Չարորակ նեյրոլեպտիկ համախտանիշ

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Չարորակ նեյրոլեպտիկ համախտանիշ
Հալոպերիդոլ, ՉՆՀ-ի պատճառը
Տեսակառողջական խնդիր և հիվանդության կարգ
ՊատճառՆեյրոլեպտիկ կամ հակափսիխոտիկ դեղամիջոցներ[1]
Հիվանդության ախտանշաններԲարձր ջերմություն, շշմածություն, մկանների ռիգիդություն, արյան ճնշման տատանումներ, առատ քրտնարտադրությունը[1]
Բժշկական մասնագիտությունՆյարդաբանություն, Հոգեբուժություն
ՀՄԴ-10G21.0
Ռիսկի գործոններՋրազրկում, հոգեշարժական գրգռվածություն, կատատոնիա[2]
ԱխտորոշումՀիմնված այն անձանց ախտանիշների վրա, ովքեր վերջին ամսվա ընթացքում սկսել են նեյրոլեպտիկ դեղամիջոցներով բուժումը[3]
Տարբերակիչ ախտորոշումՋերմային հարված, չարորակ հիպերթերմիա, սերոտոնինային համախտանիշ, մահացու կատատոնիա[3]
ԲուժումԴադարեցնել պատճառային դեղորայքը, արագորեն իջեցնել հիվանդի ջերմաստիճանը, սկսել այլ դեղամիջոցների կիրառումը[3]
ԲարդություններՌամբդոմիոլիզ, արյան մեջ կալիումի բարձր քանակություն, երիկամային անբավարարություն, ցնցումներ[1][3]
ՍկիզբըՄի քանի շաբաթվա ընթացքում[4]
Կանխատեսումմահվան վտանգը կազմում է 10%[2]

Չարորակ նեյրոլեպտիկ համախտանիշ (ՉՆՀ), նեյրոլեպտիկ կամ հակափսիխոտիկ դեղորայքի կիրառումից առաջացող, կյանքին սպառնացող վիճակ[1]։ Ախտանիշներն են բարձր ջերմությունը, շշմածությունը, մկանների ռիգիդությունը, արյան ճնշման տատանումները, առատ քրտնարտադրությունը և հաճախասրտությունը[1]։ Բարդություններն են՝ ռաբդոմիոլիզ (մկանային հյուսվածքի քայքայում), արյան մեջ կալիումի բարձր քանակություն, երիկամային անբավարարություն, կամ ցնցումներ[1][3]։

Նեյրոլեպտիկների ընտանիքին պատկանող ցանկացած դեղորայք կարող է առաջացնել այս վիճակը, չնայած, տիպիկ նեյրոլեպտիկները ունեն այս համախտանիշը առաջացնելու ավելի մեծ հավանականություն քան ատիպիկ նեյրոլեպտիկները[1]։ Համախտանիշը սովորաբար առաջանում է դեղամիջոցների կիրառումը սկսելուց մի քանի շաբաթ անց, սակայն տեսականորեն կարող է առաջանալ ցանկացած պահի[1][4]։ Ռիսկի գործոններն են ջրազրկումը, ագիտացիան և կատատոնիան[2]։ Լեվոդոպայի կիրառման կտրուկ դադարեցումը նույնպես կարող է նպաստել ՉՆՀ-ի առաջացմանը[1]։ Դրա հիմքում ընկած մեխանիզմը դոպամինային ընկալիչների պաշարումն է[1]։ Ախտորոշումը հիմնված է ախտանիշների վրա[3]։

Հիվանդի վարումը ներառում է պատճառային դեղորայքի դադարեցում, արագորեն հիվանդի մարմնի ջերմաստիճանի իջեցում, և այլ դեղամիջոցների կիրառում[3]։ Օգտագործվող դեղորայքներից են դենտրոլենը, բրոմոկրիպտինը և դիազեպամը[3]։ ՉՆՀ-ով հիվանդների մոտ մահվան ռիսկը կազմում է 10%[2]։ Վերջնական արդյունքը բարելավելու համար պետք է շատ շուտ կայացնել ճիշտ ախտորոշում և սկսել բուժումը[1]։ Հիվանդների մեծ մասը բուժումից հետո կարող են շարունակել հակափսիխոտիկների ցածր դեղաչափերի կիրառումը[3][4]։

2011 թվականի տվյալներով հոգեբուժարաններում նեյրոլեպտիկային դեղամիջոցներով բուժում ստացող 100,000 հիվանդից տարեկան 5-ի մոտ զարգանում էր չարորակ նեյրոլեպտիկ համախտանիշ[1]։ 20-րդ դարի երկրորդ կեսին այս ցուցանիշը ավելի բարձր էր՝ 2% (100,000-ից 2000-ի մոտ)[1]։ Տղամարդիկ ավելի հաճախ են ախտահարվում քան կանայք[1]։ Այս վիճակը առաջին անգամ նկարագրվել է 1956 թվականին[1]։

Նշաններ և ախտանիշներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Չարորակ նեյրոլեպտիկ համախտանիշի առաջին ախտանիշները սովորաբար լինում են ջղակծկումներն ու մկանայiն դողը (տրեմոր), տենդը, ինքնավար նյարդային համակարգի խանգարումները, օրինակ՝ անկայուն արյան ճնշումը, և հոգեկան վիճակի կտրուկ փոփոխությունները (ագիտացիա, դելիրիում կամ կոմա)։ Ախտանիշների ի հայտ գալուն պես, նրանք արագորեն հարաճում են՝ հասնելով ինտենսիվության գագաթնակետին ընդամենը 3 օրվա ընթացքում։ Այս ախտանիշները կարող են պահպանվել 8 օրից մինչև 40 օր[2]։

Շատ հաճախ բժշկի կողմից ախտանիշները սխալ կերպով մեկնաբանվում են որպես հոգեկան հիվանդություն, ինչը կարող է բերել ուշացած բուժման[5]։ ՉՆՀ-ի զարգացում ավելի քիչ հավանական է այն անձանց մոտ, ովքեր երկար ժամանակ ստանում են բուժում հակափսիխոտիկներով և այդ ընթացքում նրանց վիճակը եղել է կայուն, հատկապես այն դեպքերում, երբ դեղաչափը չի փոխվել և չկան որևէ խնդիրներ կապված անհամատեղելիության հետ, կամ փսիխոակտիվ դեղամիջոցների օգտագործումը չեն վատացրել փսիխոզի ընթացքը։

Չարորակ նեյրոլեպտիկ համախտանիշի հիմնական ախտանիշներն են՝

  • Մարմնի ջերմաստիճանի բարձրացում >38 °C (>100.4 °F), կամ
  • Շշմածություն կամ գիտակցության փոփոխություն
  • Առատ քրտնարտադրություն
  • Մկանային ռիգիդություն
  • Ինքնավար նյարդային համակարգի գործունեության խանգարում

Պատճառներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

ՉՆՀ-ը հիմնականում առաջանում է հակափսիխոտիկ դեղամիջոցների օգտագործումից։ Բազմաթիվ դեղամիջոցներ կարող են առաջացնել ՉՆՀ[6]։ Այն անհատները, ովքեր օգտագործում են բութիրոֆենոններ (օրինակ՝ հալոպերիդոլ կամ դրոպերիդոլ) կամ ֆենոթիազիններ (օրինակ՝ պրոմեթազին կամ քլորպրոմազին), գտնվում են ամենամեծ ռիսկի խմբում։ Այնուամենայնիվ, մի շարք ատիպիկ հակափսիխոտիկներ, ինչպիսին է՝ կլոզապինը, օլանզապինը, ռիսպերիդոնը, կուատեպինը և զիպրասիդոնը, նույնպես հանդիսանում են ՉՆՀ-ի առաջացման պատճառ[7]։

ՉՆՀ-ն կարող է առաջանալ նաև այն մարդկանց մոտ, ովքեր Պարկինսոնի հիվանդության կապակցությամբ ընդունում են դոպամինէրգիկ դեղամիջոցներ (օրինակ՝ լեվոդոպա), հատկապես այն դեպքում, երբ դեղամիջոցի դեղաչափը կտրուկ նվազեցվում է[8]։ Չնայած սրան, այլ դեղամիջոցները, որոնք ցուցաբերում են հակադոպամինէրգիկ ակտիվություն, նույնպես կարող են առաջացնել ՉՆՀ[9]։ Անգամ եղել են դեպքեր, երբ դեղամիջոցները, որոնք չեն ունեցել հակադոպամինէրգիկ ակտիվություն (օրինակ՝ ամոքսապիններ), առաջացրել են ՉՆՀ։ Դեսիմպրամինը, դոթիեֆինը, ֆենելզինը, տետրաբենզինը և ռեսպերինը համարվում են ՉՆՀ-ի թրիգերներ[10]։ Արդյոք լիթիումը կարող է առաջացնել ՉՆՀ, թե ոչ, դեռևս վերջնականապես պարզ չէ[11]։

Մոլեկուլյար մակարդակով ՉՆՀ-ն առաջանում է դոպամինային ակտիվության հանկարծակի, նշանակալի նվազման հետևանքով՝ կամ դոպամինէրգիկ միջնորդների սպառման կամ էլ դոպամինային ընկալիչների պաշարման հետևանքով։

Ռիսկի գործոններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

ՉՆՀ-ի առաջացման ռիսկի գործոններից ամենաակնհայտը այս վիճակը առաջացնող դեղամիջոցների օգտագործումն է։ Բարձր պոտենցիալ ունեցող նեյրոլեպտիկների օգտագործումը, նեյրոլեպտիկների դեղաչափի կտրուկ բարձրացումը և երկար ազդեցության նեյրոլեպտիկները մեծացնում են ՉՆՀ-ի առաջացման ռիսկը[12]։

Ենթադրվում է, որ գոյություն ունի ՉՆՀ-ի առաջացման գենետիկական ռիսկի ֆակտոր, քանզի եղել է դեպք, երբ միաձվանի երկվորյակները երկուսն էլ ներկայացել են ՉՆՀ-ով, եղել է նաև դեպք, երբ մայրը և նրա երկու դստրերը նույնպես ներկայացել են ՉՆՀ-ով[13]։

Ժողովրդագրական առումով տղամարդիկ, հատկապես մինչև 40 տարեկանը, գտնվում են ՉՆՀ-ի առաջացման ավելի բարձր ռիսկի խմբում, սակայն դեռ պարզ չէ, թե դա կապված է 40 տարեկանից երիտասարդ տղամարդկանց շրջանում նեյրոլեպտիկների ավելի շատ կիրառմամբ, թե ոչ[6]։ Կան նաև տվյալներ, որ ծննդաբերած կանայք նույնպես գտնվում են ՉՆՀ-ի առաջացման մեծ ռիսկի խմբում[14]։

Այս հիվանդության զարգացման մեկ այլ կարևոր ռիսկի գործոն է հանդիսանում Լեվիի մարմնի դեմենցիան։ Այս պացիենտները ծայրահեղ զգայուն են նեյրոլեպտիկների հանդեպ։ Այսպիսով, նեյրոլեպտիկները պետք է շատ զգուշորեն օգտագործվեն բոլոր դեմենցիայով տառապողների մոտ[15]։

Ախտաֆիզիոլոգիա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

ՉՆՀ-ի առաջացման մեխանիզմների հիմքում ընկած է դոպամինի ակտիվության նվազումը հետևյալ պատճառներով՝

  • Դոպամինային ընկալիչների պաշարում
  • Գենետիկակայով պայմանավորված դոպամինային D2 ընկալիչների ֆունկցիայի նվազած ակտիվություն[16]

Առաջարկված է մի տեսություն, ըստ որի D-2-ի նման ընկալիչների (D2, D3 և D4) պաշարումը բերում է գլուտամատի մեծաքանակ ձերբազատման, ինչը առաջացնում է կատատոնիա, նեյրոտոքսիկություն և միոտոքսիկություն[17][18]։ Նաև ատիպիկ հակափսիխոտիկների կողմից տարբեր տեսակի սերոտոնինային ընկալիչների պաշարումը և 5HT1 ռեցեպտորների ակտիվացումը որոշ հակափսիխոտիկներով իջեցնում են ԳԱԿԹ-ի (գամամաինոկարագաթթու) քանակը և դրա միջոցով անուղղակիորեն բարձրացնում են գլուտամատի ձերբազատումը, ինչը էլ ավելի է վատացնում ՉՆՀ-ով տառապողի վիճակը[19]։

Մկանային ախտանիշները ամենայն հավանականությամբ կապված են դոպամինային D2 ընկալիչների պաշարումով, ինչը բերում է հիմային հանգույցների ֆունկցիայի խանգարման, ինչը նաև հանդիսանում է Պարկինսոնի հիվանդության առաջացման մեխանիզմը[20]։

Այնուամենայնիվ, դոպամինային D2 ընկալիչներ անտագոնիզմի անբավարարությունը, կամ դոպամինային ռեցեպտորների դիսֆունկիցան լիովին չեն կարող բացատրել ՉՆՀ-ի նշաններն ու ախտանիշները, ինչպես նաև չեն կարող բացատրել ՉՆՀ-ի առաջացումը այնպիսի ատիպիկ հակափսիխոտիկներից, որոնք ցուցաբերում են ցածր D2 դոպամինային ակտիվություն[21]։ Սա բերեց նրան, որ ՉՆՀ-ի առաջացման համար առաջարկվեց սիմպաթոադրենալ հիպերակտիվության հիպոթեզը (պատճառը հանդիսանում է սիմպաթիկ նյարդային համակարգի վրա տոնիկ ինհիբիտոր ազդեցության թուլացումը)[22]։ Հակափսիխոտիկների կիրառումից մեծանում է սարկոպլազմատիկ ցանցից կալցիումի դուրս բերումը։ Սա կարող է բերել մեծացած մկանային կծկողականությանը, ինչը կարող է դեր խաղալ մկանների վնասման, մկանների ռիգիդության և հիպերթերմիայի առաջացման մեջ։ Ինչպես ասվեց, որոշ հակափսիխոտիկ դեղորայքներ, ինչպիսին են ատիպիկ նեյրոլեպտիկները, պաշարում են դոպամինային ընկալիչները, սակայն, որոշ հետազոտություններ ցույց են տվել, որ եթե ՉՆՀ-ով հիվանդի մոտ դադարեցվեն դոպամինային դեղորայքները, ապա հիվանդության ախտանիշները չեն վերանա[2]։

Կան նաև կարծիքներ, որ չարորակ կատատոնիայի և ՉՆՀ-ի ախտաֆիզիոլոգիաների միջև կան համընկումներ՝ առաջինը նույն համախտանիշի իդիոպաթիկ, իսկ երկրորդը դեղորայք ինդուկցված տեսակն է[23]։

ՉՆՀ-ով հիվանդների մոտ արյան սպիտակ բջիջների քանակի շատացումը և կրեատին ֆոսֆոկինազի պլազմայի բարձր կոնցենտրացիան պայմանավորված են բարձրացած մկանային ակտիվությամբ և ռաբդոմիոլիզով (մկանային հյուսվածքի քայքայում)[24]։ Պացիենտի մոտ կարող է առաջանալ հիպերտենզիվ կրիզ և մետաբոլիկ ացիդոզ։ Դեպքերի 50%-ում դիտվում է ԷԷԳ-ի (էլեկտրոէնցեֆալոգրաֆիա) չգեներալիզացված դանդաղում։

ՉՆՀ-ի ժամանակ դիտվող հիպերթերմիան ամենայն հավանականությամբ պայմանավորված է հիպոթալամուսում դոպամինային ընկալիչների պաշարմամբ։ Ծայրամասային խնդիրները (արյան սպիտակ բջիջների քանակի շատացումը և կրեատին ֆոսֆոկինազի պլազմայի բարձր կոնցենտրացիան) առաջանում են հակափսիխոտիկ դեղամիջոցներից։ Նրանք բերում են մկանային բջիջների սարկոպլազմատիկ ցանցից կալցիումի դուրս բերման շատացման, ինչը կարող է բերել մկանային ռիգիդության և ի վերջո բջջի քայքայման։ Ոչ մի մեծ հետազոտություն չի բացատրել ԷԷԳ-ի պատկերի ախտաբանական փոփոխությունները, բայց կան կարծիքներ, որ դա կապված է դոպամինային ընկալիչների պաշարման հետ, ինչը բերում է նեյրոնային ուղիներում որոշ փոփոխությունների առաջացման[6]։

Ախտորոշում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Տարբերակիչ ախտորոշում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

ՉՆՀ-ի տարբերակումը այլ նյարդաբանական հիվանդություններից կարող է լինել շատ դժվար։ Այն պահանջում է փորձառու մասնագետի դատողություն՝ տարբերելու համար ՉՆՀ-ի ախտանիշները այլ հիվանդություններից։ ՉՆՀ-ի հետ ամենաշատը շփոթվող հիվանդություններից են՝ էնցեֆալիտը, տոքսիկ էնցեֆալոպաթիան, էպիլեպտիկ ստատուսը, ջերմային հարվածը և չարորակ հիպերթերմիան։ ՉՆՀ-ի հարաբերականորեն հազվադեպ հանդիպելու հետևանքով, այն շատ հաճախ անտեսված է մնում և նրա անհապաղ բուժումը ուշանում է։ Որոշ թմրանյութեր, ինչպիսին է՝ կոկաինը և մեթամֆետամինը կարող են առաջացնել ՉՆՀ-ի նման ախտանիշներ[2][25]։

Տարբերակիչ ախտորոշումը նման է հիպերթերմիային և ներառում է սերոտոնինային համախտանիշը[26]։ ՉՆՀ-ն սերոտոնինայի համախտանիշից տարբերելու նշաններն են՝ բրադիկինեզիան (շարժումների դանդաղում), մկանային ռիգիդությունը և արյան մեջ լեյկոցիտների քանակի շատացումը[27]։

Բուժում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

ՉՆՀ-ն համարվում է բժշկական շտապ վիճակ և կարող է բերել մահվան՝ բուժման բացակայության պայմաններում։ Առաջին քայլը հակափսիխոտիկ դեղամիջոցների կիրառման դադարեցումն է և հիպերթերմիայի ագրեսիվ բուժումն է՝ սառը սպիտակեղենի կամ սառույցով պարկերի տեղադրում անութափոսերում և աճուկային շրջանում։ Արյան շրջանառության և շնչառության վերահսկումը ինտենսիվ թերապիայի բաժանմունքում պարտադիր պայման է ՉՆՀ-ի դեպքում։ Դեռ պարզ չէ, թե որ ֆարմակոլոգիական միջոցն է հանդիսանում ՉՆՀ-ի բուժման լավագույն տարբերակը։ Դանտրոլենը օգտագործվում է մկանային ռիգիդության բուժման համար, և ոչ վաղ անցյալում դոպամինային ուղիների հետ կապված դեղամիջոցների կիրառումը, օրինակ՝ բրոմկրիպտին, ցույց են տվել դրական արդյունք[28]։ Բուժման համար օգտագործվող մեկ այլ դեղամիջոց է հանդիսանում ամանտադինը, որը ունի դոպամինէրգիկ և հակախոլինէրգիկ ակտիվություն։ Կարելի է օգտագործել նաև ապոմորֆին, սակայն նրա արդյունավետությունը չունի բավարար ապացույցներ[20]։ Ագիտացիան կարգավորելու համար կարելի է օգտագործել բենզոդիազեպիններ։ Արյան մեջ միոգլոբինի բարձրացած կոնտցենտրացիան կարող է բերել երիկամների վնասման, ինչ համար հնարավոր է պետք լինի իրականացնել ագրեսիվ ներերակային հիդրատացիա՝ դիուրեզով։ Եթե ՉՆՀ-ն ախտորոշվել է և բուժումը սկսվել է ճիշտ ժամանակին, ապա ելքը կարող է լինել բավարար, սակայն դեպքերի 10%-ը ավարտվում է հիվանդի մահով[2]։

Եթե հիվանդը հետագայում պետք է ստանա հակափսիխոտիկներ, ապա խորհուրդ է տրվում օգտագործել ցածր դեղաչափերով թույլ ազդեցությամբ ատիպիկ հակափսիխոտիկներ[2]։

Կանխատեսում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կանխատեսումը լավագույնն է այն դեպքում, երբ ախտորոշումը կատարվել է ժամանակին և սկսել է իրականացվել ագրեսիվ բուժում։ Այս դեպքերում ՉՆՀ-ն սովորաբար մահացու չէ։ Հին հետազոտությունների համաձայն ՉՆՀ-ի մահացելիությունը կազմել է 20-38%, բայց 2009 թվականի տվյալներով մահացելության ցուցանիշները նվազել են՝ հասնելով 10%-ի, ինչը վերջին երկու տասնամյակում այս համախտանիշի վաղ ախտորոշման և բարելավված բուժման հետևանք է[29]։ ՉՆՀ առաջացնող դեղորայքների վերակիրառումը, այս համախտանիշով տառապած անձանց մոտ կարող է բերել հիվանդության կրկնման, բայց մեծ մասամբ այդպես չի լինում։

Հիշողության խանգարումը հանդիսանում է ՉՆՀ-ից բուժված հիվանդների մոտ հաճախ հանդիպող վիճակ և հիմնականում ժամանակավոր է, սակայն որոշ դեպքերում լինում է նաև մշտական[30]։

Համաճարակաբանություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ըստ համախմբած տվյալների ՉՆՀ-ի տարածվածությունը կազմում է 0,2-3,23%[31]։ Սակայն, բժիշկների գնալով ավելի շատ տեղեկացվածությունը ատիպիկ հակափսիխոտիկների կողմնակի ազդեցությունների վերաբերյալ բերել են ՉՆՀ-ի առաջացման քչացման[6]։ Ինչպես նաև հայտնի է, որ երիտասարդ տղամարդիկ ավելի զգայուն են այդ դեղորայքի նկատմամբ, այդ իսկ պատճառով ՉՆՀ-ի հանդիպման տղամարդ։կին հարաբերակցությունը կազմում է 2։1[6][31][32]։

Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

ՉՆՀ-ի մասին հայտնի էր դեռ 1956 թվականից՝ առաջին ֆենոթիազինների ներդրումից անմիջապես հետո[33]։ ՉՆՀ-ն առաջին անգամ նկարագրվել է 1960 թվականին Ֆրանսիացի կլինիցիստների կողմից, որոնք աշխատում էին հալոպերիդոլը ներառող հետազոտության վրա։ Նրանք հալոպերիդոլի առաջացրած կողմնակի ազդեցությունների հետ կապված վիճակը նկարագրեցին որպես «syndrome malin des neuroleptiques», ինչը թարգմանաբար նշանակում է «չարորակ նեյրոլեպտիկ համախտանիշ»[10]։

Հետազոտություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մինչդեռ ՉՆՀ-ի ախատաֆիզիոլոգիան դեռ վերջնականապես պարզ չէ, արդի են մնում երկու հիմնական տեսություններ՝

  • Դոպամինային ակտիվության նվազում՝ վերջիններիս ընկալիչների պաշարման հետևանքով
  • Սիմպաթոադրենալինային գերակտիվություն և ինքնավար նյարդային համակարգի դիսֆունկցիա

Անցյալում, հետզոտություններն ու կլինիկական փորձերը հաստատում էին D2 ընկալիչներ պաշարման տեսությունը, ըստ որի հակափսիխոտիկ դեղամիջոցները զգալիորեն իջեցնում են դոպամինային ակտիվությունը՝ պաշարելով D2 ընկալիչները, որոնք կապված են այս նեյրոտրանսմիտերի հետ։ Սակայն վերջին հետազոտությունները ցույց են տալիս այս վիճակի հետ կապված գենետիկական կոմպոնենտը[34]։ Ի պաշտպանություն սիմպաթոադրենալինային գերակտիվության մոդելի՝ առաջադրվել է հիպոթեզ, ըստ որի սիմպաթիկ նեյրոններում կալցիումը կարգավորող սպիտակուցների դեֆկետները կարող են բերել ՉՆՀ-ի առաջացման[35]։ ՉՆՀ-ի առաջացման այս մոդելը նաև որոշակիորեն բացատրում է չարորակ հիպերթերմիան, ինչի արդյունքում ՉՆՀ-ն կարող է համարվել այս վիճակի նեյրոգեն տեսակ, որը կապված է կալցիում տեղափոխող սպիտակուցների դեֆեկտի հետ։

D2 դոպամինային ընկալիչներ նկամտամբ ավելի ցածր խնամակցությամբ օժտված հակափսիխոտիկ դեղորայքի ներդրումից հետո ՉՆՀ-ի հանդիպման հաճախականությունը կարծես քչացավ։ Սակայն հետազոտությունները ցույց են տվել, որ մահացելիության նվազումը ավելի շատ կապված է բժիշկների ավելի լավ տեղեկացվածությամբ և ժամանակին իրականացվող բուժմամբ, քան դեղորայքի ազդեցությամբ[21]։

Ատիպիկ դեղամիջոցների հետևանքով առաջացած ՉՆՀ-ն շատ նման է «դասական» ՉՆՀ-ին (որը առաջանում է «տիպիկ» հակափսիխոտիկների կիրառումից), ինչը ավելի շատ է կասկածի տակ դնում այս դեղամիջոցների առավելությունները[36]։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 1,10 1,11 1,12 1,13 1,14 Berman, BD (2011 թ․ հունվար). «Neuroleptic malignant syndrome: a review for neurohospitalists». The Neurohospitalist. 1 (1): 41–7. doi:10.1177/1941875210386491. PMC 3726098. PMID 23983836.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 2,6 2,7 2,8 Strawn JR, Keck PE, Caroff SN (2007). «Neuroleptic malignant syndrome». The American Journal of Psychiatry. 164 (6): 870–6. doi:10.1176/ajp.2007.164.6.870. PMID 17541044.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 3,6 3,7 3,8 «Neuroleptic Malignant Syndrome - NORD (National Organization for Rare Disorders)». NORD (National Organization for Rare Disorders). 2004. Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ փետրվարի 19-ին. Վերցված է 2017 թ․ հուլիսի 1-ին.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 «Neuroleptic Malignant Syndrome Information Page | National Institute of Neurological Disorders and Stroke». www.ninds.nih.gov. Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ հուլիսի 4-ին. Վերցված է 2017 թ․ հուլիսի 1-ին.
  5. ↑ Stacy Milbouer, "Quest for the truth", Nashua Telegraph http://www.nashuatelegraph.com/apps/pbcs.dll/article?AID=/20050424/NEWS01/104240081 Արխիվացված 2007-09-27 Wayback Machine
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 Կաղապար:Emedicine
  7. ↑ Khaldi S, Kornreich C, Choubani Z, Gourevitch R (2008). «Antipsychotiques atypiques et syndrome malin des neuroleptiques : brève revue de la littérature» [Neuroleptic malignant syndrome and atypical antipsychotics: A brief review] (PDF). L'Encéphale (French). 34 (6): 618–24. doi:10.1016/j.encep.2007.11.007. PMID 19081460.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  8. ↑ Keyser DL, Rodnitzky RL (1991). «Neuroleptic malignant syndrome in Parkinson's disease after withdrawal or alteration of dopaminergic therapy». Archives of Internal Medicine. 151 (4): 794–6. doi:10.1001/archinte.151.4.794. PMID 1672810.
  9. ↑ Friedman LS, Weinrauch LA, D'Elia JA (1987). «Metoclopramide-induced neuroleptic malignant syndrome». Archives of Internal Medicine. 147 (8): 1495–7. doi:10.1001/archinte.147.8.1495. PMID 3632154.
  10. ↑ 10,0 10,1 Buckley PF, Hutchinson M (1995). «Neuroleptic malignant syndrome». Journal of Neurology, Neurosurgery, and Psychiatry. 58 (3): 271–3. doi:10.1136/jnnp.58.3.271. PMC 1073359. PMID 7897404.
  11. ↑ Aronson, Jeffrey K. (2015). Meyler's Side Effects of Drugs: The International Encyclopedia of Adverse Drug Reactions and Interactions (անգլերեն). Elsevier. էջ 607. ISBN 978-0-444-53716-4.
  12. ↑ Keck PE, Pope HG, Cohen BM, McElroy SL, Nierenberg AA (1989). «Risk factors for neuroleptic malignant syndrome. A case-control study». Archives of General Psychiatry. 46 (10): 914–8. doi:10.1001/archpsyc.1989.01810100056011. PMID 2572206.
  13. ↑ Otani K, Horiuchi M, Kondo T, Kaneko S, Fukushima Y (1991). «Is the predisposition to neuroleptic malignant syndrome genetically transmitted?». The British Journal of Psychiatry. 158 (6): 850–3. doi:10.1192/bjp.158.6.850. PMID 1678666.
  14. ↑ Alexander PJ, Thomas RM, Das A (1998). «Is risk of neuroleptic malignant syndrome increased in the postpartum period?». The Journal of Clinical Psychiatry. 59 (5): 254–5. doi:10.4088/JCP.v59n0509a. PMID 9632037.
  15. ↑ Steinberg, Martin; Lyketsos, Constantine G. (2012 թ․ սեպտեմբեր). «Atypical Antipsychotic Use in Patients With Dementia: Managing Safety Concerns». The American Journal of Psychiatry. 169 (9): 900–906. doi:10.1176/appi.ajp.2012.12030342. PMC 3516138. PMID 22952071.
  16. ↑ Mihara K, Kondo T, Suzuki A, Yasui-Furukori N, Ono S, Sano A, Koshiro K, Otani K, Kaneko S (2003). «Relationship between functional dopamine D2 and D3 receptors gene polymorphisms and neuroleptic malignant syndrome». American Journal of Medical Genetics Part B. 117B (1): 57–60. doi:10.1002/ajmg.b.10025. PMID 12555236.
  17. ↑ Kornhuber J, Weller M, Riederer P (1993). «Glutamate receptor antagonists for neuroleptic malignant syndrome and akinetic hyperthermic parkinsonian crisis». Journal of Neural Transmission. Parkinson's Disease and Dementia Section. 6 (1): 63–72. doi:10.1007/bf02252624. PMID 8105799.
  18. ↑ Chatterjee A (2014). «Glutamate-based magnetic resonance spectroscopy in neuroleptic malignant syndrome». Annals of Indian Academy of Neurology. 17 (1): 123–4. doi:10.4103/0972-2327.128579. PMC 3992752. PMID 24753679.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չպիտակված ազատ DOI (link)
  19. ↑ Odagaki Y (2009). «Atypical neuroleptic malignant syndrome or serotonin toxicity associated with atypical antipsychotics?». Current Drug Safety. 4 (1): 84–93. CiteSeerX 10.1.1.334.241. doi:10.2174/157488609787354387. PMID 19149529.
  20. ↑ 20,0 20,1 «UpToDate». www.uptodate.com.
  21. ↑ 21,0 21,1 Ananth J, Parameswaran S, Gunatilake S, Burgoyne K, Sidhom T (2004). «Neuroleptic malignant syndrome and atypical antipsychotic drugs». The Journal of Clinical Psychiatry. 65 (4): 464–70. doi:10.4088/JCP.v65n0403. PMID 15119907.
  22. ↑ Gurrera RJ (1999). «Sympathoadrenal hyperactivity and the etiology of neuroleptic malignant syndrome». The American Journal of Psychiatry. 156 (2): 169–80. doi:10.1176/ajp.156.2.169 (inactive 2019 թ․ դեկտեմբերի 11). PMID 9989551.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ DOI inactive as of 2019 (link)
  23. ↑ Northoff G (2002). «Catatonia and neuroleptic malignant syndrome: psychopathology and pathophysiology». Journal of Neural Transmission. 109 (12): 1453–67. CiteSeerX 10.1.1.464.9266. doi:10.1007/s00702-002-0762-z. PMID 12486486.
  24. ↑ Latham J, Campbell D, Nichols W, Mott T (2008). «How much can exercise raise creatine kinase level—and does it matter?». The Journal of Family Practice. 57 (8): 545–7. PMID 18687233. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ հունիսի 1-ին.
  25. ↑ Sachdev PS (2005). «A rating scale for neuroleptic malignant syndrome». Psychiatry Research. 135 (3): 249–56. doi:10.1016/j.psychres.2005.05.003. PMID 15996751.
  26. ↑ Christensen V, Glenthøj B (2001). «[Malignant neuroleptic syndrome or serotonergic syndrome]». Ugeskrift for Lægerer. 163 (3): 301–2. PMID 11219110.
  27. ↑ Birmes P, Coppin D, Schmitt L, Lauque D (2003). «Serotonin syndrome: a brief review». CMAJ. 168 (11): 1439–42. PMC 155963. PMID 12771076.
  28. ↑ Dhib-Jalbut S, Hesselbrock R, Mouradian MM, Means ED (1987). «Bromocriptine treatment of neuroleptic malignant syndrome». The Journal of Clinical Psychiatry. 48 (2): 69–73. PMID 3804991.
  29. ↑ Ahuja, N.; Cole, A. J. (2009). «Hyperthermia syndromes in psychiatry». Advances in Psychiatric Treatment. 15 (3): 181–91. doi:10.1192/apt.bp.107.005090.
  30. ↑ Mendhekar DN, Duggal HS (2006). «Persistent amnesia as a sequel of olanzapine-induced neuroleptic malignant syndrome». The Journal of Neuropsychiatry and Clinical Neurosciences. 18 (4): 552–3. doi:10.1176/jnp.2006.18.4.552. PMID 17135384.
  31. ↑ 31,0 31,1 Pelonero AL, Levenson JL, Pandurangi AK (1998). «Neuroleptic malignant syndrome: a review». Psychiatric Services. 49 (9): 1163–72. doi:10.1176/ps.49.9.1163. PMID 9735957.
  32. ↑ Hernández JL, Palacios-Araus L, Echevarría S, Herrán A, Campo JF, Riancho JA (1997). «Neuroleptic malignant syndrome in the acquired immunodeficiency syndrome». Postgraduate Medical Journal. 73 (866): 779–84. doi:10.1136/pgmj.73.866.779. PMC 2431511. PMID 9497946.
  33. ↑ Friedberg JM. Neuroleptic malignant syndrome. URL: «Archived copy». Արխիվացված է օրիգինալից 2006 թ․ հոկտեմբերի 16-ին. Վերցված է 2006 թ․ հուլիսի 3-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ արխիվը պատճենվել է որպես վերնագիր (link). Accessed: July 3, 2006.Կաղապար:Self-published inline
  34. ↑ Velamoor VR (1998). «Neuroleptic malignant syndrome. Recognition, prevention and management». Drug Safety. 19 (1): 73–82. doi:10.2165/00002018-199819010-00006. PMID 9673859.
  35. ↑ Gurrera RJ (2002). «Is neuroleptic malignant syndrome a neurogenic form of malignant hyperthermia?». Clinical Neuropharmacology. 25 (4): 183–93. doi:10.1097/00002826-200207000-00001. PMID 12151905.
  36. ↑ Hasan S, Buckley P (1998). «Novel antipsychotics and the neuroleptic malignant syndrome: a review and critique». The American Journal of Psychiatry. 155 (8): 1113–6. doi:10.1176/ajp.155.8.1113. PMID 9699705.

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

 ⛭ 
  Թեմատիկ կայքեր
Բառարաններ և հանրագիտարաններ
Չափորոշչային վերահսկողություն
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Չարորակ_նեյրոլեպտիկ_համախտանիշ&oldid=9743147» էջից