Չինաստանի գիտությունների ակադեմիա

Չինաստանի գիտությունների ակադեմիա; չինարեն հեշտ. 中国科学院 , պինին: Zhōngguó Kēxuéyuàn
Տեսակ	գիտությունների ակադեմիա, ազատ հասանելիության հրատարակություն, public institution directly owned by State Council? և ակադեմիական ինստիտուտ
Միջազգային անվանում	անգլ.՝ Chinese Academy of Sciences
Հիմնադրված է	նոյեմբերի 1, 1949
Ակադեմիկոսներ	780 (2019)
Անդամակցություն	ORCID, Համացանցի կոնսորցիում, Տիեզերական հետազոտությունների հանձնաժողով, Biodiversity Heritage Library, InterAcademy Partnership, Ասիայի գիտությունների ակադեմիաների և միությունների ասոցիացիա և Գիտությունների ակադեմիաների միջազգային ասոցիացիան
Երկիր	Չինաստան
Հասցե	100864, Չինաստան, Պեկին, Սիչեն շրջան, Սանլիհե 52
Կայք	cas.ac.cn(չին.), english.cas.cn(անգլ.) և cas.cn
	Չինաստանի գիտությունների ակադեմիա (Չինաստան) Չինաստանի գիտությունների ակադեմիա, Չինաստան
	Chinese Academy of Sciences Վիքիպահեստում

Չինաստանի գիտությունների ակադեմիա (ՉԳԱ, չինարեն ավանդ. 中國科學院, հեշտ. 中国科学院 , պինին: Zhōngguó Kēxuéyuàn, կարճ՝ չինարեն հեշտ. 中科院 , պինին: Zhōngkēyuàn), նաև՝ ՉԺՀ գիտությունների ակադեմիա, բարձրագույն գիտական կազմակերպություն Չինաստանում, բնական գիտությունների բնագավառում հիմնարար հետազոտությունների առաջատար կենտրոնը երկրում։ Երկու ակադեմիաներից մեկը, որը պնդում է իր ծագումը Ակադեմիա Սինիկայից (անգլ.՝ Academia Sinica), հիմնադրվել է 1928 թվականին Շանհայում, երկրորդը` պահպանելով Ակադեմիա Սինիկա անունը, գտնվում է Թայվանում։

Ընդհանուր տեղեկություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Չինաստանի գիտությունների ակադեմիան ստեղծվել է 1949 թվականի նոյեմբերի 1-ին Պեկինում։ Ստեղծման պահին Ակադեմիան ներառում էր 16 գիտահետազոտական ինստիտուտ և 6 լաբորատորիա, հետազոտական անձնակազմը բաղկացած էր 224 հոգուց։

1962 թվականին Ակադեմիայի գիտնականների թիվը հասել է 8000-ի, իսկ 1967 թվականին ակադեմիան ընդգրկում էր 10000 գիտնական։

1977 թվականի մայիսին ՉԳԱ փիլիսոփայության և հասարակական գիտությունների բաժանմունքի հիման վրա ստեղծվել է ՉԺՀ Հասարակական Գիտությունների Ակադեմիան (ՉԺՀ ՀԳԱ, ՉԳԱ)։

1980-ականների կեսերից Գիտությունների ակադեմիայի շրջանակներում ստեղծվել են նաև մեծ թվով առևտրային կառույցներ, օրինակ՝ «Lenovo» համակարգչային ընկերությունը։

1999 թվականի փետրվարի 2-ին, Չինաստանի գիտությունների ակադեմիայի 50-ամյակի կապակցությամբ, ի պատիվ նրա, աստերոիդը, որը հայտնաբերվել է Չինաստանի Հեբեյ նահանգի Քսիլոնգ դիտակայանում 1996 թվականի մարտի 11-ին, որպես Պեկինի Շմիդտ-ԼԿՍ աստերոիդների ծրագրի մի մաս, անվանվել է 7800 Zhongkeyuan (անունը Չինաստանի գիտությունների ակադեմիայի կրճատ անվանումն է, որը գրված է փինյինով)^[9]^[10]։

Ակադեմիան իրականացնում է էկոլոգիական համակարգերի և շրջակա միջավայրի մոնիտորինգ և հետազոտություն։ Նրան կից ստեղծվել է 13 բուսաբանական այգի և 26 հերբարիում։ Բնապահպանական ուսումնասիրությունները եղել են ակադեմիայի աշխատանքի ավանդաբար ուժեղ ոլորտներից մեկը։

Ակադեմիայի վերջին ձեռքբերումները ներառում են մի շարք առաջընթացներ քվանտային հաղորդակցության և հաշվարկման ոլորտում, նոր առաջընթացներ գերհաղորդականության առաջացող խնդիրների ուսումնասիրության մեջ, ցողունային բջիջների հետազոտության հիմնական առաջընթացները և հետախուզության զարգացումը կարգավորող հիմնական գործոնի հայտնաբերումը։

Ըստ 2021 թվականի Ակադեմիայի պաշտոնական կայքի՝ ավելի քան 67900 մարդ ունի հետազոտական գործունեություն, այդ թվում՝ մոտ 56000 պրոֆեսիոնալ հետազոտողներ և գիտնականներ։ Նրանցից շուրջ 22800-ը պրոֆեսորներ կամ դոցենտներ են։ Ակադեմիայի գիտնականներն իրականացնում են Չինաստանի հիմնարար գիտությունների հիմնական նախագծերի շուրջ 30 տոկոսը^[11]։

Միջազգային համագործակցություն և ծրագրեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ակադեմիան մեծ նշանակություն է տալիս միջազգային համագործակցությանը և այն դիտում է որպես հաջողության բաղադրատոմս և արդյունավետ միջոց գիտության առաջընթացի և համընդհանուր խնդիրների լուծման համար։ Ակադեմիան լայնածավալ և բազմազան համագործակցություններ և գործընկերություններ ունի աշխարհի տարբեր երկրների գիտնականների հետ։ Օրինակ, Ակադեմիան համագործակցում է գերմանական Մաքս Պլանկի գիտական հետազոտությունների միության (MPG) հետ աստղագիտության, կենսաբժշկական գիտության և նյութագիտության ոլորտներում։ Բացի այդ, Ակադեմիան և ֆրանսիական Պաստերի ինստիտուտը համատեղ հիմնադրել են Պաստերի ինստիտուտի մասնաճյուղը Շանհայում։ Ակադեմիայի գիտնականները նաև սկսել են միջազգային գիտական ծրագրեր, ինչպիսին է ինչպիսին է Շրջակա միջավայրի երրորդ բևեռը։ Բացի այդ, Ակադեմիայի հետազոտողները ակտիվ մասնակցություն են ունեցել համաշխարհային գիտական ծրագրերում, ինչպիսիք են «Մարդու գենոմ» նախագիծը և Միջազգային ջերմամիջուկային փորձարարական ռեակտորի ստեղծումը։ Ակադեմիան մասնակցում է նաև կլիմայի փոփոխության վերաբերյալ միջազգային տարբեր ծրագրերի։

Չինաստանի գիտությունների ակադեմիան հայտնի է նաև երիտասարդ գիտնականներին աջակցելու իր քաղաքականությամբ։ Այն նրանց տրամադրում է կրթաթոշակներ, որոնք, ի թիվս այլ բաների, վերաբերում են նաև այլ երկրների գիտնականներին։ Այս կրթաթոշակների միջոցով Ակադեմիան ներգրավել է ավելի քան 1000 օտարերկրյա գիտնականների՝ իր ինստիտուտներում հետազոտություններ իրականացնելու համար։ Չինաստանի գիտությունների ակադեմիայում հետազոտությունների միջազգայնացման խթանումը այս կազմակերպության քաղաքականության մի մասն է։

Գիտությունների ակադեմիան նույնպես մեծ նշանակություն է տալիս զարգացող երկրներում գիտատեխնիկական առաջընթացի զարգացմանը։ 2004 թվականին ներդրված հատուկ կրթաթոշակների միջոցով Ակադեմիան տարեկան հրավիրում է մոտ 50 գիտնականների զարգացող երկրներից և նրանց հնարավորություն է տալիս հետազոտություններ անցկացնել Չինաստանի Գիտությունների ակադեմիայի ինստիտուտներում։ Նախատեսվում է մեկնարկել զարգացող աշխարհի գիտնականների ասպիրանտական ծրագիր՝ տարեկան առնվազն 150 ուսանողով։

Կառուցվածք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ակադեմիան իր մեջ ներառում է հինգ բաժին.

Մաթեմատիկական գիտությունների բաժին
Ֆիզիկական գիտությունների բաժին
Քիմիական գիտությունների բաժին
Երկրաբանական գիտությունների բաժին
Տեխնիկական գիտությունների բաժին

Այժմ Չինաստանի գիտությունների ակադեմիան ներառում է 104 գիտահետազոտական ինստիտուտ, 12 մասնաճյուղային ակադեմիա և երեք համալսարան։

Մասնաճյուղերը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ակադեմիայի մասնաճյուղերը գտնվում են հետևյալ քաղաքներում՝ Պեկին, Շենյան, Չանչուն, Շանհայ, Նանկին, Հեյֆեյ, Ուհան, Գուանչժոու, Չենդու, Նինբո, Կունմին, Սիան, Լանժոու և Սինծիան ինքնավար մարզում։

Ինստիտուտներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Պեկինի մասնաճյուղ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ավտոմատացման ինստիտուտ
Ազգային աստղագիտական աստղադիտարան
Կենսաֆիզիկայի ինստիտուտ
Պեկինի գենոմի ինստիտուտ
Համակարգչային տեխնոլոգիաների ինստիտուտ
Մեխանիկայի ինստիտուտ
Նանոգիտության և տեխնոլոգիաների ազգային կենտրոն
Ողնաշարավոր կենդանիների հնէաբանության և հնէամարդաբանության ինստիտուտ
Քաղաքականության և կառավարման ինստիտուտ
Ծրագրային ապահովման ինստիտուտ
Հոգեբանության ինստիտուտ
Ֆիզիկայի ինստիտուտ
Տեսական ֆիզիկայի ինստիտուտ
Բարձր էներգիայի ֆիզիկայի ինստիտուտ

Գուանչժոուի մասնաճյուղ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հարավային Չինաստանի բուսաբանական այգի

Չանչունի մասնաճյուղ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Չանչունի օպտիկայի, ճշգրիտ մեխանիկայի և ֆիզիկայի ինստիտուտ
Չանչունի կիրառական քիմիայի ինստիտուտ
Աշխարհագրության և ագրոէկոլոգիայի հյուսիսարևելյան ինստիտուտ
Չանչունի աստղադիտարան

Լանժոուի մասնաճյուղ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ժամանակակից ֆիզիկայի ինստիտուտ
Ցինհայի աղի լճերի ինստիտուտ
Լանժոուի երկրաբանության ինստիտուտ
Լանժոուի ազգային գիտական գրադարան

Հեյֆեյի մասնաճյուղ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հեյֆեյի բնական գիտությունների ինստիտուտ
Չինաստանի գիտատեխնիկական համալսարան

Կունմինի մասնաճյուղ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կունմինի բուսաբանական ինստիտուտ
Կունմինի կենդանաբանական ինստիտուտ
Երկրաքիմիայի ինստիտուտ
Յունանի աստղագիտական աստղադիտարան

Ուհանի մասնաճյուղ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ուհանի ֆիզիկայի և մաթեմատիկայի ինստիտուտ
Ուհանի բուսաբանական այգի
Հիդրոկենսաբանության ինստիտուտ
Վիրուսաբանության ինստիտուտ
Գեոդեզիայի և երկրաֆիզիկայի ինստիտուտ

Շանհայի մասնաճյուղ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Շանհայի օրգանական քիմիայի ինստիտուտ
Շանհայի տեղեկատվական տեխնոլոգիաների ինստիտուտ
Շանհայի տեխնիկական ֆիզիկայի ինստիտուտ
Շանհայի օպտիկայի և ճշգրիտ մեխանիկայի ինստիտուտ
Շանհայի Պաստերի ինստիտուտ
Շանհայի կենսաբանական գիտությունների ինստիտուտ
Շանհայի կերամիկայի ինստիտուտ
Շանհայի կիրառական ֆիզիկայի ինստիտուտ

Շենյանի մասնաճյուղ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մետաղների ուսումնասիրման ինստիտուտ
Շենյանի ավտոմատացման ինստիտուտ
Շենյանի Կիրառական էկոլոգիայի ինստիտուտ
Շենյանի Համակարգչային տեխնոլոգիաների ինստիտուտ
Ցինդաոյի օվկիանոսագիտության ինստիտուտ
Ցինդաոյի կենսաէներգիայի և կենսագործընթացների տեխնոլոգիայի ինստիտուտ
Յանտայի ափամերձ գոտու հետազոտական ինստիտուտ

Նախագահներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Գուո Մորուո (郭沫若, հոկտեմբեր 1949 — հունիս 1978)
Ֆան Ի (方毅, հուլիս 1979 — մայիս 1981)
Լու Ցզյասի (卢嘉锡, մայիս 1981 — հունվար 1987)
Չժոու Գուանչժաո (周光召, հունվար 1987 — հուլիս 1997)
Լու Յոնսյան (路甬祥, հուլիս 1997 — մարտ 2011)
Բայի Չունլի (白春礼, մարտ 2011 — դեկտեմբեր 2020)
Հոու Ցզյանգուո (侯建国, 2020-ի դեկտեմբերից)

Չինաստանի գիտությունների ակադեմիայի անդամներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հետազոտական գործունեություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2010 թվականի օգոստոսին «Սինհուա» հրատարակչությունը հրատարակել է «ՉԺՀ-ի Գիտությունների ակադեմիայի տարեգիրքը» (չինարեն՝ 中国科学院统计年鉴（2010）, ISBN：978-7-03-028950-6) Չինաստանում, ինչպես նաև ՉԺՀ-ում 2010 թվականի գիտության մասին զեկույց (չինարեն՝ 2010科学发展报告, ISBN：9787030268266) (13-րդ անգամ)։

ՉԺՀ գիտությունների ակադեմիան զբաղեցրել է 12-րդ տեղը աշխարհում այն հետազոտական կազմակերպությունների ցանկում, որոնց աշխատակիցների աշխատանքը հրապարակվել է Nature ամսագրում 2012 թվականին։

Չինաստանի գիտությունների ակադեմիան հրատարակում է 267 գիտական ամսագիր։ Իր գոյության ողջ ընթացքում Ակադեմիան հրապարակել է ավելի քան 8 հազար հետազոտություն։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ «全体院士名单（共780人）» (չինարեն). 中国科学院院士. Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ մարտի 4-ին. Վերցված է 2019 թ․ մարտի 7-ին.
↑ https://orcid.org/members/001G000001C8dNCIAZ-national-sciences-library-chinese-academy-of-science
↑ https://www.w3.org/Consortium/Member/List
↑ https://cosparhq.cnes.fr/about/members/national-scientific-institutions/
↑ https://about.biodiversitylibrary.org/about/bhl-consortium/
↑ https://www.interacademies.org/network/member-academies
↑ http://aassa.asia/member/academies.php
↑ Բաց մատչելիության ամսագրերի տեղեկատու — 2003.
↑ Schmadel, Lutz D. Dictionary of Minor Planet Names. — Fifth Revised and Enlarged Edition. — B., Heidelberg, N. Y.: Springer, 2003. — P. 616. — ISBN 3-540-00238-3
↑ Циркуляры малых планет за 2 февраля 1999 года Արխիվացված 2016-03-04 Wayback Machine, փաստաթուղթում պետք է փնտրել № 33789 շրջաբերականով (M.P.C. 33789)
↑ «Introduction----Chinese Academy of Sciences». english.cas.cn. Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ մարտի 3-ին. Վերցված է 2021 թ․ փետրվարի 25-ին.

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

պաշտոնական կայք Արխիվացված 2004-03-25 Wayback Machine(չին.)
պաշտոնական կայք(անգլ.)
ՉԳԱ-ի նախագահներ

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Չինաստանի գիտությունների ակադեմիա» հոդվածին։

[全体院士名单-1] «全体院士名单（共780人）» (չինարեն). 中国科学院院士. Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ մարտի 4-ին. Վերցված է 2019 թ․ մարտի 7-ին.

[_0ccec7ff79b709eb-2] ttps://orcid.org/members/001G000001C8dNCIAZ-national-sciences-library-chinese-academy-of-science

[_a3ea48e91e4c78c7-3] ttps://www.w3.org/Consortium/Member/List

[_342b5e11cae69185-4] ttps://cosparhq.cnes.fr/about/members/national-scientific-institutions/

[_617c6d077ab03f33-5] ttps://about.biodiversitylibrary.org/about/bhl-consortium/

[_47a4c665efbb938f-6] ttps://www.interacademies.org/network/member-academies

[_327e7ab693895ac5-7] ttp://aassa.asia/member/academies.php

[_507e843b0ee9c538-8] Բաց մատչելիության ամսագրերի տեղեկատու — 2003.

[9] Schmadel, Lutz D. Dictionary of Minor Planet Names. — Fifth Revised and Enlarged Edition. — B., Heidelberg, N. Y.: Springer, 2003. — P. 616. — ISBN 3-540-00238-3

[10] Циркуляры малых планет за 2 февраля 1999 года Արխիվացված 2016-03-04 Wayback Machine, փաստաթուղթում պետք է փնտրել № 33789 շրջաբերականով (M.P.C. 33789)

[11] «Introduction----Chinese Academy of Sciences». english.cas.cn. Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ մարտի 3-ին. Վերցված է 2021 թ․ փետրվարի 25-ին.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]