Պլանկի երկարություն

Պլանկի երկարություն, երկարության հիմնարար միավորը Պլանկի միավորների համակարգում։ Նշանակվում է $l_{P}\$։ Միավորների միջազգային համակարգում մոտ 1,6×10⁻³⁵ մետր է։ Պլանկի երկարությունը երկարության բնական միավոր է, քանի, որ սահմանվում է միայն հիմնարար ֆիզիկական հաստատունների միջոցով։ Դրանք են՝ լույսի արագությունը, Պլանկի հաստատունը, գրավիտացիոն հաստատունը։

Պլանկի երկարությունը հավասար է

$l_{P}={\sqrt {\frac {\hbar G}{c^{3}}}}\cong 1{,}616252(81)\times 10^{-35}$ մ,

որտեղ

• $\hbar$-ը Պլանկի բերված հաստատունն է՝ h/2π,
• $G$-ն՝ գրավիտացիոն հաստատունը,
• $c$ - ն՝ լույսի արագությունը վակուումում։

Փակագծերի վերջին երկու թիվը ցույց են տալիս վերջին երկու կարգի անորոշությունը (ստանդարտ շեղումը)։

ՄՄ համակարգում դիտարկվող Տիեզերքի շառավիղը (1,3×10²⁶ մետր կամ 13 միլիարդ լուսատարի) 4,6×10⁶¹ Պլանկի երկարություն է։

$\pi$ բազմապատկիչի ճշտությամբ Պլանկի զանգվածը հավասար է սև խոռոչի զանգվածին՝ Շվարցշիլդի շառավղին, որը նրա կոմպտոնի ալիքի երկարությունն է։ Նման սև խոռոչի շառավիղը Պլանկի երկարության մեծության կարգի կլինի։

Նշանակությունը

Պարզ վերլուծությունը ցույց է տալիս, որ խնդրահարույց է ֆիզիկական օբյեկտների դիրքի չափումը Պլանկի երկարության ճշտությամբ։ Իրոք, ձեռնարկենք հետևյալ մտային փորձը։ Ենթադրենք, որ ուզում ենք որոշել օբյեկտի դիրքը և այդ նպատակով նրա վրա ուղղում ենք էլեկտրամագնիսական ճառագայթման հոսք, այսինքն՝ ֆոտոններ։ Որքան մեծ է ֆոտոնների էներգիան, այնքան կարճ է նրանց ալիքի երկարությունը և այնքան ճշգրիտ կլինի չափումը։ Եթե ֆոտոնը ունենար Պլանկի երկարության չափերով օբյեկտի չափման համար բավարար էներգիա, այն պետք է կոլապսի ենթարկվելով դառնար միկրոսկոպական սև խոռոչ, և չափումը անհնար կլիներ։ Այսպիսով, Պլանկի երկարությունը հիմնարար սահմանափակումներ է դնում երկարության չափման ճշգրտության վրա։

Այս մտային փորձը օգտագործում է ինչպես հարաբերականության ընդհանուր տեսությունը, այնպես էլ քվանտային մեխանիկայի անորոշությունների սկզբունքը։ Ըստ այդ երկու տեսությունների, հնարավոր չէ այնպիսի ճշգրտությամբ չափում, որը կգերազանցի Պլանկի երկարությանը։ Այսպիսով, հարաբերականության ընդհանուր տեսությունը և քվանտային մեխանիկան միավորող ցանկացած քվանտային գրավիտացիոն տեսության մեջ ժամանակի և տարածության մասին ավանդական պատկերացումը կիրառելի չէ Պլանկի երկարությունից փոքր հեռավորության կամ Պլանկի ժամանակից փոքր ժամանակային միջակայքի համար։

Համաձայն լարերի տեսության, լրացուցիչ 6 (կամ 7) չափողականությունները կրճատված են մինչև Պլանկի երկարության չափերը, ուստի չեն կարող նկատվել փորձնականորեն։

Հղումներ

http://fizika.hfd.hr/fizika_b/bv00/b9p023.htm Արխիվացված 2008-12-20 Wayback Machine

Տես նաև

• Պլանկի ժամանակ
• Պլանկի ջերմաստիճան