Պոլ Լաֆարգ

Պոլ Լաֆարգ; ֆր.՝ Paul Lafargue
Ծնվել է	հունվարի 15, 1842[…]
Ծննդավայր	Սանտյագո դե Կուբա, Իսպանական կայսրություն
Մահացել է	նոյեմբերի 26, 1911 (69 տարեկան)
Մահվան վայր	Դրավեյ
Գերեզման	Պեր Լաշեզ և Grave of Lafargue
Քաղաքացիություն	Ֆրանսիա
Մայրենի լեզու	ֆրանսերեն
Կրթություն	Փարիզի համալսարան
Երկեր	The Right to be Lazy?
Մասնագիտություն	լրագրող, քաղաքական գործիչ, տնտեսագետ, ակնարկագիր, գրող, գրական քննադատ և փիլիսոփա
Ամուսին	Լաֆարգ Մարքս
Զբաղեցրած պաշտոններ	Member of parliament for the North?
Կուսակցություն	Բանվորական ինտերնացիոնալի սրանսիական բաժին, French Workers' Party? և Socialist Party of France?
Անդամություն	Առաջին ինտերնացիոնալ
Երեխաներ	Շառլ Էտյեն Լաֆարգ
	Paul Lafargue Վիքիպահեստում

Պոլ Լաֆարգ (ֆր.՝ Paul Lafargue, հունվարի 15, 1842(1842-01-15)^[1]^[2]^[3]^[…], Սանտյագո դե Կուբա, Իսպանական կայսրություն - նոյեմբերի 26, 1911(1911-11-26)^[4]^[5], Դրավեյ) - ֆրանսիացի տնտեսագետ և քաղաքական գործիչ, խոշոր մարքսիստ-տեսաբաններից մեկը։ Կարլ Մարքսի փեսան, նրա դստեր՝ Լաուրայի ամուսինը։ Ռուսերեն լույս ընծայված Մանկական հանրագիտարանի 1-ին հրատարակության մեջ բնորոշվել է որպես «մարքսիզմի ականավոր քարոզիչ Ֆրանսիայում»^[7]։

Երիտասարդություն և առաջին ֆրանսիական շրջան

Պոլ Լաֆարգը ծնվել է Սանտյագո դե Կուբա քաղաքում։ Նրա հայրը սուրճի պլանտացիաների սեփականատեր էր Կուբայում (որն այն ժամանակ պատկանում էր իսպանական թագին), իսկ մայրը կրեոլ էր: Ընտանիքի հարստությունը Պոլին հնարավորություն տվեց սովորելու Սանտյագոյում, ապա՝ Ֆրանսիայում։ 1851 թվականին Լաֆարգների ընտանիքը տեղափոխվել է Բորդո։ Դրանից կարճ ժամանակ անց Պոլն ավարտել է Թուլուզի լիցեյը և ընդունվել Փարիզի բարձրագույն բժշկական դպրոց։

Փարիզում Լաֆարգն սկսել է ինտելեկտուալ և քաղաքական կարիերա՝ հավատարիմ մնալով պոզիտիվիզմի փիլիսոփայությանը և շփվելով Նապոլեոն III-ի դեմ հանդես եկող հանրապետական խմբերի հետ։ Լինելով անարխիստ և Պրուդոնի կողմնակից՝ Լաֆարգը միացել է Աշխատավորների միջազգային ասոցիացիայի ( Առաջին ինտերնացիոնալ ) ֆրանսիական սեկցիային։ Որոշ ժամանակ անց ծանոթացել է ամենահայտնի հեղափոխականներից երկուսին` Կարլ Մարքսին և Օգյուստ Բլանկիին, որոնց ազդեցությունը զգալի չափով թուլացրել է երիտասարդ Լաֆարգի վաղ երիտասարդական շրջանի անարխիստական տպավորությունները:

1865 թվականին Երկրորդ կայսրության դեմ ուսանողական ցույցին մասնակցելու պատճառով Լաֆարգը հեռացվել է Փարիզի բարձրագույն բժշկական դպրոցից և իր բժշկական կրթությունն ավարտել է Լոնդոնում, որտեղ հանդիպել է Մարքսին և պրուդոնիզմից անցում կատարել մարքսիզմին։ Դարձել է Մարքսի տան մշտական հյուրը, ծանոթացել ու մտերմացել նրա երկրորդ դստերը՝ Լաուրային, որի հետ 1868 թվականին ամուսնացել է։ Լոնդոնում նա դարձել է Առաջին ինտերնացիոնալի գլխավոր խորհրդի անդամ՝ ներկայացնելով Իսպանիան։ Սակայն նա չի կարողացել սերտ կապեր հաստատել այդ երկրի բանվորական խմբերի հետ. Իսպանիան միջազգային շարժմանը միացավ միայն 1868 թվականի հեղափոխությունից հետո: Բացի այդ, իտալացի անարխիստ Ջուզեպպե Ֆանելիի Իսպանիայում մնալը այդ երկիրը դարձրեց անարխիզմի (և ոչ մարքսիզմի, որը տարածում էր Լաֆարգը) հենակետ։

1870 թվականին Լաֆարգը վերադարձել է Փարիզ։ Անարխիզմին նրա հակադրվելը բացահայտվել է այն բանից հետո, երբ նա Ֆրանսիա վերադառնալով մի քանի հոդված է գրել՝ քննադատելով բակունինականների միտումները, որոնք մեծ ազդեցություն ունեին ֆրանսիացի աշխատավորների որոշ խմբերում։ Սա Լաֆարգի՝ որպես քաղաքական լրագրողի երկարամյա կարիերայի սկիզբն էր:

Իսպանական շրջան

1871 թվականին Փարիզի կոմունայի անկումից հետո Պոլ Լաֆարգը փախել է Իսպանիա։ Նա հաստատվել է Մադրիդում, որտեղ կապվել է Ինտերնացիոնալի տեղացի անդամների հետ։

Մադրիդում Լաֆարգը տարածում էր մարքսիստական հայացքներ, հոդվածներ գրում La Emancipación թերթում (որտեղ նա պաշտպանում էր բանվոր դասակարգի քաղաքական կուսակցություն ստեղծելու անհրաժեշտությունը, որին ընդդիմանում էին անարխիստները)։ Միաժամանակ Լաֆարգը իր որոշ հոդվածներում առաջ է քաշել սեփական գաղափարները, օրինակ՝ աշխատանքային օրվա արմատական կրճատման մասին։

1872 թվականին La Emancipación թերթում ընդդեմ նոր, անարխիստական Դաշնային խորհրդի հրապարակված հոդվածից հետո Մադրիդի Դաշնությունը վտարեց այդ հոդվածը ստորագրողներին, ովքեր շուտով ստեղծեցին Մադրիդի նոր ֆեդերացիան, որը պակաս ազդեցիկ էր։ Որպես Իսպանիայի ներկայացուցիչներից մեկը՝ Լաֆարգը ընդգրկվել է մարքսիստական փոքրամասնության կազմում 1872 թվականին՝ Հաագայի Կոնգրեսում, որի ժամանակ տրոհվել է Առաջին ինտերնացիոնալը (պաշտոնապես լուծարվել է 1876 թվականին)։

Երկրորդ ֆրանսիական շրջան

1873-ից 1882 թվականներին Պոլ Լաֆարգը ապրել է Լոնդոնում՝ խուսափելով որպես բժիշկ աշխատելուց, քանի որ կորցրել էր հավատը իր ժամանակի բժշկության հնարավորությունների նկատմամբ: Նա բացել է ֆոտոլիտոգրաֆիկական արտադրամաս, բայց դրանից ստացած եկամուտը չնչին էր։ Էնգելսի օգնության շնորհիվ նա Լոնդոնից կրկին կապեր է հաստատել ֆրանսիական բանվորական շարժման հետ, որն սկսել էր վերածնվել՝ Երրորդ Հանրապետության առաջին տարիներին Ադոլֆ Թիերի նախաձեռնած բռնաճնշումներից հետո։

1880 թվականից կրկին աշխատել է որպես L'Egalité թերթի խմբագիր։ Նույն թվականին Լաֆարգն այդ թերթի էջերում սկսել է հրատարակել իր հայտնի աշխատությունը, որը կրում էր «Ծույլ լինելու իրավունքը» վերնագիրը։ 1882 թվականին նա աշխատանքի է անցել ապահովագրական ընկերությունում, ինչը նրան հնարավորություն է տվել վերադառնալու Փարիզ և կրկին ընդգրկվելու Ֆրանսիայի Սոցիալիստական կուսակցության կենտրոնական ղեկավարության կազմում։ 1882 թվականին կուսակցության պառակտումից հետո Լաֆարգը Ժյուլ Գեդի և Գաբրիել Դևիլի հետ մնացել է Հավրյան ծրագրի կողմնակից, այնինչ պոսիբիլիստները ( Պ. Բրուս, Բ. Մալոն ) սկսել են կողմ արտահայտվել կապիտալիզմի աստիճանական բարեփոխմանը։ Լաֆարգն ու իր համախոհները պայքարում էին նաև ֆրանսիական սոցիալիստական շարժման այլ ձախ հոսանքների՝ անարխիստների, արմատական «յակոբինների» և բլանկիստների դեմ:

Այդ պահից մինչև իր մահը Լաֆարգը մնացել է Ֆրանսիայի բանվորական կուսակցության ամենահարգված տեսաբանը՝ ոչ միայն ընդլայնելով մարքսիստական դոկտրինները, այլև ավելացնելով իր հղացած գաղափարները։ Նա նաև ակտիվորեն մասնակցել է հասարակական այնպիսի իրադարձությունների, ինչպիսիք են ցույցերը, գործադուլները, ընտրությունները, և մի քանի անգամ բանտ է ընկել։

1891 թվականին, չնայած Ֆուրմիում մայիսմեկյան ցույցերին ելույթ ունենալու պատճառով կալանքի տակ գտնվելուն, նա ընտրվել է Ֆրանսիայի խորհրդարանի անդամ Լիլ քաղաքից՝ դառնալով ֆրանսիացի առաջին սոցիալիստ պատգամավորը։ Նրա հաջողության արդյունքում Ֆրանսիայի Աշխատավորական կուսակցությունը սկսել է անցում կատարել պառլամենտական պայքարի մարտավարությանը և նշանակալի չափով հրաժարվել է նախորդ շրջանի ապստամբական քաղաքականությունից։

Սակայն ինքը՝ Լաֆարգը, շարունակել է ուղղափառ մարքսիզմը պաշտպանել ցանկացած ռեֆորմիստական միտումից. դա պարզորոշ դրսևորվեց նաև Ժան Ժորեսի հետ նրա հակամարտության ժամանակ։ Լաֆարգը հրաժարվեց մաս կազմել որեւէ «բուրժուական» իշխանության։

Կյանքի վերջին տարիները և ինքնասպանությունը

1908 թվականին ֆրանսիական սոցիալիստական կուսակցություններն ու խմբերը Թուլուզի կոնգրեսում միավորվեցին մի կուսակցության մեջ։ Այդ կոնգրեսում Լաֆարգը մինչև վերջ պայքարում էր Ժորեսի պաշտպանած սոցիալական ռեֆորմիզմի դեմ։

Կյանքի վերջին տարիներին Լաֆարգն իրեն հեռու էր պահում քաղաքական գործունեությունից. ապրում էր Փարիզի արվարձաններում, սահմանափակում էր իր ներդրումները հոդվածներով ու էսսեներով և դեպքից դեպք հանդիպում ժամանակի ամենահայտնի սոցիալիստ ակտիվիստների հետ, ինչպիսիք էին Կարլ Կաուցկին, Կառլը։ Լիբկնեխտը և Վ.Ի. Լենինը:

Փոլ Լաֆարգը և նրա կինը ՝ Լաուրան, բազմիցս հայտարարել են, որ հենց որ ծերությունը հասնի և խանգարի իրենց պայքարել, իրենք ինքնասպան կլինեն։ Նրանք պահեցին իրենց խոսքը՝ 1911 թվականին ընդունելով կալիումի ցիանիդ։ Լաֆարգը թողել է նախավախճանային քաղաքական նամակ, որը տպագրվել է 1911 թվականի դեկտեմբերի 4-ին L'Humanité թերթում։

Երկեր

Հեղինակի կենդանության օրոք լույս տեսած երկեր

Le Droit à la paresse (Réfutation du « Droit au travail » de 1848), 1880, 18px (version numérique disponible sur wikisource) et nouvelle édition, 1883, 18px (sur wikisource)
Le Parti socialiste allemand, 11 décembre 1881
La Politique de la bourgeoisie, 18 décembre 1881
Que veulent donc les seigneurs de l'industrie du fer ?, 18 décembre 1881
Au nom de l'autonomie, 18 décembre 1881
Le Sentimentalisme bourgeois, 25 décembre 1881
M. Paul Leroy-Beaulieu, 25 décembre 1881
L'Autonomie, 25 décembre 1881
L'Ultimatum de Rothschild, 8 janvier 1882
Les Luttes de classes en Flandre de 1336-1348 et de 1379-1385, 22 & 29 janvier 1882
La Journée légale de travail réduite à huit heures, 26 février 1882
Un moyen de groupement, 12 mars 1882
La Base philosophique du Parti ouvrier, 1882
Essai critique sur la Révolution française du XVIII, 1883
Le Matérialisme économique de Karl Marx, cours d'économie sociale, 1884
La Légende de Victor Hugo, 1885, écrit pamphlétaire écrit quelques jours après l'enterrement de ce dernier et l'accusant de n'être qu'un bourgeois opportuniste, sur Wikisource
Une visite à Louise Michel, 1885
Sapho, 1886
Les Chansons et les cérémonies populaires du mariage, 1886
Le Matriarcat, étude sur les origines de la famille, 1886 (ed Kodawa, 126p. 2012 979-10-90589-06-3)
La Circoncision, sa signification sociale et religieuse, 1887
La Religion du Capital, 1887, 18px sur Wikisource
Le Parti ouvrier français, 1888
Pie IX au Paradis, 1890
Le Darwinisme sur la scène française, 1890
Souvenirs personnels sur Karl Marx, 1890
Appel aux électeurs de la 1re|circonscription de Lille, 1891
La boucherie du Fourmies du 1 mai 1891, 1891,
Origine de la propriété en Grèce, 1893
Un appétit vendu, 1893
Campanella, étude sur sa vie et sur la Cité du Soleil, 1895
Idéalisme et matérialisme dans la conception de l'histoire, 1895
Le Mythe de l'Immaculée Conception, étude de mythologie comparée, 1896
Les Origines du Romantisme, 1896
Le Socialisme et la Science sociale, 1896
La Fonction économique de la bourse, contribution à la théorie de la valeur, 1897
Le Socialisme et la Conquête des pouvoirs publics, 1899
Origine de l'idée du Bien, 1899
Le Socialisme et les Intellectuels, 1900
Les trusts américains: leur action économique, sociale, politique, 1903
Souvenirs personnels sur Friedrich Engels, 1904
La Question de la femme, 1904
Le Mythe de Prométhée, 1904
Le Patriotisme de la bourgeoisie, 1906
Origine des idées abstraites, 1909
La Croyance en Dieu, 1909
Le Problème de la connaissance, 15 décembre 1910

Հետմահու հրատարակված հոդվածներ

La Religion du capital, préface de Michel Valensi, Éditions de l’éclat, 2022 978-2-84162-575-8
La Religion du capital, suivi de, Le droit à la paresse, et de Pie IX au paradis, éditions Théolib Paris 2014 978-2-36500-079-6
Le Matriarcat, Éditions Kobawa, 126 p., 2012 979-10-90589-06-3
Karl Marx. Le Capital - Résumé par Paul Lafargue, 106 p., 2011 979-10-90589-00-1
Origine et évolution de la propriété, éd Kobawa, 200 p., 2011 979-10-90589-01-8
Pie IX au Paradis, Éditions d'ores et déjà, 2010 978-2918527039
Suivi d'un texte de Wilhelm Liebknecht, Souvenirs sur Marx, Éditions du Sandre, 2008 978-2914958844
Précédé par une réfutation d'Yves Guyot, La Propriété: Origine et évolution - Thèse communiste, Éditions du Sandre, 532 p., 2007 978-2914958653
Traduction et annotation par Lafargue, Socialisme utopique et socialisme scientifique, Aden Editions, 108 p., 2005
Le Socialisme et la conquête des pouvoirs publics, Les Bons Caractères, 48 p., 2004 978-2915727036
Le Socialisme et les intellectuels, Les Bons Caractères, 43 p., 2004 978-2915727043
Les Luttes de classe en Flandre de 1336-1348 et 1379-1385, Aden, 2003 978-2960027341
Le Déterminisme économique de Karl Marx. Recherche sur l'origine et l'évolution des idées de justice, du bien, de l'âme et de Dieu, L'Harmattan, 264 p., 1997 978-2738458704
« Idéalisme et matérialisme dans la conception de l'histoire » in Le Grand Débat: Jaurès, Lafargue, Guesde, Le Temps des Cerises, 168 p., 1994
. ISBN 978-2-84485-406-3. {{cite book}}: Missing or empty |title= (օգնություն); Unknown parameter |année= ignored (|date= suggested) (օգնություն); Unknown parameter |lieu= ignored (|location= suggested) (օգնություն); Unknown parameter |pages totales= ignored (օգնություն); Unknown parameter |titre= ignored (|title= suggested) (օգնություն); Unknown parameter |éditeur= ignored (|editor= suggested) (օգնություն)
. ISBN 978-2-84485-590-9. {{cite book}}: Missing or empty |title= (օգնություն); Unknown parameter |année= ignored (|date= suggested) (օգնություն); Unknown parameter |langue= ignored (|language= suggested) (օգնություն); Unknown parameter |lieu= ignored (|location= suggested) (օգնություն); Unknown parameter |pages totales= ignored (օգնություն); Unknown parameter |titre= ignored (|title= suggested) (օգնություն); Unknown parameter |éditeur= ignored (|editor= suggested) (օգնություն)

Ընտիր երկերի ժողովածուներ

Gilles Candar et Jean-Numa Ducange, Paresse et Révolution - écrits 1880-1911, Tallandier, coll. dirigée par Jean-Claude Zylberstein, 431 p., novembre 2009
Jacques Girault, Paul Lafargue - Textes choisis, collection les classiques du peuple, Éditions Sociales, 1970
Jean Fréville, Paul Lafargue. Critiques littéraires, 1936

Ծանոթագրություններ

↑ ^1,0 ^1,1 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
↑ ^2,0 ^2,1 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.)
↑ ^3,0 ^3,1 Roglo — 1997. — ed. size: 10000000
↑ ^4,0 ^4,1 ^4,2 Internet Speculative Fiction Database — 1995.
↑ ^5,0 ^5,1 ^5,2 Կերպարվեստի արխիվ
↑ Bauer P. Deux siècles d'histoire au Père Lachaise (ֆր.) — Versailles: 2006. — P. 452. — ISBN 978-2-914611-48-0
↑ I Интернационал " Детская энциклопедия (первое издание)

Գրականություն

Derfler, Leslie. “PAUL LAFARGUE: THE FIRST MARXIST LITERARY CRITIC.” Nineteenth-Century French Studies 17, no. 3/4 (1989): 369–84. http://www.jstor.org/stable/23532465.
Derfler, Leslie. “Paul Lafargue and the Beginnings of Marxism in France.” Biography 14, no. 1 (1991): 25–38. http://www.jstor.org/stable/23539906.
Derfler, Leslie. Paul Lafargue and the Flowering of French Socialism, 1882–1911. Harvard University Press, 1998. https://doi.org/10.2307/j.ctv1smjshs.
Kołakowski, Leszek (2005). Main Currents of Marxism. New York: W. W. Norton & Company. ISBN 978-0-393-32943-8.
Водовозов В. В. (1890–1907). «Лафарг, Поль». Բրոքհաուզի և Եֆրոնի հանրագիտական բառարան: 86 հատոր (82 հատոր և 4 լրացուցիչ հատորներ). Սանկտ Պետերբուրգ.{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link)
Момджян, Хачик Нишанович Поль Лафарг и философия марксизма. — М.: Мысль, 1978. — 327 с. — 15 000 экз.
Дерзновение / Д. Валовой, М. Валовая, Г. Лапшина. — М.: Молодая гвардия, 1989. — 314[6] c., ил. С.208-226.
Басовская Н. И., Венедиктов А. А. Карл Маркс (из цикла «Всё так») // Эхо Москвы. — 02.09.2007. Архивировано 8 мая 2014 года.

Արտաքին հղումներ

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Պոլ Լաֆարգ» հոդվածին։

[_c7c7b582fd360e91-1] 1,0 ^1,1 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.

[_605c2d45f2bed8ce-2] 2,0 ^2,1 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.)

[_9011ecc53b67301e-3] 3,0 ^3,1 Roglo — 1997. — ed. size: 10000000

[_03a14c2dd8a30e22-4] 4,0 ^4,1 ^4,2 Internet Speculative Fiction Database — 1995.

[_8ecc50b391afc894-5] 5,0 ^5,1 ^5,2 Կերպարվեստի արխիվ

[_2295d13a4341a28e-6] Bauer P. Deux siècles d'histoire au Père Lachaise (ֆր.) — Versailles: 2006. — P. 452. — ISBN 978-2-914611-48-0

[7] I Интернационал " Детская энциклопедия (первое издание)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]