Jump to content

Չինաստանի գիտությունների ակադեմիա

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Չինաստանի գիտությունների ակադեմիա
չինարեն հեշտ. 中国科学院 , պինին: Zhōngguó Kēxuéyuàn
Տեսակգիտությունների ակադեմիա, ազատ հասանելիության հրատարակություն, public institution directly owned by State Council? և ակադեմիական ինստիտուտ
Միջազգային անվանումանգլ.՝ Chinese Academy of Sciences
Հիմնադրված էնոյեմբերի 1, 1949
Ակադեմիկոսներ780 (2019)[1]
ԱնդամակցությունORCID[2], Համացանցի կոնսորցիում[3], Տիեզերական հետազոտությունների հանձնաժողով[4], Biodiversity Heritage Library[5], Ասիայի գիտությունների ակադեմիաների և միությունների ասոցիացիա[6], Գիտությունների ակադեմիաների միջազգային ասոցիացիան[7] և InterAcademy Partnership[8]
Երկիր Չինաստան[9]
Հասցե100864, Չինաստան, Պեկին, Սիչեն շրջան, Սանլիհե 52
Կայքcas.cn(չին.)
Չինաստանի գիտությունների ակադեմիա (Չինաստան)##
Չինաստանի գիտությունների ակադեմիա (Չինաստան)
Չինաստանի գիտությունների ակադեմիա, Չինաստան
 Chinese Academy of Sciences Վիքիպահեստում

Չինաստանի գիտությունների ակադեմիա (ՉԳԱ, չինարեն ավանդ. 中國科學院, հեշտ. 中国科学院 , պինին: Zhōngguó Kēxuéyuàn, կարճ՝ չինարեն հեշտ. 中科院 , պինին: Zhōngkēyuàn), նաև՝ ՉԺՀ գիտությունների ակադեմիա, բարձրագույն գիտական կազմակերպություն Չինաստանում, բնական գիտությունների բնագավառում հիմնարար հետազոտությունների առաջատար կենտրոնը երկրում։ Երկու ակադեմիաներից մեկը, որը պնդում է իր ծագումը Ակադեմիա Սինիկայից (անգլ.՝ Academia Sinica), հիմնադրվել է 1928 թվականին Շանհայում, երկրորդը` պահպանելով Ակադեմիա Սինիկա անունը, գտնվում է Թայվանում։

Ընդհանուր տեղեկություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Չինաստանի գիտությունների ակադեմիան ստեղծվել է 1949 թվականի նոյեմբերի 1-ին Պեկինում։ Ստեղծման պահին Ակադեմիան ներառում էր 16 գիտահետազոտական ինստիտուտ և 6 լաբորատորիա, հետազոտական անձնակազմը բաղկացած էր 224 հոգուց։

1962 թվականին Ակադեմիայի գիտնականների թիվը հասել է 8000-ի, իսկ 1967 թվականին ակադեմիան ընդգրկում էր 10000 գիտնական։

1977 թվականի մայիսին ՉԳԱ փիլիսոփայության և հասարակական գիտությունների բաժանմունքի հիման վրա ստեղծվել է ՉԺՀ Հասարակական Գիտությունների Ակադեմիան (ՉԺՀ ՀԳԱ, ՉԳԱ)։

1980-ականների կեսերից Գիտությունների ակադեմիայի շրջանակներում ստեղծվել են նաև մեծ թվով առևտրային կառույցներ, օրինակ՝ «Lenovo» համակարգչային ընկերությունը։

1999 թվականի փետրվարի 2-ին, Չինաստանի գիտությունների ակադեմիայի 50-ամյակի կապակցությամբ, ի պատիվ նրա, աստերոիդը, որը հայտնաբերվել է Չինաստանի Հեբեյ նահանգի Քսիլոնգ դիտակայանում 1996 թվականի մարտի 11-ին, որպես Պեկինի Շմիդտ-ԼԿՍ աստերոիդների ծրագրի մի մաս, անվանվել է 7800 Zhongkeyuan (անունը Չինաստանի գիտությունների ակադեմիայի կրճատ անվանումն է, որը գրված է փինյինով)[10][11]։

Ակադեմիան իրականացնում է էկոլոգիական համակարգերի և շրջակա միջավայրի մոնիտորինգ և հետազոտություն։ Նրան կից ստեղծվել է 13 բուսաբանական այգի և 26 հերբարիում։ Բնապահպանական ուսումնասիրությունները եղել են ակադեմիայի աշխատանքի ավանդաբար ուժեղ ոլորտներից մեկը։

Ակադեմիայի վերջին ձեռքբերումները ներառում են մի շարք առաջընթացներ քվանտային հաղորդակցության և հաշվարկման ոլորտում, նոր առաջընթացներ գերհաղորդականության առաջացող խնդիրների ուսումնասիրության մեջ, ցողունային բջիջների հետազոտության հիմնական առաջընթացները և հետախուզության զարգացումը կարգավորող հիմնական գործոնի հայտնաբերումը։

Ըստ 2021 թվականի Ակադեմիայի պաշտոնական կայքի՝ ավելի քան 67900 մարդ ունի հետազոտական գործունեություն, այդ թվում՝ մոտ 56000 պրոֆեսիոնալ հետազոտողներ և գիտնականներ։ Նրանցից շուրջ 22800-ը պրոֆեսորներ կամ դոցենտներ են։ Ակադեմիայի գիտնականներն իրականացնում են Չինաստանի հիմնարար գիտությունների հիմնական նախագծերի շուրջ 30 տոկոսը[12]։

Միջազգային համագործակցություն և ծրագրեր

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ակադեմիան մեծ նշանակություն է տալիս միջազգային համագործակցությանը և այն դիտում է որպես հաջողության բաղադրատոմս և արդյունավետ միջոց գիտության առաջընթացի և համընդհանուր խնդիրների լուծման համար։ Ակադեմիան լայնածավալ և բազմազան համագործակցություններ և գործընկերություններ ունի աշխարհի տարբեր երկրների գիտնականների հետ։ Օրինակ, Ակադեմիան համագործակցում է գերմանական Մաքս Պլանկի գիտական հետազոտությունների միության (MPG) հետ աստղագիտության, կենսաբժշկական գիտության և նյութագիտության ոլորտներում։ Բացի այդ, Ակադեմիան և ֆրանսիական Պաստերի ինստիտուտը համատեղ հիմնադրել են Պաստերի ինստիտուտի մասնաճյուղը Շանհայում։ Ակադեմիայի գիտնականները նաև սկսել են միջազգային գիտական ծրագրեր, ինչպիսին է ինչպիսին է Շրջակա միջավայրի երրորդ բևեռը։ Բացի այդ, Ակադեմիայի հետազոտողները ակտիվ մասնակցություն են ունեցել համաշխարհային գիտական ծրագրերում, ինչպիսիք են «Մարդու գենոմ» նախագիծը և Միջազգային ջերմամիջուկային փորձարարական ռեակտորի ստեղծումը։ Ակադեմիան մասնակցում է նաև կլիմայի փոփոխության վերաբերյալ միջազգային տարբեր ծրագրերի։

Չինաստանի գիտությունների ակադեմիան հայտնի է նաև երիտասարդ գիտնականներին աջակցելու իր քաղաքականությամբ։ Այն նրանց տրամադրում է կրթաթոշակներ, որոնք, ի թիվս այլ բաների, վերաբերում են նաև այլ երկրների գիտնականներին։ Այս կրթաթոշակների միջոցով Ակադեմիան ներգրավել է ավելի քան 1000 օտարերկրյա գիտնականների՝ իր ինստիտուտներում հետազոտություններ իրականացնելու համար։ Չինաստանի գիտությունների ակադեմիայում հետազոտությունների միջազգայնացման խթանումը այս կազմակերպության քաղաքականության մի մասն է։

Գիտությունների ակադեմիան նույնպես մեծ նշանակություն է տալիս զարգացող երկրներում գիտատեխնիկական առաջընթացի զարգացմանը։ 2004 թվականին ներդրված հատուկ կրթաթոշակների միջոցով Ակադեմիան տարեկան հրավիրում է մոտ 50 գիտնականների զարգացող երկրներից և նրանց հնարավորություն է տալիս հետազոտություններ անցկացնել Չինաստանի Գիտությունների ակադեմիայի ինստիտուտներում։ Նախատեսվում է մեկնարկել զարգացող աշխարհի գիտնականների ասպիրանտական ծրագիր՝ տարեկան առնվազն 150 ուսանողով։

Ակադեմիան իր մեջ ներառում է հինգ բաժին.

  • Մաթեմատիկական գիտությունների բաժին
  • Ֆիզիկական գիտությունների բաժին
  • Քիմիական գիտությունների բաժին
  • Երկրաբանական գիտությունների բաժին
  • Տեխնիկական գիտությունների բաժին

Այժմ Չինաստանի գիտությունների ակադեմիան ներառում է 104 գիտահետազոտական ինստիտուտ, 12 մասնաճյուղային ակադեմիա և երեք համալսարան։

Մասնաճյուղերը

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ակադեմիայի մասնաճյուղերը գտնվում են հետևյալ քաղաքներում՝ Պեկին, Շենյան, Չանչուն, Շանհայ, Նանկին, Հեյֆեյ, Ուհան, Գուանչժոու, Չենդու, Նինբո, Կունմին, Սիան, Լանժոու և Սինծիան ինքնավար մարզում։

Ինստիտուտներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Պեկինի մասնաճյուղ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • Ավտոմատացման ինստիտուտ
  • Ազգային աստղագիտական աստղադիտարան
  • Կենսաֆիզիկայի ինստիտուտ
  • Պեկինի գենոմի ինստիտուտ
  • Համակարգչային տեխնոլոգիաների ինստիտուտ
  • Մեխանիկայի ինստիտուտ
  • Նանոգիտության և տեխնոլոգիաների ազգային կենտրոն
  • Ողնաշարավոր կենդանիների հնէաբանության և հնէամարդաբանության ինստիտուտ
  • Քաղաքականության և կառավարման ինստիտուտ
  • Ծրագրային ապահովման ինստիտուտ
  • Հոգեբանության ինստիտուտ
  • Ֆիզիկայի ինստիտուտ
  • Տեսական ֆիզիկայի ինստիտուտ
  • Բարձր էներգիայի ֆիզիկայի ինստիտուտ

Գուանչժոուի մասնաճյուղ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • Հարավային Չինաստանի բուսաբանական այգի

Չանչունի մասնաճյուղ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • Չանչունի օպտիկայի, ճշգրիտ մեխանիկայի և ֆիզիկայի ինստիտուտ
  • Չանչունի կիրառական քիմիայի ինստիտուտ
  • Աշխարհագրության և ագրոէկոլոգիայի հյուսիսարևելյան ինստիտուտ
  • Չանչունի աստղադիտարան

Լանժոուի մասնաճյուղ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • Ժամանակակից ֆիզիկայի ինստիտուտ
  • Ցինհայի աղի լճերի ինստիտուտ
  • Լանժոուի երկրաբանության ինստիտուտ
  • Լանժոուի ազգային գիտական գրադարան

Հեյֆեյի մասնաճյուղ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • Հեյֆեյի բնական գիտությունների ինստիտուտ
  • Չինաստանի գիտատեխնիկական համալսարան

Կունմինի մասնաճյուղ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • Կունմինի բուսաբանական ինստիտուտ
  • Կունմինի կենդանաբանական ինստիտուտ
  • Երկրաքիմիայի ինստիտուտ
  • Յունանի աստղագիտական աստղադիտարան

Ուհանի մասնաճյուղ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • Ուհանի ֆիզիկայի և մաթեմատիկայի ինստիտուտ
  • Ուհանի բուսաբանական այգի
  • Հիդրոկենսաբանության ինստիտուտ
  • Վիրուսաբանության ինստիտուտ
  • Գեոդեզիայի և երկրաֆիզիկայի ինստիտուտ

Շանհայի մասնաճյուղ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • Շանհայի օրգանական քիմիայի ինստիտուտ
  • Շանհայի տեղեկատվական տեխնոլոգիաների ինստիտուտ
  • Շանհայի տեխնիկական ֆիզիկայի ինստիտուտ
  • Շանհայի օպտիկայի և ճշգրիտ մեխանիկայի ինստիտուտ
  • Շանհայի Պաստերի ինստիտուտ
  • Շանհայի կենսաբանական գիտությունների ինստիտուտ
  • Շանհայի կերամիկայի ինստիտուտ
  • Շանհայի կիրառական ֆիզիկայի ինստիտուտ

Շենյանի մասնաճյուղ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • Մետաղների ուսումնասիրման ինստիտուտ
  • Շենյանի ավտոմատացման ինստիտուտ
  • Շենյանի Կիրառական էկոլոգիայի ինստիտուտ
  • Շենյանի Համակարգչային տեխնոլոգիաների ինստիտուտ
  • Ցինդաոյի օվկիանոսագիտության ինստիտուտ
  • Ցինդաոյի կենսաէներգիայի և կենսագործընթացների տեխնոլոգիայի ինստիտուտ
  • Յանտայի ափամերձ գոտու հետազոտական ինստիտուտ

Չինաստանի գիտությունների ակադեմիայի անդամներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հետազոտական գործունեություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2010 թվականի օգոստոսին «Սինհուա» հրատարակչությունը հրատարակել է «ՉԺՀ-ի Գիտությունների ակադեմիայի տարեգիրքը» (չինարեն՝ 中国科学院统计年鉴(2010), ISBN:978-7-03-028950-6) Չինաստանում, ինչպես նաև ՉԺՀ-ում 2010 թվականի գիտության մասին զեկույց (չինարեն՝ 2010科学发展报告, ISBN:9787030268266) (13-րդ անգամ)։

ՉԺՀ գիտությունների ակադեմիան զբաղեցրել է 12-րդ տեղը աշխարհում այն հետազոտական կազմակերպությունների ցանկում, որոնց աշխատակիցների աշխատանքը հրապարակվել է Nature ամսագրում 2012 թվականին։

Չինաստանի գիտությունների ակադեմիան հրատարակում է 267 գիտական ամսագիր։ Իր գոյության ողջ ընթացքում Ակադեմիան հրապարակել է ավելի քան 8 հազար հետազոտություն։

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. «全体院士名单(共780人)» (չինարեն). 中国科学院院士. Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ մարտի 4-ին. Վերցված է 2019 թ․ մարտի 7-ին.
  2. https://orcid.org/members/001G000001C8dNCIAZ-national-sciences-library-chinese-academy-of-science
  3. https://www.w3.org/Consortium/Member/List
  4. https://cosparhq.cnes.fr/about/members/national-scientific-institutions/
  5. https://about.biodiversitylibrary.org/about/bhl-consortium/
  6. http://aassa.asia/member/academies.php
  7. https://www.int-maan.by/rus/full_members.php
  8. https://web.archive.org/web/20221208195542/https://www.interacademies.org/network/member-academies
  9. Բաց մատչելիության ամսագրերի տեղեկատու — 2003.
  10. Schmadel, Lutz D. Dictionary of Minor Planet Names. — Fifth Revised and Enlarged Edition. — B., Heidelberg, Ն. Յ.: Springer, 2003. — P. 616. — ISBN 3-540-00238-3
  11. Циркуляры малых планет за 2 февраля 1999 года Արխիվացված 2016-03-04 Wayback Machine, փաստաթուղթում պետք է փնտրել № 33789 շրջաբերականով (M.P.C. 33789)
  12. «Introduction----Chinese Academy of Sciences». english.cas.cn. Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ մարտի 3-ին. Վերցված է 2021 թ․ փետրվարի 25-ին.

Արտաքին հղումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Չինաստանի գիտությունների ակադեմիա» հոդվածին։