Ուժեղ արժույթ
| Ենթակատեգորիա | տարադրամ  | |
|---|---|---|
Ուժեղ արժույթ (անգլ.՝ hard currency), գլոբալ առուվաճառքի արժեքի հուսալի և կայուն պահեստ ստեղծելու համար նախատեսված արժույթ։ Օգտագործվում է նաև կոշտ արժույթ տերմինը։
Արժույթի ծանր կարգավիճակին նպաստող գործոնները կարող են ներառել համապատասխան պետության իրավական և բյուրոկրատական ինստիտուտների կայունությունն ու հուսալիությունը, կոռուպցիայի մակարդակը, գնողունակության երկարաժամկետ կայունությունը, երկրի քաղաքական և հարկաբյուջետային վիճակը և հեռանկարը, ինչպես նաև Կենտրոնական բանկերի քաղաքականությունը[1]։
Ապահով արժույթը սահմանվում է որպես արժույթ, որը հաստատուն է ռիսկային ակտիվների պորտֆելում[2]: Իսկ թույլ արժույթը անկանոն տատանումների է ենթարկվում կամ արժեզրկվում է այլ արժույթների նկատմամբ: Արժույթի փափկությունը սովորաբար թույլ իրավական ինստիտուտների և/կամ քաղաքական կամ հարկաբյուջետային անկայունության արդյունք է: Անպետք արժույթը ավելի քիչ վստահելի է, քան փափուկ արժույթը և ունի արժույթի շատ ցածր արժեք: Փափուկ և անպիտան արժույթները հաճախ կրում են արժեքի կտրուկ անկում:
Պատմություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Որոշ զարգացած երկրների թղթային արժույթները տարբեր ժամանակներում ճանաչվել են որպես կոշտ արժույթներ, այդ թվում՝ ԱՄՆ դոլարը, եվրոն, գերմանական մարկը, չինական յուանը, ֆրանսիական ֆրանկը, բրիտանական ֆունտ ստերլինգը, շվեյցարական ֆրանկը և ավելի քիչ՝ կանադական դոլարը, ավստրալիական դոլարը, նորզելանդական դոլարը, շվեդական կրոնը, սինգապուրյան դոլարը և հոնկոնգյան դոլարը[3][4][5]։ Ժամանակի և տնտեսությունների փոփոխությունների հետ արժույթների դիրքերը ևս փոխվում են[6]։
Իրացում
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]ԱՄՆ դոլարը իր գոյության պատմության մեծ մասում համարվել ու համարվում է ուժեղ արժույթ: Չնայած 1971 թվականի Նիքսոնի շոկին և Միացյալ Նահանգների աճող հարկաբյուջետային և առևտրային դեֆիցիտներին, աշխարհի դրամավարկային համակարգերի մեծ մասը կապված է ԱՄՆ դոլարի հետ՝ Բրետտոն-Վուդսյան համակարգի և դոլարիզացիայի պատճառով: Հետևաբար, երկրները ստիպված են եղել դոլար գնել իրենց ոսկու տարադրամային ռեզերվների համար, իրենց ապրանքները դոլարով վաճառել արտաքին առևտրի համար կամ նույնիսկ դոլար օգտագործել երկրի ներսում՝ դրանով իսկ բարձրացնելով արժույթի արժեքը:
Եվրոն նույնպես համարվում է կոշտ արժույթ պատմության մեծ մասում: Այնուամենայնիվ, եվրոպական պարտքային ճգնաժամը մասամբ քայքայել է այդ վստահությունը:
Շվեյցարական ֆրանկը երկար ժամանակ համարվում էր կոշտ արժույթ և, փաստորեն, աշխարհում վերջին թղթային արժույթն է, որը դադարեցրել է իր փոխարկելիությունը ոսկու 2000 թվականի մայիսի 1-ին՝ հանրաքվեից հետո[7][8]: 2011 թվականի ամռանը եվրոպական սուվերեն պարտքի ճգնաժամը հանգեցրել է եվրոյից դեպի շվեյցարական ֆրանկ արագ հոսքերի այն մարդկանց կողմից, որոնք փնտրում էին կոշտ արժույթ, ինչը ստիպել է ֆրանկի արագ արժեւորվելուն: 2011 թվականի սեպտեմբերի 6-ին Շվեյցարիայի ազգային բանկը հայտարարել է, որ կգնի «անսահմանափակ» քանակությամբ եվրո՝ փոխարժեքը 1,00 եվրո = 1,20 շվեյցարակ ֆրանկ սահմանելու համար` իր առևտուրը պաշտպանելու համար: Այս գործողությունը ժամանակավորապես վերացրել է շվեյցարական ֆրանկի ուժեղ արժութային առավելությունը եվրոյի նկատմամբ, սակայն այն դադարեցվել է 2015 թվականի հունվարին։
Ճապոնական իենը նախկինում կոշտ արժույթ էր, բայց այժմ այն համարվում է անպետք արժույթ՝ 2022 թվականից ի վեր իր արժեքի կտրուկ անկման պատճառով[9][10][11][12]։ Այդ պատճառով շատ փոխանակման կետեր չեն ընդունում ճապոնական իենը[13]: Այս անպետք արժույթի ազդեցությունը նաև հանգեցրել է ճապոնական ընկերությունների կողմից ճապոնական իենով առևտուրը դադարեցնելու մի շարք քայլերի[14]:
Պահանջարկ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ներդրողները, ինչպես նաև սովորական մարդիկ, գերադասում են կոշտ արժույթները, քան թույլ արժույթները՝ գնաճի (կամ, ավելի ճիշտ՝ երկրների միջև գնաճի տարբերությունների աճի ժամանակ), քաղաքական կամ ռազմական ռիսկի բարձրացման ժամանակ, կամ երբ նրանք զգում են, որ մեկ կամ ավելի կառավարության սահմանված փոխարժեքներն անիրատեսական են[15]:
Օրինակ՝ Սառը պատերազմի ժամանակ Խորհրդային Միությունում ռուբլին կոշտ արժույթ չէր, քանի որ այն հեշտությամբ չէր կարող ծախսվել Խորհրդային Միությունից դուրս, և քանի որ փոխարժեքները արհեստականորեն բարձր մակարդակի վրա էին ամրագրված ամուր արժույթ ունեցող անձանց համար, օրինակ՝ արևմտյան զբոսաշրջիկների (Խորհրդային կառավարությունը նաև խիստ սահմանափակումներ է սահմանել, թե որքան ռուբլի կարող է փոխանակվել կոշտ արժույթով): Խորհրդային Միության փլուզումից հետո 1991 թվականի դեկտեմբերին ռուբլին արագորեն արժեզրկվել է, մինչդեռ ԱՄՆ դոլարի գնողունակությունն ավելի կայուն էր՝ դարձնելով այն ավելի կոշտ արժույթ, քան ռուբլին։ 1992 թվականի հունիսին զբոսաշրջիկը կարող էր ԱՄՆ դոլարի դիմաց ստանալ 200 ռուբլի, իսկ 1992 թվականի նոյեմբերին՝ 500 ռուբլի[16]։
Խառը արժույթներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Քանի որ կոշտ արժույթները կարող են ենթարկվել իրավական սահմանափակումների, կոշտ արժույթով գործարքների ցանկությունը կարող է հանգեցնել սև շուկայի առաջացման: Որոշ դեպքերում, կենտրոնական բանկը կարող է փորձել բարձրացնել վստահությունը տեղական արժույթի նկատմամբ՝ այն կապելով ուժեղ արժույթի հետ, ինչպես դա տեղի է ունենում Հոնկոնգի դոլարի դեպքում: Սա կարող է հանգեցնել խնդիրների, եթե տնտեսական պայմանները ստիպեն կառավարությանը կոտրել արժութային կապը (և կա՛մ արժեւորվել, կա՛մ կտրուկ արժեզրկվել), ինչպես տեղի ունեցավ 1998-2002 թվականներին Արգենտինայի մեծ դեպրեսիայի ժամանակ[17]:
Որոշ դեպքերում տնտեսությունը կարող է ընդհանրապես հրաժարվել տեղական արժույթից և ընդունել այլ երկրի արժույթը որպես օրինական վճար: Օրինակները ներառում են ԱՄՆ դոլարի ընդունումը Պանամայում, Էկվադորում, Էլ Սալվադորում և Զիմբաբվեում և գերմանական մարկի, իսկ ավելի ուշ՝ եվրոյի ընդունումը Սերբիայում և Չեռնոգորիայում:
Տես նաև
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ «Safe Haven Currency: Definition, How It Works, How to Trade». Investopedia (անգլերեն). Վերցված է 2025-01-28-ին.
- ↑ Habib, Maurizio M.; Stracca, Livio (2012-05-01). «Getting beyond carry trade: What makes a safe haven currency?». Journal of International Economics. Symposium on the Global Dimensions of the Financial Crisis. 87 (1): 50–64. doi:10.1016/j.jinteco.2011.12.005. hdl:10419/153722. S2CID 55678634.
- ↑ Menzies, Jane; Block, Carson (6 August 2007). Doing Business in China For Dummies. O'Reilly Online Learning.
- ↑ «The US Fed and the cost of the Hong Kong dollar peg». ViewPoint English. June 9, 2023.
- ↑ «Merk Investments Calls Singapore Dollar A Hard Currency». www.wealthbriefing.com.
- ↑ «Irish Examiner view: Sweden may scrap hard currency». Irish Examiner. December 14, 2020.
- ↑ «Federal Law on Currency and Legal Tender to enter into force on 1 May 2000» (Press release). Efd.admin.ch. 12 April 2000. Արխիվացված է օրիգինալից 17 May 2013-ին. Վերցված է 20 September 2012-ին.
- ↑ «Swiss Narrowly Vote to Drop Gold Standard». The New York Times. Associated Press. 19 April 1999. Վերցված է 29 May 2024-ին.
- ↑ «Yen's decline will inevitably affect confidence in Japan's economy». Nikkei Asia (բրիտանական անգլերեն). Վերցված է 2024-05-29-ին.
- ↑ Cawley, Nick (2024-04-17). «Japanese Yen Forecast: USD/JPY and GBP/JPY Technical Analysis and Potential Set-Ups». DailyFX (անգլերեն). Վերցված է 2024-05-29-ին.
- ↑ «日本円が「ジャンク通貨」に？ ロシアや新興国通貨よりも価値下落：朝日新聞デジタル» [Will the Japanese yen become a "junk currency"? Decrease in value compared to Russian and emerging market currencies]. 朝日新聞デジタル (ճապոներեն). 2022-09-02. Վերցված է 2024-05-29-ին.
- ↑ «「円弱」時代の処方箋 国内生産・インバウンド・外貨投資に活路 編集委員 小栗太». 日本経済新聞 (ճապոներեն). 2024-04-24. Վերցված է 2024-05-29-ին.
- ↑ «円安で日本円は"ジャンク通貨"になった 海外両替所に日本円の表示がないことも» [The depreciation of the yen has turned the Japanese yen into a "junk currency". Overseas currency exchange offices may not display Japanese yen.]. マネーポストWEB (ճապոներեն). 2022-08-25. Վերցված է 2024-05-29-ին.
- ↑ «三井海洋開発など、決算書の円表記やめます 拠点も資金も日本に戻らず 円の警告・国富を考える（3）». 日本経済新聞 (ճապոներեն). 2024-06-05. Վերցված է 2024-09-01-ին.
- ↑ «How Does Inflation Affect the Exchange Rate Between Two Nations?». Investopedia (անգլերեն). Վերցված է 2025-01-28-ին.
- ↑ «The Soviet Price System and the Ruble Exchange Rate». IMF Staff Papers (անգլերեն). 1950 (002). 1950-01-01. doi:10.5089/9781451971422.024.A002.
- ↑ «Economic Issues 7--Sterilizing Capital Inflows». www.imf.org. Վերցված է 2025-01-28-ին.