Ուլոֆ Պալմե

	Ուլոֆ Պալմե; շվեդ.՝ Olof Palme
Կուսակցություն՝	Շվեդիայի սոցիալ-դեմոկրատական կուսակցություն
Կրթություն՝	Ստոկհոլմի համալսարան, Քենյոն քոլեջ, Beskowska skolan? (1937) և Sigtunaskolan Humanistiska Läroverket? (1944)
Մասնագիտություն՝	քաղաքական գործիչ
Ծննդյան օր	հունվարի 30, 1927[…]
Ծննդավայր	Svea artillery regiment parish, Շվեդիա
Վախճանի օր	փետրվարի 28, 1986[…] (59 տարեկան)
Վախճանի վայր	Ստոկհոլմ, Ստոկհոլմի լեն, Շվեդիա
Թաղված	Ադոլֆ Ֆրեդրիկի եկեղեցու գերեզմանատուն
Քաղաքացիություն	Շվեդիա
Ի ծնե անուն	շվեդ.՝ Sven Olof Joachim Palme
Հայր	Gunnar Palme?
Մայր	Elisabeth Sophia von Knieriem?
Ամուսին	Lisbet Palme? և Jelena Rennerová?
Զավակներ	Joakim Palme?, Mårten Palme? և Mattias Järvinen Palme?
Կայք՝	palmecenter.org
Ինքնագիր
Պարգևներ	Սպիտակ առյուծի շքանշանի շղթա Ջավահարլալ Ներույի պարգև և Չորս ազատությունների մրցանակ՝ Ազատություն վախից
Olof Palme

Սվեն Oլոֆ Յուակիմ Պալմե (շվեդ.՝ Sven Olof Joachim Palme, հունվարի 30, 1927(1927-01-30)^[3]^[4]^[5]^[…], Svea artillery regiment parish, Շվեդիա^[1]^[6]^[1] - փետրվարի 28, 1986(1986-02-28)^[3]^[4]^[5]^[…], Ստոկհոլմ, Ստոկհոլմի լեն, Շվեդիա^[7]), շվեդ քաղաքական գործիչ, Շվեդիայի Սոցիալ-դեմոկրատական կուսակցության առաջնորդ (ՇՍԴԿ) 1969 թվականից մինչև 1986 թվականը և Շվեդիայի կրկնակի վարչապետ (1969 թվականի հոկտեմբերի 14-ից մինչև 1976 թվականի հոկտեմբերի 8-ը և 1982 թվականի հոկտեմբերի 8-ից մինչև 1986 թվականի փետրվարի 28-ը)։ Սպանվել է պաշտոնավարելու ժամանակ։

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Oլոֆ Պալմեն ծնվել է բարձրագույն դասի պահպանողական լյութերական ընտանիքում։

1945-1947 թվականներին ծառայել է Շվեդիայի բանակում։ Կրթությամբ՝ իրավաբան և տնտեսագետ, ուսանել է Շվեդիայում և ԱՄՆ-ում։ ՇՍԴԿ անդամ 1949 թվականից։ Ակտիվորեն մասնակցել է շվեդական երիտասարդական շարժմանը։ 1953 թվականին դարձել է վարչապետ Թագե Էրլանդերին կից քարտուղար։ 1958 թվականին ընտրվում է ռիքսդագ։ 1960-ական թվականներին զբաղեցրել է մի շարք կառավարական պաշտոններ՝ նախարար առանց պորտֆելի (1963-65), տրանսպորտի նախարար (1965-67), կրթության և մշակույթի նախարար (1967-69)։ 1969 թվականին ընտրվել է ՇՍԴԿ նախագահ։

1969-76 և 1982-86 թվականներին վարչապետ (կառավարությունը գլխավորում էին աջ կենտրոնամետ առաջնորդները՝ Տուրբյորն Ֆելդինը 1976-78 և 1979-82 թվականներին և Ուլոֆ Ուլստենը 1978-79 թվականներին)։ Սոցինտերնի նշանավոր գործիչ, որի փոխնախագահը 1976-86 թվականներին էր։ Սոցինտերնում Պալմեն գլխավորել է Աֆրիկայի հարավի կոմիտեն (1975-82)։ 1980 թվականին հիմնադրել է զինաթափման և անվտանգության անկախ հանձնաժողով (Պալմեի հանձնաժողով)։ Դելիական վեցյակի անդամներից մեկը։

Միջազգային ասպարեզում Պալմեն հայտնի էր մի շարք պատճառներով.

1960-ական թվականներին և 1970-ական թվականներին Ուլոֆ Պալմեն խիստ քննադատել Է ԱՄՆ-ի մասնակցությունը Վիետնամական պատերազմին. մասնակցել է Ստոկհոլմի բողոքի ցույցին այդ պատերազմի դեմ Հյուսիսային Վիետնամի դեսպանի հետ միասին։
1968 թվականին դեմ է արտահայտվել Վարշավայի պայմանագրի զորքերը Չեխոսլովակիա մտցնելուն, իսկ 1979 թվականին քննադատել է խորհրդային զորքերի մուտքը Աֆղանստան։
Չնայած Խորհրդային Միության հետ բարեկամական հարաբերություններին, Արևելյան Եվրոպայում քննադատել է կոմունիստական վարչակարգերը։
Նա հանդես է եկել միջուկային զենքի տարածման դեմ, աշխատել է Սկանդինավիայում ՆԱՏՕ-ից Նորվեգիայի և Դանիայի դուրս գալու հետ կապված առանց միջուկային գոտի ստեղծելու ուղղությամբ։
Կտրուկ քննադատել է Ֆրանցիսկո Ֆրանկոյի ռեժիմը՝ իսպանացի բռնապետին և նրա ձեռքի տակ եղած «արյունոտ մարդասպաններ» անվանելով։
ՀԱՀ-ում քննադատել է ապարտեիդի ռեժիմը և պահանջել խիստ տնտեսական պատժամիջոցներ սահմանել։
Նա քաղաքական և ֆինանսական աջակցություն է ցուցաբերել Պաղեստինի ազատագրման կազմակերպությանը։
1975 թվականի հունիսին Ուլոֆ Պալմեն այցելել է Կուբա և հանդիպել Ֆիդել Կաստրոյի հետ, որին նա գովել է 1959 թվականին Բատիստայի ռեժիմը տապալելու համար։
1984 թվականի մայիսին Դելիական վեցյակի մասնակիցը՝ վեց պետությունների ղեկավարների՝ միջուկային տերություններին կոչ անելով հրաժարվել միջուկային զենքի փորձարկումներից, նվազեցնել դրա արտադրության մակարդակը և կրճատել կուտակված զինանոցները, կանխել ջերմամիջուկային պատերազմը և տիեզերքում սպառազինությունների մրցավազքը։
1984 թվականի հունիսին Պալմեն պաշտոնական այցով ժամանել Է Արևելյան Գերմանիա, որտեղ հանդիպում է ունեցել Էրիխ Հոնեկերի հետ։
Նա խիստ քննադատության է ենթարկել գեներալ Աուգուստո Պինոչետի ռեժիմը Չիլիում։

Սպանություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1986 թվականի փետրվարի 28-ին Ուլոֆ Պալմեն սպանվել է Ստոկհոլմի կենտրոնական փողոցում՝ Սվեավեգեն (Sveavägen)։ Այդ օրը նա իր կնոջ՝ Լիսբեթի հետ ուշ երեկոյան վերադառնում էր Գրանդ կինոթատրոնից, որը գտնվում է Սվեավեգեն փողոցի 45-րդ տանը։ Նրանց հետ թիկնապահներ չեն եղել, քանի որ Պալմեն սիրում էր քաղաքում քայլել առանց նրանց։ Երբ ամուսինները մոտեցել են Թունելգատան փողոցի խաչմերուկին, նրանց է մոտեցել մի բարձրահասակ տղամարդ, ով երկու անգամ կրակել է ատրճանակից։ Մեկ անգամ Պալմեի մեջքին, երկրորդը՝ նրա կնոջ վրա։ Պալմեն մահացել է ակնթարթորեն^[14]^{[Ն 1]}:

Հիմնական կասկածյալը Քրիստեր Պետերսոնն էր (1947-2004), որին, ի վերջո, 1989 թվականին դատապարտել են ցմահ ազատազրկման, սակայն ավելի ուշ ազատ են արձակել։ Նրա մեղքն այդպես էլ ապացուցել չի հաջողվել, չնայած Պետերսոնը բազմիցս մեկ հաստատել, մեկ հերքել է իր մեղքը։

2020 թվականի հունիսի 10-ին Շվեդիայի դատախազությունը հայտարարել էր, որ Ուլոֆ Պալմեի մարդասպանը հայտնի է՝ Scandia ապահովագրական ընկերության նախկին աշխատակից Սթիգ Էնգսթրոմը, որը հայտնի է նաև Սկանդիա-Մեն անունով^[15]^[16]։ Սպանության պատճառը վարչապետի ձախ սոցիալիստական հայացքներն են եղել։ Էնգստրոմը ինքնասպան է եղել 2000 թվականին։ Այսպիսով, Ուլոֆ Պալմեի սպանության գործը փակվել է։

Հետաքրքիր փաստեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ուլոֆ Պալմեն սպանվել է ԽՍՀՄ ծրագրված պաշտոնական այցից երեք օր առաջ։
Պալմեն խոչընդոտել է շվեդական սպառազինության և ռազմական տեխնիկայի արտահանումը արտասահման, մասնավորապես, այնպիսի խոշոր ռազմարդյունաբերական ընկերությունների, ինչպիսիք են Nobel Industrier-ը, FFV-ն, Bofors-ը, Ericsson-ը և այլն^[17]։
Ռաջանի Փալմ Դաթ՝ Ուլոֆ Պալմեի հորեղբայրը^[18]։

Գրականության մեջ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ուլոֆ Պալմեն հիշատակվում է Սթիգ Լարսոնի «Վիշապի դաջվածքով աղջիկը» գրքում, Անդերս դե լա Մոտայի «Խաղ» եռերգության մեջ, ինչպես նաև Յ. Նեսբեի «Կրասնոշեյկա» գրքում։

Հիշատակ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մոսկվայի Արևմտյան վարչական շրջանում կա Ուլոֆ Պալմեի փողոց։ Անկյունում նրա հետ գտնվում է Շվեդիայի դեսպանատունը։
1987 թվականին ԽՍՀՄ Կենտրոնական հեռուստատեսությունում բեմադրվել է Ինչու սպանեցին Ուլոֆ Պալմեին հեռուստաֆիլմը (ռեժ.՝ Մարգարիտա Տյուպկինա, Գեորգի Զուբկովի և Անդրեյ Կրասիլնիկովի սցենարը՝ Վյաչեսլավ Տիխոնովի, Օլեգ Եֆրեմովի, Եվգենիա Ուրալովայի, Վլադիմիր Պորտնովի, Իոն Ունգուրյանի մասնակցությամբ։
1987 թվականին սահմանվել է Ուլոֆ Պալմեի մրցանակ իրավապաշտպան գործունեության համար։ Ուլոֆ Պալմեն գրել է «Շվեդական մոդել» գիրքը։

Նշումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ 357 Magnum փամփուշտի արագությունը երաշխավորում էր Պալմեի մահը, նույնիսկ եթե նա զրահաբաճկոն ունի։ Այս մանրուքը խոսում էր այն մասին, որ սպանությունը նախապես ծրագրված և նախապատրաստված էր^[14]

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ ^1,00 ^1,01 ^1,02 ^1,03 ^1,04 ^1,05 ^1,06 ^1,07 ^1,08 ^1,09 ^1,10 ^1,11 ^1,12 ^1,13 ^1,14 ^1,15 ^1,16 ^1,17 ^1,18 ^1,19 ^1,20 Two-Chamber Parliament 1867–1970. — 1985. — Vol. 1. — P. 158.
↑ ^2,0 ^2,1 https://books.google.se/books?id=kzcyEAAAQBAJ&pg=PT8&lpg=PT8&dq=%22olof+palme%22+%22Beskowska+skolan%22&source=bl&ots=Z1CCA_gUlk&sig=ACfU3U0z6EFX626TdgFEr72q5Sce4nv-JQ&hl=sv&sa=X&ved=2ahUKEwi0mpuL0Pf3AhXuSvEDHUvuA0sQ6AF6BAgUEAM#v=onepage&q=%22olof%20palme%22%20%22Beskowska%20skolan%22&f=false
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 ^3,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
↑ ^4,0 ^4,1 ^4,2 ^4,3 ^4,4 S Olof J Palme (շվեդերեն) — 1917.
↑ ^5,0 ^5,1 ^5,2 ^5,3 ^5,4 Encyclopædia Britannica
↑ ^6,0 ^6,1 ^6,2 Svea artilleriregementes församlings kyrkoarkiv, Födelse- och dopböcker, SE/SSA/0005J/C/8 (1895-1927), bildid: 00025513_00072 — P. 68.
↑ ^7,0 ^7,1 ^7,2 https://www.svt.se/nyheter/inrikes/nar-mordades-olof-palme
↑ Gravsten #3752 Sven Olof Joachim Palme — Sveriges släktforskarförbund.
↑ Pas L. v. Genealogics — 2003.
↑ https://web.archive.org/web/20190402094610/http://iccr.gov.in/content/nehru-award-recipients
↑ https://www.hrad.cz/en/czech-republic/state-decorations/order-of-the-white-lion/list
↑ Boletim da República (порт.) — Maputo: Imprensa Nacional de Moçambique.
↑ https://gazettes.africa/akn/mz/officialGazette/government-gazette-series-i-supplement/1988-02-27/8/por@1988-02-27
↑ ^14,0 ^14,1 Olof Palme: Who killed Sweden's prime minister?, BBC, 8.06.2020
↑ «Olof Palme murder: Sweden believes it knows who killed PM in 1986». BBC News. 2020 թ․ հունիսի 10. Վերցված է 2020 թ․ հունիսի 10-ին.
↑ Ahlgren, Karin (2020 թ․ հունիսի 10). «"Skandiamannen" Stig Engström – från vittne till utpekad mördare». SVT Nyheter. Վերցված է 2020 թ․ հունիսի 10-ին.
↑ Honegger, Barbara. October Surprise. — N.Y.: Tudor Publishing Company, 1989. — P. 216-217, 240 — 323 p. — ISBN 0-944276-46-6.
↑ Henrik Berggren, Underbara dagar framför oss. En biografi över Olof Palme, Stockholm: Norstedts, 2010; p. 659 [1].

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Статья-биография «Кто убил премьера» на newsru.com(ռուս.).
Речи Улофа Пальме(անգլ.),(գերմ.).
Дирк Польманн, немецкий документалист, об убийстве Улофа Пальме Перевод фрагмента речи (Дирка Польманна). Дрезден, апрель 2019 года (Голос Германии)

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ուլոֆ Պալմե» հոդվածին։

[15] 357 Magnum փամփուշտի արագությունը երաշխավորում էր Պալմեի մահը, նույնիսկ եթե նա զրահաբաճկոն ունի։ Այս մանրուքը խոսում էր այն մասին, որ սպանությունը նախապես ծրագրված և նախապատրաստված էր^[14]

[_ced6564b2397696f-1] 1,00 ^1,01 ^1,02 ^1,03 ^1,04 ^1,05 ^1,06 ^1,07 ^1,08 ^1,09 ^1,10 ^1,11 ^1,12 ^1,13 ^1,14 ^1,15 ^1,16 ^1,17 ^1,18 ^1,19 ^1,20 Two-Chamber Parliament 1867–1970. — 1985. — Vol. 1. — P. 158.

[_9546d0420c340f8b-2] 2,0 ^2,1 https://books.google.se/books?id=kzcyEAAAQBAJ&pg=PT8&lpg=PT8&dq=%22olof+palme%22+%22Beskowska+skolan%22&source=bl&ots=Z1CCA_gUlk&sig=ACfU3U0z6EFX626TdgFEr72q5Sce4nv-JQ&hl=sv&sa=X&ved=2ahUKEwi0mpuL0Pf3AhXuSvEDHUvuA0sQ6AF6BAgUEAM#v=onepage&q=%22olof%20palme%22%20%22Beskowska%20skolan%22&f=false

[_47151811c516062a-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 ^3,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.

[_00c465b6229e2c22-4] 4,0 ^4,1 ^4,2 ^4,3 ^4,4 S Olof J Palme (շվեդերեն) — 1917.

[_66779fff7f9d5a68-5] 5,0 ^5,1 ^5,2 ^5,3 ^5,4 Encyclopædia Britannica

[_b418547f89f9d66d-6] 6,0 ^6,1 ^6,2 Svea artilleriregementes församlings kyrkoarkiv, Födelse- och dopböcker, SE/SSA/0005J/C/8 (1895-1927), bildid: 00025513_00072 — P. 68.

[_5d42e88a55f139ab-7] 7,0 ^7,1 ^7,2 https://www.svt.se/nyheter/inrikes/nar-mordades-olof-palme

[_08a57b9fd4b9a5be-8] Gravsten #3752 Sven Olof Joachim Palme — Sveriges släktforskarförbund.

[_efa21b7aab2ed261-9] Pas L. v. Genealogics — 2003.

[_9919fa1d6cbc01db-10] ttps://web.archive.org/web/20190402094610/http://iccr.gov.in/content/nehru-award-recipients

[_12651fb06e82b08b-11] ttps://www.hrad.cz/en/czech-republic/state-decorations/order-of-the-white-lion/list

[_c5b1f8bec67f62fc-12] Boletim da República (порт.) — Maputo: Imprensa Nacional de Moçambique.

[_44559426611319a3-13] ttps://gazettes.africa/akn/mz/officialGazette/government-gazette-series-i-supplement/1988-02-27/8/por@1988-02-27

[bbc_palme-14] 14,0 ^14,1 Olof Palme: Who killed Sweden's prime minister?, BBC, 8.06.2020

[16] «Olof Palme murder: Sweden believes it knows who killed PM in 1986». BBC News. 2020 թ․ հունիսի 10. Վերցված է 2020 թ․ հունիսի 10-ին.

[17] Ahlgren, Karin (2020 թ․ հունիսի 10). «"Skandiamannen" Stig Engström – från vittne till utpekad mördare». SVT Nyheter. Վերցված է 2020 թ․ հունիսի 10-ին.

[18] Honegger, Barbara. October Surprise. — N.Y.: Tudor Publishing Company, 1989. — P. 216-217, 240 — 323 p. — ISBN 0-944276-46-6.

[19] Henrik Berggren, Underbara dagar framför oss. En biografi över Olof Palme, Stockholm: Norstedts, 2010; p. 659 [1].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[11]

[12]

[13]

[10]

[14]

[Ն 1]

[15]

[16]

[17]

[18]