Չժոու Դունյի

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Չժոու Դունյի
Ծնվել է1017[1]
Մահացել է1073[1] Լուշան, Չինաստան
ՔաղաքացիությունՍուն դինաստիա[2] և Northern Song dynasty
ԴավանանքԿոնֆուցիականություն
Մասնագիտությունփիլիսոփա
Գործունեության ոլորտփիլիսոփայություն
Տիրապետում է լեզուներինչինարեն[1]
Ամուսին(ներ)Lu Shi?[2] և Pu Shi?[2]
Երեխա(ներ)Zhou Shou?[2] և Zhou Tao?[2]
ՀայրZhou Fucheng?[2]
 Zhou Dunyi Վիքիպահեստում
Չժոու Դունյիի արձանը

Չժոու Դունյի (չինարեն՝ 周敦頤, 1017[1] - 1073[1], Լուշան, Չինաստան), չինացի փիլիսոփա և գրականագետ Սուն հարստության ժամանակաշրջանում, նեոկոնֆուցիականության հիմնադիր։

Ծնվելուց նրան կոչել են Չժոու Դունշի,մականունը եղել է Մաոշու, մարդիկ նրան անվանում էին Լյանսի։ Երբ 1063 թվականին գահ բարձրացավ Ին-ցզուն կայսրը (կառավարման նշանաբանը«Չժիպին»), այդժամ «Շի» հիերոգլիֆը, որը մտում էր կայսեր անվանման մեջ․ արգելվում է, և հետևաբար, Չժոուն փոխում է իր անունը և դառնում «Դունյի»։

Չժոու Դունյին սերում է պաշտոնյայի ընտանիքից, 1036-1071 թվականներին գտնվում էր պետական ծառայության մեջ՝ զբաղեցնելով կառավարչական միջին պաշտոններ։ Իր մայրական կողմի քեռու՝ խոշոր պաշտոնյա Չժեն Սյանի միջոցով, ով նրա համար դառնում է որդեգիր հայր, նա կապվում է պալատական պահպանողական խմբավորման հետ, որը պայքարում էր Վան Անիշի օրենքների դեմ։ Սակայն վերջինիս հետ հանդիպումը՝ 1060 թվականին, մեծ տպավորություն է թողնում նրա վրա։

Չժոու Դունյիի անմիջական աշակերտներից են եղել նեոկոնֆուցիականության հիմնադիրներ Չեն եղբայրները(Չեն Հաո և Չեն Ի)։ Մահվանից հետո նա 1120 թվականին ստանում է պատվավոր «Յուան՝ գուն »անունը, 1241 թվականին ներկայացվում է վաստակավոր տիտղոսին «Ժուանյան բո» և իր անունով Կոնֆուցիուսի տաճարում պատվո տախտակի տեղադրման պատվին։ Հաջորդ կայսրությունների շրջանում նա էլ ավելի բարձր տիտղոսների և պատիվների է արժանանում։ 1319 թվականին՝ «Դաոգո իշխանի», 1714 թվականին՝ «Հին իմաստուն» կոչմանը։

Չժոու Դունյիի գլխավոր փիլիսոփայական աշխատություններից են համարվում «Տայցի տուշո»-ն (Մեծ սահմանի պլանի բացահայտում) և «Տուն Շու» (Գիրք բացահայտման,ներթափանցման), որը նաև հայտնի է որպես «Ի տուն»(Ներթափանցում, փոփոխությունների գիրք)։ Հիմնարար է համարվում դրանց տեքստային և գաղափարական մեկնաբանումները Չժու Սիի մեկնաբանություններում։ Մին հարստության կառավարման ժամանակաշրջանում Չժոու Դունյիի գրական ժառանգությունը ամբողջացվում է աշխատանքային հավաքածուներում՝ տեքստային բացահայտումներով, որը հետագայում հանդես է գալիս երեք համանման անվանումներո։ «Չժոու -ցզի ցյուան շու» («Փիլիսոփա Չժոուի նամակների ամբողջական հավաքծու»), «Չժոու Լյանսի ցզի» («Չժոու Լյանսիի շարադրությունների հավաքածու») և « Չժոու Յուան՝ գուն ցզի» (Իշխան Չժոուի շարադրությունների հավաքածու)։ Չժոու Դունյիի բրոնզե արձանը «Սպիտակ եղջերվի քարանձավում», Լուշանում։

Հետաքրքիր փաստեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Չինաստանի Կոմունիստական կուսակցության նշանավոր գործիչ Չժոու Էնլայը համարվում է Չժոու Դունյիի 33-րդ սերունդը, իսկ նշանավոր գրող Չժոու Շուժենը, որը հայտնի է «Լու Սին» մականվամբ՝ 32-րդ սերունդը։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • «Китайская философия. Энциклопедический словарь» — Москва, «Мысль», 1994. ISBN 5-244-00757-2