Պոլուտա Բոդունովա

	Պոլուտա Բոդունովա
Կուսակցություն՝	Բելառուսի սոցիալիստական համայնաժողով և Բելառուսի սոցիալիստ-հեղափոխական կուսակցություն
Կրթություն՝	Ն. Պ. Ռաևի կանանց բարձրագույն պատմա-գրականագիտական դասընթացներ և Մոսկվայի պետական համալսարան
Մասնագիտություն՝	քաղաքական գործիչ
Ծննդյան օր	սեպտեմբերի 7, 1885
Ծննդավայր	Novaja Bielica, Գոմել, Մոգիլյովյան նահանգ, Ռուսական կայսրություն
Վախճանի օր	նոյեմբերի 29, 1938 (53 տարեկան)
Վախճանի վայր	Մինսկ, Բելառուսական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ
Քաղաքացիություն	Ռուսական կայսրություն, Բելառուսի Ժողովրդական Հանրապետություն և ԽՍՀՄ
Ամուսին	Թոմաս Հրիբ
Paluta Badunova

Պոլուտա (Պելագեյա-Պոլինա^[1]) Ալեքսանդրովնա Բոդունովա (բելառուս․՝ Палута Аляксандраўна Бадунова, սեպտեմբերի 7, 1885(1885-09-07), Novaja Bielica, Գոմել, Մոգիլյովյան նահանգ, Ռուսական կայսրություն - նոյեմբերի 29, 1938(1938-11-29), Մինսկ, Բելառուսական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ), բելառուսական ազգային շարժման գործիչ, Բելառուսի Ժողովրդական Հանրապետության կառավարության նախարար, Բելառուսի սոցիալիստ-հեղափոխական կուսակցության կենտրոնական կոմիտեի քարտուղար։ 1938 թվականի մայիսի 25-ին բարձրագույն դատարանի վճռով պատժվել է «հակախորհրդային ընդհատակյա միավորված գործունեության» համար։ 1938 թվականի նոյեմբերի 29-ին գնդակահարվել է Մինսկում։ 1989 թվականին մեղադրանքը հանվել է^[1]։

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Պելագեյա Բոդունովան ծնվել է 1885 թվականին Մոգիլևսկի նահանգի Գոմելի գավառի Նովոբելիցա վայրում (այժմ՝ Գոմել քաղաքի կազմի մեջ) քաղքենի ընտանիքում^[2]։ 20 տարեկանում ավարտել է Բույնիչի ուսուցչական ուսումնարանը ռուսաց լեզվի և աշխարհագրության տնային ուսուցչուհու որակավորմամբ։ Դասավանդել է 1905-1912 թվականներին Գոմելի գավառի գյուղական դպրոցներում, ապա Ուտի տեղական ինքնավարական ուսումնարանում^[1]։

1917 թվականին Բոդունովան սովորել է Պետրոգրադի պատմագրական բարձրագույն դաընթացներում։ Նա ընդունվել է Բելառուսի սոցիալիստական համայնաժողով (Ուկրաինայում և Բելառուսում մինչև հեղափոխությունը) և Փետրվարյան հեղափոխությունից հետո ընտրվել է Պետրոխորհրդում։ 1917 թվականի ամռանը Բոդունովան հեռացել է հայրենիք, որպեսզի քարոզի բելառուսական ազգային-ազատագրական շարժման գաղափարները։ 1917 թվականի աշնանը ձևավորվել է Բելառուսական մեծ ռադան, որի ղեկավար դարձել է Բոդունովան։ Համաբելառուսական ազգային կոնգրեսի նախապատրաստության ժամանակ զբաղվել է փախստականների և հաշմանդամություն ունեցող անձանց հարցերով։ Կոնգրեսի աշխատանքները ընդհատել են բոլշևիկները, ընդդիմադիր պատգամավորները ընդհատակյա դիրք են անցել^[1]։

Գերմանիայում Բրեստի բանակցությունների ձախողումից և Մինսկից բոլշևիկների հեռանալուց հետո ազգային պետության կողմնակիցները կրկին իշխանությունը վերցրել են իրենց ձեռքը և ձևավորել են ժամանակավոր կառավարություն՝ Ժողովրդական քարտուղարություն։ Բոդունովան միակ կինն էր դրա կազմում՝ իր վրա վերցնելով խնամակալության հարցերը։ Որպես կառավարության անդամ՝ դարձել է Բելառուսի Ժողովրդական Հանրապետության հիմնադիրներից մեկը։ Նոր ձևավորված Ռադայում Բոդունովան անցել է ներքին ուժերի կողմնորոշում ունեցող ձախ թև, որը հակադիր են պրոգերմանական աջերին։

1918 թվականին Գերմանիայի հետ հարաբերությունների հարցում տարաձայնությունների պատճառով Բելառուսի սոցիալիստական համայնաժողովը բաժանվել է երեք կուսակցությունների։ Բոդունովան հարել է Բելառուսի սոցիալիստ-հեղափոխական կուսակցությանը և դարձել է կենտրոնական կոմիտեի քարտուղար։ Նոր կուսակցությունը պաշտպանել է ազգային ինքնավարությունը, գյուղացիների ու պրոլետարիատի հետաքրքրությունը, հանդես է եկել հօգուտ հողերի և ձեռնարկությունների ազգայնացման։ Նրանք առաջ են քաշել պայքարի գաղափարն ինչպես ընդդեմ Գերմանիայի, այնպես էլ Խորհրդային Ռուսաստանի։ Խորհրդային իշխանությունը Մոգիլևսկի և Վիտեբսկի նահանգները միավորել է Ռուսաստանի Խորհրդային Ֆեդերատիվ Սոցիալիստական Հանրապետության հետ, ստեղծել է Լիտվա-բելառուսական Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետություն։ Այս գործողություններն ուժեղացրել են կուսակցության հակաբոլշևիկյան տրամադրությունը և տրամադրել են Լեհաստանի կողմը, որն առաջարկում էր լայն ինքնավարություն։ Սակայն երբ Լեհաստանը բռնազավթել է Բելառուսի տարածքի մեծ մասը, պարզ է դարձել արևմտյան հարևանի հափշտակողական մտադրությունները։ Բելառուսական էսերները սկսել են պայքարն ընդդեմ լեհական ներխուժման։ Մինսկում ստեղծվել է Ապստամբական կոմիտե, որը գլխավորել է Պոլուտա Բոդունովան։ Շուտով նա ձերբակալվել է, իսկ ազատ արձակվելուց հետո գնացել է Լիտվա։ Բելառուսական էսերները ամբողջ Բելառուսի տարածքում գտնվում էին անլեգալ դրության մեջ՝ և՛ խորհրդային, և՛ լեհական^[1]։

Դժվարագույն իրադրության մեջ բելառուսական էսերները հակալեհական պայքարում միավորվել են բոլշևիկների հետ։ Սմոլենսկի բանակցությունների ժամանակ, որի ընթացքում քննվում էր այդ հարցը, Բոդունովան ակտիվ մասնակցություն է ունեցել։ Սակայն Լեհաստանի դիմակայության հաջողությունը առաջին պլան է մղել նախորդ հարցը՝ բելառուսական պետականության։ Որպեսզի թույլ տա հակառակությունը, Բոդունովան, հատուկ պատգամավորություն գլխավորելով, ուղևորվել է Մոսկվա։ Բանակցությունների արդյունքում հաջողվել է ռազմական միավորումն ամրապնդել, սական ապագայում Բելառուսին սպասվում էր սահմանել լեհերի դեմ հաղթանակից հետո։ 1920 թվականի հուլիսին Մինսկում հռչակվել է Բելառուսի Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետությունը, որի կազմում ներառված էին Մինսկի նահանգի 6 գավառներ, որը չէր բավարարում էսերներին, և սկսվել է բացահայտ դիմակայություն։ Արտակարգ հանձնախումբը ձերբակալել է ակտիվիստներին, այդ թվում էր և Բոդունովան։ Նա ձերբակալության մեջ անցկացրել է կես տարի, և միայն Խորհրդային Միության Կոմունիստական կուսակցության Բելառուսի կենտկոմի անդամ Ալեքսանդր Չերվյակովի միջնորդությունն է թույլ տվել նրան վերադառնալ Մինսկ։ Էսերների փորձերը՝ քաղաքական անհամաձայնություններում բոլշևիկների հետ գնալ միավորման, հաջողությամբ չեն պսակվել, և Բոդունովան որոշել է արտագաղթել։ 1923 թվականին նա անօրինական հատել է լեհական սահմանը և երեք ամիս տևած բանտարկությունից հետո հասել է Պրահա^[1]։

Պրահայում Բոդունովան ներքաշվել է քաղարտագաղթյալների կոնֆլիկտի մեջ՝ լինելով նախկին կողմնակիցներին ընդդիմադիր, այդ թվում և Տոմաշ Գրիբին, և խորհրդային բելառուսական ուժերի վերադառնալու դիմումից հետո նաև որոշել է վերադառնալ^[3]^[4]^[5]։ Բոդունովան վերադարձել է Մինսկ 1926 թվականին, իսկ 1930 թվականին ապրել է Գոմելում։ Նրա հարաբերությունները խորհրդային իշխանության հետ չեն հաշտվել, այդ իսկ պատճառո գտնվել է հսկողության տակ։ 1932 թվականին նա փորձել է կրկին գնալ արտասահման՝ դիմելով Հեղափոխականների օգնության միջազգային կազմակերպություն, սակայն մերժում է ստացել։ 1937 թվականի սեպտեմբերի 3-ին Բոդունովան ձերբակալվել է և 10 տարով ուղարկվել ուղղիչ-աշխատանքային գաղութ։ Սակայն կես տարի անց՝ 1938 թվականի մայիսի 25-ին, արդեն գտնվելով Մինսկի բանտում, նա Բելառուսում հակախորհրդային ընդհատակյա գործունեության համար դատվճռի է ենթարկվել, սակայն այս անգամ արդեն մահապատժի (գնդակահարություն)։ Հիմքում ընկած էին հենց իր՝ Բոդունովայի ցուցմունքները՝ հավանաբար տանջաքննության արդյունքում ստացված։ Դատավճիռն իրականացվել է 1938 թվականի նոյեմբերի 29-ին^[1]^[2]։

Անձնական կյանք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Պոլուտա Բոդունովայի ծնողներն ունեցել են յոթ երեխա՝ երկու տղա և հինգ աղջիկ։ Երկու տղաներն էլ՝ Ալեքսանդրը և Դանիլան, Պետերբուրգի համալսարանում բարձրագույն կրթություն են ստացել։ Պոլուտայի քույրը՝ Մարիան, ևս նրա պես դարձել է ուսուցչուհի։ Մյուս քույրը՝ Անատոլիան, ԽՍՀՄ հերոս Գեորգի Սկլեզնյովի մայրն է։

Պոլուտա Բոդունովայի փաստացի ամուսինը Տոմաշ Գրիբն էր, որը Բելառուսի Ժողովրդական Հանրապետության հողագործության նախարարն էր և Բելառուսական էսերների կուսակցության զինակիցը. նրանից Պոլուտան հեռացել է 1917 թվականին։

Ժամանակակիցների կարծիքով Պոլուտա Բոդունովան ունեցել է գրական տաղանդ։ Բոդունովայի բանաստեղծությունների տետրերը բռնագրավել են ձերբակալության ժամանակ և հավանաբար վերացրել են^[1]։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 ^1,5 ^1,6 ^1,7 Лебедева, Валентина. Полута Бодунова // Деды: дайджест публикаций о беларуской истории. —Минск, 2014. — В. 13. — С. 156-166.
↑ ^2,0 ^2,1 «В Гомеле может появиться улица в честь министра БНР». tut.by (բելառուսերեն). 2009 թ․ փետրվարի 21. Արխիվացված է օրիգինալից 2009 թ․ փետրվարի 27-ին. Վերցված է 2018 թ․ մարտի 25-ին.
↑ «Badunova Pałuta». slounik.org.
↑ Rudling, Per Anders (2015). The Rise and Fall of Belarusian Nationalism, 1906–1931. ISBN 0822979586.
↑ «The History of the Belarusian nation and state». zbsb.org. Արխիվացված է օրիգինալից 2007 թ․ հոկտեմբերի 11-ին.

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Пуцявінамі змагання і пакутаў (Палута Бадунова, 1885-1938) Արխիվացված 2008-04-30 Wayback Machine (բելառուս.)

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Պոլուտա Բոդունովա» հոդվածին։

[Лебедева-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 ^1,5 ^1,6 ^1,7 Лебедева, Валентина. Полута Бодунова // Деды: дайджест публикаций о беларуской истории. —Минск, 2014. — В. 13. — С. 156-166.

[tut-2] 2,0 ^2,1 «В Гомеле может появиться улица в честь министра БНР». tut.by (բելառուսերեն). 2009 թ․ փետրվարի 21. Արխիվացված է օրիգինալից 2009 թ․ փետրվարի 27-ին. Վերցված է 2018 թ․ մարտի 25-ին.

[3] «Badunova Pałuta». slounik.org.

[4] Rudling, Per Anders (2015). The Rise and Fall of Belarusian Nationalism, 1906–1931. ISBN 0822979586.

[5] «The History of the Belarusian nation and state». zbsb.org. Արխիվացված է օրիգինալից 2007 թ․ հոկտեմբերի 11-ին.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]