Ուսահոդի հոդախախտ

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Ուսահոդի հոդախախտ
Բժշկական մասնագիտությունանհետաձգելի բժշկություն
ՀՄԴ-9831
ՀՄԴ-10S43.0
 Shoulder luxation Վիքիպահեստում

Ուսահոդի հոդախախտ, առաջանում է այն դեպքում, երբ բազկոսկրի գլխիկը գտնվում է ուսահոդից դուրս[1]։ Ախտանշաններն են ուսահոդի ցավերը և անկայունությունը։ Բարդություններն են Բանկարտի վնասվածքը, Հիլլ-Սաչս վնասվածքը կամ անութափոսային նյարդի վնասում[2]։ Ուսահոդի հոդախախտը հաճախ առաջանում է պարզած ձեռքի կամ ուսի վրա ընկնելու հետևանքով[3]։ Ախտորոշումը սովորաբար հիմնված է կլինիկական ախտանիշների վրա և հաստատվում է ռենտգենի միջոցով[1]։ Դասակարգում են առաջային, հետին, ստորին և վերին հոդախախտեր, առավել տարածված տեսակը առաջայինն է[2]։

Բուժումը ուսահոդի ներուղղումն է, որն իրականացվում մի շարք մեթոդների կիրառմամբ, ներառյալ ձգում-ներուղղում, արտաքին ռոտացիայի եղանակով, թիակային մեթոդով և Ստիմսոնի եղանակով։ Ներուղղումից հետո խորհուրդ է տրվում նորից կատարել ռենտգեն նկար, ստուգելու համար որ ներուղղումը ճիշտ է կատարված։ Դրանից հետո կարելի է դնել գիպսային կապ մի քանի շաբաթով։ Վիրահատությունը ցուցված է այն դեպքերում, երբ հոդախախտը կրկնվում է[1]։

Մարդկանց մոտ 1.7% -ը իրենց կյանքի ընթացքում ունեցել են ուսահոդի հոդախախտ[3], Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներում տարեկան կազմում է մոտավորապես 24 դեպք 100 հազար մարդու հաշվարկով։ Տղամարդկանց մոտ ավելի հաճախ է հանդիպում քան կանանց մոտ[2]։

Ախտանշաններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Զգալի ցավեր, երբեմն ամբողջ ձեռքի երկայնքով
  • Բազկի պոկման զգացողություն զատման և դեպի դուրս պտույտի ժամանակ[4]
  • Բոլոր տեսակի շարժումների նկատմամբ դիմադրություն
  • Բազկի թմրածություն
  • Ուսահոդի տեսանելի տեղաշարժ։
  • Ուսահոդի շրջանում շոշափելի ոսկրի բացակայություն։

Ախտորոշում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ուսահոդի հոդախախտի ախտորոշումը հաճախ հիմնված է անամեզի և ֆիզիկալ քննության տվյալների վրա։ Ախտորոշումը հաստատվում է ռենտգեն նկարի հիման վրա։ Հետին հոդախախտերը հաճախ դժվար է հայտնաբերել ստանդարտ առաջահետին դիրքով կատարված ռենտգեն նկարով, բայց հեշտությամբ հայտնաբերվում է այլ դիրքերով նկարելիս։ Ներուղղումից հետո կրկին կատարում են ռենտգեն նկար ներուղղումը ստուգելու և բացառելու համար ոսկրերի կոտրվածքը։ Եթե հոդախախտը կրկնվում է, ապա կատարում են ՄՌՏ փափուկ հյուսվածքների վնասումները որոշելու համար։ Կրկնվող հոդախախտերի դեպքում զգայունության թեստերը (առաջային անկայունություն) և ակոսային նշանը (ստորին անկայունություն) օգտակար մեթոդներ են հետագա հոդախախտերի կանխատեսման համար։

Տարբերում են հոդախախտի 3 հիմնական տեսակ առաջային,հետին և ստորին։

Առաջային[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ձախից Ռենտգեն առաջային հոդախախտ երիտասարդի մոտ Աջից ներուղղումից հետո .

Շուրջ 95% դեպքերում բազկոսկրը տեղաշարժվում է դեպի առաջ[5]։ Մեծ մասամբ բազկոսկրի գլխիկը տեղակայվում է կտցաձև ելունի տակ։ Ենթաանրակային և շատ հազվադեպ ներկրծքային կամ ռետրոպերիտոնեալ հոդախախտեր նույնպես կարող են առաջանալ[6]։ Առաջային հոդախախտերը սովորաբար առաջանում են ուղիղ հարվածի, ընկնելու կամ պարզած ձեռքի վրա ընկնելու հետևանքով։ Հիվանդները հիմնականում իրենց ձեռքը պահում են դեպի դուրս պտտած կամ փոքր-ինչ զատած։

Հիլլ-Սաչս վնասվածքը հոդախախտի ժամանակ բազկոսկրի գլխիկի կոտրվածքն է դեպի ձախ տեղաշարժով, տանձաձև ոսկրի թևի պատճառով[4]։ Հիլլ-Սաչս-ի դեֆորմացիան առաջանում է առաջային հոդախախտի 35–40% դեպքերում։ Այն ախտորոշվում է ռենտգենի միջոցով՝ առաջահետին դիրքով նկարելիս, երբ վերին վերջույթը պտտված է դեպի ներս[7]։ Բանկարտի վնասվածքը տանձաձև ոսկրի շուրթի պատռումն է ոսկրից որևէ հատվածի անջատումով կամ առանց վերջինիս։

Հնարավոր է աքսիլյար զարկերակի[8] և նյարդի վնասում (C5,C6), աքսիլյար նյարդի վնասումը ամենատարածվածն է այս տեսակի համար[9]։ Այլ հայտնի նյարդի վնասումներից են ենթաթիակային նյարդի (29%) և ճաճանչային նյարդի (22%)վնասումները[9]։ Աքսիլյար նյարդի վնասման հետևանքով առաջանում է դելտայաձև մկանի թուլություն, պարալիզ կամ միակողմանի ատրոֆիա, ուսի նորմալ կլոր ձևը անհայտանում է։ Աքսիլյար նյարդի վնասման հետևանքով հիվանդները դժվարանում են մարմնից զատել ձեռքը մոտավորապես 15°-ով։

Հետին[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ձախից հետին հոդախախտ . Աջից ներուղղումից հետ
Հետին հոդախախտ ավտովթարից հետո

Հոդախախտի հետին տեսակը տարածված չէ, հիմնականում առաջանում է էլեկտրական ցնցման կամ էպիլեպտիկ նոպայի հետևանքով[4]։ Հնարավոր է պատճառը հանդիսանում է ռոտացիա իրականացնող մկանների անհավասարակշռությունը։ Ուսահոդի հոդախախտի դեպքում մարդիկ սովորաբար ներկայանում են իրենց թևը բռնած ՝ դեպի ներս պտտած և առբերած դիրքով, և ուղղված դեպի կտցաձև ելուն։

Հետին հոդախախտը հնարավոր է լինի անճանաչելի, հատկապես տարեցների մոտ կամ այն մարդկանց մոտ, ովքեր գտնվում են անգիտակից վիճակում[10]։ Միջին վիճակագրությամբ 1 տարվա ընթացքում վնասում ախտորոշվել է մոտ 40 մարդու մոտ[11]։

Ստորին[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հոդախախտի ստորին տեսակը հազվադեպ է հանդիպում, 1%-ից ավելի քիչ դեպքերում։ Այս վիճակը անվանում են,,ուղղահայաց հոդախախտ,, որովհետև բազուկը մշտապես գտնվում է դեպի վեր կամ բազկոսկրի գլխիկի հետևում։ Պառճառը հանդիսանում է բազկի գերզատումը, որի հետևանքով բազկոսկրի գլխիկը հայտնվում է ուսելունին հակառակ[12]։ Այսպիսի վնասվածքները ունեն շատ բարդություններ կապված անոթային, նյարդաբանական, ջյալին և կապանային համակարգերի ախտահարման հետ, պայմանավորված վնասվածքի այս մեխանիզմով։

Բուժում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Բուժումը պետք է իրականացնել կասկածելի հոդախախտի դեպքում։ Սովորաբար ուսահոդը տեղադրվում է իր ճիշտ դիրքում ՝ օգտագործելով բեկակալ կամ հատուկ գոտի։ Բազկի և իրանի միջև կարելի է դնել բարձ, որ կլինի հենարան ուսահոդի համար և այդպես ավելի հարմարավետ կլինի։ Անհրաժեշտ են ուժեղ ցավազրկողներ ցավը, ինչպես նաև սթրեսը մեղմացնելու համար։

Ներուղղում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ներուղղման տեխնիկայի օրինակ

Ուսահոդի ներուղղումը իրականացվում մի շարք մեթոդների միջոցով, ներառյալ ձգում-ներուղղման, արտաքին ռոտացիայի, թիակային մեթոդով, Ստիմսոնի եղանակով, Կունիգանի կամ Միլչի մեթոդով[3]։ Ցավը նվազեցնելու համար միջամտության ընթացքում կարելի է կատարել սեդացիա և ցավազրկում կամ ուսահոդ ներարկել Լիդոկային։ Վերջինս ավելի էժան և արագ եղանակ է[13]։ Եթե հոդախախտը շտապ օգնության բաժանմունքում հնարավոր չի լինում ներուղղել, ապա ներուղղումը պահանջվում է իրականացնել վիրահատարանում, որը պատահում է մոտավորապես 7% դեպքերում[2]։

Հետներուղղում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Չկա հստակ ապացույց իմմոբիլիզացիայի ելքի մասին հոդախախտի առաջային տեսակի դեպքում.[14][15]։ 2008թ. ուսումնասիրությունը՝ կատարված 300 մարդկանց վրա համարյա 6 տարիների ընթացքում, պարզել է որ ուսահոդի իմմոբիլիզացիան բեկակալով արդյունք չի ունեցել։

Վիրահատություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

ՄՌՏ Ուսահոդի հոդախախտի Հիլլ-Սաչսի վնասվածքով lesion

Երիտասարդների մոտ՝ ովքեր ունեն բարձր ակտիվություն, հարկավոր է նկատի ունենալ վիրահատական միջամտության անհրաժեշտությունը[16]։ Արթրոսկոպիկ վիրահատությունը կիրառվում է թիակի հոդաշուրթը, խոռոչային կապանը, երկգլուխ մկանի երկար գլուխը վերականգնելու կամ դեպի ուսահոդի խոռոչը ձգելու համար[17]։

Չնայած ուսահոդի հոդախախտի հետին տեսակը ավելի հազվադեպ է հանդիպում, նույնպես որոշ ոսկրերի համար պահանջվում է անկայուության վերահսկում[18]։ Վնասված կապանները, ներառյալ հոդաշուրթի վնասումը, որոնք առաջացել են հոդախախտի հետին տեսակի հետևանքով, հնարավոր է բուժել արթրոսկոպիկ եղանակով։

Դեռևս մնում են իրավիճակներ, որոնք բնութագրվում են բազմակողմանի անկայունությամբ և բավարար չեն պատասխանում ռեաբիլիտացիոն բուժմանը, դրանք այն դեպքեր են, որոնք նշված AMBRI դասակարգման մեջ են մտնում։ Այն հաճախ տեղի է ունենում կապսուլայի գերձգման հետևանքով, որն այլևս չի ապահովում կայունությունն ու պաշտպանությունը։ Ընդունված է, որ սա ենթարկվում է մի գործընթացին, որն իրենից ներկայացնում է որպես ստորին կապսուլյար տեղաշարժ[19]։ Բոլորովին վերջերս այս գործընթացը անցկացվում էր արթրոսկոպիկ եղանակով, այլ ոչ թե բաց վիրահատությամբ, բնականաբար համադրվող արդյունքներով։ Բոլորովին վերջերս, նաև իրականացվում է գործընթաց՝ ռադիո հաճախական տեխնոլոգիա, որը որ կրճատում է հավելյալ կապսուլան (թերմիկ կապսուլյար տեղակայում)[20], չնայած այս պրոցեդուրայի երկարաժամկետ արդյունքները ներկայումս հաստատված չեն, թերմիկ կապսուլյար շտկման դեպքում ռեցիդիվների առաջացման հավանականությունը ավելի բարձր է, և ոչ ստաբիլության կրկնակի վիրահատությունների առաջացման հավանականությունը ավելի մեծ է

Կանխատեսում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Առաջային հոդախախտից հետո, կրկնակի հոդախախտի առաջացման հավանակությունը մոտ 20% է։ Տղամարդկանց մոտ առաջացման ռիսկը ավելի բարձր է, քան կականց մոտ։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 «Dislocated Shoulder». OrthoInfo - AAOS. October 2007. Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ հունիսի 17-ին. Վերցված է 2017 թ․ հոկտեմբերի 13-ին.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 Bonz, J; Tinloy, B (May 2015). «Emergency department evaluation and treatment of the shoulder and humerus». Emergency Medicine Clinics of North America. 33 (2): 297–310. doi:10.1016/j.emc.2014.12.004. PMID 25892723.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 Cunningham, NJ (2005). «Techniques for reduction of anteroinferior shoulder dislocation». Emergency Medicine Australasia. 17 (5–6): 463–71. doi:10.1111/j.1742-6723.2005.00778.x. PMID 16302939.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 Essentials of musculoskeletal care. Sarwark, John F. Rosemont, Ill.: American Academy of Orthopaedic Surgeons. 2010. ISBN 978-0892035793. OCLC 706805938.{{cite book}}: CS1 սպաս․ այլ (link)
  5. ↑ Rabow, Michael W.; McPhee, Stephen J.; Papadakis, Maxine A. (2017 թ․ սեպտեմբերի 2). Current medical diagnosis & treatment 2018. Papadakis, Maxine A., McPhee, Stephen J., Rabow, Michael W. (Fifty-seventh ed.). New York. ISBN 9781259861482. OCLC 959649794.
  6. ↑ Dislocations 440, բաժին Shoulder Dislocations(անգլ.) EMedicine կայքում
  7. ↑ Riebel, G. D.; McCabe, J. B. (March 1991). «Anterior shoulder dislocation: a review of reduction techniques». The American Journal of Emergency Medicine. 9 (2): 180–88. doi:10.1016/0735-6757(91)90187-o. ISSN 0735-6757. PMID 1994950.
  8. ↑ Kelley, SP; Hinsche, AF; Hossain, JF (November 2004). «Axillary artery transection following anterior shoulder dislocation: Classical presentation and current concepts». Injury. 35 (11): 1128–32. doi:10.1016/j.injury.2003.08.009. PMID 15488503.
  9. ↑ 9,0 9,1 Malik, S; Chiampas, G; Leonard, H (November 2010). «Emergent evaluation of injuries to the shoulder, clavicle, and humerus». Emerg Med Clin North Am. 28 (4): 739–63. doi:10.1016/j.emc.2010.06.006. PMID 20971390.
  10. ↑ Life in the Fast Lane Posterior Shoulder Dislocation Արխիվացված Հունվար 6, 2010 Wayback Machine
  11. ↑ Hawkins, RJ; Neer, CS; Pianta, RM; Mendoza, FX (January 1987). «Locked posterior dislocation of the shoulder». J Bone Joint Surg Am. 69 (1): 9–18. doi:10.2106/00004623-198769010-00003. PMID 3805075. Արխիվացված օրիգինալից 2007 թ․ հոկտեմբերի 13-ին.
  12. ↑ Yamamoto, Tetsuji; Yoshiya, Shinichi; Kurosaka, Masahiro; Nagira, Keiko; Nabeshima, Yuji (December 2003). «Luxatio erecta (inferior dislocation of the shoulder): a report of 5 cases and a review of the literature». American Journal of Orthopedics (Belle Mead, N.J.). 32 (12): 601–03. ISSN 1078-4519. PMID 14713067.
  13. ↑ Wakai, A; O'Sullivan, R; McCabe, A (2011 թ․ ապրիլի 13). «Intra-articular lignocaine versus intravenous analgesia with or without sedation for manual reduction of acute anterior shoulder dislocation in adults». The Cochrane Database of Systematic Reviews (4): CD004919. doi:10.1002/14651858.CD004919.pub2. PMID 21491392.
  14. ↑ Whelan, DB; Kletke, SN; Schemitsch, G; Chahal, J (2015 թ․ հունիսի 26). «Immobilization in External Rotation Versus Internal Rotation After Primary Anterior Shoulder Dislocation: A Meta-analysis of Randomized Controlled Trials». The American Journal of Sports Medicine. 44 (2): 521–32. doi:10.1177/0363546515585119. PMID 26116355.
  15. ↑ Braun, Cordula; McRobert, Cliona J. (2019). «Conservative management following closed reduction of traumatic anterior dislocation of the shoulder». The Cochrane Database of Systematic Reviews. 5: CD004962. doi:10.1002/14651858.CD004962.pub4. ISSN 1469-493X. PMC 6510174. PMID 31074847.
  16. ↑ Longo UG, Loppini M, Rizzello G, Ciuffreda M, Maffulli N, Denaro V (Apr 2014). «Management of Primary Acute Anterior Shoulder Dislocation: Systematic Review and Quantitative Synthesis of the Literature». Arthroscopy. 30 (4): 506–22. doi:10.1016/j.arthro.2014.01.003. PMID 24680311.
  17. ↑ «Shoulder Scope». UW Orthopaedics and Sports Medicine, Seattle (անգլերեն). 2012 թ․ օգոստոսի 3. Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ հոկտեմբերի 13-ին. Վերցված է 2017 թ․ հոկտեմբերի 14-ին.
  18. ↑ Millett PJ, Schoenahl JY, Register B, Gaskill TR, van Deurzen DF, Martetschläger F (Feb 2013). «Reconstruction of posterior glenoid deficiency using distal tibial osteoarticular allograft». Knee Surg Sports Traumatol Arthrosc. 21 (2): 445–49. doi:10.1007/s00167-012-2254-5. PMID 23114865.
  19. ↑ Fleega, BA; El Shewy, MT (May 2012). «Arthroscopic inferior capsular shift: long-term follow-up». Am J Sports Med. 40 (5): 1126–32. doi:10.1177/0363546512438509. PMID 22437281.
  20. ↑ Mohtadi NG, Kirkley A, Hollinshead RM, McCormack R, MacDonald PB, Chan DS, Sasyniuk TM, Fick GH, Paolucci EO (Aug 2014). «Electrothermal arthroscopic capsulorrhaphy: old technology, new evidence. A multicenter randomized clinical trial». J Shoulder Elbow Surg. 23 (8): 1171–80. doi:10.1016/j.jse.2014.02.022. PMID 24939380.
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Ուսահոդի_հոդախախտ&oldid=9491123» էջից