Չինական երաժշտական գործիքների ցանկ

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից

Չինական երաժշտական գործիքների ցանկ, չինական երաժշտական գործիքները ավանդաբար բաժանված են բա յին(八音) անվանումով 8 կատեգորիայի[1]։ Կատեգորիաները հետևյալն են. մետաքսից, բամբուկից, փայտից, ապարից, մետաղից, կավից, դդումից և մաշկից պատրաստվածներ։ Չինաստանում գործիքների դակարգումը պատրաստման նյութերի կատեգորիաների առաջին երաժշտական դասակարգումներից է։

Մետաքսե ()[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մետաքսե () գործիքները հիմնականում լարային են։ Վաղ ժամանակներից չինացիները օգտագործում էին մետաքսե թելերը լարերի համար, սակայն այսօր սովորաբար օգտագործում են մետաղ կամ նայլոն։ Մետաքսե երաժշտական գործիքները հետևյալն են.

Գործիք Պատկեր
Սե ((Չինարեն)) - 25 լարանի ցիտրա տեղաշարժվող ստեղներով (ըստ հին աղբյուրների՝ 14, 25 կամ 50 լարերով)
Գուժենգ (古箏) - 16-26 լարանոց ցիտրա տեղաշարժվող ստեղներով
Կոնգոհու (箜篌) - տավիղ
Պիպա (琵琶) - տանձաձև վին 4 կամ 5 լարերով
Լիուցին (柳琴) - տանձաձև մարմնով վին, 4-5 լարից կազմված
Ռուան ((Չինարեն)) - լուսնաձև վին հինգ չափսի՝ գաոյին-, ցիաո-, ժոնգ-, դա- և դիյին-
Յուցին (月琴) - փայտե մարմնով և կարճ վզիկով վին, կազմված 4 լարից (2 զույգ)
Քինցին (秦琴) - plucke վին փայտե մարմնով և fretted neck, նաև անվանում են մեիհուաքին (梅花琴, բառացիորեն «սալորի ծաղկի գործիք», իր ծաղկաձև մարմնի պատճառով)
Սանսեն (三弦) - plucked վին օձի կաշվով պատված մարմնով, երկար fretless neck, ճապոնական շամիսեն գործիքի նախնին
Դուսիանցին ((Չինարեն)) - Ջինգ ժողովրդի գործիքը (Վիետնամական ժողովուրդները Չինաստանում), a plucked, monochord zither with only one string, tuned to C3.
Հուոբոսի (火不思) - թուրքական ծագում ունեցող երկար պարանոցով վին
Տեմբոր (弹拨尔) - երկարավիզ վին՝ կազմված 5 լարից և 3 բաժնից, օգտագոծվել է Սինծանի ույղուրների կողմից
Դուտար (都塔尔) – a fretted plucked long-necked lute with two strings, used in Uyghur traditional music of Xinjiang
Ռավապ (热瓦普 կամ 热瓦甫) - երկարավիզ վին, որն օգտագործվում է Սինծանի ույղուրների ավանդական երաժշտության մեջ
Դոմբրա (冬不拉) - երկարավիզ ղազախական, ուզբեկական, բաշկիրական վին, լարային երաժշտական գործիք
Հուցին (胡琴) - ուղղահայաց ջութակների ընտանիքից
Էրհու (二胡) - երկլարանի վին
Ժոնգհու (中胡) - երկալարանի վին, ավելի ցածր հնչողությամբ քան էրհուն
Գաոհու (高胡) - երկլարանի վին, ավելի բարձր հնչողությամբ քան էրհուն, նաև անվանվում է յուեհու ()
Հուլուհու ((Չինարեն)) - երկլարանի վին կլոր մարմնով, օգտագործվել է Գուանսիի զհուանների կողմից
Մատուցին (馬頭琴) - մոնղոլական երկլարանի «ձիագլուխ վին»
Ղայչակ (艾捷克) - չորս լարից կազմված աղեղնավոր գործիք, օգտագործվել է Սինցինի ույղուրների կողմից, համանման քամանչային[2]
Սատաեր (萨塔尔 կամ 萨它尔) - երկարավիզ վին, կազմված 13 լարերից, օգտագործվել է Սինծանի ույղուրների կողմից

Ղուշտար (胡西它尔) - չորս կլարից կազմված աղեղնավոր գործիք, օգտագործվել է Սինծանի ույղուրների կողմից

Ցիաոցին (桥琴) - թավջութականման գործիք, օձի կաշվից ռեզոնատորով, Շենյանգից
Յանցին (揚琴) - ծնծղայի տեսակ

Ժու () - գուժենգին նման ցիտրա, նվագվում է բամբուկե մուրճով
Նյուջիցին (牛筋琴) - Չժեցյան նահանգի քաղաքում ավանդական պատմողական երգեցողության համար օգտագործված

Բամբուկե ()[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ֆլեյտաներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Գործիք Պատկեր
Դիզի (笛子) - լայնակի բամբուկե ֆլեյտա
Բանգուդի (梆笛)
Սյաո ((Չինարեն)) - երկծայր ֆլեյտա, նաև կոչվում է դոնսյաո ((Չինարեն))
Պաիսյաո ((Չինարեն)) - խողովակավոր ֆլեյտա
Չի (Չինարեն)) - հին լայնակի բամբուկե ֆլեյտա
Զուհուն (竹埙) - հունի բամբուկե տարբերակը
Բավու ((Չինարեն)) - ծայրից փչվող եղեգի գործիք՝ մատների անցքերով
Գուան ((Չինարեն)) - փողային գործիք պատրաստված կամ հատուկ փայտից (Հյուսիսային Չինաստանում) կամ բամբուկից (կենտրոնական)։ Հյուսիսային տարբերակը նաև կոչվում է գուանզի (管子) կամ բիլի ((Չինարեն)), կենտրոնական տարբերակը նաև կոչվում է հոուգուան (喉管), իսկ թայվանական տարբերակը՝ 鴨母笛 կամ 台湾管
Սուոնա ((Չինարեն)) - փողային գործիք ուժեղ մետաղյա զանգով, նաև կոչվում է հայդի (海笛)

Փայտե ()[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Գործիք Պատկեր
Ժու ((Չինարեն)) - փայտե տուփ ծայրից ծայր թաղանթով, նվագարկվում է ներսից փայտով հարվածելով, օգտագործվել է հին ժամանակներում ծիսական երաժշտության մեջ երաժշտության սկիզբը նշելու համար
Յու ((Չինարեն)) - փայտե հարվածային գործիք, որը փորագրված է վագրի տեսքով՝ ատամնավոր մեջքով։ Նվագվում է երեք անգամ հարվածելով բամբուկի մոտավորապես 15 ցողուններից պատրաստված փայտե գլխին, և մեկ անգամ՝ ատամնավոր մեջքին՝ երաժշտության ավարտը նշելու համար
Մույու ((Չինարեն)) - կլոր փայտե հարվածային գործիք՝ ձկան տեսքով, հաճախ օգտագործվել է բուդդայական երգեցողության մեջ

Ապարե[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ապարի () կատեգորիան ներառում է ապարե զանգերի տարբեր տեսակներ։

Գործիք Պատկեր
Թեժոնգ (特鐘) - ապարե տախտակ, կախված փայտե շրջանակից։ Նվագելու համար հարվածում են մուրճով։

Մետաղե ()[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Գործիք Պատկեր
Բյանչուն (編鐘) - 16 ից 65 բրոնզե զանգեր՝ կախված կախիչց։ Նվագելու համար հարվածում են ձողերով
Ֆանսյան ((Չինարեն)) - հնչող մետաղական սալաքարերի հավաքածու (մետաղաֆոն))
Կորեական Ֆանսյան
Բո (; նաև չազի, 镲子)
    • Խիաոբո (小鈸, փոքր ծնծղա)
    • Ժոնգբո (中鈸, միջին ծնծղա, անվանում են նաև նաոբո (鐃鈸) կամ ժոնչուո)
    • Շոիբո (水鈸, բառացի "ջրային ծնծղա")
    • Դաբո (大鈸, մեծ ծնծղա)
    • Ջինգբո (京鈸)
    • Շենբո (深波) - խորը հարթ կոչնազանգ, որն օգտագործվում է չաոժու երաժշտության մեջ։ անվանում են նաև գաոբյան դալուո (高边大锣)
Յանլուո ((Չինարեն)) - բառացի "ամպային կոչնազանգեր"; 10 կամ ավելի փոքր հնչեղ կոչնազանգերի համակարգ

Կավե ()[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Գործիք Պատկեր
Հուն (, (Չինարեն)) - օկարինա պատրաստված եփած կավից
Ֆոու ((Չինարեն)) - կավե զամբյուղ, նվագել են որպես հարվածային գործիք

Դդմե ()[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Գործիք Պատկեր
Շեն ((Չինարեն)) - եղեգի հարմոնիկա՝ բաղկացած որոշակի քանակով բամբուկե խողովակներից, որոնք տեղադրված են մատների անցքերով մետաղական (նախկինում՝ դդմի կամ փայտե) խցիկի մեջ
Հուլուսի ((Չինարեն); pinyin: húlúsī) - փողային գործիք՝ ազատ լեզվով և երեք բամբուկե խողովակներով, որոնք անցնում են դդմի կենտրոնական մասով, մի խողովակն ունի մատների անցքեր, իսկ մյուս երկուսը դրոնի խողովակներ են. օգտագործվում է հիմնականում Յուննան նահանգում
Ֆանշեն - Հյուսիսային Չինաստանի փողային գործիք

Մաշկից պատրաստված ()[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Գործիք Պատկեր
Դագու (大鼓) - մեծ թմբուկ. նվագում են 2 փայտիկներով
A Chaozhou dagu (large drum)
Ջիանհու (建鼓)
Բանգու (板鼓) - փոքր, բարձր հնչողությամբ թմբուկ, որն օգտագործվում է Պեկինի օպերայում, կոչվում է նաև դանպիգու (单皮鼓)
Բիանգու () - տափակ թմբուկ
Ethnic Yao biangu
Տանգու (堂鼓) - միջին չափի տակառաձև թմբուկ, կոչվում է նաև՝ տոնգու (同鼓) կամ սիաոգու (小鼓)
Յաոգու (腰鼓) - կորսաժաձև թմբուկ
ժանգու (战鼓 or 戰鼓) - մարտական թմբուկ

Այլ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Գործիք Պատկեր
Գուդի (骨笛) - հին փայտե ֆլեյտա[3]
Կոուսյան (口弦) - բամբուկից կամ մետաղից պատրաստված տավիղ

Էթնիկ գործիքներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Գործիք Պատկեր էթնիկ խումբ
Շրջանաձև թմբուկ Շրջանաձև թմբուկները օգտագործվում են ողջ Չինաստանի էթնիկ խմբերի կողմից։ Պատկերված ոճը հիմնականում օգտագործվում է մոնղոլ, թունգ և թյուրք  ժողովուրդների կողմից։
Լուշեն կամ քեջ - եղեգից պատրաստված փողային գործիք, պատկանում է Մյաո/Հմոնգ ժողովրդին
Հինգ կամ վեց շեփորանոց հարմոնիկա, որը նվագում են տարբեր էթնիկ խմբեր հարավ-արևմտյան Չինաստանում և հարևան երկրներում, ինչպիսիք են Մյաո ժողովուրդը։

Կիրառում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Չինական գործիքները նվագում են կա՛մ սոլո, կա՛մ կոլեկտիվ մեծ նվագախմբերում (ինչպես նախկին կայսերական արքունիքում) կամ փոքր անսամբլներում (թեյարաններում կամ հասարակական հավաքույթներում)։ Սովորաբար ավանդական չինական երաժշտության մեջ չկա դիրիժոր, պարտիտուր կամ տաբլատուրա։ Երաժիշտները պարզապես լսողական հիշողության կամ անգիր անելու միջոցով էին նվագում՝ առանց կողմնակի օգնության։ Սկսած 20-րդ դարից, երաժշտական պարտիտուրները և դիրիժորական միջամտությունները ունեցան մեծ տարածում նվագախմբային տիպի ավելի մեծ անսամբլներում։

1800-ականներին օգտոգործվող երաժշտական գործիքներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հետևյալ ջրաներկով նկարազարդումները, որոնք արվել են Չինաստանում 1800-ականներին, պատկերում են մի քանի տեսակի երաժշտական գործիքների նվագարկումը.

Տես նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. Don Michael Randel, ed. (2003). The Harvard Dictionary of Music (4th ed.). Harvard University Press. էջեր 260–262. ISBN 978-0674011632.
  2. «Archived copy». www.chinamedley.com. Արխիվացված է օրիգինալից 2006 թ․ դեկտեմբերի 12-ին. Վերցված է 2022 թ․ հունվարի 11-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ արխիվը պատճենվել է որպես վերնագիր (link)
  3. Endymion Wilkinson (2000), Chinese history, ISBN 978-0-674-00249-4
  • Lee, Yuan-Yuan and Shen, Sinyan. Chinese Musical Instruments (Chinese Music Monograph Series). 1999. Chinese Music Society of North America Press. 1-880464-03-9
  • Shen, Sinyan. Chinese Music in the 20th Century (Chinese Music Monograph Series). 2001. Chinese Music Society of North America Press. 1-880464-04-7
  • Yuan, Bingchang, and Jizeng Mao (1986). Zhongguo Shao Shu Min Zu Yue Qi Zhi. Beijing: Xin Shi Jie Chu Ban She/Xin Hua Shu Dian Beijing Fa Xing Suo Fa Xing. 7-80005-017-3.

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]