Չանյե-4

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Jump to navigation Jump to search
«Չանյե-4»-ի վայրէջքի տեղը՝ Լուսնի հակառակ կողմում

Չանյե-4 ( չինարեն հեշտ. 嫦娥四号 , պինին: Cháng'é sìhào, պալլ.: Չանյե սի-հաո), չինական ավտոմատ միջմոլորակային կայան՝ Լուսնի և տիեզերական տարածության հետազոտման համար: «Չանյե-4»-ը հանդիսանում է վայրէջք կատարող սարքավորում, որը կազմված է ստացիոնար լուսնային կայանից և այլ մոլորակի մակերևույթի վրա շարժվող սարքից: 

«Չանյե-4»-ը հանդիսանում է Չինաստանի լուսնային ծրագրի մասը՝ «Չանյե-3»-ի շարունակությունն ու փոխարինողը:

Առաքելության նպատակներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Պլանավորված են՝ վայրէջք Կարման խառնարանի վրա, որն իր հերթին մտնում է Հարավային բևեռի ավազանի Էյտկենի մեջ, ինչպես նաև նախատեսվում են ռեգոլիտի[1] հետազոտման օրինակներ: Մասնագետները հույս ունեն այդ շրջանում գտնելու լուսնային մակերևույթի վերին շերտերից ջարդված նյութեր, ինչը կօգնի լույս սփռելու նրա երկրաբանական պատմության վրա[2]:

Բացի գիտական առաջադրանքներից, առաքելությունը Չինաստանին թույլ կտա հետագա տիեզերական կապի համակարգի իրականացումը բողոքարկելու, ինչպես նաև կամրապնդի ՉԺՀ-ի՝ ԱՄՆ-ից հետո տիեզերական երկրորդ գերտերությունը[3] լինելու կարգավիճակը:

Կառուցվածք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Լուսնագնաց[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

4-տոննայանոց վայրէջք կատարող սարքավորում՝ 140-կիլոգրամանոց, մետրը մետրի վրա չափսերով լուսնագնացով[4]:

Սնման աղբյուր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Առաքելությունն իրականացնող սարքավորման էներգամատակարարումն իրականացվում է ջերմային բլոկներով, որոնք ջերմության և իզոտոպային գեներատորների աղբյուրներից են ճառագայթվում՝ օգտագործելով «Պլուտոն-238»[5] ալֆա-քայքայման իզոտոպի էներգիան: Ջերմային բլոկների կորպուսները պատրաստված են «НИИграфит» ընկերության մասնագետների կողմից: Այս բլոկների միջուկը մշակվել է ՌԴ դաշնային միջուկային կենտրոնում: Սնման աղբյուրի տվյալները միակն են, որոնք չինական տիեզերագնացության գործակալությունն ընդունել է Ռուսաստանից[6]:

Առաքելության ընթացք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Առաքելության նախապատրաստում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Արձակումը և փափուկ վայրէջքն իսկզբանե նախատեսված էին 2015 թվականին[7]:

Քանի որ Լուսնի հակառակ կողմից բացակայում է ուղիղ տեսանելիությունը, սարքավորումների հետ կապը կազմակերպելու համար օգտագործվելու է վերաշարժահաղորդ «Ցյուեցյայո» արբանյակը, որը «Չանժչեն 4C» կրող հրթիռով 2018 թվականի մայիսի 20-ին Սիչան տիեզերակայանից բաց է թողնվել դեպի L2[8]: Ինչպես նաև, Ցյուեցյայոյի հետ միաժամանակ, Խարբինսկի պոլիտեխնիկական համալսարանի կողմից արձակվեցին 2 փոքր սարքավորումներ՝ «Լունցզյան-1»-ը և «Լունցզյան-2»-ը[9]:


Արձակում, թռիչք և վայրէջք Լուսնի վրա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

«Չանյե-4»-ը հաջողությամբ երկրից բաց է թողնվել 2018 թվականի դեկտեմբերի 7-ին Սիչան տիեզերակայանից[10]:

2018 թվականի դեկտեմբերի 12-ին ժամը 11:39 սարքավորումը դուրս եկավ Լուսնի[11] շուրջը գտնվող ձվածրաձև արբանյակի վրա:

2018 թվականի դեկտեմբերի 19-ին «չանյե-4»-ը կապ հաստատեց Queqiao շար-ահաղորդչի արբանյակի հետ՝ դրա միջոցով կապ հաստատելով Երկրի հետ[12]:

2018 թվականի դեկտեմբերի 30-ին չինական ժամանակով 08:55 «Չանյե-4»-ը 100 կմ շրջագծով անցավ անցավ Լուսնի շուրջը գտնվող ձվածրաձև արբանյակը[13]:

2019 թվականի հունվարի 3-ին Երևանի ժամանակով 06:26 տեղի ունեցավ փափուկ վայրէջք՝ Լուսնի հակառակ կողմի վրա[14][15][16]:

Աշխատանքը Լուսնի մակերևույթին[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2019 թվականի հունվարի 3-ին Երևանի ժամանակով 07:40-ին սարքավորումը կատարեց աշխարհում առաջին լուսանկարը Լուսնի հակառակ կողմից, որն արված է մոտ հեռավորությունից, և այն Ցյուեցյայո արբանյակ-շարժահաղորդչի միջոցով փոխանցեց Երկիր[17]:

Այդ նույն օրը Մոսկվայի ժամանակով 17:22 տիեզերագնաց Յույտու-2-ը վայրէջքի կայանից անցավ Լուսնի[18][19] մակերևույթի վրա: Հունվարի 4-ից մինչև հունվարի 10-ը Յույտու-2-ը գտնվում էր «քնի» ռեժիմում: Չանյե-4-ի վայրէջքի կայանն այդ ընթացքում անցնում էր բարձր ջերմաստիճանային փորձությունների միջով: Հունվարի 10-ին Չինաստանի ժամանակով 17:14 (Մոսկվայի ժամանակով 12:14) Յույտու-2- հաջողությամբ դուրս եկավ «քնի» ռեժիմից և արեց առաջին լուսանկարները[20]: «Յույտու-2»-ը գիտահետազոտական աշխատանք է կատարել մինչև հունվարի 12-ը՝ միայն ցերեկային ժամերին[21][22]:

Բուսաբանական գիտափորձ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Սարքավորման մեջ գտնվում է 198 մմ բարձրությամբ, 173 մմ տրամագծով բեռնարկղ (կոնտեյներ), որը փակ կենսոլորտ ձևավորելու համար է: Կենտեյները, բացի ջրից, հողից և օդից, պարունակում էր 6 բուսաբանական տեսակներ՝ բամբակաբույսի, հանճրակի, կարտոֆիլի, ծնկածաղիկի (լատ.՝ Arabidopsis) սերմեր, նաև պտղատու մեղվի ձվեր և խմորման սնկեր, ինչպես նաև փոքրիկ տեսախցիկներ և 25 °C ջերմաստիճանի ապահովումը վերահսկող համակարգ[23][24]: Լուսնի վրա վայրէջքից 2 ամիս առաջ հատուկ տեխնոլոգիաների կիրառմամբ՝ սերմերն ու ձվերը դարձել էին «չգործող»: Հունվարի 3-ին՝ Լուսնի վրա վայրէջք կատարելուց հետո, սերմերի վրա ջուր լցվեց: Հունվարի 15-ին կայացած կոնֆերանսի ժամանակ հայտարարվեց, որ տեսախցիկների կողմից ֆիքսվել է բամբակի սերմերից մեկի ծլումը[25][26]:

The Guardian-ի կողմից 2019 թվականի հունվարի 17-ին տարածվեց տեղեկություն այն մասին, որ Լուսնի հակառակ կողմի վրա պատմական վայրէջք կատարած չինական Chang’e-4 ավտոմատ միջմոլորակային կայանի վրա օրեր առաջ ծիլ տված բամբակի սերմը չորացել է[27][28][29]: Աղբյուրը մանրամասնում է, որ մի քանի օր առաջ բամբակի ծլած սերմը գիտնականներին հույս էր տվել այն հարցում, որ ապագայում մարդիկ Լուսնի վրա մթերք աճեցնելու հնարավորություն կունենան: Հայտնի է, որ բույսը սնվում էր Լուսնի մակերևույթի վրա ընկած Արևի լույսով, սակայն երբ գիշերը եկել է, ջերմաստիճանն ընկել է Ցելսիուսի սանդղակով 170 աստիճանի: Դրա հետևանքով բամբակի սերմի կյանքն ավարտվել է: Նշվում է, որ Չանյե-4 սարքը «քնի» ռեժիմում է գտնվում կիրակի օրվանից, երբ վայրէջքից հետո սկսվել է առաջին լուսնային գիշերը: Աղբյուրը մանրամասնում է, որ Լուսնի վրա գիշերը տևում է մոտ երկու շաբաթ: Դրանից հետո կայանը կրկին կարթնանա: Կայանին կից Yutu-2 լուսնագնացը ցերեկվա ժամերին, երբ Արևը կիզիչ է, ու ջերմաստիճանը հասնում է Ցելսիուսի սանդղակով 120 աստիճանի, ևս «քնի» ռեժիմում է գտնվել: Այժմ առաջին գիտափորձը համարվում է ավարտված[23][30]:

Տես նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ China's Journey to the Lunar Far Side: A Missed Opportunity? Paul D. Spudis, Air & Space Smithsonian. 14 июня 2017.
  2. ↑ «Чанъэ-4» вышел на орбиту вокруг Луны. « ВСЕЛЕННАЯ, ПРОСТРАНСТВО, ВРЕМЯ», интернет-портал. 2018-12-13.
  3. ↑ Андрей Борисов. «Красный спутник». Lenta.ru. 2018-12-12. «...а также закрепит за КНР статус второй после США космической сверхдержавы»
  4. ↑ Steven Jiang. This is the rover China will send to the 'dark side' of the moon // CNN News, 16 August 2018 Archived 2018-08-31 at the Wayback Machine.
  5. ↑ "Росатом" поставил ядерные источники энергии для китайской лунной миссии. РИА Новости. 2018-12-12.
  6. ↑ «Росатом разработал одну из систем китайской лунной миссии "Чанъэ-4"»։ ТАСС։ Վերցված է 2018-12-14 
  7. ↑ China’s Moon rover awake but immobile(անգլ.)
  8. ↑ Китай запустит спутник на «тёмную сторону» Луны на этих выходных
  9. ↑ Китай свяжет Луну и Землю «Мостом из сорок»: лунная программа Поднебесной
  10. ↑ «Китай запустил зонд для первой посадки на обратной стороне Луны»։ Новое Время։ 7 декабря 2018։ Վերցված է 7 декабря 2018 
  11. ↑ «Китайский аппарат "Чанъэ-4" вышел на эллиптическую орбиту вокруг Луны» (ռուսերեն)։ РИА Новости։ 20181212T1418+0300Z։ Վերցված է 2018-12-14 
  12. ↑ Chang'e-4 lander связывается со спутником реле Queqiao с лунной орбиты по Эндрю Джонс, 19 декабря 2018
  13. ↑ 中国探月工程
  14. ↑ Jones, Andrew (5 December 2018). «China to launch Chang'e-4 lunar far side landing mission on December 7». GBTIMES.
  15. ↑ В Китае запустили аппарат для исследования обратной стороны Луны
  16. ↑ Stephen Clark. China launches historic mission to land on far side of the moon // Spaceflight Now, 7 December 2018
  17. ↑ «Китайский космический аппарат "Чанъэ-4" прислал первый снимок с обратной стороны Луны»։ ТАСС։ Վերցված է 2019-01-03 
  18. ↑ «嫦娥四号着陆器与巡视器顺利分离　玉兔二号在月背留下人类探测器的第一道印迹-国家航天局»։ www.cnsa.gov.cn։ Վերցված է 2019-01-03 
  19. ↑ Китайский луноход «Юйту-2» отделился от посадочного аппарата «Chang’e-4»
  20. ↑ «Юйту-2» вышел из спячки на обратной стороне Луны и сделал первые фотографии
  21. ↑ Китайский луноход на обратной стороне Луны «заснёт» до 10 января
  22. ↑ Луноход «Юйту-2» продолжает исследование обратной стороны Луны
  23. ↑ 23,0 23,1 «China Focus: Moon sees first cotton-seed sprout»։ Xinhua։ 15 января 2019 
  24. ↑ «Китайский космический аппарат "Чанъэ-4" доставил на Луну образцы для создания биосферы»։ ТАСС։ 3 января 2019 
  25. ↑ Լուսնի վրա առաջին անգամ երկրային բույսեր են աճել
  26. ↑ «What does the first plant on the moon look like?»։ CGTN։ 14 января 2019 
  27. ↑ Լուսնի վրա ծլած առաջին բույսը չորացել է
  28. ↑ Լուսնի վրա առաջին անգամ ծիլ տված բույսը ոչնչացել է
  29. ↑ Լուսնի վրա ծիլ տված պատմության մեջ առաջին բույսը չորացել Է
  30. ↑ «СМИ: аппарат "Чанъэ-4" завершил первый биологический эксперимент на Луне»։ ТАСС։ 15 января 2019 

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Չանյե-4&oldid=7685877» էջից