարևորագույն դեղերի ցանկում[5][6]։ Մեծ Բրիտանիայում՝ «Ազգային առողջապահական ծառայության» կողմից սահմանված, բուժման կուրսի արժեքն է՝ 450-ից 750 ֆունտ ստեռլինգ[4]։

Կիրառումը բժշկության մեջ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Այս հակաուռուցքային դեղամիջոցը կիրառվում է՝ Հոջկինի լիմֆոմայի, չարորակ ռետիկուլոզի, Վալդենստրոմի մակրոգլոբուլինեմիայի, լիմֆոսարկոմայի, իրական պոլիցիտեմիայի, մելանոմայի, միելոմայի, թոքերի և գլխուղեղի ուռուցքների բուժման ժամանակ։

Հոջկինի լիմֆոմայի բուժման համար, հաճախ կիրառվում է «ԲէԱՑՕՊՊ» տեսակի քիմիաթերապիա, որը ներառում է՝ բլեոմիցին, էտոպոզիդ, ադրիամիցին (առևտրային անվանումը՝ Դոքսոռուբիցին), ցիկլոֆոսֆամիդ, վինկրիստին (առևտրային անվանումը՝ Օնկովին), պրեդնիզոլոն և պրոկարբազին։

Հոջկինի լիմֆոմայի (ՀԼ) համար մշակված առաջին համակցված քիմիաթերապիա՝ «ՄՕՊՊ» թերապիա, որի հապավումը ներառում է 4 տեսակ դեղամիջոցներ՝ մուստարգեն (քլորմեթին), օնկովին (վինկրիստին), պրեդնիզոլոն և պրոկարբազին (մատուլան)։ «ՄՕՊՊ» առաջին կոմբինացված քիմիաթերապիան է, որը ունեցել է մեծ հաջողություն։ «ԱԲՎԴ» քիմիաթերապևտիկ կոմբինացիա՝ ԱՄՆ-ում Հոջկինի լիմֆոմայի ստանդարտ բուժման մեթոդ է, որը փոխարինել է «ՄՕՊՊ» թերապիային, որպես՝ Հոջկիկնի լիմֆոմայի առաջնային թիրախային բուժում, իսկ «ԲէԱՑՕՊՊ»-ն՝ որպես առաջադեմ/անբարենպաստ բուժման այլընտրանք, քանի որ առաջացնում է երկրորդային լեյկեմիա: Լիմֆոգրանուլոմատոզ,

Ատամի խոզանակով կամ ատամնաթելով մաքրելիս կամ իրիգատորներ օգտագործելիս՝ անհրաժեշտ է զգույշ լինել, քանի որ վարակի կամ արյունահոսության հավանականությունը կարող է ավելի մեծանալ: Եթե կարիք կա ստոմատոլոգիական որևէ միջամտություն, ապա անհրաժեստ է տեղեկացնել ստոմատոլոգին, որ ընդունում եք պրոկարբազին։ Այս դեղամիջոցն ընդունելու ընթացքում անհրաժեշտ է զերծ մնալ վնասակար սովորություններից, այդ թվում՝ ծխել (ծխախոտ): Ծխելը հետագայում կարող է մեծացնել թոքերի քաղցկեղի զարգացման ռիսկը: Պրոկարբազին ընդունող հիվանդների մոտ կարող է զարգանալ ալկոհոլի նկատմամբ անհանդուրժողականություն, ուստի անհրաժեշտ է դադարեցնել ալկոհոլային խմիչքների օգտագործումը:

Որպես այլընտրանքային դեղամիջոց, այն կիրառվում է գլխուղեղի չարորակ ուռուցքների (գլիոբլաստոմա), որոշ տեսակների բուժման համար, որը հաճախ տրվում է՝ լոմուստինի (հաճախ կոչվում է (CCNU)) և վինկրիստինի հետ համատեղ: Այս դեղամիջոցի օրական դեղաչափը փոփոխվում է՝ կախված երիկամների կամ լյարդի հիվանդության առկայությունից:

Կողմնակի ազդեցություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հաճախ հանդիպող (հիվանդների ավելի քան 10%-ի մոտ) կողմնակի ազդեցություններից են՝ ախորժակի կորուստ, սրտխառնոց, փսխում, փորլուծություն, անորեքսիա, գլխացավ, գլխապտույտ[2]։ Ջերմության, տենդի, կոկորդի ցավի, մրսածության կամ գրիպի այլ ախտանիշների առկայության դեպքուն անհրաժեշտ է դիմել բժշկի: Մի՛ զբաղվեք ինքնաբուժությամբ: Փորձեք խուսափել վատառողջ մարդկանց հետ շփումից: Այս դեղամիջոցը նպաստում է մարմնի վրա կապտուկների, ինչպես նաև արյունահոսության առաջացմանը:

Պրոկարբազինի սինթեզ

Անհայտ հաճախականությամբ այլ կողմնակի ազդեցություններից են՝ լեյկոպենիա, թրոմբոցիտոպենիա, նեյտրոպենիա, ինչը կարող է հանգեցնել իմունային համակարգի ընկճման և հետևաբար վարակների թվի աճի, այդ թվում՝ շնչառական հիվանդություններ, ծանր ալերգիկ ռեակցիաներ, որոնք կարող են բերել անգիոէդեմայի՝ Կվինկեի այտուց, անգիոնևրոտիկ այտուց, անոթանյարդային այտուց և մաշկային ալերգիկ ռեակցիաներ, ինչպես նաև հեպատիկ հիվանդություններ, այդ թվում՝ դեղնախտ և քրոնիկական հեպատիտներ։ Վերարտադրողական համակարգի կողմնակի ազդեցություններից են՝ ազոսպերմիա (սերմնահեղուկում սպերմատազոիդների բացակայություն) և վաղաժամ ձվարանային անբավարարություն կամ դաշտանադար[2]։ Էթանոլի հետ համակցման դեպքում՝ պրոկարբազինը, որոշ հիվանդների մոտ կարող է առաջացնել դիսուլֆիրամանման ազդեցություն[2]։

Այն թույլ կերպով արգելակում է մոնոամին–օքսիդազ ֆերմենտը՝ ստամոքսաղիքային համակարգում, հետևաբար այն կարող է առաջացնել հիպերտոնիկ կրիզ, որը իր հերթին պայմանավորված է թիրամինով (ունի անոթասեղմիչ հատկություն) հարուստ սննդամթերքի օգտագործման հետ, ինչպիսիք են՝ հնեցված պանիր և պահածոներ[2]։

Քիմիաթերապիայի ընթացքում, պրոկարբազինի երկարատև օգտագործումը հազվադեպ դեպքերում կարող է առաջացնել ծայրամասային նեյրոպաթիա՝ կայուն, հաճախ անդառնալի ծակծկոց, թմրածություն, ուժեղ ցավ կամ ցուրտ եղանակի նկատմամբ զգայունության բարձրացման զգացողություն, որը սկսվում է ձեռքերից կամ ոտքերից, իսկ երբեմն ընդգրկում է նաև վերին և ստորին վերջույթները[7][8]։

Դեղագիտություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Պրոկարբազինի ազդեցության մեխանիզմը՝ մասամբ ալկիլացնող նյութի ազդեցություն, և գուանինի մեթալիցում՝ O-6 դիրքում (ինչպես դակարբազինը)[9]։ Գուանինը՝ ԴՆԹ կազմող չորս նուկլեոտիդներից մեկն է: Մեթիլացված ԴՆԹ-ն հակված է կապերի խզման՝մինչդեռ, ՌՆԹ-ի և սպիտակուցների սինթեզը կասեցվում է[10]։ Քաղցկեղային բջիջները անկանոն միտոզի ժամանակ, պետք է կրկնօրինակեն իրենց ԴՆԹ-ն և ենթարկվեն ծրագրավորված բջջային մահվան (ապոպտոզ)՝ ի պատասխան ԴՆԹ շղթաների կապերի խզման: Նորմալ կամ չախտահարված բջիջները ավելի հակված են վերականգնել ԴՆԹ-ի վնասված շղթան։ Պրոկարբազինը լյարդում փոխակերպվում է ազօ–ածանցյալի, ապա ցիտոքրոմ P-450 համակարգի միջոցով դառնում է ակտիվ ազօքսի–ածանցյալ։

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 1,7 «Procarbazine Hydrochloride». The American Society of Health-System Pharmacists. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ դեկտեմբերի 21-ին. Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 8-ին.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 «Procarbazine Capsules 50mg – Summary of Product Characteristics». UK Electronic Medicines Compendium. 2014 թ․ նոյեմբերի 24. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ դեկտեմբերի 20-ին.
  3. ↑ World Health Organization (2009). Stuart MC, Kouimtzi M, Hill SR (eds.). WHO Model Formulary 2008. World Health Organization. էջ 228. hdl:10665/44053. ISBN 9789241547659.
  4. ↑ 4,0 4,1 British national formulary: BNF 69 (69 ed.). British Medical Association. 2015. էջ 606. ISBN 9780857111562.
  5. ↑ World Health Organization (2019). World Health Organization model list of essential medicines: 21st list 2019. Geneva: World Health Organization. hdl:10665/325771. WHO/MVP/EMP/IAU/2019.06. License: CC BY-NC-SA 3.0 IGO.
  6. ↑ World Health Organization (2021). World Health Organization model list of essential medicines: 22nd list (2021). Geneva: World Health Organization. hdl:10665/345533. WHO/MHP/HPS/EML/2021.02.
  7. ↑ DeAngelis LM, Posner JS (2003). «Nonmetastatic Complications». In Kufe DW, Pollock RE, Weichselbaum RR, և այլք: (eds.). Holland-Frei Cancer Medicine (6th ed.). Hamilton (ON): BC Decker. Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ սեպտեմբերի 11-ին.
  8. ↑ del Pino BM (2010 թ․ փետրվարի 23). «Chemotherapy-induced Peripheral Neuropathy». NCI Cancer Bulletin. 7 (4): 6. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ դեկտեմբերի 11-ին.
  9. ↑ Mauz-Körholz C, Hasenclever D, Dörffel W, Ruschke K, Pelz T, Voigt A, և այլք: (2010 թ․ օգոստոս). «Procarbazine-free OEPA-COPDAC chemotherapy in boys and standard OPPA-COPP in girls have comparable effectiveness in pediatric Hodgkin's lymphoma: the GPOH-HD-2002 study». Journal of Clinical Oncology. 28 (23): 3680–3686. doi:10.1200/JCO.2009.26.9381. PMID 20625128.
  10. ↑ Newton H (2006). Handbook of Brain Tumor Chemotherapy. Academic Press. ISBN 978-0-12-088410-0. Վերցված է 2021 թ․ հունվարի 1-ին.

Արտաքին հղումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Պրոկարբազին&oldid=10415847» էջից