Jump to content

Պիգմենտ

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
(Վերահղված է Պիգմենտներից)
Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Պիգմենտներ (այլ կիրառումներ)
Գունավորող նյութեր, Հնդկաստան

Պիգմենտ կամ գունափոշի (լատին․՝ pigmentum — գույն), գունավոր նյութ, փոշի, որը ներկերի բոլոր տարատեսակների կարևորագույն բաղկացուցիչ մասն է կազմում՝ որոշելով նրա գունային հատկանիշները։ Լինում են բնական և արհեստական։

Գունափոշուն կապակցող նյութեր ավելացնելով ստացվում են տարբեր տեխնիկական հատկություններով օժտված զանազան ներկեր՝ յուղաներկ, ջրաներկ, պաստել և այլն[1]։

Պիգմենտներ (լատիներեն՝ pigmentum-ներկ), գունակներ, կենսաբանության մեջ, օրգանիզմների հյուսվածքների կազմության մեջ մտնող գունավոր նյութեր։ Պայմանավորում են բույսերի, միկրոօրգանիզմների, կենդանիների մաշկի, մազերի, աչքերի ևն գույնը և կարևոր դեր են խաղում կենսագործունեության պրոցեսներում։ Բուսական և կենդանական օրգանիզմների մեծ մասում առավել տարածված են կարոտինոիդները և պորֆիրինները՝ Քիմիական բնույթով ամենատարբեր օրգանական միացություններ են։ Պիգմենտներ գտնվում են բջջի կառուցվածքային գոյացություններում, երբեմն օրգանիզմի հեղուկներում (լուծված վիճակում), օրինակ, քլորոֆիլը կենտրոնացած է քլորոպլաստներում, հեմոգլոբինը էրիթրոցիտներում, ֆլավոնոիդները՝ բույսերի բջջահյութում։ Սպիտակուցների և լիպիդների հետ կապված Պիգմենտներ մտնում են կենսաբանական թաղանթների կառուցվածքի մեջ։ Պիգմենտների գույնը պայմանավորված է նրանց մոլեկուլներում գունակիրների առկայությամբ։ Պիգմենտներ լայնորեն տարածված են բնության մեջ։ Պիգմենտային համակարգը այն օղակն է, որը կապում է արտաքին միջավայրի լուսային պայմանները օրգանիզմի նյութափոխանակության հետ։ Բույսերում Պիգմենտների ամենակարևոր ֆունկցիաներից մեկը դրանց մասնակցությունն է ֆոտոսինթեզին։ Բացի այդ լույսի կլանումը մեծ դեր է կատարում բույսերի աճման, զարգացման և շարժման պրոցեսներում։ Կենդանիների օրգանիզմում Պիգմենտների կարևորագույն ֆունկցիան է տեսողության պրոցեսին մասնակցելը։ Հեմոգլոբինը և արյան մյուս Պիգմենտները շնչառության օրգաններից թթվածինը տեղափոխում են դեպի հյուսվածքները։ Ցիտորոմները, շնչառական քրոմոգենները ևն լինելով ֆերմենտներ մասնակցում են հյուսվածքային շնչառությանը։

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. Երզնկյան Մերի, Բաղդասարյան Արմինե, Կերպարվեստի բառագիրք, հ. Ա, Երևան, ««Զանգակ―97»», 2002 — 13, էջեր 13 — 13 էջ. — 500 հատ։
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Պիգմենտ» հոդվածին։
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 9, էջ 289