Ակնաբերդ
 |
Ուշադրություն, այս հոդվածը կամ հոդվածի բաժինը փաստերի և տեղեկությունների ճշտման կարիք ունի։ Քննարկման էջում պետք է լրացուցիչ բացատրություններ լինեն |
| Գյուղական համայնք | ||
|---|---|---|
| Ակնաբերդ | ||
 | ||
| Երկիր |  Արցախ | |
| Շրջան | Շահումյան | |
| Մակերես | 668,0 կմ² | |
| Բնակչություն | 586 մարդ (2015) | |
| Կրոնական կազմ | Հայ Առաքելական Եկեղեցի | |
| Ժամային գոտի | UTC+4 | |
| ||
Ակնաբերդ (պատմական անունը՝ Ականաբերդ, ադրբեջանական անունը՝ Ումուդլու), գյուղական համայնք Արցախի Հանրապետության Շահումյանի շրջանում։ Տեղաբաշխված է հանրապետության հյուսիսարևելյան հատվածում։ Քարվաճառ քաղաքից գտնվում է 67 կմ հեռավորության վրա, իսկ մայրաքաղաք Ստեփանակերտից՝ 70 կմ հեռավորության վրա։ 1998 թվականին բնակավայրը վերանվանվել է Ակնաբերդ։ Ծովի մակարդակից բարձր է`1100 մետրով։ Գյուղը բաժանված է երկու թաղամասերի` Աջափնյակ և Ձախափնյակ։ Ակնաբերդ անվանումը բառացիրորեն նշանակում է «բերդի ակունք»։ Ամենայն հավանականությամբ այն վերաբերվել է գյուղից ոչ հեռու գտնվող Ակնաբերդ ամրոցին։
Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հնում Ակնաբերդ գյուղը Մեծ Հայքի Արցախ նահանգի Վայկունիք գավառում է եղել, իսկ հետո Ելիզավետապոլի նահանգի Ջևանշիր գավառում, հետագայում արդեն Մարտակերտի շրջանում։ 1998 թվականին, ըստ ԼՂՀ օրենքի, հայտնվել է Շահումյանի շրջանի կազմում։ Պատմության մեջ, գյուղը հիշատակվում է 8-9-րդ դարերից։ Գյուղի նախկին թուրքալեզու բնակիչների կողմից գյուղի բոլոր պատմամշակութային հուշարձանները, գերեզմանոցները և խաչքարերը ավերվել են։ Պահպանվել են 9-13-րդ դարերի Ակնաբերդ ամրոցի ավերակներից, որն էլ եղել է Հաթերք իշխանության վարչական կենտրոնը։ Բերդի պարսպի ներսում պահպանվել են եկեղեցու ավերակներ և գերեզմանոցներ։ Նաև պահպանվել է մի ավերակ մատուռ Բալի սարի հյուսիսահայաց լանջին։ 7-14-րդ դարերում կառուցված Ջրաբերդի ամրոցը նույնպես պահպանվել է, այն գտնվում է Թարթառ գետի խոր ձորում, գետի ձախ ափին, Թրղի և Թարթառ գետերի միախառնման վայրում։ 602 թվականին ամրոցը Մովսես Կաղանկատվացին հիշատակում է որպես «հանդիպեցան յամրոցին Չարաբերդոյ»։ Անվանվել է նաև Չարաբերդ կամ Չրաբերդ։ Ամրոցի արևմտյան ստորոտի մասով հոսում է Թրղի կամ Թորաղա գոտակը։ Բազմաթիվ շինությունների ավերակներ են պահպանվել Ջրաբերդի պարիսպների ներսում։ Ամրոցաբնակներին ջրով ապահովելու համար բերդից մինչև Թարթառ գետը գետնուղի է փորված։
Նախկինում գյուղում բնակվել են թուրքալեզու բնակիչներ, 1991-1993 թվականներին նրանք գյուղից հեռացվել են։ 1994 թվականից գյուղում բնակվել են հայկական ընտանիքներ։ Բնակիչների մի մասը Հայաստանի բնակավայրերից էին բռնագաղթվել, իսկ մյուս մասը Չայլու գյուղից։ 1921 թվականին Արցախը բռնակցվել է Ադրբեջանին։ 1993 թվականին գյուղը ազատագրվել է և 1995-1998 թվականներին վերանվանվել Ակնաբերդ։ Դրա հիմքի վրա էլ ստեղծվել է Շահումյանի շրջանը՝ դառնալով նրա վարչական կենտրոնը։
Գյուղատնտեսություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Գյուղի բնակիչները զբաղվել են` հացահատիկային, բանջարաբոստնային, և կերային կուլտուրաների մշակությամբ, զբաղվել են նաև մեղվապահությամբ։
2013 թվականի հուլիսի մեկի տվյալներով անասնագլխաքանակը գյուղում կազմել է` խոշոր եղջերավորներինը` 146 գլուխ, մանր եղջերավորներինը` 649 գլուխ, խոզերինը` 110 գլուխ իսկ թռչուներինը` 1680 թև։
Կլիմա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Կլիման նախալեռնային է։ Տարեկան տեղումների քանակը` 550-645 մմ։ Ձմեռը մեղմ է, իսկ աշունը արևոտ։
Աշխարհագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Համայնքը լեռնային է, ունի 668,0 հա տարածք։ Ակնաբերդ համայնքի սահմանային գոտով հոսում է Տրտու գետի վտակը դեպի Սարսանգի ջրամբար։
Բնակչություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
2015 թվականին Ակնաբերդ համայնքի բնակչության թվաքանակը կազմում է 586 մարդ, կա 139 տնտեսություն։
Բնակավայրի ազգաբնակչության փոփոխությունը[2].
| Տարի | 2008 | 2009 | 2010 |
|---|---|---|---|
| Բնակիչ | 523 | 518 | 528 |
Տնտեսություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Բնակչությունը հիմնականում զբաղվում է գյուղատնտեսությամբ՝ անասնապահությամբ և հողագործությամբ։
Հասարարակական կառույցներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
2015 թվականի դրությամբ համայնքում գործում էր գյուղապետարան, մշակույթի տուն, հացի փուռ, հինգ առևտրի կետ, բուժաշխատող և միջնակարգ դպրոց, որտեղ սովորում էին 111 աշակերտներ, ուներ 1 մանկապարտեզ՝ «Սոսե» (ՀՕՄ) Հայ օգնության միության, հաճախում էին 28 երեխաներ[3]։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ Արցախի տարածքները համարվում են օկուպացված Ադրբեջանի կողմից. ԱՀ ԱԺ հայտարարությունը, (արխիվացված 05․04․2021թ․)
- ↑ «Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետություն. Բնակչություն ըստ համայնքների». Վերցված է 2021 Մայիսի 1-ին.
- ↑ Ղահրամանյան, Հակոբ (2015). Տեղեկաատու Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության վարչատարածքային միավորների սոցիալ-տնտեսական բնութագրերի. Երևան. էջ 278.
{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link)
Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Հակոբ Ղահրամանյան, ՏԵՂԵԿԱՏՈւ Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության վարչատարածքային միավորների սոցիալ-տնտեսական բնութագրերի, Երևան, Ճարտարագետ, 2015 թ.
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ակնաբերդ» հոդվածին։ |
|
| ||||||||||||||||||
