Jump to content

Չերեպովեց

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Բնակավայր
Չերեպովեց
Դրոշ Զինանշան

ԵրկիրՌուսաստան Ռուսաստան
ՀամայնքCherepovets Urban Okrug?[1]
Առաջին հիշատակում1362
Մակերես120,9 կմ²
ԲԾՄ130 մետր
Բնակչություն301 040 մարդ (2023)[2]
Ժամային գոտիUTC+3
Հեռախոսային կոդ8202
Փոստային դասիչ162600–162606, 162608–162612, 162614–162616, 162618, 162620 և 162622–162627
Պաշտոնական կայքcherinfo.ru
Չերեպովեց (Ռուսաստան)##
Չերեպովեց (Ռուսաստան)

Չերեպովեց (ռուս.՝ Череповец), քաղաք Ռուսաստանի Դաշնությունում՝ Վոլոգդայի մարզում, որի կազմի մեջ մտնող նույնանուն շրջանի վարչական կենտրոնն է՝ այդ շրջանից վարչականորեն դուրս գտնվելով, ունենալով մարզային քաղաքի կարգավիճակ և կազմավորելով քաղաքային օկրուգ։ Ընկած է Վոլգայի ձախ վտակ Շեքսնայի և Ռիբինսկի ջրամբարի ափերին, մարզկենտրոնից՝ Վոլոգդա քաղաքից մոտավորապես 125 կիլոմետր դեպի արևմուտք։ Զբաղեցնում է 120,9 քառակուսի կիլոմետր տարածք[3]։ Հյուսիսից հարավ ձգվում է 13, արևմուտքից արևելք՝ 21 կիլոմետր։ 2021 թվականի դեկտեմբերի 31-ի տվյալներով բնակչության թվաքանակը եղել է 309 445[4]․ այդ ցուցանիշով առաջին տեղն է գրավում մարզում՝ գերազանցելով նաև մարզկենտրոնին[5]։

Փոստային կոդը՝ 162600[6]։

Հեռախոսային կոդը՝ 8202[7]։

Ստուգաբանություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Քաղաքի անվան ծագումը բանավեճերի տեղիք է տվել տեղացի պատմաբանների ու լեզվաբանների շրջանում։ Առաջարկված վարկածներից մեկի համաձայն՝ հիմքում ընկած է "գանգ" (ռուս.՝ череп, չերեպ) արմատը․ հնում այդպես է կոչվել Շեքսնա և Յագորբա գետերի միախառնման վայրի մոտ գտնվող բլուրը, որի լանջին հեթանոսական սրբավայր է եղել[8]։ Ըստ մեկ այլ վարկածի՝ քաղաքի անվան մեջ արտացոլվել է տեղացիների "վես" (весь) ցեղի անվանումը[9]։

Աշխարհագրություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Քաղաքն ըկած է Վոլգա-Բալթիկ կարևոր ջրուղու, արևմուտք-արևելք երկաթուղիների, մայրուղային, խոշոր գազախողովակաշարերի և ռուսական խոշորագույն քաղաքներ Մոսկվայի ու Սանկտ Պետերբուրգի մերձակայքում։

Բնակչություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Բնակչության թվաքանակը
1856[10]1897[11]1913[10]1926[11]1931[10]1939[11]1959[12]
27007000820022 00019 40032 00092 356
1967[10]1970[13]1973[10]1975[14]1976[15]1979[16]1982[17]
165 000188 348214 000237 000237 000265 933283 000
1985[18]1986[15]1987[19]1989[20]1990[21]1991[15]1992[15]
298 000299 000315 000310 463312 000316 000317 000
1993[15]1994[15]1995[18]1996[18]1997[22]1998[18]1999[23]
319 000319 000319 000320 000321 000322 000324 500
2000[24]2001[18]2002[25]2003[10]2004[26]2005[27]2006[28]
324 400323 300311 869311 900310 800309 500308 400
2007[29]2008[30]2009[31]2010[32]2011[10]2012[33]2013[34]
307 800308 000309 010309 298312 904314 646315 738
2014[35]2015[36]2016[37]2017[38]2018[39]2019[40]2020[41]
316 758318 107318 536318 856317 970316 529314 834
2021[42]2023[43]
305 185301 040

Տնտեսություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Չերեպովեցը Հյուսիսարևմտյան Ռուսաստանի կարևորագույն արդյունաբերական կենտրոններից է, որն առավելապես հայտնի է այդ երկրի խոշորագույն պողպատաձուլարանով՝ «Սևերստալ» կոմբինատով, որի արտադրանքն արտահանվում է աշխարհի ավելի քան 50 երկիր։

Քիմիական արդյունաբերություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Քաղաքում արդյունաբերական երկրորդ խոշոր ճյուղը քիմիականն է, որտեղ իշխողը հանքային պարարտանյութերի արտադրությունն է։ PhosAgro (LSE, MOEX) ձեռնարկությունը ֆոսֆորական պարարտանյութերի և ֆոսֆորական ու ծծմբական թթուների խոշորագույն արտադրողն է Եվրոպայում, ազոտական պարարտանյութերի, ամոնիակի, ամոնիումի նիտրատի խոշորագույն արտադրողը Ռուսաստանում[44]։

Մետաղաձուլական և քիմիական հսկա ձեռնարկություններ ունեցող Չերեպովեցը շրջակա միջավայրի աղտոտվածության տեսակետից ամենավատ դիրքերից մեկն է զբաղեցնում աշխարհում, իսկ Ռուսաստանում այդ առումով երկրորդ տեղն է գրավում՝ առաջին տեղը զիջելով առավել աղտոտված Նորիլսկին[45]։

Չերեպովեցն ունի օդանավակայան, երկաթուղային կայարան, բացի այդ՝ ավտոմայրուղիներով կապված է մարզկենտրոն Վոլոգդայի, մայրաքաղաք Մոսկվայի, Սանկտ Պետերբուրգի հետ։ Նավարկելի Շեքսնա գետի ափին գտնվելով՝ մուտք ունի դեպի Վոլգա- Բալթիկ ծով ջրուղի։ Այստեղ գտնվող Օկտյաբրսկի կամուրջը Ռուսաստանում կաբելային եղանակով կառուցված առաջին կամուրջն է․ շահագործման է հանձնվել 1979 թվականին[46]։

Չերեպովեցին բնորոշ է մայրցամաքային խոնավ կլիման՝ տարվա չորս եղանակների հստակ արտահայտվածությամբ[47] (Dfb), տաք ամառներով և չափազանց ցուրտ ձմեռներով։ Օդի տարեկան միջին ջերմաստիճանը՝ 3,3 C[48], խստաշունչ ձմռան տևողությունը՝ հինգ ամիս․ այս առումով քաղաքի կլիման բավականին մոտ է մերձարկտիկականին։

Չերեպովեց (1991–2020, extremes 1955–present)ի կլիմայական տվյալները
Ամիս հունվ փետ մարտ ապր մայ հուն հուլ օգոս սեպ հոկ նոյ դեկ Տարի
Ռեկորդային բարձր °C (°F) 5.4
(41.7)
6.7
(44.1)
16.0
(60.8)
26.0
(78.8)
32.2
(90)
35.0
(95)
35.7
(96.3)
36.2
(97.2)
27.8
(82)
22.5
(72.5)
12.8
(55)
8.5
(47.3)
36.2
(97.2)
Միջին բարձր °C (°F) −6.0
(21.2)
−4.8
(23.4)
1.2
(34.2)
9.5
(49.1)
17.4
(63.3)
21.3
(70.3)
23.7
(74.7)
21.2
(70.2)
15.2
(59.4)
7.1
(44.8)
−0.3
(31.5)
−4.0
(24.8)
8.5
(47.3)
Միջին օրական °C (°F) −9.2
(15.4)
−8.7
(16.3)
−3.7
(25.3)
3.6
(38.5)
10.8
(51.4)
15.1
(59.2)
17.6
(63.7)
15.1
(59.2)
10.0
(50)
3.8
(38.8)
−2.5
(27.5)
−6.6
(20.1)
3.8
(38.8)
Միջին ցածր °C (°F) −12.6
(9.3)
−12.5
(9.5)
−8.1
(17.4)
−1.6
(29.1)
4.5
(40.1)
8.9
(48)
11.7
(53.1)
9.6
(49.3)
5.7
(42.3)
1.0
(33.8)
−4.8
(23.4)
−9.5
(14.9)
−0.6
(30.9)
Ռեկորդային ցածր °C (°F) −45.4
(−49.7)
−40.3
(−40.5)
−32.8
(−27)
−23.0
(−9.4)
−6.1
(21)
−2.8
(27)
0.7
(33.3)
−1.5
(29.3)
−9.5
(14.9)
−21.6
(−6.9)
−31.3
(−24.3)
−42.0
(−43.6)
−45.4
(−49.7)
Տեղումներ մմ (դյույմ) 44
(1.73)
35
(1.38)
35
(1.38)
29
(1.14)
49
(1.93)
68
(2.68)
75
(2.95)
73
(2.87)
54
(2.13)
58
(2.28)
51
(2.01)
48
(1.89)
619
(24.37)
Միջ. անձրևոտ օրեր 5 4 6 12 16 18 17 18 19 18 11 6 150
Միջ. ձնառատ օրեր 27 24 18 8 2 0.2 0 0 1 8 21 27 136
% խոնավություն 86 83 79 72 68 75 78 82 85 87 88 88 81
աղբյուր: Pogoda.ru.net[49]

Անվանի անձինք

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Քույր քաղաքներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Չերեպովեցի քույր քաղաքներն են[50][51]՝

(2022 թվականի մարտ ամսից խզել է եղբայրական կապերը)

Չերեպովեցի շրջան

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. http://www.gks.ru/free_doc/2016/oktmo/tom2_oktmo.rar
  2. https://rosstat.gov.ru/compendium/document/13282 (ռուս.)Росстат, 2023.
  3. Судаков, Г. В. (2006). Г. В. Судаков (ed.). Вологодская энциклопедия (PDF) (ռուսերեն). Вологда: ВГПУ, Русь. էջ 524. ISBN 5-87822-305-8. Վերցված է 2011 թ․ դեկտեմբերի 17-ին.
  4. «Население Череповца» (ռուսերեն). Официальный сайт Череповца. Վերցված է 2019 թ․ հոկտեմբերի 10-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ url-status (link)
  5. ru-pop-ref|2010Census
  6. «List of postal codes» (ռուսերեն). Russian Post. Արխիվացված է օրիգինալից 2006 թ․ դեկտեմբերի 12-ին. Վերցված է 2011 թ․ դեկտեմբերի 17-ին.
  7. Телефонный код города Череповец (ռուսերեն). kody.su. Վերցված է 2011 թ․ դեկտեմբերի 17-ին.
  8. А.Л., Шилов. «Череповец: к этимологии названия: (реализация древне-вепсской традиции номинации населенных пунктов) | Рябининские чтения – 2003| Электронная библиотека | Музей-заповедник "Кижи"». kizhi.karelia.ru (ռուսերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ հոկտեմբերի 2-ին. Վերցված է 2021 թ․ մայիսի 11-ին.
  9. «Канал 12 Череповец : Легенды нашего города. История происхождения названия города Череповец». www.kanal12.ru (ռուսերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2013 թ․ հուլիսի 3-ին. Վերցված է 2021 թ․ մայիսի 11-ին.
  10. 10,0 10,1 10,2 10,3 10,4 10,5 10,6 «Народная энциклопедия «Мой город». Череповец» (ռուսերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2014-07-26-ին. Վերցված է 2014-06-28-ին.
  11. 11,0 11,1 11,2 «Города с численностью населения 100 тысяч и более человек» (ռուսերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2013-11-10-ին. Վերցված է 2013-08-17-ին.
  12. «Всесоюзная перепись населения 1959 года. Численность городского населения РСФСР, её территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу» (ռուսերեն). Демоскоп Weekly. Արխիվացված է օրիգինալից 2013-05-28-ին. Վերցված է 2013-09-25-ին.
  13. «Всесоюзная перепись населения 1970 года Численность городского населения РСФСР, ее территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу» (ռուսերեն). Демоскоп Weekly. Արխիվացված է օրիգինալից 2013-09-29-ին. Վերցված է 2013-09-25-ին.
  14. Российский статистический ежегодник, 1998 год
  15. 15,0 15,1 15,2 15,3 15,4 15,5 «Российский статистический ежегодник. 1994» (PDF) (ռուսերեն). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2016-06-24-ին. Վերցված է 2016-05-18-ին.
  16. «Всесоюзная перепись населения 1979 года Численность городского населения РСФСР, ее территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу» (ռուսերեն). Демоскоп Weekly. Արխիվացված օրիգինալից 2021-11-07-ին. Վերցված է 2013-09-25-ին.
  17. Народное хозяйство СССР 1922-1982 (Юбилейный статистический ежегодник)
  18. 18,0 18,1 18,2 18,3 18,4 «Российский статистический ежегодник. Госкомстат, Москва, 2001» (PDF) (ռուսերեն). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2014-11-16-ին. Վերցված է 2015-05-12-ին.
  19. Народное хозяйство СССР за 70 лет : юбилейный статистический ежегодник : [арх. 28 Հունիսի 2016] / Государственный комитет СССР по статистике. — Москва : Финансы и статистика, 1987. — 766 с.
  20. «Всесоюзная перепись населения 1989 г. Численность городского населения РСФСР, ее территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу» (ռուսերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2011-09-26-ին.
  21. Российский статистический ежегодник.2002 : Стат.сб. / Госкомстат России. – М. : Госкомстат России, 2002. – 690 с. – На рус. яз. – ISBN 5-89476-123-9 : 539.00.
  22. «Российский статистический ежегодник. 1997 год» (PDF) (ռուսերեն). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2016-11-22-ին. Վերցված է 2016-05-22-ին.
  23. «Российский статистический ежегодник. 1999 год» (PDF) (ռուսերեն). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2016-11-29-ին. Վերցված է 2016-06-14-ին.
  24. «Российский статистический ежегодник. 2000 год» (PDF) (ռուսերեն). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2016-11-25-ին. Վերցված է 2016-06-13-ին.
  25. «Всероссийская перепись населения 2002 года. Том. 1, таблица 4. Численность населения России, федеральных округов, субъектов Российской Федерации, районов, городских поселений, сельских населённых пунктов - райцентров и сельских населённых пунктов с населением 3 тысячи и более» (ռուսերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2012-02-03-ին.
  26. «Российский статистический ежегодник. 2004 год» (ռուսերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2016-11-29-ին. Վերցված է 2016-06-09-ին.
  27. «Российский статистический ежегодник, 2005 год» (ռուսերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2016-07-30-ին. Վերցված է 2016-05-09-ին.
  28. «Российский статистический ежегодник, 2006 год» (ռուսերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2016-07-30-ին. Վերցված է 2016-05-10-ին.
  29. «Российский статистический ежегодник, 2007 год» (ռուսերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2016-03-05-ին. Վերցված է 2016-05-11-ին.
  30. «Города Вологодской области (число жителей - оценка на 1 января 2008 года, тысяч человек)» (ռուսերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2016-09-23-ին. Վերցված է 2016-06-14-ին.
  31. «Численность постоянного населения Российской Федерации по городам, поселкам городского типа и районам на 1 января 2009 года» (ռուսերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2015-05-18-ին. Վերցված է 2014-01-02-ին.
  32. Всероссийские переписи населения 2002 и 2010 годов
  33. «Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям. Таблица 35. Оценка численности постоянного населения на 1 января 2012 года» (ռուսերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2013-05-16-ին. Վերցված է 2014-05-31-ին.
  34. «Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2013 года» (ռուսերեն). М.: Федеральная служба государственной статистики Росстат. 2013. Արխիվացված է օրիգինալից 2013-10-12-ին. Վերցված է 2013-11-16-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ location (link)
  35. «Таблица 33. Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2014 года» (ռուսերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2014-08-10-ին. Վերցված է 2014-08-02-ին.
  36. «Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2015 года». Արխիվացված է օրիգինալից 2015-08-06-ին. Վերցված է 2015-08-06-ին.
  37. Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2016 года
  38. «Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2017 года». 2017-07-31. Արխիվացված է օրիգինալից 2017-07-31-ին. Վերցված է 2017-07-31-ին.
  39. «Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2018 года». Արխիվացված է օրիգինալից 2018-07-26-ին. Վերցված է 2018-07-25-ին.
  40. «Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2019 года». Վերցված է 2019-07-31-ին.
  41. «Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2020 года» (ռուսերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2020-10-17-ին. Վերցված է 2020-10-17-ին.
  42. «Таблица 5. Численность населения России, федеральных округов, субъектов Российской Федерации, городских округов, муниципальных районов, муниципальных округов, городских и сельских поселений, городских населенных пунктов, сельских населенных пунктов с населением 3000 человек и более» (XLSX) (ռուսերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2022-09-01-ին. Վերցված է 2022-09-01-ին.
  43. «Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2023 года (с учётом итогов Всероссийской переписи населения 2020 г.)» (ռուսերեն). 2023-08-18. Վերցված է 2023-08-23-ին.
  44. «Chemical Industry». Vologda Oblast Official Website. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 4-ին. Վերցված է 2014 թ․ մայիսի 17-ին.
  45. «Russia's top 10 most polluted cities». RIA Novosti. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ հուլիսի 9-ին. Վերցված է 2011 թ․ դեկտեմբերի 17-ին.
  46. «Октябрьский мост через реку Шексну в Череповце — Гипростроймост». Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ դեկտեմբերի 5-ին. Վերցված է 2023 թ․ փետրվարի 25-ին.
  47. «Cherepovets, Russia, Climate Summary». Weatherbase. Վերցված է 2015 թ․ հունվարի 24-ին.
  48. «Cherepovets, Russia, Temperature Averages». Weatherbase. Վերցված է 2015 թ․ հունվարի 24-ին.
  49. «Погода и Климат – Климат Череповец» (ռուսերեն). Weather and Climate (Погода и климат). Վերցված է 2021 թ․ նոյեմբերի 12-ին.
  50. «Гости из городов-побратимов поздравили Череповец с 241-летием». cherinfo.ru (ռուսերեն). Cherinfo. 2018 թ․ նոյեմբերի 3. Վերցված է 2020 թ․ դեկտեմբերի 22-ին.
  51. «Представители городов-побратимов поздравили Череповец с юбилеем». cherinfo.ru (ռուսերեն). Cherinfo. 2017 թ․ նոյեմբերի 3. Վերցված է 2020 թ․ դեկտեմբերի 22-ին.
  52. «Новость». www.cherinfo.ru (ռուսերեն). Վերցված է 2022 թ․ օգոստոսի 10-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ url-status (link)
  53. 53,0 53,1 «Новость». www.cherinfo.ru (ռուսերեն). Վերցված է 2022 թ․ օգոստոսի 10-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ url-status (link)
  54. 54,0 54,1 «Новость». www.cherinfo.ru (ռուսերեն). Վերցված է 2022 թ․ օգոստոսի 10-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ url-status (link)
  55. 55,0 55,1 «Новость». www.cherinfo.ru (ռուսերեն). Վերցված է 2022 թ․ օգոստոսի 10-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ url-status (link)
  56. «俄罗斯切列波韦茨市». jl.gov.cn (չինարեն). Jilin Province. 2019 թ․ հոկտեմբերի 18. Վերցված է 2020 թ․ դեկտեմբերի 22-ին.
  57. «Honoring a sisterhood between Montclair, Graz». montclairlocal.news. Montclair Local. 2019 թ․ հունվարի 31. Վերցված է 2020 թ․ դեկտեմբերի 22-ին.
  58. «Медиа-Центр: У Череповца появился новый побратим». www.35media.ru (ռուսերեն). Վերցված է 2022 թ․ օգոստոսի 10-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ url-status (link)
  59. «Справка». www.jur-portal.ru (ռուսերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 6-ին. Վերցված է 2016 թ․ մարտի 6-ին.

Գրականություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • «Череповец». Բրոքհաուզի և Եֆրոնի հանրագիտական բառարան: 86 հատոր (82 հատոր և 4 լրացուցիչ հատորներ). Սանկտ Պետերբուրգ. 1890–1907.{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link)
  • Города под водой. Путешествие по затопленным берегам Верхней Волги / Автор-составитель В. И. Ерохин. — Тверь: Гранд-Холдинг, 2010. — 112 с. — ISBN 978-5-9971-9016-3.
  • История Череповца. Очерки с древнейших времён до наших дней / Ответственный редактор С. Михалёва — Череповец: Метранпаж, 2006. С. 352. ISBN 5-94022-012-6
  • Поспелов Е. М. Географические названия России: Топонимический словарь: Более 4000 единиц. — М.: АСТ; Астрель, 2008. — 528 с. — 1500 экз. — ISBN 978-5-17-054966-5
  • Рыбаков А. А. Устюжна. Череповец. Вытегра. — Л.: «Искусство». 1981 г.
  • Челноков Б. В. «Череповец: История. Современность. Взгляд в будущее», Череповец, ИД «Череповецъ», 2012
  • Риммер Э. П., Бородулин М. А. Город и река. — Рыбинск (Яросл. обл.): Рыбинск-Михайлов посад, 2006.

Արտաքին հղումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Չերեպովեց» հոդվածին։