Պիրոմանիա
| Պիրոմանիա | |
|---|---|
 | |
| Տեսակ | հիվանդության կարգ |
| Բժշկական մասնագիտություն | հոգեբանություն և հոգեբուժություն |
| ՀՄԴ-10 | F63.1 |
 Pyromania Վիքիպահեստում | |
Պիրոմանիա կամ հրամոլություն, խթանող վարքագծի խանգարում[1], որի ժամանակ անհատները չեն կարողանում զսպել անընդհատ հրդեհ առաջացնելու անհաղթահարելի իրենց ազդակները։ Նրանք այդպիսի քայլի են դիմում լարվածությունը թուլացնելու կամ պարզապես հաճույք ստանալու համար[1]։ Պիրոմանիակները չեն հետապնդում դրամական կամ քաղաքական շահ[2]։ Նրանց նպատակն է հասնել էյֆորիայի։ Շատ հաճախ նրանք միտումնավոր կերպով ընտրում են հրշեջի մասնագիտությունը։ Պիրոմանիան, ինչպես օրինակ կլեպտոմանիան, անկառավարելի է։
Հիվանդության մասին մարդկությանը հայտնի է դեռ 1824 թվականից, սակայն այն մինչ այժմ ամբողջությամբ ուսումնասիրված չէ։ Պիրոմանիայի դրսևորումները հոգեբանության և իրավաբանության ուսումնասիրության առարկա են համարվում։
Գրանցվել են դեպքեր, որ երկարատև հոգեբանական բուժումներից հետո հիվանդները վեց հարյուրից ավելի հրդեհներ են առաջացրել։
Ախտանիշեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Կան հատուկ ախտանիշեր, որոնցով պիրոմանիակները տարբերվում են նրանցից, ովքեր հրդեհ են առաջացնում հանցավոր նպատակներով կամ հուզական այլ դրդապատճառներով, որոնք կապված չեն կրակի հետ։ Պիրոմանիայի համախտանիշով տառապող մարդիկ ավելի քան մեկ անգամ մտածված հրդեհներ են առաջացնում։ Երբ նրանք գտնվում են հրդեհի գոտում, անբացատրելի հաճույք, հանգստություն, բավականություն են զգում։
Հիվանդությունը դժվար է հայտնաբերել հատկապես վաղ տարիքում, որովհետև երեխաների մեծ մասը նույնպես ուղղակի հետաքրքրությունից դրդված սիրում է կրակի հետ խաղալ[3]։
Առաջացման պատճառներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ուսումնասիրությունների արդյունքում պարզ է դարձել, որ պիրոմանիան առավել հաճախ դրսևորվում է երեխաների և դեռահասների մոտ։ Պիրոմանիայի առաջացման պատճառները կարելի է երկու խմբի բաժանել. ներքին (անհատական) և արտաքին աշխարհի ազդեցությամբ առաջացած պատճառներ[4]։
Բազմաթիվ հետազոտություններ ցույց են տվել, որ հիվանդների մեծ մասի ընտանիքներում բացակայել է հայրը[5]։
Պիրոմանիան կարող է դրսևորվել անգամ երեք տարեկան երեխայի մոտ, չնայած որ այդպիսի դեպքերը խիստ հազվադեպ են[6]։ Ուսումնասիրությունների արդյունքում պարզ է դարձել, որ պիրոմանյակների մեծ մասը տղամարդիկ են[7] :
Անհատական գործոններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Անհատական գործոնները, որոնք կարող են հանգեցնել պիրոմանիայի համախտանիշի ձևավորման հիմնականում կապված են անհատի անձնական կյանքի հետ։ Շատ դեռահասներ տարբեր հանցագործություններ են կատարում։ Օրինակ`պիրոմանիայով տառապող դեռահասների 19%-ին վանդալիզմի մեղադրանք է առաջադրվել, 18%-ը մեղադրվել է սեռական ոտնձգություններ կատարելու համար։ Հնարավոր պատճառներից են ուշադրության պակասը, վրեժի ցանկությունը։
Պիրոմանիակները առանձնանում են հակահասարակական պահվածքով։ Նրանք առանց լուրջ պատճառի բացակայում են ուսումնական հաստատություններից, փախչում են տանից և կատարում բազմաբնույթ զանցանքներ։
Արտաքին գործոններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Արտաքին գործոնները, որոնց ազդեցությամբ անհատի մոտ զարգանում է պիրոմանիան, առաջանում են այն միջավայրում, որտեղ նրանք ապրում են։ Դրանք կարող են լինել ծնողների կողմից դրսևորած արհամարհական վերաբերմունքը, վաղ տարիքում սեռական կամ ֆիզիկական ոտնձգությունների ենթարկվելը։
Բուժում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Կախված հիվանդի տարիքից և հիվանդության զարգացման աստիճանից, բուժման մեթոդները տարբերվում են։ Երեխաների և դեռահասների դեպքում որպես բուժման հիմք են ընդունում կոգնիտիվ թերապիաները։ Կարևոր է նաև հատուկ վերաբերմունք ցուցաբերել ընտանիքի անդամներին, հատկապես ծնողներին։ Անհրաժեշտ է սովորեցնել նրանց, թե ինչպես առավել անվտանգ և ճիշտ կերպով դաստիարակեն իրենց երեխաներին[4]։ Ի տարբերություն երեխաների և դեռահասների, մեծահասակների դեպքում իրավիճակն առավել բարդ է։ Նրանք ստիպված են լինում երկարատև հոգեթերապիաների հաճախել, սակայն մեծ մասամբ դրանք իրենց դրական արդյունքն այդպես էլ չեն ունենում։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ 1,0 1,1 «Pyromania | BehaveNet»։ behavenet.com։ Վերցված է փետրվարի 27, 2015
- ↑ Robert E. Hales (2008)։ «Impulse Disorders Not Elsewhere Classified»։ in Stuart C. Yudofsky, Glen O. Gabbard։ The American Psychiatric Publishing Textbook of Psychiatry։ American Psychiatric Pub։ էջ 793։ ISBN 9781585622573
- ↑ Michael B. First, Allen J. Frances, Harold Alan Pincus (2004)։ Dsm-iv Tr Guidebook։ American Psychiatric Pub։ էջ 337։ ISBN 978-1-58562-068-5։ Վերցված է փետրվարի 24, 2013
- ↑ 4,0 4,1 Soltys Stephen M (փետրվարի 1, 1992)։ «Pyromania and Firesetting Behaviors» 22 (2)։ էջեր 79–83։ doi:10.3928/0048-5713-19920201-10
- ↑ Sadock, B.J., Sadock, V.A. (2008)։ Kaplan & Sadock's Concise Textbook of Clinical Psychiatry։ Wolters Kluwer/Lippincott Williams & Wilkins։ էջ 365։ ISBN 9780781787468։ Վերցված է փետրվարի 27, 2015
- ↑ Barker AF (1994) Arson: A Review of the Psychiatric Literature. Oxford: Oxford University Press.
- ↑ (Gale 1998)