Պոլիբիոս
| Պոլիբիոս հին հունարեն՝ Πολύβιος, լատին․՝ Polybius | |
|---|---|
 | |
| Ծնվել է | ոչ ուշ քան մ. թ. ա. 199 |
| Ծննդավայր | Մեգալոպոլիս |
| Մահացել է | ոչ վաղ քան մ. թ. ա. 133 |
| Քաղաքացիություն | Achaean League |
| Մայրենի լեզու | հին հունարեն |
| Երկեր | The Histories? |
| Մասնագիտություն | պատմաբան, ռազմական գործիչ և գրող |
| Ծնողներ | հայր՝ Lycortas? |
 Polybius Վիքիպահեստում | |
Պոլիբիոս (հին հունարեն՝ Πολύβιος, լատին․՝ Polybius. ոչ ուշ քան մ. թ. ա. 199, Մեգալոպոլիս - ոչ վաղ քան մ. թ. ա. 133[1]), հույն պատմիչ, պետական գործիչ և զորավար, 40 գրքից բաղկացած «Ընդհանուր պատմության» հեղինակ։ Աշխատությունից լրիվ պահպանվել են առաջին հինգ գրքերը, մյուսները հասել են հատվածաբար։ Իր աշխատությունը Պոլիբիոսը սկսում է Իտալիայից մ.թ.ա. 272 թ. Պյուռոսի հեռանալուց հետո տեղի ունեցած անցքերով ու ավարտում մ.թ.ա. 146 թ. Կարթագենի և Կորնթոսի կործանմամբ ու Հռոմին Հունաստանի ենթարկումով։ Ընդ որում՝ նկարագրում, վավերագրում է Հռոմի վերելքը միջերկրածովյան տարածաշրջանում մ. թ. ա. 3-2-րդ դարերում՝ հանգամանորեն ներկայացնելով Իտալիայում, Իբերիայում, Հունաստանում, Մակեդոնիայում, Սիրիայում, Եգիպտոսում ու Աֆրիկայում տեղի ունեցած իրադարձությունները, դրանց թվում՝ Պունիկյան պատերազմներն ու Մակեդոնական պատերազմները:
Պոլիբիոսի «Համընդհանուր պատմություն»-ը կարևոր աշխատություն է ոչ միայն որպես հելլենիստական ժամանակներից ինչ-որ չափով էականորեն պահպանված պատմագրական միակ երկ. չափազանց կարևորվում են նաև դրանում տեղ գտած խոհերը, ինքնատիպ վերլուծությունները սահմանադրական փոփոխությունների, խառը սահմանադրության, կառավարման համակարգում իշխանությունները տարանջատելու, իշխանությունը սահմանափակելու գործում հսկողություն սահմանելու, հավասարակշռություն ապահովելու վերաբերյալ: Հին հույն մտածողի դատողությունները, արտահայտած գաղափարները որոշակի ազդեցություն են գործել Մոնտեսքյոյի «Օրենքների ոգին», Ջոն Լոկի «Երկու տրակտատ կառավարման մասին» աշխատությունների, Ամերիկայի Միացյալ Նահանգների սահմանադրության ստեղծման վրա[2]:
Պոլիբիոսը սերում էր քաղաքային համայնքի ազնվական ընտանիքից։ Նրա հայրը Լիկորտեսը բազմիցս զբաղեցրել է ամենակարևոր պաշտոնները Աքայական լիգայում, որը ներառում էր Մեգապոլիսը։ Պոլիբիոսը գիտեր Հոմերոսի պոեզիան, և այլ պատմաբանների հետ վեճերում նա դիմեց Արիստոտելի չպահպանված աշխատությանը, որը պարունակում էր 158 քաղաքային քաղաքականության սահմանադրության նկարագրությունը։ Նրա վերաբերմունքը կրոնի նկատմամբ արտահայտված է նրա աշխատության մեջ (Պոլիբիոս, Ընդհանուր պատմություն, IV, 5-8; VI, 56, 6-9; X, 2, 10-12; XI, 7; XIV, 2):
Մ.թ.ա 169 թվականին Պոլիբիոսն ընտրվել է դաշնակից հիփարխի պաշտոնում։ Այդ ժամանակ նա փորձեց բարելավել հարաբերությունները Հռոմի դաշնակիցների հետ, ելույթներ ունեցավ ազգային ժողովում, դիվանագիտական ուղևորություն կատարեց Մակեդոնիայի հռոմեական ռազմական ճամբար՝ ռազմական օգնության առաջարկով և այլն։ Ծառայել է որպես հիփարք հռոմեական հրամանատարի մոտ։ Լուցիուս Աեմիլիուս Պաուլուսը, որը գլխավորում էր դաշնակից հռոմեա-հունական զորքերը, որոնք պատերազմում էին Մակեդոնիայի թագավոր Պերսևսի հետ, և վերջինիս պարտությունից հետո Պիդնայում մ.թ.ա. 168 թ. Պոլիբիոսը, ի թիվս հազարավոր ազնվական աքայացիների, ուղարկվեց Իտալիա՝ հռոմեացիներին ոչ բավարար ակտիվ աջակցության մեղադրանքով[3]: Այնտեղ ժամանելուն պես մ.թ.ա 167թ նա մնաց Հռոմում - Էմիլիուս Պաուլուսի խնդրանքով, որը նրան դարձրեց իր որդիների դաստիարակ: Այդ ժամանակվանից Պոլիբիոսը մտավ «Սկիպիոնի շրջանակը»։ Կան վկայություններ Եգիպտոսում, Ալեքսանդրիայում, Հադեսում, Կեռնում և Ատլանտյան օվկիանոսում հետազոտական արշավախմբի կազմում պատմաբանի գտնվելու մասին։ Մ.թ.ա 151 թվականին Պոլիբիոսին հաջողվեց օգտագործել իր ազդեցությունը Սկիպիոնի վրա՝ հասնելու փրկված աքայացիների ազատմանը։ Երրորդ Պունիկյան պատերազմի ավարտին Պոլիբիոսը վերադարձավ արշավանքից և ականատես եղավ Կարթագենի անկմանը։ Քաղաքի ամբողջական կործանման մասին պատմվածքում նա կենտրոնացել է Սկիպիոն Էմիլյանոսի վրա[4]։
Մոտ մ.թ.ա 145 թվականից Պոլիբիոսը մասնակցել է Հունաստանի քաղաքական վերակազմավորման 10 հոգանոց Սենատի հանձնաժողովին։ Պոլիբիոսի խնդրանքով Աքեոսի և Արատուսի քանդակագործական պատկերները չուղարկվեցին Հռոմ, նա նույնպես հրաժարվեց հռոմեացիներից նվեր ստանալ հակահռոմեական ցույցերի առաջնորդների առգրավված ունեցվածքը և խնդրեց իր ընկերներին չգնել դրանցից որևէ մեկը ։ Պոլիբիոսի գործունեությունը դրական է գնահատվել հունական հասարակության որոշ շերտերի կողմից, որոշ քաղաքներում նրան արժանացել են բարձրագույն պարգևներ ինչպես իր կյանքի ընթացքում, այնպես էլ հետմահու: Ըստ Լուկիանոսի՝ Պոլիբիոսն ընկել է ձիուց, հիվանդացել ու մահացել 82 տարեկանում։
Ինչպես նշում է TSB-ն, «Պոլիբիոսն իր «Պատմությունը» անվանել է պրագմատիկ (հին հունարեն՝ pragmatikos - բիզնես, հին հունարենից՝ pragma - սա նշանակում է հիմնականում քաղաքական և ռազմական պատմության իրադարձությունների ներկայացում։ Պատմությունը կյանքի ուսուցիչ համարելով՝ նա պատմաբանի գլխավոր խնդիրը տեսնում էր ոչ թե իրադարձությունները նկարագրելու, այլ բացատրելու, երևույթների պատճառների ու դրանց փոխհարաբերությունների բացահայտման մեջ»[5]:
Լիվին նույնպես հաճախ էր օգտագործում այն՝ նախընտրելով նույնիսկ տարեգրողներին. իր գնահատմամբ՝ Պոլիբիոսը «մեծ հարգանքի արժանի հեղինակ է»[6][7]:
Պոլիբիոսի աշխատանքի վերաբերյալ մեկնաբանությունները, որոնք դեռևս մնում են լավագույնը, ստեղծվել են Լիվերպուլի համալսարանի պրոֆեսոր Ֆրենկ Ուիլյամ Ուոլբանկի կողմից՝ «Պոլիբիոսի պատմական մեկնաբանություն» 3 հատորով (1957, 1967, 1979)[8]: Ըստ TSB-ի, Պոլիբիուսի վերաբերմունքը «ճակատագրի» նկատմամբ «անհետևողական է. կա՛մ նա հավատում է, որ այն հզոր է և անխուսափելի, կա՛մ ամբողջությամբ մերժում է դրա դերը իրադարձություններում»[5]:
Բելիկովը մատնանշում է Պոլիբիոսին «հետևելով Թուկիդիդեսին երևույթների խորը ուսումնասիրության սկզբունքներում»[6]: Պոլիբիոսը նկարագրել է իրադարձությունները ժամանակագրական կարգով, ըստ օլիմպիադաների, ընդօրինակելով Տիմեոսին[7]։
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ ENCYCLOPÆDIA BRITANNICA
- ↑ «Polybius and the Founding Fathers: The separation of powers».
- ↑ Полибий // Античные писатели : Словарь / Акад. гуманит. наук; Науч. ред.: М. В. Белкин, канд. ист. наук. — СПб.: Лань, 1999. — 446 с. — ISBN 5-8114-0104-3
- ↑ Полибий // Античные писатели : Словарь / Акад. гуманит. наук; Науч. ред.: М. В. Белкин, канд. ист. наук. — СПб.: Лань, 1999. — 446 с. — ISBN 5-8114-0104-3
- ↑ 5,0 5,1 Полибий // Плата — Проб. — М. : Советская энциклопедия, 1975. — (Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров ; 1969—1978, т. 20).
- ↑ 6,0 6,1 «Архивированная копия» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2014 թ․ հոկտեմբերի 23-ին. Վերցված է 2014 թ․ հոկտեմբերի 23-ին.
- ↑ 7,0 7,1 Полибий // Античные писатели : Словарь / Акад. гуманит. наук; Науч. ред.: М. В. Белкин, канд. ист. наук. — СПб.: Лань, 1999. — 446 с. — ISBN 5-8114-0104-3
- ↑ Фролов, Эдуард Давидович|Фролов, Э. Д. Парадоксы истории — парадоксы античности. — СПб.: Издат. дом СПбГУ, 2004. — 420 с. — ISBN 5-288-03475-3
Գրականություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Бузескул В. П. — Введение в историю Греции 1915. С. 180;
- Тронский И. М. — История античной литературы 1983. Т. 226;
- Ковалев С. И.— История Рима 1986. С. 176;
- Пассек М. Е.— Полибий // История греческой литературы. М., 1960. Т. III. С. 157;
- Бузольт Г. — Очерк государственных и правовых греческих древностей.
- Пельман Р. — Очерк греческой истории и источниковедения.
- Полібій // Юридична енциклопедія|4|626
- Short introduction to the life and work of Polybius
- Polybius and the Founding Fathers: the separation of powers
- С. Б. Мирзаев. Полибий
- https://web.archive.org/web/20071224161118/http://www.petrsu.ru/Chairs/GenHist/polybius.html Г. С. Самохина - Полибий: судьба греческого политика и историка в условиях римской экспансии. Պետերբուրգի պետհամալսարանի հրատարակչություն. http://old.petrsu.ru/Chairs/GenHist/polybius.html%7Cref=Самохина%7Cрік=2007
Արտաքին հղումներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Պոլիբիոսի գործերը Գուտենբերգ նախագծում
- Works by Polybius at Perseus Digital Library
- Полибий հոդվածը Սովետական մեծ հանրագիտարանում
- Полибий. Всеобщая историяԱրխիվացված 2015-09-20 Wayback Machine
- Греческий текст и английский перевод Արխիվացված 28 նոյեմբերի 2012 թվականին..
- А. Я. Тыжов. Полибий и его «Всеобщая история» Արխիվացված 27 հունիսի 2012 թվականին.
- Важнейшие известия древних о Полибии и его сочиненияхԱրխիվացված 2009-09-23 Wayback Machine
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Պոլիբիոս» հոդվածին։ |
|
Սա անձի մասին անավարտ հոդված է։ Դուք կարող եք օգնել Վիքիպեդիային՝ ուղղելով և լրացնելով այն։ |
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 9, էջ 352)։ 
|