Jump to content

Չարիքար

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Բնակավայր
Չարիքար
ԵրկիրԱֆղանստան Աֆղանստան
ՀամայնքParwan Province?
ԲԾՄ1600 մետր
Բնակչություն▼69 110 մարդ (2022)[1]
CountryԿաղապար:Country data Afghanistan
ProvinceParwan Province
DistrictCharikar District
Չարիքար (Աֆղանստան)##
Չարիքար (Աֆղանստան)

Չարիքար ( փուշթու ps, դարի prs : چاریکار )[2] հայտնի է նաև Իմամ Աբու Հանիֆա [Ն 1][3] ( փուշթու ps, դարի prs : امام ابو حنیفه ) կամ Իմամ Ազամ ( Փուշթու ps, Dari prs ظ,[4] անվանումներով), քաղաք հյուսիսային Աֆղանստանում։ Նույնանուն շրջանի և Փարվան նահանգի վարչական կենտրոնն է, նահանգ, որն ունի շուրջ 171.200 բնակիչ[5]: Այստեղ ապրում են Աֆղանստանի գրեթե բոլոր էթնիկ խմբերի ներկայացուցիչներ[6][7]: Քաղաքը պաշտոնապես վերանվանվել է 2022 թվականի դեկտեմբերին՝ ի պատիվ 8-րդ դարի սուննի մուսուլման աստվածաբան և իրավաբան Աբու Հանիֆայի[8], ով երբեմն անվանվում է նաև Իմամ Ազամ («Մեծ Իմամ»)[9] և իսլամական իրավունքի հանաֆիական դպրոցի հիմնադիրն էր։

Չարիքարը գտնվում է Աֆղանստանի օղակաձև ավտոմայրուղու 69-րդ կիլոմետրի հատվածում՝ Քաբուլից դեպի հյուսիսային նահանգներ ուղղությամբ։ Մազարի Շարիֆ, Կունդուզ կամ Փուլի Խումրի ուղևորվողներն անցնում են այս քաղաքով։ Չնայած Քաբուլին մոտ լինելուն՝ այս բնակավայրի տարածքի կեսից էլ պակաս մասն է կառուցապատված։ Ընդ որում՝ 2015 թվականի տվյալներով կառուցապատված տարածքի 19%-ը զբաղեցնում էր ճանապարհային ցանցը[10]: Քաղաքը գտնվում է Փանջշիր հովտի դարպասների մոտ, որտեղ Շամալիի հարթավայրը հատվում է Հինդուկուշի նախալեռների հետ: Համբավվել է իր կավագործությամբ և բարձրորակ խաղողով[11]:

2015 թվականի տվյալներով քաղաքի մշտական բնակչության ընդհանուր թվաքանակը եղել է 96.039, ժամանակավոր բնակիչներինը՝ 10,671: Զբաղեցնում է 3.025 հեկտար տարածք: Բաժանված է ոստիկանական չորս շրջանի[12]:

Պատմություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1221 թվականին Չարիքարի մոտ տեղի է ունեցել Փարվանի ճակատամարտը, որի ժամանակ Ջալալ ադ-Դին Մանգբուրնին ջախջախել է մոնղոլների 30.000-անոց զորքը։ Ավելի ուշ նա փախել է հյուսիսային Փանջաբ և խուսափել է Խորեզմյան կայսրության անկման անմիջական հետևանքներից[13][14]:

19-րդ դարի սկզբին Չարիքարը դարձավ ծաղկուն առևտրային քաղաք՝ մի քանի հազար բնակչությամբ[15]: Առաջին անգլո-աֆղանական պատերազմի ժամանակ Չարիքարը խոշոր ճակատամարտի վայր էր։ Այստեղ 1841 թվականին բրիտանական կայազորը կոտորվեց Միր Մասջիդի խանի գլխավորած աֆղանների կողմից, իսկ անգլո-հնդկական բանակի մայոր Էլդրեդ Փոթինգերը ծանր վիրավորվեց[16]:

Խորհրդա-աֆղանական պատերազմի (1979–1989) ժամանակ Չարիքարի տարածաշրջանը ամենաթեժ մարտերի վայրն էր[17]: Քաղաքում էր տեղակայված ԽՍՀՄ զինված ուժերի 40-րդ համազորային բանակի 45-րդ առանձին ինժեներա-սակրավորական գունդը[18][19].Քաղաքին մերձակա որոշ տարածքներ ծառայել են որպես Աֆղանստանի ժողովրդի ազատագրման կազմակերպության (SAMA) միջնաբերդ։ Չարիքարն ընկած էր Ահմադ Շահ Մասուդի գլխավորած Հյուսիսային դաշինքի և 1996 թվականին Քաբուլը գրաված թալիբների միջև՝ առաջնագծում։ 1997 թվականի հունվարին թալիբները վերահսկողություն սահմանեցին Չարիքարի նկատմամբ, սակայն Մասուդը հուլիսին վերագրավեց այն։ 1999 թվականի օգոստոսին թալիբները հարձակում սկսեցին և կարճ ժամանակով գրավեցին Չարիքարը, բայց Մասուդը հակագրոհի անցավ և կրկին վռնդեց նրանց։

2011 թվականի օգոստոսի 14-ին վեց մահապարտ ահաբեկիչներից բաղկացած խումբը հարձակվեց Չարիքարում գտնվող նահանգապետի պալատի վրա։ Նահանգապետ Աբդուլ Բասիր Սալանգին ողջ մնաց, սակայն 19 մարդ զոհվեց: Ահաբեկչական գործողության պատասխանատվությունն ստանձնեց «Թալիբանը»[20]:

2020 թվականի մայիսի 19- ին զինված անձինք կրակ բացեցին Չարիքարի մզկիթում՝ սպանելով 11 հավատացյալի և վիրավորելով 16-ին, երբ նրանք երեկոյան աղոթք էին անում Ռամադանի պահքը դադարեցնելուց հետո: Թալիբանը հերքեց իր մասնակցությունն այդ ահաբեկչությանը[21][22][23]:

2020 թվականի օգոստոսի վերջին քաղաքում ջրհեղեղի զոհ դարձավ 92 մարդ[24]:

2021 թվականին Թալիբանի կողմից Աֆղանստանում իշխանության գրավումից հետո, Փարվան նահանգի թալիբ նահանգապետը 2022 թվականի դեկտեմբերին հայտարարեց, որ քաղաքի անունը կփոխվի: Մի լրատվական աղբյուր հայտնեց, որ քաղաքի նոր անունը կլինի «Իմամ Աբու Հանիֆա»[8], մեկ այլ աղբյուր հայտնեց նոր անունը՝ «Իմամ Ազամ»[9]: Աֆղանստանի նախկին ռեժիմի կառավարության մի պաշտոնյա հայտարարեց, որ անվանափոխությունը պարսկերենի դեմ ռեժիմի ձեռնարկած արշավի սկիզբն է[8]:

Կլիմա

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Չարիքարն ունի խոնավ մայրցամաքային կլիմա ( Կյոպեն ՝ Dsa )՝ տաք ամառներով և ցուրտ ձմեռներով։ Ձմռան ամիսները շատ ավելի անձրևոտ են, քան ամռան ամիսները։ Տարվա ամենատաք ամիսը հուլիսն է՝ 25.0|C միջին ջերմաստիճանով: Ամենացուրտ ամիսը հունվարն է՝ -2.9|C միջին ջերմաստիճանով:

Չարիքարի կլիմայական տվյալները
Ամիս հունվ փետ մարտ ապր մայ հուն հուլ օգոս սեպ հոկ նոյ դեկ Տարի
Միջին բարձր °C (°F) 3.6
(38.5) 		4.2
(39.6) 		11.0
(51.8) 		18.4
(65.1) 		25.0
(77) 		30.0
(86) 		33.0
(91.4) 		32.2
(90) 		28.0
(82.4) 		21.4
(70.5) 		13.1
(55.6) 		7.2
(45) 		18.93
(66.08)
Միջին օրական °C (°F) −2.9
(26.8) 		−1.8
(28.8) 		4.4
(39.9) 		10.9
(51.6) 		17.0
(62.6) 		21.9
(71.4) 		25.0
(77) 		24.3
(75.7) 		20.0
(68) 		13.7
(56.7) 		6.2
(43.2) 		0.7
(33.3) 		11.62
(52.92)
Միջին ցածր °C (°F) −9.3
(15.3) 		−7.8
(18) 		−2.3
(27.9) 		3.4
(38.1) 		8.9
(48) 		13.7
(56.7) 		17.0
(62.6) 		16.3
(61.3) 		12.0
(53.6) 		5.9
(42.6) 		−0.7
(30.7) 		−5.8
(21.6) 		4.27
(39.7)
Տեղումներ մմ (դյույմ) 50
(1.97) 		72
(2.83) 		73
(2.87) 		51
(2.01) 		23
(0.91) 		6
(0.24) 		2
(0.08) 		1
(0.04) 		3
(0.12) 		9
(0.35) 		20
(0.79) 		29
(1.14) 		339
(13.35)
% խոնավություն 51 58 57 51 40 29 25 25 26 33 43 45 40.3
աղբյուր: {{{աղբյուր 1}}}

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. ↑ http://nsia.gov.af:8080/wp-content/uploads/2022/05/%D8%A8%D8%B1%D8%A2%D9%88%D8%B1%D8%AF-%D9%86%D9%81%D9%88%D8%B3-%D8%B3%D8%A7%D9%84-1401_compressed.pdf
  2. ↑ «900 security cameras deployed across Charikar City». Pajhwok Afghan News. 2024 թ․ օգոստոսի 30. Վերցված է 2025 թ․ հունվարի 23-ին.
  3. ↑ Rezahi, Nizamuddin (2022 թ․ դեկտեմբերի 17). «Massive Reactions to Changing the Name of 'Charikar' into 'Imam Abu Hanifa'». Khaama Press (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2022 թ․ դեկտեմբերի 24-ին.
  4. ↑ «Parwan capital's name changed from Charikar to Imam Azam». Ariana News. 2022 թ․ դեկտեմբերի 16. Վերցված է 2022 թ․ դեկտեմբերի 24-ին.
  5. ↑ «Settled Population of Parwan province by Civil Division, Urban, Rural and Sex-2012-13» (PDF). Islamic Republic of Afghanistan, Central Statistics Organization. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2013 թ․ դեկտեմբերի 16-ին. Վերցված է 2013 թ․ հունիսի 16-ին.
  6. ↑ «Parwan Province». Program for Culture & Conflict Studies. Naval Postgraduate School. Արխիվացված է օրիգինալից 2021 թ․ նոյեմբերի 7-ին. Վերցված է 2013 թ․ հունիսի 16-ին. «The population of approximately 560,000 is composed of Pashtun, Tajik, Uzbek, Qizilbash, Kuchi, Hazara, and other minority groups.»
  7. ↑ «Regional Command East: Parwan Province». Institute for the Study of War. Վերցված է 2013 թ․ հունիսի 16-ին. «The main ethnic groups are Pashtuns and Tajiks, but there are small numbers of Uzbeks, Qizilbash and Hazaras as well.»
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 Rezahi, Nizamuddin (2022 թ․ դեկտեմբերի 17). «Massive Reactions to Changing the Name of 'Charikar' into 'Imam Abu Hanifa'». Khaama Press (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2022 թ․ դեկտեմբերի 24-ին.Rezahi, Nizamuddin (17 December 2022).
  9. ↑ 9,0 9,1 «Parwan capital's name changed from Charikar to Imam Azam». Ariana News. 2022 թ․ դեկտեմբերի 16. Վերցված է 2022 թ․ դեկտեմբերի 24-ին."Parwan capital's name changed from Charikar to Imam Azam".
  10. ↑ «The State of Afghan Cities Report 2015». Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ հոկտեմբերի 31-ին. Վերցված է 2015 թ․ հոկտեմբերի 20-ին.
  11. ↑ «Charikar». The Columbia Encyclopedia (Sixth ed.). Columbia University Press. 2007. Վերցված է 2007 թ․ դեկտեմբերի 19-ին.
  12. ↑ «The State of Afghan Cities Report 2015». Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ հոկտեմբերի 31-ին. Վերցված է 2015 թ․ հոկտեմբերի 20-ին."The State of Afghan Cities Report 2015".
  13. ↑ Man, John (2005) Genghis Khan: Life, Death, and Resurrection St.Martin's Press, New York, pages 181–182, 978-0-312-31444-6
  14. ↑ Tucker, Spencer C. (2009). A Global Chronology of Conflict: From the Ancient World to the Modern Middle East, Volume I ca. 3000 BCE–1499 CE. Santa Barbara, California: ABC-CLIO. էջ 273. ISBN 978-1-85109-667-1.
  15. ↑ Balland, Daniel. «ČĀRĪKĀR». Encyclopædia Iranica (Online ed.). United States: Columbia University.
  16. ↑ Weber, George (2001 թ․ հունվարի 14). «Pioneer Biographies of the British Period to 1947». Արխիվացված է օրիգինալից 2007 թ․ դեկտեմբերի 13-ին. Վերցված է 2007 թ․ դեկտեմբերի 19-ին.
  17. ↑ «Charikar». The Columbia Encyclopedia (Sixth ed.). Columbia University Press. 2007. Վերցված է 2007 թ․ դեկտեմբերի 19-ին."Charikar".
  18. ↑ «1». Արխիվացված օրիգինալից 2015 թ․ հունվարի 3-ին. Վերցված է 2011 թ․ հուլիսի 14-ին.
  19. ↑ «3». Արխիվացված օրիգինալից 2014 թ․ հունիսի 7-ին. Վերցված է 2011 թ․ հուլիսի 14-ին.
  20. ↑ «Afghanistan: Many die in assault on governor's compound». BBC News. 2011 թ․ օգոստոսի 14.
  21. ↑ «Khalilzad In Kabul For Peace Talks Amid New Deadly Attacks». Rfe/Rl. 2020 թ․ մայիսի 20 – via www.gandhara.rferl.org/.
  22. ↑ «Afghanistan: 9 killed after gunmen storm at Parwan mosque». 2020 թ․ մայիսի 19 – via www.indiatvnews.com/.
  23. ↑ «Gunmen attack Afghanistan mosque killing many worshippers». 2020 թ․ մայիսի 19 – via www.aljazeera.com/.
  24. ↑ Gibbons-Neff, Thomas; Abed, Fahim (2020 թ․ օգոստոսի 27). «'I Lost Everyone': Floods Bruise a War-Weary Afghanistan». The New York Times (ամերիկյան անգլերեն). ISSN 0362-4331. Վերցված է 2020 թ․ օգոստոսի 27-ին.

Արտաքին հղումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Չարիքար» հոդվածին։
 ⛭ 
  Թեմատիկ կայքեր
Բառարաններ և հանրագիտարաններ


Քաղվածելու սխալ՝ <ref> tags exist for a group named "Ն", but no corresponding <references group="Ն"/> tag was found

Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Չարիքար&oldid=10443797» էջից