Jump to content

Պավել Բաժով

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Պավել Բաժով
Դիմանկար
Ծնվել էհունվարի 15 (27), 1879[1][2][3]
ԾննդավայրSysert, Եկատերինբուրգի գավառ, Պերմի նահանգ, Ռուսական կայսրություն[1]
Մահացել էդեկտեմբերի 3, 1950(1950-12-03)[1][4][2][…] (71 տարեկան)
Մահվան վայրՄոսկվա, ԽՍՀՄ[1][4]
ԳերեզմանIvanovskoe cemetery
Քաղաքացիություն Ռուսական կայսրություն և  ԽՍՀՄ
Մայրենի լեզուռուսերեն
ԿրթությունPerm Theological Seminary? (1899)[1]
ԵրկերThe Malachite Box?
Մասնագիտությունլրագրող, գրող, մանկագիր, մանկավարժ, սցենարիստ, քաղաքական գործիչ, արձակագիր, բանահավաք և հրապարակախոս
ԱշխատատուDiocesan School, Yekaterinburg?
Զբաղեցրած պաշտոններԽՍՀՄ գերագույն խորհրդի պատգամավոր
ԿուսակցությունԽՄԿԿ
Պարգևներ և
մրցանակներ
Լենինի շքանշան
և Ստալինյան մրցանակ
ԱնդամությունԽՍՀՄ Գրողների միություն
ԵրեխաներAriadna Bazhova?
Ստորագրություն
Изображение автографа
 Pavel Bazhov Վիքիպահեստում

Պավել Պետրովիչ Բաժով (ռուս.՝ Павел Петрович Бажов, հունվարի 15 (27), 1879[1][2][3], Sysert, Եկատերինբուրգի գավառ, Պերմի նահանգ, Ռուսական կայսրություն[1] - դեկտեմբերի 3, 1950(1950-12-03)[1][4][2][…], Մոսկվա, ԽՍՀՄ[1][4]), ռուս և խորհրդային գրող, ֆոլկլյորիստ, հրապարակախոս, լրագրող։ Ճանաչելիություն է ստացել որպես ուրալական հեքիաթների հեղինակ։

ԽՍՀՄ Գերագույն խորհրդի 2–րդ և 3–րդ գումարման դեսպան[5][6]։

Կենսագրություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Павел, Августа Стефановна и Пётр Васильевич Бажовы
Павел, Августа Стефановна и Пётр Васильевич Бажовы
Павел Бажов во время учёбы в Пермской духовной семинарии, конец XIX века
Павел Бажов во время учёбы в Пермской духовной семинарии, конец XIX века
Павел Петрович и Валентина Александровна Бажовы (1911)
Павел Петрович и Валентина Александровна Бажовы (1911)
Павел Бажов, Валентина Иваницкая, Епархиальное училище. Крайние справа, третий ряд снизу. (1910)

Ծնվել է 1879 թվականի հունվարի 15–ին Սիսյորտյան գործարան ավանում Սիտյորտյան գործարանի պուդլինգային–եռակցման արտադրամասի աշխատակից Պյոտոր Վասիլյեվիչ Բաժովի (1854–1898 թվականներ) ընտանիքում։ մանկությունն անցել է Սիսյորտիում[7][8]։ Սովորել է Սիսյորտյան տղամարդկանց դպրոցում («գործարանային դպրոցում») 1886–1889 թվականներին, նկատվել և աջակցություն է ստացել տնօրեն Ալեքսանդր Օսիպովիչ Մաշուկովի կողմից։ Դպրոցն ավարտել է լավագույն սովորողների շարքում։ 1890 թվականին գրողի ընտանիքը, հոր՝ մեկ այլ ձեռնարկություն տեղափոխվելու հետ կապված, տեղափոխվել է Պոլեվոյ ավան, իսկ Պավելին տվեցին Եկատերինբուրգի հոգևոր դպրոց, որտեղ նա սովորել է 10–14 տարեկաններում։ 1999 թվականին ավարտել է Պերմի հոգևոր ճեմարանը։ Ֆինանսական պայմաններից ելնելով (այդ ընթացքում նրա հայրը մահանում է) նա չի կարողանում ընդունվել համալսարան, իսկ հոգևոր կրթությունը շարունակել չէր ցանկանում։ Ընդունվել է աշխատանքի Շայդուրիխ գյուղի դպրոցում որպես ուսուցիչ։

Մի քանի ամսի անց հովանավորությամբ նա տեղափոխվում է Եկատերինբուրգի հոգևոր ուսումնարան որպես դասախոս, որտեղ սովորել է նաև ինքը։

1905 թվականի հողափոխության ժամանակ մասնակցել է մայովկաներում և անգամ մի որոշ ժամանակ եղել է ձերբակալված։

1907–1913 թվականներին դասավանդել է ռուսերեն Եկատերինբուրգի եպարխիական կանանց ուսումնարանում։ 1911 թվականի հունիսին Կաշինա գյուղի Նիկոլաևյան եկեղեցում պսակադրվել է իր ուսուցչուհու՝ Վալենտինա Ալեքսանդրովնա Իվանիցկայի հետ․ նրանց ընտանիքում ծնվել է յոթ երեխա (երեքը մահացել են)։ Այդ նույն տարում նա սկսել է տուն կառուցել Եկատերինբուրգում, որտեղ այսօր գործում է նրա թանգարանը։

1914 թվականին Առաջին համաշխարհային պատերազմի սկսվելու հետԲաժովների ընտանիքը տեղափոխվում են կնոջ հայրենի գյուղը՝ Կամիշլով, Բաժովը տեղի հոգևոր դպրոցում ընդունվում է որպես ուսուցիչ։ Ամառային արձակուրդների ժամանակ ճանապարհորդել է Ուրալ, հավքել բանահյուսությունը։ Հավաքած նյութերը կորչում են Քաղաքացիական պատերազմի ժամանակ։

Մինչև 1917 թվականը եղել է էսէռների կուսակցության ադնամ։ Սկսած փետրվարյան հեղափոխությունից՝ օգնել է բոլշևիկների կուսակցությանը։ Խորհրդային կառավարության կարևոր գործիչ է եղել Կամիշլովում և անգամ՝ քաղաքացիական առաջնորդ[9]։

Քաղաքացիական պատերազմում դարձել է քաղաշխատող և Կամիշլովում ձևավորված 29–րդ դիվիզիայի թղթի խմբագիր։ Բանակի կազմ պաշտոնապես մտավ որպես Ռուսաստանի կոմունիստական կուսակցության բոլշևիկների անդամ։ Կոլչակյան զորքերի հարվածների ներքո դիվիզիայի հետ արևմուտք նահանջելով՝ 1918 թվականին հայտնվել է Պերմում։ Դիվիզիայի ջախջախվելուց հետոձերբակալվել է կոլչակովների կողմից, բայց կարողանում է փախչել բանտից և հասնել Կամիշլով։ Իմանալով, որ իր ընտանիքը դիտարկման տակ է, 1919 թվականի սկզբին ուղևորվեց Օմսկ[10]։ Կիրիբաև ազգանունով կեղծ փաստաթղթերով թափառանքներից հետո Բաժովը Կինսկում գաղտնալսում է դպրոցներում ուսուցիչների անբավարարության մասին խոսակցությունը և փետրվարին[11] կարողացավ տեղավորվել որպես ուսուցիչ Բերգուլ գյուղում։ Այտեղ նա կազմակերպում է կալչակովշիններից դժգոհ մարդկանցից կուսակցական ջոկատ[12]։

Հուլիսին Բախեև ազգանվան ներքո հասնում է Սեմիպալատինյան նահանգ՝ Ուստ–Կամենոգորսկ քաղաք[13]։ Մասնակցել է գաղտնի գործունեությանը, համագործակցել է Ալթայի Ազգային ապստամբական բանակի կազմում «Կարմիր լեռնային արծիվ» պարտիզական միավորումների հետ՝ աշխատելով կարմիր Մոսկվայի հրամանով։ 1919 թվականի նոյեմբերին՝ կարմիր պարտազանական ջոկատների հրամանատարների հավաքույթի իրականացումից հետո Վասիլևկա գյուղում նրանց միավորեց որպես մեկ ուժ։

Ուստ–Կամենոգորսկում խորհրդային իշխանության հաստատումից (1919 թվականի դեկտեմբրի 15) և քաղաքում Մ․ Կոզիրևի գյուղացիների ապստամբական բանակի ու «Կարմիր լեռնային արծիվ» միացյալ ջոկատի ներխուժումից հետո Պ․ Բաժովը, դուրս գալով գաղտնիությունից, սկսեց ձևավորել պատգամավորների նոր խորհուրդ (Սովպեդ)։ Որոշ ժամանակ պահպանվում էր երկիշխանությունը․ Ազգային տանը նստում էր նոր Ուստ–Կամենգորսկու սովպեդը, իսկ Սիբիրյան կազաչյան զորքերի 3–րդ բաժանմունքի նախկին կառավարումը պատկանում էր Կոզիրի բանակի շտաբին։ Բաժովը տեղեկությունները փոխանցում էր Սեմիպալատինսկի։ 1920 թվականի հունվարի երկրորդ կեսին Ուստ–Կամենոգորսկ ուղարկեցին Կարմիր Բանակի կանոնավոր երեք վաշտ։ Կոզիրևյան բանակը փաստացի լուծարվեց առանց մարտի, իսկ ինքը՝ Կոզիրևը փախուստի դիմեց։ Հենց Բաժովը, որն այն ժամանակ գործունեություն էր ծավալում որպես Բախեև, կազմակերպել է Կոզիրևի գլխավորած ապստամբության ճնշումը[9]։

Կրկին ձևավորված Ռևկոմում նա զբաղեցրել է ազգային կրթության կառավարության գլխավորի պաշտոնը, ղեկավարում էր նաև արհմիության բյուրոն։ Ինչպես նաև դարձավ տեղի «Խորհուրդների իշախության համար» թերթի խմբագիրը[14]։ Նրա հետ աշխատում էին ապագա գրողներ Վոլկովն ու Անովը[15]։ Միաժամանակ նրան էր վերագրվել «պահպանել ազգային կրթության բաժանմունքի աշխատանքների ընդհանուր դիտարկման» պատրականությունը։ Նա ստեղծել է ուսուցչական դասընթացներ, կազմակերպեց անգրագիտության դպրոցների լուծարում, մասնակցել է Ռիդերյան ռուդնիկի վերականգնման աշխատանքներին։ 1920 թվականի հուլիսին ղազախական վոլոստներում ուղարկվեցին 87 ուսուցիչ, որոնք պատրաստվել էին նրա կողմից։ 1920 թվականի օգոստոսի 10–ին Բաժովի և Ն․Գ․ Կալաշնիկովի գլխավորությամբ քաղաքում իրականացվեց Խորհրդի Առաջին գավառական ժողովը։ 1921 թվականի աշնանը հասել էՍեմիպալատինսկ, որտեղ ղեկավարել է նահանգային արհմիութայն բյուրոն։

1921 թվականի վերջին ծանր հիվանդության հետևանքով և Կամիշլյան գործկոմի խնդրանքով վերադարձել է Ուրալ՝ Կամիշլով, որտեղ շարունակել է իր լրագրողական և գրականական գործունեությունը, գրել է Ուրալի պատմության մասին գրքեր, հավաքել է բանահյուսության գրառումներ։ «Ուրալյան ավանդապատումներ» առաջին գիրքը թողարկվել է 1924 թվականին։ 1923–1931 թվականներին աշխատել է շրջանային «Գյուղացիական թերթ»–ում։

1933 թվականին Մ․Ս․ Կաշեվարովի գաղտնի հաղորդմամբ մեղադրվել է 1917 թվականից կուսակցական ստաժի յուրացման մեջ, հեռացվել է կուսակցությունից։ Միջնորդությունից մի քանի ամիս անց վերականգնվել է կուսակցությունում 1918 թվականի ստաժի սկզբից, ստաժի սեփականացման համար էլ ստացել է խիստ նկատողություն[16][17]։

Դրանից հետո Բաժովը հանձնարարեցին Կրասնոկամսկի թղթի կոմբինատի կառուցման մասին գիրք գրել։ Բայց, ըստ գրման չափի, գլխավոր հերոսները ռեպրեսիաների բռնկման շրջանում անհետանում էին, ինչի արդյունքում գիրքն այդպես էլ չհրապարակվեց։

1936 թվականին «Կարմիր լուր» ամսագրի 11–րդ համարում հրապարակվել է[18] ուրալական առաջին հեքիաթներից մեկը՝ «Ազովկա աղջնակը»։

Նրան նաև հանձնարարվեց պատրաստել «Կազմավորումը շարժման մեջ։ Կամիշլովի 254–րդ 29–րդ դիվիզիայի գնդի պատմության մասին» գիրքը։ Նա արդեն աշխատել էր որպես խմբագիր Սվերդլովսկի գրքային հրատարակչությունում։ Քաղաքացիական պատերազմի ժամանակ դիվիզիայի հրամանատար Մ. Վ. Վասիլևի 1937 թվականին բռնաճնշումներից հետո Բաժովը կրկին հեռացվեց կուսակցությունից և հեռացվեց հրատարակչությունից՝ Մ. Ս. Կաշևարովի մեկ այլ մատնության հիման վրա։ Մեկ տարի Բաժովի մեծ ընտանիքը ապրում էր իրենց բանջարանոցով և իր քրոջ փոքր աշխատավարձով։ Այս հարկադիր ազատ ժամանակ նա գրել է իր պատմվածքներից շատերը։ Մեկ տարի անց Ի. Դ. Կաբակովը, որը նրան հեռացրել էր կուսակցությունից, ինքն էլ ընկավ բռնաճնշումների տակ, և Բաժովը վերականգնվեց կուսակցությունում  և հրատարակչությունում (թեև պաշտոնի իջեցմամբ), որից հետո նա կարողացավ լիովին հաշվեհարդար տեսնել Կաշևարովի հետ։

1939 թվականին լույս է տեսել «Ուրալյան հեքիաթների» առաջին հրատարակությունը՝ «Մալաքիտային արկղը»։ Հեղինակի կենդանության օրոք այս գիրքը բազմիցս լրացվել է նոր հեքիաթներով։

1940 թվականից նա ղեկավարել է Սվերդլովսկի գրողների կազմակերպությունը[19]։

Նա մահացավ 1950 թվականի դեկտեմբերի 3–ին Մոսկվայում՝ թոքերի քաղցկեղից։ Գրողի մարմնի դագաղը Մոսկվայից տեղափոխվեց Սվերդլովսկ։ Հրաժեշտի արարողությունը տեղի ունեցավ Սվերդլովսկի ֆիլհարմոնիկ նվագախմբում։ Նա թաղվեց դեկտեմբերի 10–ին Սվերդլովսկում՝ Իվանովսկոյեի գերեզմանատանը[20]։

Մրցանակներ և մրցանակներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հեքիաթներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հեքիաթների (այսպես կոչված՝ «գաղտնի հեքիաթներ»՝ Ուրալի հանքագործների «հին բանավոր ավանդույթներ») ստեղծումը տեղի է ունեցել 1920–ականների – 1930–ականների սկզբի տեղական պատմության շարժման և խորհրդային գրաքննության միջև բախման դժվարին պայմաններում: 1931 թվականին Մոսկվայում և Լենինգրադում անցկացվել են «Ֆոլկլորի և ֆոլկլորագիտության նշանակությունը վերակառուցման շրջանում» թեմայով քննարկումների շարք, որոնց արդյունքում առաջադրվել է «ժամանակակից բանվորական և կոլտնտեսա–պրոլետարական ֆոլկլորի» ուսումնասիրության խնդիրը[22]: Շուտով որոշում է կայացվել հրատարակել «Նախահեղափոխական ֆոլկլորը Ուրալում» ժողովածուն. նյութերի հավաքածուն վստահվել է Վ. Պ. Բիրյուկովին, ով պետք է ժողովածուն հանձներ 1935 թվականի դեկտեմբերին[22]: Սակայն Վ. Պ. Բիրյուկովը նշել է, որ «չի կարողացել գտնել բանվորական ֆոլկլոր ոչ մի տեղ»[22]: Ժողովածուի խմբագիր Ե. Մ. Բլինովան, «Պ. Պ. Բաժովի հետ չորս ամիս շփվելուց հետո, 1935 թվականի հունիսին կտրուկ փոխեց աշխատանքի ուղղությունը և սկսեց Վ. Պ. Բիրյուկովին ուղղորդել աշխատավորների բանահյուսության հավաքագրմանը»[22]: Պ. Պ. Բաժովը, որը ժողովածուի խմբագիր դարձավ Ե. Մ. Բլինովայից հետո, դրա համար գրեց «Սիրելի անուն», «Պղնձե լեռան տիրուհին» և «Մեծ օձի մասին» հեքիաթները՝ դրանք հայտարարելով Վ. Ա. Խմելինինի հեքիաթների բանահյուսական ձայնագրություններ, որոնք Պ. Պ. Բաժովը լսել էր 1892–1895 թվականներին[22]: Վ. Ա. Խմելինինը (Խմելինին–Սլիշկո, պապիկ Սլիշկո, «Բաժակը» «Ուրալսկիե բյուլից») ծագումով Պոլևսկոյ գործարանից էր և պատկերված էր որպես պատմող «Մալաքիտային արկղ» ստեղծագործությունում: Ավելի ուշ Բաժովը ստիպված էր պաշտոնապես հայտարարել, որ սա հնարք էր, և որ նա պարզապես չէր գրի առել ուրիշների պատմությունները, այլ իրականում դրանց հեղինակն էր։ Մարկ Լիպովեցկու խոսքով՝ Բաժովի հեքիաթները համատեղում են հեքիաթային և ոչ հեքիաթային արձակի դժվար համատեղելի միջավայրերը և, նրա խոսքերով, «նոր ֆոլկլոր» (կամ ֆեյքլոր) ստեղծելու կատակերգական փորձերի բնորոշ մարմնացում են, որի խորհրդանիշներն էին Մարֆա Կրյուկովայի «նովինաները» և Ջամբուլ Ջաբաևի երգերը»[23]:

Արխետիպային պատկերներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հեքիաթների դիցաբանական կերպարները բաժանվում են մարդակերպ և զոոմորֆ։ Բնության ուժերի մարմնավորումները շատ փոխաբերական են.

  • Պղնձե լեռան տիրուհին՝ թանկարժեք քարերի և քարերի պահապանն է, որը երբեմն մարդկանց առջև հայտնվում է որպես գեղեցիկ կին, իսկ երբեմն՝ որպես թագով մողես։ Դրա ծագումը, ամենայն հավանականությամբ, գալիս է «տարածքի ոգուց»։ Կա նաև մի վարկած, որ սա Վեներա աստվածուհու պատկերն է, որի նշանով 18–րդ դարում մի քանի տասնամյակ դրոշմվել է Պոլևսկի պղինձը։
  • Մեծ Պոլոզը՝ պատասխանատու է ոսկու համար («նա այստեղի ողջ ոսկու լիակատար տիրակալն է»): Նրա կերպարը ստեղծվել է Բաժովի կողմից՝ հիմնվելով հին խանտիի, մանսիի և բաշկիրի հավատալիքների, Ուրալի լեգենդների և հանքագործների ու հետախուզողների նշանների վրա: Դիցաբանական օձ: Հայտնվում են նաև Պոլոզի բազմաթիվ դուստրերը՝ Զմեևկին կամ Մեդյանիցին: Նրանցից մեկը՝ Ոսկե մազ, պատկերված է համանուն հեքիաթում:
  • Տատիկ Սինյուշկան՝ Բաբա Յագայի հետ կապված կերպար է, որը ճահճային գազի մարմնացում է, որը Ուրալում կոչվում էր «սինյուշկա»։ «Սպանեք Սինյուշկային իր տեղից, և կբացվի ոսկով ու թանկարժեք քարերով լի ջրհոր»։ Տատիկ Սինյուշկան «վերածվում է կարմիր օրիորդի» «հզոր և համարձակի» առջև. այսպես է նրան տեսնում Իլյան՝ «Սինյուշկինի ջրհորը» հեքիաթի հերոսը։
  • Կրակ ցատկող՝ «փոքրիկ աղջիկ», որը պարում է ոսկու հանքավայրի վրայով (կապը կրակի և ոսկու միջև):
  • Արծաթե սմբակը՝  կախարդական «այծ» է, որի մեկ ոտքի վրա արծաթե սմբակ կա, և այնտեղ, որտեղ այն այդ սմբակով դրոշմում է, կհայտնվի թանկարժեք քար։
  • Կապույտ օձը՝ կախարդական փոքրիկ օձ է, բնիկ ոսկու մարմնացումը. «Երբ այն այսպես է հոսում, նրանից աջ է թափվում ոսկեգույն առվակ, իսկ ձախից՝ սև–սև… Անկասկած, վերին ոսկին կգտնվի այնտեղ, որտեղ անցել է ոսկե առվակը»։
  • Հողային կատուն՝ «Կատվի ականջներ» հեքիաթի կերպար է, ծծմբի երկօքսիդի մարմնացում. հեղինակի խոսքերով՝ «Հողային կատվի կերպարը կրկին առաջացել է հանքագործների հեքիաթներում՝ կապված բնական երևույթների հետ։ Ծծմբային կայծ է առաջանում այնտեղ, որտեղ ծծմբի երկօքսիդ է դուրս գալիս։ Այն... ունի լայն հիմք և, հետևաբար, նման է ականջի»։

Պատմությունների ցանկ (այբբենական կարգով)

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. Ադամանդե լուցկի։ Առաջին անգամ հրատարակվել է 1945 թվականին (թերթեր՝ «Ուրալսկի ռաբոչի», փետրվար և «Երեկոյան Մոսկվա», մարտ, ամսագիր «Պոգրանիչնիկ», թիվ 22)
  2. Ամեթիստի գործը։ Բաժովի միակ պատմվածքը, որտեղ գրողը անդրադառնում է կոլտնտեսության կյանքին։ Առաջին անգամ հրատարակվել է «Ուրալսկի ռաբոչիյ» թերթում 1947 թվականի մայիսի 1–ին և «Օգոնյոկ» ամսագրում, 1947 թվականի թիվ 30 համարում։
  3. Բոգատիրևա Միտեն (Ուրալյան պատմվածքներ Լենինի մասին)։ Նվիրված է Լենինին։ Առաջին անգամ հրատարակվել է «Ուրալսկի ռաբոչիյ» թերթում 1944 թվականի հունվարի 24–ին։ Այնուհետև ընդգրկվել է «Մալաքիտային արկղի» բոլոր հետագա համարներում։
  4. Վասինա գորա. Լույս է տեսել 1946 թվականին (ամսագիր «Երիտասարդ կոլխոզնիկ», թիվ 1, թերթեր «Ուրալսկի ռաբոչի», մարտի 5 և «Կոլխոզնիկի ձայն», Մանչաժ, 1946 թվական
  5. Վեսելուհինի գդալ։ Առաջին անգամ հրատարակվել է «Նովի Միր» ամսագրում (1943 թվական, թիվ 1):
  6. Երկնագույն օձ։ Առաջին անգամ հրատարակվել է փոքր գրքով 1945 թվականին Սվերդլգիզի կողմից։
  7. Հանքարդյունաբերության վարպետ։ Առաջին անգամ հրապարակվել է «Նա սմենու» թերթում, 1939թվական
  8. Հեռավոր դիտող։ Առաջին անգամ հրապարակվել է «Ուրալսկի ռաբոչիյ» թերթում 1946 թվականի նոյեմբերի 7–ին և «Օգոնյոկ» ամսագրում, թիվ 1, 1947 թվական
  9. Երկու մողես։ Առաջին հրատարակությունը եղել է 1942 թվականին «Ուրալները խոսում են» գրական–գեղարվեստական ժողովածու
  10. Դեմիդովի կաֆտաններ
  11. Սիրելի անուն։ Առաջին անգամ հրատարակվել է 1936 թվականին «Նախահեղափոխական ֆոլկլորը Ուրալում» ժողովածուում, Սվերդլգիզ։ Պատկանում է հեքիաթ–լեգենդների խմբին։
  12. Երկրի թանկագին պտույտը։ Առաջին անգամ հրատարակվել է 1948 թվականի «Օգոնյոկ» ամսագրում, թիվ 17։ Խորհրդային ժողովրդի մեծ Մոսկվայի նկատմամբ հայրենասիրական սիրո մասին։
  13. Երմակովի «Կարապները»։ Առաջին անգամ հրատարակվել է «Տեխնոլոգիաների փոփոխություն» ամսագրում (Սվերդլովսկ), 1940 թվականի 9, 10 և 11 համարներում։
  14. Ժաբրեևը քայլողը։ Առաջին անգամ հրատարակվել է 1942 թվականին «Կլյուչ–կամեն» պատմվածքների ժողովածուում, Սվերդլգիզ
  15. Երկաթե անվադողեր։ Առաջին անգամ հրատարակվել է 1942 թվականին «Ուրալը խոսում է» գրական–գեղարվեստական ժողովածուում
  16. Ժիվինկան գործողության մեջ։ Բաժովի վերջին աշխատանքը։ Հրապարակվել է «Ուրալսկի ռաբոչիյ» թերթում 1950 թվականի դեկտեմբերի 8–ին։
  17. Կենդանի լույս
  18. Օձի հետքը։ Առաջին անգամ հրատարակվել է 1939 թվականի «Մալաքիտի արկղ» ժողովածուում, Սվերդլովսկի տարածաշրջանային հրատարակչություն և «Հոկտեմբեր» ամսագրում, 1939 թվականի թիվ 5 և թիվ 6 համարներում։ «Մեծ օձի մասին» հեքիաթի ուղղակի շարունակությունը։
  19. Ոսկե մազեր։ Առաջին անգամ հրատարակվել է 1939 թվականի «Ոսկե հատիկներ» մանկական ալմանախում, Սվերդլովսկի տարածաշրջանային հրատարակչություն
  20. Լեռան ոսկե ծաղիկը։ Առաջին անգամ հրատարակվել է 1949 թվականի դեկտեմբերի 24–ին «Գրական գազետ»–ում
  21. Ոսկե ամբարտակներ։ Առաջին անգամ հրատարակվել է 1945 թվականի «Նովի Միր» ամսագրում, թիվ 8
  22. Իվանկո Կռիլատկո։ Առաջին անգամ հրապարակվել է «Գրական Ուրալ» թերթում 1943 թվականի փետրվարի 22–ին։
  23. Քարե ծաղիկը։ Առաջին անգամ հրատարակվել է «Լիտերատուրնայա գազետա»–ում (մայիս, 1938) և «Ուրալսկի խորհրդական» օրացույցում (գիրք 1, 1938):
  24. Երկրի բանալին։ Առաջին անգամ հրատարակվել է 1940 թվականի հունվարի 1–ին «Ուրալսկի ռաբոչի» թերթում։ Բնօրինակ վերնագիր՝ «Բանալի քար»
  25. Արմատային գաղտնիքը։ Առաջին անգամ հրատարակվել է 1945 թվականի նոյեմբերի 10–ին («Կրասնոֆլոտեց» ամսագիր, թիվ 1 և «Ուրալսկի Ռաբոչիյ» թերթ։ Պատմության հերոսները իրական պատմական դեմքեր են՝ տաղանդավոր ռուս մետաղագործ Պ. Ա. Անոսովը և նրա օգնական Ն. Ի. Շվեցովը։
  26. Կատվի ականջներ։ Առաջին անգամ հրատարակվել է 1939 թվականի «Industria Socializma» թիվ 2, 1939 և «October» թիվ 5 և թիվ 6 ամսագրերում
  27. Շրջանաձև լապտեր։ Առաջին անգամ հրապարակվել է 1944 թվականի նոյեմբերի 7–ին «Ուրալսկի ռաբոչիյ» թերթում
  28. Մալաքիտային տուփ։ Առաջին անգամ հրատարակվել է «Նա սմենու» թերթում (1938 թվականի սեպտեմբեր–նոյեմբեր) և «Ուրալսկի սովերմեննիկ» օրացույցում (գիրք 1, 1938 թվական)։ Սկզբնական վերնագիրն էր «Տյատինոյի նվերը»։
  29. Մարկով Սթոուն։ Բաժովի առաջին պատմվածքներից մեկը։ Հրատարակվել է 1937 թվականին Սվերդլովսկի «Գրական ալմանախում», երրորդ գիրք։
  30. Պղնձի բաժնետոմս։ Հետմահու հրատարակվել է 1961թվականին «Օգոնյոկ» ամսագրում, թիվ 16։
  31. Պղնձե լեռան տիրուհին ։ Հեքիաթը գրվել է «Նախահեղափոխական ֆոլկլորը Ուրալում» ժողովածուի համար։ Հավաքագրել և կազմել է Վ. Պ. Բիրյուկովը։ – ՕԳԻԶ, Սվերդլովսկի մարզային հրատարակչություն, 1936–368 էջ։
  32. Նույն տեղում։ Հեքիաթը կրճատ տարբերակով հրատարակվել է «Ուրալյան բուլյան» ժողովածուում, Սվերդլգիզ, 1951, «Բարդ քիմիական պրոցես» վերնագրով։
  33. Քարի վրա արձանագրություն։ Իրական պատմություն։ Առաջին անգամ հրատարակվել է 1939 թվականին «Սոցիալիզմի արդյունաբերություն» ամսագրում, թիվ 11:
  34. Ոչ թե այդ ճնճղուկը, հրատարակված 1950 թվականին («Օգոնյոկ» ամսագիր, թիվ 29, «Ուրալսկի խորհրդական» օրացույց, թիվ 17)
  35. Հրդեհային նավապետ։ Առաջին անգամ հրատարակվել է 1940 թվականին Սվերդլովսկի «Վսկոդի Կոմունի» թերթում
  36. Արծվի փետուր։ Հրապարակվել է 1945 թվականի ապրիլի 21–ին «Ուրալսկի ռաբոչի» և «Կրասնի բոետս» թերթերում։ Պատկանում է Լենինի մասին պատմվածքների խմբին։
  37. Պրիկազչիկովի ներբաններ. Առաջին անգամ տպագրվել է 1936 թվականի «Կրասնայա Նով» ամսագրում (թիվ 11)
  38. Մեծ օձի մասին։ Առաջին անգամ հրատարակվել է 1936 թվականի «Կրասնայա Նով» ամսագրում, թիվ 2.
  39. Ջրասուզորդների մասին
  40. Գլխավոր գողի մասին
  41. Ռուդյանոյի լեռնանցք։ Բնօրինակ անվանում՝ Ռուդյանե Վիհորկի։ Առաջին անգամ կրճատ տարբերակով հրատարակվել է 1947 թվականի հոկտեմբերի 19–ին «Կրասնայա Զվեզդա» թերթում
  42. Արծաթե սմբակ։ Առաջին հրատարակությունը եղել է 1938 թվականին «Ուրալյան ժամանակակից» օրացույց, գիրք 2
  43. Սինյուշկինի ջրհորը։ Առաջին անգամ հրատարակվել է 1939 թվականին Մոսկվայի օրացույցում
  44. Արևոտ քար։ Մտահղացվել է 1941 թվականին։ Հրատարակվել է 1942 թվականի «Բանալի քար» ժողովածուում (Սվերդլգիզ):
  45. Սոչնևի կամեշկի. Առաջին հրատարակությունը եղել է 1937 թվականին՝ «Սվերդլովսկի գրական ալմանախ» (թիվ 2)
  46. Հին լեռների նվերը։ Առաջին անգամ հրատարակվել է 1943 թվականի փետրվարի 22–ին «Գրական Ուրալ» թերթում։ Հեքիաթի հերոսը ռուս վարպետ Իվան Բուշուևն է։
  47. Խավարասեր օճառ։ Առաջին անգամ հրատարակվել է 1943 թվականին (Օգոնյոկ ամսագիր, թիվ 34–35․ «Հայրենիքի փառքի համար» ժողովածու, Չելյաբինսկ):
  48. Տայուտկինոյի հայելին։ Առաջին անգամ հրատարակվել է 1941 թվականի մարտին «Ուրալսկի ռաբոչիյ» թերթում
  49. Բուսական Արևմուտք։ Առաջին հրատարակությունը 1941 թվականին՝ «Սոցիալիզմի արդյունաբերություն» ամսագիրը (թիվ 1)
  50. Ծանր Վիտուշկա։ Առաջին անգամ հրատարակվել է 1939 թվականին («Սոցիալիզմի արդյունաբերություն» ամսագիր, թիվ 1․ մանկական ալմանախ «Ոսկե հատիկներ», Սվերդլգիզ․ «Մալաքիտային արկղի» առաջին հրատարակություն, Սվերդլովսկ)
  51. Հին հանքում
  52. «Փխրուն ճյուղ»։ Առաջին անգամ հրատարակվել է, 1940 թվականին «Ուրալսկի ռաբոչի» թերթում
  53. Բյուրեղյա լաք։ Առաջին անգամ հրատարակվել է 1943 թվականի հուլիսի 12–ին «Գրական Ուրալ» թերթում։ Պատկանում է «չարաճճի» երգիծական պատմությունների խմբին, որոնք ծաղրում են օտարերկրյա խաբեբաներին, որոնք ձգտում են շահույթ ստանալ ռուսական հարստության հաշվին։
  54. Թուջե տատիկ։ Առաջին անգամ հրապարակվել է 1943 թվականի փետրվարի 8–ին «Մարտում հայրենիքի համար» թերթում (Կարելական ճակատ)։ Պատմության հերոսը ձուլարանագործ Վասիլի Ֆյոդորովիչ Տորոկինն է, որը ապրել է 19–րդ դարի վերջին–20–րդ դարերում։
  55. Մետաքսի բլուր։ Առաջին անգամ հրատարակվել է 1947 թվականի նոյեմբերի 7–ին «Ուրալսկի ռաբոչիյ» թերթում։ Նվիրված է ռուս նորարար վարպետներին։
  56. Լայն ուս։ Առաջին անգամ հրատարակվել է 1948 թվականին «Օգոնյոկ» ամսագրում, թիվ 26 և «Ուրալսկի ռաբոչի» թերթում, ապրիլի 1–ին։

Պատմությունների հերոսների պատմական ճշգրտությունը

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հեքիաթներ գրելիս Բաժովը առաջնորդվել է որոշակի ուղեցույցներով, որոնք մի շարք դեպքերում շեղվել են պատմական փաստերից: Խորհրդային հետազոտող Ռ. Ռ. Գելհարդտը պարզել է, որ Պ. Պ. Բաժովը պատմվածքներ գրելիս ուսումնասիրել է պատմական փաստաթղթերը, բայց եթե պատմական հետազոտություններում որևէ հարցի շուրջ անհամաձայնություն է եղել, գրողը «մերժել է այն ամենը, ինչը Ռուսաստանի, Ուրալի օգտին չէ, ոչ թե հասարակ ժողովրդի շահերից է բխում»[24][24]: Նման մեկնաբանությունների օրինակներ[24]:

  • Էրոֆեյ Մարկովը Ուրալի Շարտաշ գյուղի բնակիչ է («Ոսկե ամբարտակներ» հեքիաթը)․
  • Երմակը Ուրալի բնիկ է («Էրմակովի կարապները» հեքիաթը)․
  • Նևյանսկի մոտակայքում ասբեստի մանվածքի արտադրությունը և ասբեստի հանքավայրը հայտնաբերվել են մի ճորտ աղջկա կողմից («Մետաքսի բլուր» հեքիաթը)․

Հեքիաթների ազդեցությունը Ուրալի բանահյուսության ուսումնասիրության վրա

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հեքիաթներն իրենք բանահյուսական նյութ չեն։ Հետազոտող Վ. Վ. Բլաժեսը նշել է, որ Բաժովը բանահյուսությունը հավաքել է որպես գրող՝ առանց գրառելու, թե ինչ պետք է գրի բանահյուսության մասնագետը և առանց անձնագրային համակարգ անցկացնելու (չնայած Բաժովը գիտեր անձնագրային համակարգի մասին)[25]: Բաժովի հեքիաթներն ու գործունեությունը զգալի ազդեցություն են ունեցել Ուրալի բանահյուսության ուսումնասիրության վրա՝ տասնամյակներ շարունակ որոշելով դրա զարգացման ուղղությունը՝ «աշխատանքային բանահյուսության» հավաքագրումը։ Բաժովն ինքը մեծ ներդրում է ունեցել դրանում՝ հաճախ այցելելով Ուրալի պետական համալսարանի (ՈՒՊՀ) ուսուցիչներին և ուսանողներին, հրահանգելով նրանց հավաքել աշխատանքային բանահյուսություն, նախաձեռնելով բանահյուսության արշավախմբեր քաղաքներ և քաղաքային տիպի բնակավայրեր՝ «աշխատանքային բանահյուսություն» հավաքելու համար, մեթոդական խորհուրդներ տալով դրա գրանցման վերաբերյալ և անվանելով բնակավայրեր, որտեղ այն պետք է հավաքվի[22]: Միևնույն ժամանակ, Ուրալի բնակչության բանահյուսության զգալի մասը, հիմնականում գյուղական բանահյուսությունը, անտեսվել է։ Այս երևույթի մասին կարելի է դատել այն փաստով, որ բանահյուսության հավաքորդ Ի. Յա. Համալսարանի ֆոլկլորիստ Վ. Վ. Կուշանովը Ստյաժկինին ասել է, որ «կրոնական բովանդակության ցանկացած տարր, կոպիտ խոսակցական լեզու լիովին անընդունելի են»[22]: Արդյունքում, Ի. Յա. Ստյաժկինի բանահյուսական նյութերի ժողովածուից (1219 էջ), որը 1949–1957 թվականներին փոխանցվել էր Ուրալի պետական համալսարանի մասնագետներին, հրատարակվել են միայն մի քանի ասացվածքներ և ասացվածքներ, պատմական երգեր, «Ցար Պետրոսը և նավաստին» հեքիաթը և «Ընկեր զինվոր, դարձիր երգի առաջնորդ» երգը[22]:

Հանքանյութեր Պ. Պ. Բաժովի հեքիաթներում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Իր պատմվածքներում Բաժովը նկարագրել է Ուրալյան լեռների հարստությունները՝[26]

  • Ագաթ – «Փխրուն ճյուղ»
  • Այկինիտ – «Ոսկե ամբարտակներ»
  • Ալմաստ – «Պղնձե լեռան տիրուհին»
  • Ծովակն և ամեթիստ – «Արծվի փետուր»
  • Ասբեստ – «Մետաքսի բլուր»
  • Լեռնային բյուրեղապակի – «Ոսկե ամբարտակներ»; դուրմաշեկ (շատ ցածր որակի ժայռային բյուրեղ) – «Մալաքիտային տուփ»
  • Գրաֆիտ – «Արծվի բույն»
  • Դիոպտազ, կամ պղնձե զմրուխտ – «Պղնձե լեռան տիրուհի»
  • Սերպենտին – «Փխրուն ճյուղ»
  • Լաբրադոր – «Արևի քար»
  • Լազուրիտ – «Պղնձե լեռան տիրուհի»
  • Մալաքիտ – «Քարե ծաղիկ», «Խոտոտ ծուղակ», «Փխրուն ճյուղ»
  • Մարմար – «Սիրելի փոքրիկ անուն»
  • Օրլետ (ռոդոնիտ) – «Փխրուն ճյուղ»
  • Քվարց (քվարց) – «Օձի հետք»
  • Միկա – «Պղնձե լեռան տիրուհին»
  • Ճանապարհային հյութ (մետաղագործական խարամ) – «Փխրուն ճյուղ»
  • Արևաքար (հելիոլիտ) – «Արևաքար»
  • Ստրոգանեց (ծխագույն քվարց) – «Ոսկե ամբարտակներ»
  • Տոպազ – «Բոգատիրի ձեռնոց»
  • Տուրմալին – «Ոսկե ամբարտակներ»
  • Ֆենացիտ – «Արևի քար»
  • Պերիդոտ – «Լեռան ոսկե ծաղիկ», «Արծաթե սմբակ»
  • Ցիրկոն – «Արևի քար»
  • Հասպիս – «Երկաթե անվադողեր»

Ընտանիք

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կինը՝ Բաժովա Վալենտինա Ալեքսանդրովնա (ծնվ. Իվանիցկայա) (01/25/1892 – 05/22/1971), թաղված է Եկատերինբուրգի Շիրոկորեչենսկոյե գերեզմանատանը։

Ավագ դուստրը՝ Օլգա Պավլովնա Բաժովան է (09.05.1912 – 02.11.2000), ավարտել է Սվերդլովսկի լեռնային ինստիտուտի մեխանիկական վերամշակման բաժինը, երկար ժամանակ ապրել է Վորկուտայում, աշխատել է հանքում[27]: Առաջին ամուսինը՝ Եվգենի Պրիսադսկին (Հայրենական մեծ պատերազմի մասնակից, գտնվել է գերության մեջ, 1946 թվականի դեկտեմբերից՝ Վորկուտայում կալանքի տակ), նրանց որդիները՝ Բաժով Վլադիմիրը (06.06.1937 – 22.12.2005), թաղված են Եկատերինբուրգի Շիրոկորեչենսկոե գերեզմանատանը, և Բաժով Վյաչեսլավը (ծնված 1946 թվականին): Երկրորդ ամուսինը՝ Բրոնիսլավ Վեյկնիսը, Վորկուտայի աքսորյալներից է: Թաղված է Եկատերինբուրգի Շիրոկորեչենսկոե գերեզմանատանը:

Միջնեկ դուստրը՝ Ելենա Պավլովնան (1913–1993), ավարտել է Պետերբուրգի պետական ինտերնատուրան, ապրել է Մոսկվայում։ Ամուսնացած է երկու անգամ, ունի որդի՝ Ալեքսանդր։

Կրտսեր դուստրը՝ Արիադնա Պավլովնա Բաժովա–Գայդարն է (10.08.1925 – 28.10.2024[28]), ավարտել է Ուրալի համալսարանի պատմության և բանասիրության ֆակուլտետը, երկար ժամանակ զբաղվել է լրագրությամբ, Թիմուր Արկադիևիչ Գայդարի կինն է (առաջին ամուսինը՝ Մատվեյ Բորիսովիչ Մինկով, ամուսնալուծվել է 1952 թվականին): Որդի՝ առաջին ամուսնությունից Նիկիտա Բաժով (1946–2013): Որդի՝ երկրորդ ամուսնությունից՝ Եգոր Գայդար, որը, իր հերթին, նաև Արկադի Գայդարի թոռն է: Նա մահացել է վթարի հետևանքով՝ ընկել է անկողնուց վեր կենալիս և կոտրել կոնքը[28]:

Որդի՝ Բաժով Ալեքսեյ Պավլովիչ (1916–1935), մահացել է Կիրովգրադում՝ գործարանում ուսանողական պրակտիկա անցնելիս։

Որդիները՝ Կոնստանտինը և Վլադիմիրը, ինչպես նաև նորածին դուստրը, մահացել են վաղ տարիքում։

Մշակույթում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Պավել Բաժովը ներկայացված է «Ուրալը կռում է հաղթանակը» վավերագրական ֆիլմում։ Այս ֆիլմում Բաժովը պատկերված է աշխատելիս՝ նստած հնաոճ փորագրված սեղանի շուրջ՝ ինչպես դասական գրողը (իրականում Բաժովն աշխատել է իր տանը՝ կանգնած սեղանի մոտ). իր սեփական գրքերի ֆոնին Բաժովը գրիչը թաթախում է թանաքամանի մեջ, մտորում, հայացքը թեքած նայում է և գրում՝ ձախ ձեռքով բռնած ծխամորճը[29]: Դեմյան Բեդնին իր աշխատանքում Բաժովին անվանել է «մորուքավոր Ուրալի կախարդ»[30]:

Հիշողության հավերժացում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ռուսաստանի Բանկի հուշադրամ՝ նվիրված Պ. Պ. Բաժովի ծննդյան 115-ամյակին։ 2 ռուբլի, արծաթ, 1994 թվական

Հուշարձաններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Պ. Պ. Բաժովը մահացել է 1950 թվականի դեկտեմբերի 3–ին Մոսկվայում։ Հուղարկավորությունը տեղի է ունեցել 1950 թվականի դեկտեմբերի 10–ին Սվերդլովսկում՝ Իվանովսկոյե գերեզմանատանը։ Գրողի գերեզմանը գտնվում է բլրի վրա, գերեզմանատան կենտրոնական նրբանցքում։ 1961 թվականին գերեզմանի վրա տեղադրվել է գրանիտե հուշարձան (հեղինակներ՝ քանդակագործ Ա. Ֆ. Ստեպանովա և ճարտարապետ Մ. Լ. Մինց)։ Գրողը պատկերված է քարի վրա նստած՝ հանգիստ, թուլացած դիրքով, ձեռքերը ծնկներին են, աջ ձեռքում՝ ծխամորճ։ Հուշարձանի բարձրությունը 5 մետր է։ Նրա ստորոտում, քարե սալիկի վրա, փորագրված է. «Բաժով Պավել Պետրովիչ։ 1879–1950»։ Հուշարձանը շրջապատված է ծաղկանոցով։

1959 թվականի մարտի 11–ին Սվերդլովսկի քաղաքային լճակի ամբարտակի վրա բացվեց գրողի կիսանդրին՝ «Պավել Պետրովիչ Բաժով։ 1879–1950» մակագրությամբ։ Հուշարձանի պատվանդանի վրա քարե ծաղկի խորհրդանշական պատկեր է։

Պ. Պ. Բաժովի հեքիաթներից վերցված պատկերները՝ «Քարե ծաղիկը» և «Պղնձե լեռան տիրուհին» (թագադրված մողեսի տեսքով), պատկերված են Պոլևսկոյ քաղաքի զինանշանի վրա[31], որի շրջակայքի հետ կապված են բազմաթիվ հեքիաթներ: Պավել Բաժովը ապրել է Պոլևսկոյում 1892–1895 թվականներին: Գրողի պատվին քաղաքում կանգնեցվել է հուշարձան 1983 թվականին, որը պատրաստել է Լենինգրադի հուշարձանային ասոցիացիան: Նյութը ռոդոնիտ է, պատվանդանը պատրաստված է վարդագույն գրանիտից: Պ. Պ. Բաժովի հուշարձաններ են բացվել նաև Սիսերտում և Կոպեյսկում:

Թանգարաններ և հուշահամալիրներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • 1967 թվականին Եկատերինբուրգում, այն տանը, որտեղ ապրել է Պավել Պետրովիչ Բաժովը, հիմնադրվել է Պ. Պ. Բաժովի թանգարանը։
  • 1979 թվականին Եկատերինբուրգում, Պ. Պ. Բաժովի 100–ամյակի պատվին, Բաժովի և Լենինի փողոցների անկյունային տան վրա բացվեց մեծ հուշատախտակ՝ գրող, հեղինակ Վ. Ե. Եգորովի բարձրաքանդակով։
  • 1984 թվականին Նովոսիբիրսկի մարզի Սևերնի շրջանի Բերգուլ գյուղում Պավել Բաժովի պատվին բացվեց տուն–թանգարան։ Գրողը 1919 թվականին մի քանի ամիս ապրեց գյուղում[32]։
  • 2004 թվականին Բոգդանովիչ քաղաքի մոտակայքում գտնվող Կաշինա գյուղում (Սվերդլովսկի մարզ), Պ. Պ. Բաժովի և Վ. Ա. Իվանիցկայայի տեղական եկեղեցում տեղի ունեցած հարսանիքի հիշատակին կանգնեցվեց «Երկու մատանիների քար» հուշարձանը[33]:

Ֆիլատելիայում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • 1978 թվականին շրջանառության մեջ է դրվում գրողին նվիրված գեղարվեստական դրոշմանիշով ծրար։
  • 2004 թվականին «Ռուսական փոստ» դաշնային պետական ունիտար ձեռնարկությունը թողարկեց փոստային բլոկ՝ նվիրված Պ. Պ. Բաժովի ծննդյան 125–ամյակին:

Այլ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • ԽՍՀՄ–ում և աշխարհում առաջին լուսային և երաժշտական շատրվանը[34]՝ «Քարե ծաղիկը» (1954), տեղադրվել է Մոսկվայի ՎԴՆԽ–ում: Հեղինակներ՝ նկարիչ–ճարտարապետ Կ. Տ. Տոպուրիձեի նախագիծը, քանդակագործ Պ. Ի. Դոբրինինը:
  • Պ. Պ. Բաժովի պատվին անվանակոչվել են Բաժովո քաղաքային տիպի բնակավայրը (այժմ ՝ Կոպեյսկ քաղաքի մաս), Մոսկվայի, Եկատերինբուրգի, Չելյաբինսկի, Կուրգանի, Իրկուտսկի և Ռուսաստանի, Ուկրաինայի և Ղազախստանի այլ քաղաքների փողոցները (Պավել Բաժովի փողոցը Ուստ–Կամենոգորսկում):
  • 1999 թվականին, գրողի 120–ամյակի առթիվ, հիմնադրվեց Պ. Պ. Բաժովի մրցանակը, որը շնորհվում է ամեն տարի Եկատերինբուրգում։
  • Չելյաբինսկի մարզում անցկացվող Բաժովի անվան ժողովրդական արվեստի ամենամյա փառատոնը կրում է գրողի անունը։
  • Պավել Պետրովիչ Բաժովի պատվին անվանակոչվել է Պերմի մոտորանավը (Վոլգա ընկերություն)։
  • 2015 թվականի հունիսի 1–ին Զլատոուստում բացվեց Պ. Պ. Բաժովի անվան լեռնային այգին:
  • «Բաժովսկայան» Եկատերինբուրգի մետրոյի հեռանկարային կայարան է, որի բացումը նախատեսված է մետրոյի 2–րդ փուլի շինարարության ընթացքում։
  • Պ. Պ. Բաժովի պատվին կոչվել է լեռ (Բաժով լեռ, Օխոտսկի ծով, Կուրիլյան կղզիներ, Օնեկոտան կղզի)[35]։

Արտադրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ֆիլմեր
  • «Քարե ծաղիկը» (1946)
  • «Կանաչ անտառի գաղտնիքը» (1960)
  • «Հրշեջ ցատկող», կարճամետրաժ (1976)
  • «Ստեպանովայի հուշագրությունը» (1976)
  • «Սինյուշկինի ջրհոր», կարճամետրաժ ֆիլմ (1978)
  • «Ոսկե օձը» (2007), ռեժիսոր՝ Վլադիմիր Մակերանց
  • «Պղնձե լեռան տիրուհին» և «Մալաքիտային արկղը» հեքիաթների մոտիվները կազմում են Վադիմ Սոկոլովսկու «Վարպետների գիրքը» հեքիաթ–ֆիլմի սյուժեի հիմքը։
Մուլտֆիլմեր
Ֆիլմերի ժապավեններ
  • «Կապույտ օձ» – 1951, նկարիչ Աֆոնինա Տ.
  • «Արծաթե սմբակ» – 1969, նկարիչ Ստոլյարով Ռ.
  • «Մալաքիտե զարդատուփ» – 1972, նկարիչ Վ. Մարկին
  • «Ոսկե մազեր» – 1973, նկարիչ՝ Բորդզիլովսկի Վիտոլդ
  • «Fire–Jumper» – 1956, նկարիչ Ռակուտին Յու.
  • «Fire–Jumper» – 1981, նկարիչ Վ. Մարկին
  • «Պղնձե լեռան տիրուհին» – 1987, Ուկրաինա, նկարիչ՝ Լ. Ն. Սեմիկինա
  • «Մալաքիտե զարդատուփ» – 1987, նկարիչ Վ. Կուլկով

Ներկայացումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • Ս. Ս. Պրոկոֆևի «Քարե ծաղկի հեքիաթը» բալետը (բեմադրություն 1954)
  • Ա. Գ. Ֆրիդլանդերի «Քարե ծաղիկ» բալետը (բեմադրվել է 1944)
  • ներկայացում «Հեքիաթներ» / Քարե ծաղիկ (ԽՍՀՄ Պետական Ակադեմիական Փոքր թատրոն, 1987)
  • Կ. Վ. Մոլչանովի «Քարե ծաղիկ» օպերան (բեմադրություն 1950)
  • Ա. Մուրավլևի «Ազովի լեռ» սիմֆոնիկ պոեմը
  • Գ. Ֆրիդի նվագախմբային սյուիտ
  • Դ. Ա. Բատինի «Մալաքիտային արկղ» օպերա-հեքիաթ (բեմադրություն 2012, Պ. Ի. Չայկովսկու անվան Պերմի օպերայի և բալետի ակադեմիական թատրոն)
  • Մյուզիքլ «Պղնձե լեռան տիրուհին»՝ Գ. Ա. Մատվեյչուկի կողմից (բեմադրություն 2024, «Մոսկվա» ՖԱ

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. ↑ 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 1,10 1,11 Роднянская И. Б. Краткая литературная энциклопедия (ռուս.) — М.: Советская энциклопедия, 1962. — Т. 1.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
  3. ↑ 3,0 3,1 ПроДетЛит (ռուս.) — 2019.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 Бажов Павел Петрович // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
  5. ↑ «Биография». Павел Бажов. Livelib.ru. Արխիվացված է [www.livelib.ru/author/23686 օրիգինալից] 2013 թ․ փետրվարի 13-ին. Վերցված է 2013 թ․ մարտի 14-ին. {{cite web}}: Check |url= value (օգնություն)
  6. ↑ «Как связан Павел Бажов и Красноуфимск». Краеведческий Фонд «Наш Урал». 2019 թ․ փետրվարի 18. Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ դեկտեմբերի 14-ին. Վերցված է 2019 թ․ նոյեմբերի 18-ին.
  7. ↑ «Биография на hobbitaniya.ru». hobbitaniya.ru (ռուսերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ մայիսի 25-ին. Վերցված է 2019 թ․ հունվարի 15-ին.
  8. ↑ «Краткая биография на all-biography.ru». all-biography.ru (ռուսերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ հունիսի 28-ին. Վերցված է 2019 թ․ հունվարի 15-ին.
  9. ↑ 9,0 9,1 Марина Богданова (2019 թ․ հունվարի 29). «Хозяин Малахитовой шкатулки». ИА Регнум.
  10. ↑ «Как Бажов скрывался от белых, менял фамилию и лишался партбилета — Российская газета». Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ հուլիսի 11-ին. Վերցված է 2021 թ․ հուլիսի 11-ին. {{cite web}}: no-break space character in |title= at position 65 (օգնություն)
  11. ↑ «П. П. Бажов». Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ հուլիսի 11-ին. Վերցված է 2021 թ․ հուլիսի 11-ին. {{cite web}}: no-break space character in |title= at position 3 (օգնություն)
  12. ↑ «За Советскую правду_Бажов П. П. Сочинения Т. 3 — 1986_с. 199—239». Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ հուլիսի 11-ին. Վերցված է 2021 թ․ հուլիսի 11-ին. {{cite web}}: no-break space character in |title= at position 29 (օգնություն)
  13. ↑ «П. П. Бажов в Усть-Каменогорске: (95 лет со дня прибытия П. П. Бажова в Восточный Казахстан (1919—1921)) &124; Краеведение Восточного Казахстана». Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ հուլիսի 11-ին. Վերցված է 2021 թ․ հուլիսի 11-ին. {{cite web}}: no-break space character in |title= at position 3 (օգնություն)
  14. ↑ [1] Արխիվացված 2021-07-11 Wayback Machine Павел Бажов в Усть-Каменогорске (Николай Анов) [1978 Стариков В. А. — Мастер, мудрец, сказочник. Воспоминания о П. Бажове]
  15. ↑ «Краеведение Восточного Казахстана &124; Краеведение Восточного Казахстана». Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ հուլիսի 17-ին. Վերցված է 2022 թ․ հունիսի 4-ին.
  16. ↑ «Самого знаменитого писателя Урала обвинили в махинациях со стажем: Общество: Облгазета». www.oblgazeta.ru (ռուսերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2018 թ․ հուլիսի 7-ին. Վերցված է 2019 թ․ հունվարի 15-ին.
  17. ↑ «Дело по обвинению Бажова Павла Петровича в присвоении партийного стажа и принадлежности к партии эсеров в 1917 г.». Государственное казённое учреждение Свердловской области «Центр документации общественных организаций Свердловской области». Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ մայիսի 1-ին. Վերցված է 2019 թ․ նոյեմբերի 18-ին.
  18. ↑ Публикации содействовал писатель Всеволод Лебедев: «…Вс. Вл. в моей судьбе играл очень большую роль. В сущности, он первый помог мне преодолеть опасения, что работу могут назвать стилизаторством, и первый увез сказы в Москву, где они и были напечатаны в „Красной нови“…» — Бажов П. П. Из письма к Л. И. Скорино от 25 июля 1947 г. / Бажов П. П. Сочинения в 3-х т. Т. 3. — М., 1952. — 339 с.
  19. ↑ «Архивы России. Издания и публикации». Արխիվացված օրիգինալից 2013 թ․ փետրվարի 26-ին. Վերցված է 2013 թ․ մայիսի 11-ին.
  20. ↑ «Бажов Павел Петрович (1879—1950)». Могилы знаменитостей. 2009 թ․ օգոստոսի 27. Արխիվացված օրիգինալից 2019 թ․ նոյեմբերի 30-ին. Վերցված է 2019 թ․ նոյեմբերի 18-ին.
  21. ↑ Постановление Совета Народных Комиссаров Союза ССР О присуждении Сталинских премий за выдающиеся работы в области искусства и литературы за 1942 год : [арх. 28 դեկտեմբերի 2024] // Известия. — 1943. — № 66 (20 մարտի). — С. 1. Արխիվացված 2024-12-28 Wayback Machine
  22. ↑ 22,0 22,1 22,2 22,3 22,4 22,5 22,6 22,7 Бобрихин, Андрей Анатольевич. Вклад П. П. Бажова в формирование уральской идентичности : [арх. 30 հունվարի 2021] // Новое слово в науке: перспективы развития. — 2015. — № 2 (4). — С. 46—48.
  23. ↑ Липовецкий М. Н. Зловещее в сказах Бажова / The uncanny in Bazhov’s tales(ռուս.) // Quaestio Rossica : журнал. — Екатеринбург: Издательство УрФУ, 2014. — № 2. — С. 212—230. — ISSN 2311-911X. Архивировано из первоисточника 14 փետրվարի 2019.
  24. ↑ 24,0 24,1 24,2 Блажес, 1982, էջ 24
  25. ↑ Блажес, 1982, էջ 25
  26. ↑ Муниципальное объединение библиотек города Екатеринбурга. «Уральские самоцветы из малахитовой шкатулки». Արխիվացված օրիգինալից 2019 թ․ դեկտեմբերի 2-ին. Վերցված է 2019 թ․ նոյեմբերի 18-ին.
  27. ↑ «Старостина О. В гостях у дочери писателя // Под знаменем Ленина (газета). — 27 января 1989, № 20. — с. 3» (PDF). Արխիվացված (PDF) օրիգինալից 2023 թ․ հուլիսի 8-ին. Վերցված է 2023 թ․ հուլիսի 17-ին. {{cite web}}: no-break space character in |title= at position 78 (օգնություն)
  28. ↑ 28,0 28,1 Умерла Ариадна Бажова, мать Егора Гайдара. KP.RU. 28 октября 2024.
  29. ↑ Бугров К. Д., Киселев М. А., Маштакова Л. В. Становление опорного края. Индустриальный Урал в мобилизационной культуре 1930—1940-х гг. — Екатеринбург: Изд-во Уральского федерального университета, 2022. — С. 262.
  30. ↑ Бугров К. Д., Киселев М. А., Маштакова Л. В. Становление опорного края. Индустриальный Урал в мобилизационной культуре 1930—1940-х гг. — Екатеринбург: Изд-во Уральского федерального университета, 2022. — С. 264.
  31. ↑ «Герб городского округа Полевской». Союз геральдистов России. Արխիվացված օրիգինալից 2018 թ․ հոկտեմբերի 25-ին. Վերցված է 2019 թ․ նոյեմբերի 18-ին.
  32. ↑ «Дом-музей им. П. П. Бажова. Туристический портал Новосибирской области». turizm.nso.ru (ռուսերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2018 թ․ նոյեմբերի 14-ին. Վերցված է 2019 թ․ հունվարի 15-ին. {{cite web}}: no-break space character in |title= at position 17 (օգնություն)
  33. ↑ Павел Распопов (2018 թ․ նոյեմբերի 30). «Деревня Кашина: место венчания Павла Бажова и древнее Кашинское городище». Ураловед. Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ մարտի 15-ին. Վերցված է 2019 թ․ նոյեմբերի 18-ին.
  34. ↑ «На ВВЦ после трёхлетнего перерыва заработает светомузыкальный фонтан «Каменный цветок»». www.interfax.ru (ռուսերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2013 թ․ սեպտեմբերի 17-ին. Վերցված է 2019 թ․ հունվարի 15-ին.
  35. ↑ Масленников Б. Г. Морская карта рассказывает / Под ред. Н. И. Смирнова. — 2-е изд., перераб. и доп. — М.: Воениздат, 1986. — С. 31 — 386 с., ил. — 35 000 экз.

Գրականություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • Анфиногенов А. А. Павел Петрович Бажов: Творчество и крит. литература: Краткий библиогр. указатель / Сост. А. Анфиногенов; Гос. публ. б-ка им. В. Г. Белинского. — Свердловск: 5-я тип. треста «Полиграфкнига», 1948. — 31 с.
  • Бажова-Гайдар А. П. Глазами дочери. — М.: Советская Россия, 1978. — 193 с.
  • Батин М. А. Павел Бажов. — М.: Современник, 1976. — 262 с.
  • Батин М. А. Творчество П. П. Бажова. — Свердловск: Свердловское книжное издательство, 1953. — 284 с.
  • Блажес В. В. П. П. Бажов и рабочий фольклор: Учеб. пособие по спецкурсу для студентов филол фак. — Свердловск: УрГУ, 1982. — 104 с.
  • Гельгардт Р. Р. Стиль сказов Бажова: очерки. — Пермь: Пермское книжное издательство, 1958. — 482 с.
  • Кузнецова Н. В. Павел Петрович Бажов (1879—1950): библиографический указатель. — Свердловск: Свердловское книжное издательство, 1960. — 206 с.
  • Бажов / Левченкова О. С. // Анкилоз — Банка. — М. : Большая российская энциклопедия, 2005. — С. 646—647. — (Большая российская энциклопедия : [в 35 т.] / гл. ред. Ю. С. Осипов ; 2004—2017, т. 2). — ISBN 5-85270-330-3.
  • Мастер, мудрец, сказочник: воспоминания о П. Бажове / Сост. В. А. Стариков. — М.: Советский писатель, 1978. — 590 с.
  • Павел Петрович Бажов: библиографический указатель (1913—2010) / Сост. В. В. Горева, Н. В. Кузнецова. — Екатеринбург: Издательство Уральского университета, 2011. — 606 с.
  • Павел Петрович Бажов в воспоминаниях / Сост. К. В. Боголюбов и С. Н. Самсонов. — Свердловск: Свердловское книжное издательство, 1953. — 248 с.
  • Пермяк Е. А. Долговекий мастер: О жизни и творчестве Павла Бажова. — 2-е изд., доп. и перераб. — Москва: Дет. лит., 1978. — 207 с.
  • Плотников И. Ф. Павел Петрович Бажов как политик и историк. — Екатеринбург: Банк культурной информации, 2004. — 150 с. — (Очерки истории Урала; Вып. 26).
  • Կաղապար:Из КЛЭ
  • Саранцев А. С. Павел Петрович Бажов: Жизнь и творчество. — Челябинск: Кн. изд-во, 1957. — 372 с.
  • Слобожанинова Л. М. Сказы — старины заветы: очерк жизни и творчества Павла Петровича Бажова (1879—1950). — Екатеринбург: Пакрус, 2000. — 150 с. — (Урал. XX век).
  • Скорино Л. И. Павел Петрович Бажов. — М.: Советский писатель, 1947. — 275 с.
  • Усачёв В. Н. Павел Бажов — журналист. — Перераб. и доп. изд. — Алма-Ата: Казахстан, 1977. — 211 с.
  • Нестерова С. В. Малахитовая шкатулка [Ноты]: цикл пьес для фортепиано в 4 руки: по сказкам П. П. Бажова: [op. 1]: репертуар детской музыкальной школы / Светлана Нестерова. — Санкт-Петербург: Композитор, 2012. — 28 с.
  • Прокофьев С. С. Сказ о каменном цветке [Звукозапись]: балет в 4-х д. с прологом и эпилогом: на 3 грп. / С. Прокофьев; [соч. 118; либретто М. Мендельсон и Л. Лавровского по мотивам уральских сказов П. Бажова]; исполн.: орк. Большого театра СССР, дир. Г. Рождественский. — Ленинград: Мелодия, [1975]. — 3 грп.
  • Семеновская Н. А. Балет С. Прокофьева «Сказ о каменном цветке»: (по мотивам сказов П. Бажова): пояснение. — М.: Советский композитор, 1961. — 46 с.
  • Федосов А. Бажов. — М.: Молодая гвардия, 2024. — 319 с.: ил. — (Жизнь замечательных людей)
  • Зубрицкий А. Н. Памяти Павла Петровича Бажова // Математическая морфология. Электронный математический и медико-биологический журнал. 2024. 23 (1): 1-16. Смоленск: Смоленский государственный медицинский университет.
  • Зубрицкий Александр. Павел Петрович Бажов // В кн.: Великое русское слово: избранная поэзия и проза. Сост. М. Александрова. СПб.: «Четыре», 2024: 228—244 с.
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Պավել Բաժով» հոդվածին։
 ⛭ 
  Ֆոտո, վիդեո և աուդիո
Թեմատիկ կայքեր
Բառարաններ և հանրագիտարաններ
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Պավել_Բաժով&oldid=10416304» էջից