Պավել Կուրոչկին

Պավել Կուրոչկին;
Ծնվել է	նոյեմբերի 6 (19), 1900 կամ նոյեմբերի 19, 1900
Ծննդավայր	Վյազմա, Սմոլենսկի գավառ, Ռուսական կայսրություն
Մահացել է	դեկտեմբերի 28, 1989 (89 տարեկան)
Մահվան վայր	Մոսկվա, ԽՍՀՄ
Գերեզման	Նովոդեվիչյան գերեզմանոց
Քաղաքացիություն	Ռուսական կայսրություն և ԽՍՀՄ
Կրթություն	Մ. Վ. Ֆրունզեի անվան ռազմական ակադեմիա
Մասնագիտություն	ռազմական գործիչ և քաղաքական գործիչ
Զբաղեցրած պաշտոններ	ԽՍՀՄ գերագույն խորհրդի պատգամավոր
Կուսակցություն	ԽՄԿԿ
Պարգևներ և ; մրցանակներ	; ; ; և
	Pavel Kurochkin Վիքիպահեստում

Պավել Ալեքսեևիչ Կուրոչկին ( նոյեմբերի 6 (19), 1900 կամ նոյեմբերի 19, 1900(1900-11-19), Վյազմա, Սմոլենսկի գավառ, Ռուսական կայսրություն - դեկտեմբերի 28, 1989(1989-12-28), Մոսկվա, ԽՍՀՄ) — խորհրդային ռազմական գործիչ, Հայրենական մեծ պատերազմի հայտնի զորավար, բանակի գեներալ (08.05.1959), Խորհրդային Միության հերոս (29.06.1945), պրոֆեսոր (1962):

Երիտասարդություն, քաղաքացիական պատերազմ

Ծնվել է Գորնևո գյուղում (ներկայում՝ Սմոլենսկի մարզի Վյազմայի շրջան)։ 13 տարեկանից աշխատել է որպես առաքիչ՝ հրուշակեղենի խանութում, ապա՝ աշխատել է շոգեմեքենաների վերանորոգման արհեստանոցում։ 1917 թվականի հեղափոխական իրադարձությունների ժամանակ մասնակցել է Պետրոգրադի բանվորական խմբերին, որոնք ապահովում էին կարգուկանոնը բոլշևիկների հանրահավաքների ժամանակ։ Ինքը նշում է, որ մեծ ազդեցություն է թողել իր վրա Վ. Ի. Լենինի խոսքը, որը նա լսել է Կշեսինսկայայի պալատի պատշգամբից 1917 թվականի հուլիսի 4-ին կայացած հանրահավաքի ընթացքում, որի անվտանգությունը նույնպես ապահովել է^[1]։ 1917 թվականի հոկտեմբերին Պետրոգրադում անդամագրվել է Կարմիր գվարդիային և մասնակցել Հոկտեմբերյան հեղափոխությանը, ինչպես նաև Գատչինայի մոտ Կերենսկու–Կրասնովի զորքերի դեմ մարտերին։

Կարմիր բանակում է 1918 թվականի օգոստոսից։ Մասնակցել է Ռուսաստանի քաղաքացիական պատերազմին։ Ծառայել է որպես շարքային՝ 2-րդ հատուկ հրաձգային բրիգադի կապի վաշտում Պետրոգրադում, որի կազմում մարտնչել է Արխանգելսկի ուղղությամբ։ 1919 թվականի օգոստոսին ուղարկվել է ուսման, և 1920 թվականին ավարտել է Պետրոգրադի 2-րդ հեծելազորային հրամանատարական դասընթացները։ Դասընթացների ընթացքում, որպես համատեղ ջոկատների անդամ, մասնակցել է Պետրոգրադի պաշտպանությանն ընդդեմ գեներալ Ն. Ն. Յուդենիչի զորքերի (1919 թվական)։

1920 թվականի սեպտեմբերից եղել է Հան րապետության Պահեստային բանակի 18-րդ հեծելազորային գնդի էսկադրոնի հրամանատար, իսկ նույն թվականի դեկտեմբերից՝ Մոսկվայի 56-րդ հրաձգային դիվիզիայի 1-ին հեծելազորային գնդի էսկադրոնի հրամանատար։ 1921 թվականի փետրվարից հուլիս ամիսը մասնակցել է Տամբովի ապստամբության ճնշմանը։

Խաղաղ ժամանակաշրջանում

1923 թվականին ավարտել է Կարմիր բանակի Բարձրագույն հեծելազորային դպրոցը։ 1923 թվականի հոկտեմբերից եղել է 2-րդ հեծելազորային դիվիզիայի դիվիզիոնային դպրոցի էսկադրոնի հրամանատար, իսկ 1924 թվականի մայիսից ժամանակավորապես ղեկավարել է այդ դպրոցը։ 1924 թվականի հունիսից ծառայել է Սարատովի 12-րդ հեծելազորային գնդում՝ որպես գնդի դպրոցի ղեկավար և գնդի հրամանատար։ 1925 թվականի հունվարից եղել է Սարատովի 30-րդ հեծելազորային գնդի շտաբի պետ և հրամանատարի տեղակալ։ 1925 և 1926 թվականների օգոստոս-սեպտեմբեր ամիսներին գործուղվել է Հյուսիսային Կովկաս՝ Չեչնիայում և Դաղստանում բանդիտական կազմավորումների դեմ պայքարելու համար։ 1929 թվականի սեպտեմբերին ընդունվել է ակադեմիա։

1932 թվականին ավարտել է Մ. Վ. Ֆրունզեի անվան Կարմիր բանակի ռազմական ակադեմիան, իսկ 1934-ին՝ նույն ակադեմիայի ասպիրանտուրան։ 1934 թվականի ապրիլից եղել է նույն ակադեմիայի հեծելազորային ամբիոնի ավագ դասախոս։ 1934 թվականի հունիսից՝ շտաբի պետ, իսկ 1935 թվականի փետրվարից՝ հրամանատար և ռազմական կոմիսար Ի. Վ. Ստալինի անվան 1-ին առանձին հատուկ հեծելազորային բրիգադում։ Բրիգադի վերակազմավորումից հետո՝ դարձել է Ստալինի անվան Հատուկ հեծելազորային դիվիզիայի հրամանատար։ 1936 թվականի նոյեմբերից գտնվել է ԽՍԿԲ Կարմիր բանակի հրամանատարական կազմի վարչության տրամադրության տակ։ 1937 թվականի փետրվարին ընդունվել է Կարմիր բանակի Գլխավոր շտաբի ակադեմիա, որտեղ սովորել է հետագայում հայտնի դարձած «մարշալական դասընթացում» (այնտեղ սովորել են 4 ապագա ԽՍՀՄ մարշալներ, 6 բանակի գեներալներ, 8 գեներալ-գնդապետներ և 1 ադմիրալ)^[2]։ Սակայն մեկ տարի անց նշանակվել է նոր պաշտոնում, և ուսումը շարունակել է միայն կարճաժամկետ ձևաչափով։

1938 թվականի հունվարից եղել է Ս. Մ. Բուդյոննու անվան Կարմիր բանակի հեծելազորային դասընթացների ուսումնական բաժնի պետ։ 1939 թվականի հունիսից՝ 2-րդ հեծելազորային կորպուսի շտաբի պետ։ 1939 թվականի սեպտեմբերին մասնակցել է Կարմիր բանակի արշավին դեպի Արևմտյան Ուկրաինա։ Այդ ընթացքում եղել է պատվիրակության կազմում, որը բանակցել է Լվով քաղաքը լեհական բանակի կողմից հանձնելու վերաբերյալ։1939 թվականի հոկտեմբերից՝ Ուկրաինական ռազմական շրջանի զորքերի 1-ին բանակային խմբի շտաբի պետ։ 1939 թվականի դեկտեմբերին նշանակվել է 28-րդ հրաձգային կորպուսի հրամանատար։ Այդ կորպուսի գլխավորությամբ մասնակցել է խորհրդա-ֆիննական պատերազմին։ 1940 թվականի մարտի սկզբին կորպուսն անցել է սառած Ֆիննական ծովածոցով և կտրել է Վիբորգի մոտ գտնվող ֆիննական զորքերի հաղորդակցման գծերը։

1940 թվականի ապրիլից եղել է Անդրբայկալյան ռազմական շրջանի զորքերի 1-ին բանակային խմբի հրամանատար։ Նույն տարում ավարտել է Գլխավոր շտաբի ակադեմիան և ստացել ավարտական դիպլոմ։ 1940 թվականի հունիսից՝ Անդրբայկալյան ռազմական շրջանի 17-րդ բանակի հրամանատար, իսկ 1941 թվականի հունվարից՝ այդ շրջանի զորքերի հրամանատար։ 1941 թվականի հունիսի 19-ին նշանակվել է Օրյոլի ռազմական շրջանի զորքերի հրամանատար^[3]։

Մեծ Հայրենական պատերազմ

Հայրենական մեծ պատերազմի մասնակից։ Պատերազմի առաջին օրերից Օրյոլի ռազմական շրջանում ձևավորվել է 20-րդ բանակը։ 1941 թվականի հուլիսի 5-ին Կուրոչկինը նշանակվել է այդ բանակի հրամանատար և այն գլխավորելով մեկնել Արևմտյան ճակատ։ 20-րդ բանակը համալրվել է 5-րդ մեխանիզացված կորպուսով (2 տանկային դիվիզիա), իսկ մի փոքր անց՝ նաև 7-րդ մեխանիզացված կորպուսով և անմիջապես գնացքիներից իջեցվելուց հետո մասնակցել է Լեպելի հակահարվածին։ Չնայած նրան, որ բանակը միացված է եղել մեխկորպուսների հետ, ունեցել է շուրջ 1500 տանկ, այդ թվում՝ նորագույն T-34 և ԿՎ տանկերը, հակահարվածը, որն իրականացվել է շտապ, առանց պատշաճ պատրաստության և նույնիսկ առանց ուժերի լիարժեք կենտրոնացման, ավարտվել է պարտությամբ, իսկ մեխանիզացված կորպուսները մեծ կորուստներով ստիպված են եղել նահանջել։ Հուլիսի 10-ին սկսվել է Սմոլենսկի պաշտպանական ճակատամարտը։ Հարձակվող գերմանական զորքերը հուլիսի 16-ին հասան Սմոլենսկ։ 20-րդ բանակը հայտնվեց օպերատիվ շրջափակման մեջ։ Գերմանական ճնշման ներքո բանակը թողեց Օրշան (հուլիսի 16-ին) և նահանջել է Սմոլենսկ, սակայն շարունակել է մարտնչել որպես միասնական կազմավորում։ Հուլիսի 28-ին Սմոլենսկի շրջանում շրջափակված զորքերի (16-րդ և 20-րդ բանակներ) ընդհանուր հրամանատարությունը հանձնվել է Կուրոչկինին, որը կարողացել է կազմակերպել երկու բանակների հիմնական ուժերի դուրսբերումը շրջափակումից։

Շրջափակումից դուրս գալուց հետո՝ օգոստոսի 8-ին, գեներալ Կուրոչկինը վերադարձել է Մոսկվա և նշանակվել Ռեզերվային ճակատի 43-րդ բանակի հրամանատար։ Սակայն այդ նույն ամսում ուղարկվել է Գերագույն գլխավոր հրամանատարության շտաբի ներկայացուցիչ՝ Հյուսիսարևմտյան ճակատ, որը մեծ կորուստներ էր կրել Ստարայա Ռուսսայի հակահարվածի հետևանքով։ Օգոստոսի 23-ին նա փոխարինել է Պ. Պ. Սոբեննիկովին ճակատի հրամանատարի պաշտոնում։ Հյուսիսարևմտյան ճակատի հրամանատար է եղել մինչև 1942 թվականի հոկտեմբեր։ Մասնակցել է Լենինգրադի համար մղվող ճակատամարտին և Տորոպեց-Խոլմյան գործողությանը։ Առաջին Դեմյանսկի օպերացիայի ժամանակ՝ 1942 թվականի փետրվարի վերջին, ճակատի զորքերը շրջափակել են գերմանական 6 դիվիզիայից բաղկացած խմբավորումը Դեմյանսկի շրջանում։ Սակայն գարնան և ամռան ընթացքում ճակատի ուժերի քրտնաջան մարտերից հետո՝ մայիսի 5-ին, գերմանացիներին հաջողվել է վերականգնել կապը շրջափակված խմբավորման հետ։ Ապա ամռանը և աշնանը կրկնվող փորձերը՝ նորից շրջափակելու գերմանական ուժերը, անհաջող են եղել։ Արդյունքում՝ հոկտեմբերին Կուրոչկինը պաշտոնից իջեցվել է՝ դառնալով Հյուսիսարևմտյան ճակատի հրամանատարի տեղակալ։ 1942 թվականի նոյեմբերին ևս մեկ անգամ իջեցվել է պաշտոնում՝ դառնալով Հյուսիսարևմտյան ճակատի 11-րդ բանակի հրամանատար։ 1943 թվականի մարտին նշանակվել է 34-րդ բանակի հրամանատար և մասնակցել է Ս տարայա Ռուսսայի օպերացիային։ 1943 թվականի հունիս-նոյեմբերին կրկին Հյուսիսարևմտյան ճակատի հրամանատարն է եղել, իսկ օգոստոսի 27-ին նրան շնորհվել է գեներալ-գնդապետի կոչում։ 1943 թվականի դեկտեմբերից՝ 1-ին Ուկրաինական ճակատի հրամանատարի տեղակալ։

1944 թվականի փետրվարի 24-ին նշանակվել է 2-րդ Բելառուսական ճակատի հրամանատար։ Նախապատրաստել է և իրականացրել Պոլեսյեի հարձակողական օպերացիան, որի ընթացքում ճակատի զորքերը շրջափակել են Կովելի մոտ գտնվող գերմանական խմբավորումը, սակայն չի հաջողվել այն ամբողջությամբ ոչնչացնել։ Շուտով գերմանացիները դեբլոկադի ենթարկել են իրենց զորքերը։ Այս անհաջողությունից հետո՝ ապրիլի 5-ին ճակատը լուծարվել է։ 1944 թվականի ապրիլի 15-ից մինչև պատերազմի ավարտը Կուրոչկինը հրամանատարել է 1-ին Ուկրաինական ճակատի 60-րդ բանակը (1945 թվականի ապրիլի սկզբին բանակը փոխանցվել է 4-րդ Ուկրաինական ճակատին), որը մասնակցել է Լվով-Սանդոմիրյան, Սանդոմիր-Սիլեզյան, Ստորին Սիլեզյան, Վերին Սիլեզյան, Մորավիա-Օստրավյան և Պրահյան օպերացիաներին։ Բանակի զորքերը աչքի են ընկել Կոլտովյան միջանցքի մարտերում և Տերնոպոլ, Լվով, Դեմբիցա, Կրակով, Կատովիցե, Նեյսե, Բիսկաու, Մորավիա-Օստրավա և այլ քաղաքների գրավման ժամանակ։ Բանակի հմուտ ղեկավարման, վճռականության և քաջության համար Պ. Ա. Կուրոչկինին շնորհվել է Խորհրդային Միության հերոսի կոչում^[4]։

Պատերազմից հետո

1945 թվականի հուլիսից Պավել Կուրոչկինը նշանակվել է Կուբանի ռազմական շրջանի զորքերի հրամանատար։ 1946 թվականի հուլիսից եղել է խորհրդային զորքերի գլխավոր հրամանատարի և Գերմանիայում խորհրդային ռազմական վարչակազմի գլխավոր պետի տեղակալ։ 1947 թվականի մայիսից՝ Հեռավոր Արևելքի զորքերի գլխավոր հրամանատարի օգնական՝ մարտական պատրաստության գծով։

1951 թվականի փետրվարից՝ Կ. Ե. Վորոշիլովի անվան Բարձրագույն ռազմական ակադեմիայի պետի տեղակալ։ 1954 թվականի մայիսից՝ Մ. Վ. Ֆրունզեի անվան ռազմական ակադեմիայի պետ, իսկ 1962 թվականից՝ պրոֆեսոր։ 1968 թվականի ապրիլից եղել է Վարշավայի պայմանագրի անդամ պետությունների միացյալ զինված ուժերի գլխավոր հրամանատարության ներկայացուցիչը ԳԴՀ-ում։ 1970 թվականի սեպտեմբերից՝ ԽՍՀՄ պաշտպանության նախարարության գլխավոր տեսուչների խմբում։

Եղել է ԽՍՀՄ Գերագույն Խորհրդի 2-րդ գումարման պատգամավոր (1946–1950)։

Մահացել է 1989 թվականի դեկտեմբերի 28-ին Մոսկվայում։ Մնացել էր Մեծ Հայրենական պատերազմի տարիների ճակատների վերջին ողջ հրամանատարը։ Թաղված է Մոսկվայի Նովոդևիչյան գերեզմանատանը^[5]։

Զինվորական կոչումները

վաշտի հրամանատար (26.11.1935)^[6]
դիվիզիայի հրամանատար (4.11.1939)^[7]
գեներալ-լեյտենանտ (4.06.1940)^[8]
գեներալ-գնդապետ (27.08.1943)^[9]
բանակի գեներալ (8.05.1959)^[10]

Պարգևներ

Խորհրդային Միության հերոս (29.06.1945 № 7567)
Լենինի 6 շքանշան (07.04.1940; 21.02.1945; 29.06.1945; 18.11.1960; 18.11.1980; 18.11.1985)
Հոկտեմբերյան հեղափոխության շքանշան (19.11.1970)
Կարմիր Դրոշի 4 շքանշան (27.07.1941; 03.11.1944; 24.06.1948; 22.02.1968)
Սուվորովի 1-ին աստիճանի շքանշան (25.08.1944)
Կուտուզովի 1-ին աստիճանի 2 շքանշան (10.01.1944; 06.04.1945)
Հայրենական պատերազմի 1-ին աստիճանի շքանշան (11.03.1985)
«Ծառայության համար ԽՍՀՄ Զինված ուժերում» 3-րդ աստիճանի շքանշան (30.04.1975)
«Պատվո նշան» շքանշան (14.05.1936) — մայիսի 1-ի շքերթի ժամանակ օրինակելի կարգի կազմակերպման և իրականացման համար^[11]
մեդալներ
Պատվավոր զենք (Մաուզեր)՝ Հեղափոխական ռազմական խորհրդից՝ «Պրոլետարական հեղափոխության անդրդվելի պաշտպանին» փորագրությամբ (1921)
Լենինի մրցանակի դափնեկիր (1980, «Մեծ Հայրենական» փաստագրական 20 սերիանոց ֆիլմի համար)
Մ. Վ. Ֆրունզեի անվան մրցանակ


Օտարերկրյա պարգևներ՝

Սպիտակ առյուծի 2-րդ աստիճանի շքանշան (Չեխոսլովակիա, 30.04.1970)
Սպիտակ առյուծի «Հաղթանակի համար» 1-ին աստիճանի շքանշան (Չեխոսլովակիա)
Չեխոսլովակյան ռազմական խաչ (1939)
«Ռազմական խիզախության համար» 2-րդ աստիճանի շքանշան (Լեհաստան, 19.12.1968)
Լեհաստանի վերածննդի շքանշան, 4-րդ աստիճան (06.10.1973)
«Գրյունվալդի Խաչ» 2-րդ աստիճանի շքանշան (Լեհաստան, 24.04.1946)
«Պատվի և հայրենիքի առջև ունեցած վաստակի համար» ոսկե շքանշան (ԳԴՀ)
Բուլղարիայի Ժողովրդական Հանրապետության շքանշան՝ 2-րդ աստիճան (14.09.1974)
Սուխե-Բատորի շքանշան (Մոնղոլիա, 20.03.1961)
Կարմիր Դրոշի շքանշան (Մոնղոլիա, 1939)
«Մարտական վաստակի համար» շքանշան (Մոնղոլիա, 06.07.1971)
«Օդրա, Նեյսե և Բալթիկ» մեդալ (Լեհաստան, 25.06.1946)
«Հաղթանակի և ազատության» մեդալ (Լեհաստան, 09.05.1946)
«Զենքի եղբայրություն» մեդալ (Լեհաստան, 12.10.1988)
«Զենքի եղբայրություն» ոսկե մեդալ (ԳԴՀ)
«Զենքի եղբայրության ամրապնդման համար» մեդալ՝ 1-ին աստիճան (Չեխոսլովակիա)
«Գերմանիայի ազգային ժողովրդական բանակի 30 տարին» մեդալ
«Բուլղարիայի ժողովրդական բանակի 20 տարին» մեդալ (1964)
«Գեորգի Դիմիտրովի ծննդյան 90-ամյակը» մեդալ (1974)
«Գեորգի Դիմիտրովի ծննդյան 100-ամյակը» մեդալ
«Հաղթանակ ֆաշիստական Գերմանիայի նկատմամբ» 40-ամյակի մեդալ (Բուլղարիա, 1985)

«Հաղթանակ միլիտարիստական Ճապոնիայի նկատմամբ» 30-ամյակի մեդալ (Մոնղոլիա, 1975)
«Մոնղոլիայի Ժողովրդական բանակի 50 տարին» մեդալ (1971)
«Մոնղոլիայի Ժողովրդական հեղափոխության 50 տարին» մեդալ (1971)
«Խալխին-Գոլի հաղթանակի 40 տարին» մեդալ (Մոնղոլիա, 26.11.1979)
«ՄԺՀ Զինված ուժերի 60 տարին» մեդալ (29.12.1981)
«Չին-խորհրդային բարեկամություն» մեդալ (Չինաստան)
«Կուբայի հեղափոխական զինված ուժերի 30-ամյակը» մեդալ (Կուբա, 24.11.1986)

Ծանոթագրություններ

↑ 70 տարի բանակում [հարցազրույց բանակի գեներալ Պ.Ա. Կուրոչկին]: // Ռազմական պատմության ամսագիր. — № 2. — էջ.35-37.
↑ Лазарев С. Е. Судьба «маршальского курса» Академии Генерального штаба. // Вопросы истории. — 2009. — № 12. — C.107—114.
↑ Дунаев П. Страницы большой жизни (К 80-летию со дня рождения генерала армии П. А. Курочкина). // Военно-исторический журнал. — 1980. — № 11. — С.90-92.
↑ Архивный реквизит на сайте «Подвиг народа» «№ 47215713». Արխիվացված օրիգինալից 2015 թ․ ապրիլի 2-ին. Վերցված է 2015 թ․ մարտի 2-ին.
↑ SmolGazeta.ru. «Опытный руководитель и мудрый стратег». smolgazeta.ru (անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2024 թ․ հունվարի 17-ին. Վերցված է 2024 թ․ հունվարի 17-ին.
↑ Постановление СНК СССР № 2484 от 26.11.1935 г.
↑ Постановление СНК СССР № 04585 от 04.11.1939 г.
↑ Постановление СНК СССР от 4.06.1940 № 945
↑ Постановление СНК СССР № 915 от 27.08.1943 г.
↑ Բանաձև СНК СССР № 475 от 08.05.1959 г.
↑ Постановление ЦИК Союза ССР // Известия. — 1936. — № 112. — С. 2.

Գրականություն

Սոլովև Դ. Յու. Ստալինի բոլոր գեներալները. - Մ., 2019 թ. — ISBN 9785532106444. — էջ.53—55.
Դունաև Պ. Մեծ կյանքի էջեր. // Կրակոտ տարիների հերոսներ. 1980. — էջ. 562—570.
Ռուսաստանի Դաշնության Զինված ուժերի գլխավոր շտաբի ռազմական ակադեմիայի Հիշողության գիրք. - Մ.: «Պոդմոսկովիե», 2016 թ.

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Պավել Կուրոչկին» հոդվածին։

[1] 70 տարի բանակում [հարցազրույց բանակի գեներալ Պ.Ա. Կուրոչկին]: // Ռազմական պատմության ամսագիր. — № 2. — էջ.35-37.

[2] Лазарев С. Е. Судьба «маршальского курса» Академии Генерального штаба. // Вопросы истории. — 2009. — № 12. — C.107—114.

[3] Дунаев П. Страницы большой жизни (К 80-летию со дня рождения генерала армии П. А. Курочкина). // Военно-исторический журнал. — 1980. — № 11. — С.90-92.

[4] Архивный реквизит на сайте «Подвиг народа» «№ 47215713». Արխիվացված օրիգինալից 2015 թ․ ապրիլի 2-ին. Վերցված է 2015 թ․ մարտի 2-ին.

[5] SmolGazeta.ru. «Опытный руководитель и мудрый стратег». smolgazeta.ru (անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2024 թ․ հունվարի 17-ին. Վերցված է 2024 թ․ հունվարի 17-ին.

[6] Постановление СНК СССР № 2484 от 26.11.1935 г.

[7] Постановление СНК СССР № 04585 от 04.11.1939 г.

[8] Постановление СНК СССР от 4.06.1940 № 945

[9] Постановление СНК СССР № 915 от 27.08.1943 г.

[10] Բանաձև СНК СССР № 475 от 08.05.1959 г.

[11] Постановление ЦИК Союза ССР // Известия. — 1936. — № 112. — С. 2.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]