Ուրիել հրեշտակապետ

Ուրիել հրեշտակապետ;
Տեսակ	Հրեշտակապետեր, Angel of the Presence?, angels in Christianity? և հրեշտակներ հուդայականությունում
	Archangel Uriel Վիքիպահեստում

Ուրիել հրեշտակապետ (եբրայերեն՝ אוּרִיאֵל‎, «Աստծո կրակ»․ «իմ կրակ (Ուրի אוּרִי) + Աստված(Ել אֵל)»^[1]), գերագույն հրեշտակներից մեկը (հրեշտակապետեր), որը հայտնվել է հրեական կաբալայում, հրեական աղոթքներում, ինչպես նաև քրիստոնեական ավանդույթում:

Նա չորս գլխավոր հրեշտակապետերից մեկն էր (Միքայել, Գաբրիել, Ռափայել և Ուրիել), որոնք ղեկավարել են երկրային աշխարհի չորս կողմերը^[2], և որոնք հաճախ խմբավորվել են միասին։ Ուրիելը սովորաբար (բայց ոչ միշտ) նշվել է վերջինը, չնայած այս քառյակում նրա անունը հաճախ փոխարինվել է մեկ այլ հրեշտակապետի անունով՝ այդպիսով ցույց տալով նրա բնույթի բազմազանությունը:

Ուշ միջնադարյան միստիցիզմում Ուրիել անունը սխալմամբ կապվել է «լույս» բառի հետ (եբրայերեն՝ אוֹר‎) «կրակ» բառի փոխարեն (եբրայերեն՝ אוּרִ‎), որոնք մասամբ մոլորության մեջ են գցվել այն ավանդույթով, որ Ուրիելը հրահանգել է (լուսավորել) Եզրասին^[1]։

Կերպար հրեական ավանդույթում

Ուրիելը եղել է չորս հրեշտակներից (եբրայերեն՝ מלאך‎) մեկը, որոնք նշվել են «Շմա» աղոթքի (աղոթքներ, որոնք ասվել են գիշերը քնելուց առաջ) ընթերցման մեջ, որպես մարդու հովանավոր և պահապան:

... Իսրայելի Տեր Աստծո անունով:

- Իմ աջ կողմում Միքայելն է, իմ ձախ կողմում՝ Գաբրիելը, առջևում՝ Ուրիելը, հետևում՝ Ռափայելը և գլխավերևում՝ Սուրբ Հոգին․․․

Այս կարգով այս հրեշտակները հայտնվել են նաև «Պիրկ դե ռաբբի Էլիեզեր»-ում (գլուխ 4) որպես նրանք, որոնք աղոթել են Սրբին, որ օրհնեալ լինի նա։

Կաբալայի հիմնական գրքի՝ «Հա-Զոհար»-ի համաձայն՝ Ուրիել հրեշտակը եղել է իմաստուն և ունեցել է առյուծի տեսք։ Նա շարժել է աստղերն ու համաստեղությունները, որոնք լուսավորել են նրան։

Հրեական ավանդույթի համաձայն՝ Ուրիելը գլխավոր չորս հրեշտակներից մեկն էր՝ Միքայելը, Գաբրիելը, Ուրիելը և Ռափայելը, որոնք կանգնած են եղել փառքի գահի առջև և որոնց դերը եղել է երկրի չորս կողմերը հետևելն ու պահպանելը:

Ագգադան Գաբրիելին, Միքայելին, Ռափայելին և Ուրիելին համարել է հրեշտակապետեր և նրանց անվանել է ծառայության հրեշտակներ (եբրայերեն՝ מלאכי השרת‎)^[3]։

Հիշատակումը Աստվածաշնչում և ապոկրիֆում

Աստվածաշնչի կանոնական տեքստերում նշված չէ։

Ոչ կանոնական Եզրասի երրորդ գրքում Ուրիելը եղել է Աստծուց Եզրաս ուղարկված հրեշտակ՝ նրան հրահանգելու և Աստծո գաղտնի ուղիները բացատրելու համար^[4]։ Հիշատակվել է նաև Ենոքի ապոկրիֆային գրքում, որտեղ նա նկարագրվել է որպես «Սուրբ հրեշտակներից մեկը՝ ամպրոպի և տատանումների հրեշտակը»։

Կերպար

Ուղղափառ ավանդույթում

Նոյեմբերի 21-ին (նոյեմբերի 8-ին՝ ըստ Հուլյան օրացույցի) ուղղափառ եկեղեցում նշվել է Ուրիելին նվիրված օրը (այլ հրեշտակապետերի հետ միասին), եթովպական ուղղափառ եկեղեցում՝ հուլիսի 28-ին, անգլիկան եկեղեցում՝ հոկտեմբերի 10-ին։

Ըստ ուղղափառ եկեղեցու ավանդության՝ նրան հանձնարարվել է պահպանել դրախտը Ադամի և Եվայի մեղսագործությունից և դրախտից արտաքսումից հետո։ Ըստ ուղղափառ եկեղեցու պատկերապատման կանոնի՝ այս հրեշտակապետը (ըստ Աստվածաշնչի Ծննդոց գրքի) պատկերված է եղել իր աջ ձեռքում մերկ սուր պահելով կրծքավանդակի դեմ, իսկ ձախում՝ կրակի բոց:

Գեղարվեստական գրականությունում

Հրեշտակապետ Ուրիելը հանդիսանցել է հոլանդացի դրամատուրգ Յոստ վան դեն Վոնդելի երեք ողբերգությունների հերոսը: «Լյուցիֆեր» ողբերգության մեջ նա հայտնվել է որպես հզոր մարտիկ՝ Լյուցիֆերի դեմ Աստծո պատերազմի գլխավոր հերոսներից մեկը։ «Ադամը աքսորում» ողբերգության մեջ նա եզրափակչում հայտնվել է որպես հրեշտակ դատավոր, որը վտարել է Ադամին և Եվային մեղսագործություն համար: «Նոյ» ողբերգության մեջ Ուրիելը, նախքան ջրհեղեղի սկիզբը, փակել է մեղսավորների ճանապարհը դեպի նոյյան տապանը:

Ջոն Միլթոնի «Կորուսյալ դրախտ» գրքում Ուրիելը երրորդ երգում հայտնվել է որպես արևի տիրակալ։ Ընդունելով սովորական հրեշտակի կերպար՝ Սատանան նրանից իմանցել է, թե որտեղ է Աստծո կողմից նորաստեղծ աշխարհը, որտեղ Ադամն ու Եվան տեղակայվել Արարչի կողմից: Այնուամենայնիվ, հետևելով աքսորյալի թռիչքին, Ուրիելը արևի ճառագայթով իջել է երկիր, որտեղ նա նախազգուշացնել է Գաբրիելին, որ ընկած ոգիներից մեկը կփորձի ներթափանցել Եդեմ:

Պատկերասրահ

Հրեշտակապետ Ուրիել, Աստվածածնի Ծննդյան տաճար, Դիոնիսի
Ուրիել հրեշտակապետի սրբապատկերը, Ավետման տաճար, Մոսկվա
Հրեշտակապետ Ուրիել, Pala d'Oro
Ուրիել հրեշտակապետ, խճանկարի հատված, 14-րդ դար
Խճանկար, Μονή Οσίου Λουκά
Ուրիել հրեշտակապետի որմնանկար
Որմնանկար, Սուրբ Մարիամ Եկեղեցի, Հին Կահիրե
Ուրիել հրեշտակապետը և մանուկ Հիսուսը, «Տիրամայրը ժայռերում» (Լոնդոնի ազգային պատկերասրահ)
Ուրիել հրեշտակապետը և մանուկ Հիսուսը, «Տիրամայրը ժայռերում» (Լուվր)
Խճանկար, Սուրբ Հովհաննես եկեղեցի, Ուորմինսթեր, Ուիլթշիր, Անգլիա
Միքայել հրեշտակապետի և այլ անմարմին երկնային ուժերի տաճար

Գրականություն

«Уриил». Բրոքհաուզի և Եֆրոնի հանրագիտական բառարան: 86 հատոր (82 հատոր և 4 լրացուցիչ հատորներ). Սանկտ Պետերբուրգ. 1890–1907.{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link)

Ծանոթագրություններ

↑ ^1,0 ^1,1 Исидор Зингер, Людвиг Блау. «Уриэль» (անգլերեն). The Jewish Encyclopedia 1901—1906. Արխիվացված օրիգինալից 2022-10-18-ին. Վերցված է 2022-10-29-ին.
↑ Jensen, «Kosmologie der Babylonier», стр. 163
↑ Ангелы՝ հոդվածը Հրեական էլեկտրոնային հանրագիտարանում
↑ «Урии́л, Архангел». Արխիվացված է օրիգինալից 2021-10-24-ին. Վերցված է 2021-10-14-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)

[jewishencyclopedia-1] 1,0 ^1,1 Исидор Зингер, Людвиг Блау. «Уриэль» (անգլերեն). The Jewish Encyclopedia 1901—1906. Արխիվացված օրիգինալից 2022-10-18-ին. Վերցված է 2022-10-29-ին.

[:0-2] Jensen, «Kosmologie der Babylonier», стр. 163

[3] Ангелы՝ հոդվածը Հրեական էլեկտրոնային հանրագիտարանում

[автоссылка1-4] «Урии́л, Архангел». Արխիվացված է օրիգինալից 2021-10-24-ին. Վերցված է 2021-10-14-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)

[1]

[2]

[3]

[4]