Շվեդիայի պատմական թանգարան

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Jump to navigation Jump to search
Շվեդիայի պատմական թանգարան
Historiska museet logo.jpg
Statens historiska museum 2010.JPG
Տեսակպատմության թանգատրան, ազգային թանգարան և տեսարժանություն
ԵրկիրFlag of Sweden.svg Շվեդիա
ՏեղագրությունՍտոկհոլմ
ՎայրÖstermalm?
Մասն էՇվեդիայի ազգային պատմական թանգարաններ
ՀասցեNarvavägen?
Հիմնադրված է1934
ՀիմնադիրBror Emil Hildebrand?
Կոորդինատներ: 59°20′5″ հս․ լ. 18°5′25″ ավ. ե. / 59.33472° հս․. լ. 18.09028° ավ. ե. / 59.33472; 18.09028
Կայքhistoriska.se/home/

Շվեդիայի պատմական թանգարան (շվեդ.՝ Historiska museet or Statens historiska museum), թանգարան Ստոկհոլմում, որը ներառում է Շվեդիայի հնագիտական և մշակութային պատմությունը միջին քարի դարի ժամանակաշրջանից մինչև մեր օրեր: Հիմնադրվել է 1866 թվականին, գործում է որպես պետական գործակալություն, որի իրավասության շրջանակներում է պահպանել Շվեդիայի պատմական նմուշները, ինչպես նաև այդ գիտելիքները հանրությանը հասանելի դարձնելը:

Թանգարանի կազմավորման համար հիմք են հանդիսացել 16-րդ դարից ի վեր Շվեդիայի միապետների կողմից հավաքված արվեստի և պատմական առարկաների հավաքածուները: Այն ունի մի շարք մշտական ցուցահանդեսներ և ամեն տարի հյուրընկալում է հատուկ ցուցահանդեսներ` կապված ընթացիկ իրադարձությունների հետ:

Նշանակություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Պատմության թանգարանը համարվում է կենտրոնական թանգարանային գործակալության մի մասը, որը կոչվում է Statens historiska museer (SHMM) («Ազգային պատմական թանգարաններ»): Այս գործակալության հովանու ներքո են գտնում նաև Թագավորական մետաղադրամների կաբինետը, Տումբա փեյթերմիլ թանգարանը և Շվեդիայի հնագիտական հանձնաժողովը (Arkeologiska uppdragsverksamheten or Arkeologerna)[1][2]: Թանգարանը նաև Շվեդիայում այսպես կոչված «ansvarsmuseum» («պարտականությունների թանգարաններ») հնգյակից մեկն է: Նրա իրավասությունների սահմանում է համակարգել թանգարանների միջև գործունեությունը, օժանդակել այլ թանգարաններին և կապեր հաստատել թանգարանների և շվեդական համայնքի միջև[3]:

Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Պատմության թանգարանի և Շվեդիայի ազգային թանգարանի ստեղծման համար հիմք է հանդիսացել Գուստավ I Վազայի Գրիպսհոլմ ամրոցի 16-րդ դարի գեղարվեստական հավաքածուն: Հավաքածուն ընդլայնվել է Շվեդական կայսրություն օրոք ձեռքբերումների, նվերների և պատերազմի ավարների միջոցով: Հավաքածուի մի մասը կորել է Երեք թագավորական պալատում բռնկված հրդեհի ժամանակ: 18-րդ դարի վերջում դեսպանները, թագավորական ընտանիքի անդամները արվեստի նմուշներ և հնաոճ իրեր են գնել և հավաքվել Ստոկհոլմի թագավորական պալատում: 1792 թվականին՝ Գուստաֆ III արքայի մահից հետո, հավաքածուները հանձնվեցին Շվեդիայի կառավարությանը: Նույն թվականին պալատում բացվեց Թագավորական թանգարանը (Kongl. Museum), որն աշխարհում առաջին հանրային թանգարաններից մեկն էր[4]: 1846-1847 թվականներին թանգարանը պալատից տեղափոխվեց Սկեպպսբրոնի Ռիդստերպոլպի տուն, որտեղ տեղակայված է եղել մինչև 1865 թվականը և տեղափոխումը Շվեդիայի ազգային թանգարան[5]: Շվեդ հնագետ Ստիգ Վելդերը պնդում է, որ Պատմության թանգարանը փաստորեն հիմնադրվել է Ռիդստոլտոլպի պալատում 1847 թվականին[6]:

Ներկայիս թանգարանը 1866 թվականին հիմնադրել է Բրոր Էմիլ Հիլդեբրանդը, ով նախորդ թանգարանի տնօրենն էր եղել ինչպես Ստոկհոլմի պալատում, այնպես էլ Ռիդերսոլպի տանը: Թանգարանի հավաքածուները ցուցադրվել էին վերջերս կառուցված Շվեդիայի ազգային թանգարանի առաջին հարկում[4][7]: Շենքերը շատ փոքր էին երկու թանգարանների համար: Երբ 1876 թվականին պլանավորվում էր կառուցել նոր Հյուսիսային թանգարանի շենքը[8], առաջարկվեց, որ շենքը պետք է նաև ներառի Պատմության թանգարանի հավաքածուները: Պատմության թանգարանին տեղ հատկացնելու մասին բանավեճը շարունակվեց տասնամյակներ, մինչև Սիգուրդ Քուրմանը դարձավ Հին հուշարձանների պահապան (riksantikvarie) և Շվեդիայի ազգային ժառանգության խորհրդի ղեկավար 1923 թվականի հուլիսի 3-ին: Նա հարցին ավելի կոնկրետ և մշտական լուծում տվեց[9]: Թանգարանի համար նոր և բավարար մեծ շենք ունենալու հիմնական նպատակը հավաքածուները կարգի բերելն էր, որը սովորաբար «Քաոս» էր կոչվում, մինչդեռ չհրապարակված հետազոտական թերթերը կոչվում էին "corf"[4]:

1929 թվականին Շվեդիայի կառավարությունն առաջարկեց, որ թանգարանին կարող են հատկացվել Krubban հատվածում գտնվող նախկին ռազմական զորանոցներն ու ախոռները: 1930 թվականին անցկացվեց ճարտարապետական մրցույթ[10]: Ոչ մի հաղթող չհայտարարվեց, փոխարենը ճարտարապետներ Բենգ Ռոմարը և Ջորջ Շերմանը և ինժեներ Գոստա Նիլսոնը ճարտարապետական տարրեր առաջարկեցին, ինչը դարձավ տարածքի վերափոխման մեկնարկային կետը: Նրանք մշակեցին նոր թանգարանի դիզայնը Քուրմանի հետ միասին[11]:

Ճարտարապետություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Արևելյան ախոռը

1932 թվականին Շվեդիայի կառավարությունը միջոցներ տրամադրեց պաշտոնական շենքերի կառուցման համար՝ Մեծ ճգնաժամի ժամանակ աշխատատեղեր ստեղծելով: 1936 թվականին թանգարանի հատակագծերը վերջնական տեսք դեռևս չունեին[11]:

Արտաքին հարդարանքներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1935–1940 թվականների ընթացքում Ռոմարի և Շերմանի նախագծած հիմնական մասնաշենքն արտացոլում է դարաշրջանի ժամանակակից ոճը և պատմական համատեքստը ոչ միայն համատեքստի պահանջներով, այլև թանգարանից հարավ գտնվող Ֆրեդրիկ Բլոմի նախագծով կառուցված 19-րդ դարի զորանոցներով և ախոռներով[10]: Բարաքները նեոդասական ոճով են, իսկ կրկնվող ճակատամասերը մինչև 19-րդ դար Ստոկհոլմի գլխավոր նավահանգստի մաս հանդիսացող Ladugårdslandsviken-ի ազդեցությունն են կրում[12][13]:

Թանգարանը բաղկացած է չորս երկհարկ և երեք հարկանի բլոկի նման շինություններից, որոնք շրջապատում են ներքին բակը, ինչը նրան տալիս է ամրոցի տեսք: Ճակատամասը խոժոռ է և զարդարված է Բրոր Մարկլունդի ստեղծած քանդակներով (ավելացվել են 1959 թվականին), բարձրաքանդակների հեղինակը նկարիչ Ռոբերտ Նիլսոնն է: Բակի լողավազանի մոտ տեղադրված է Կառլ Ֆրիսենդահլի Näcken (ջրային ոգի) քանդակը[10][11]:

Բրոնզե դռներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Բրոր Մարկլունդի ստեղծած քանդակներն ու դռները

Թանգարանի զարդարանքների մեծ մասն ընտրվել է մրցույթների միջոցով[11]: 1938 թվականին Մարկլունդը շահեց թանգարանի հիմնական մուտքը ստեղծելու մրցույթը: «Պատմության դարպասներ» (Historiens Portar) կոչվող դռները կառուցելու համար նրանից պահանջվեց տասներեք տարի: Դռների կառուցումն ավարտվել և բացվել են 1952 թվականին: Դռները ֆինանսավորել է բարերար Եվա Բոննիերի հիմնադրամը[14]:

Դռներն ունեն 4,5 մետր բարձրություն յուրաքանչյուրը կշռում է մոտ 1 տ, պատրաստված են բրոնզից, նախ ստեղծվել են Հերման Բերգման ձուլարանում, այնուհետև դրանք ձուլել է Մարկլունդը[14]:

Տաս վահանակների միջոցով դռները պատկերում են Շվեդիայի պատմությունը քարի դարից մինչև միջնադար: Ձախ դուռը ներկայացնում է հեթանոսական դարաշրջանը, կենտրոնում պատկերված է Օդինը, աջ դռան վրա պատկերված է սուրբ Անսգարը և քրիստոնեական դարաշրջանը[14]:

Ներքին հարդարանքներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ոսկե վզնոց Färjestaden-ից, Ոսկե սենյակի նմուշներից

Թանգարանի ինտերիերը ընդարձակ է` ինչպես մշտական, այնպես էլ հատուկ ցուցահանդեսների համար: Մշտական ցուցադրությունները ներկայացվում են ժամանակագրական կարգով ներքին բակի առջևի սենյակներում, նախաքրիստոնեական հավաքածուները՝ ներքնահարկում, իսկ 800-ից ավելի հավաքածուները՝ վերևի հատվածում: Դահլիճները անընդհատ թարմացվում են` նոր տեխնոլոգիաների հարմարեցմամբ և նոր ցուցադրություններով: Մուտքի սրահը հիմնանորոգվել է 1994 թվականին` միջնադարյան ասպետի դահլիճի տպավորություն թողնելու համար: Հատակը քարից է, իսկ առաստաղի տակ գտնվող ճառագայթները պատրաստված են բետոնից[11]:

Ոսկե սենյակ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կենտրոնական բակի ներքևի հատվածում է գտնվում 700 մ 2 տարածքով բետոնե կամարաշարը, որը հայտնի է որպես «Ոսկե սենյակ»[11], որտեղ ցուցադրվում են մեծ թվով ոսկե և արծաթե առարկաներ[10]: Այն կառուցվել է 1994 թվականին և վճարվել է Կնուտ և Ալիս Վալենբերգ հիմնադրամի նվիրատվությամբ: Սենյակը նախագծել է ճարտարապետ Լեյֆ Բլոմբերգը: Սենյակի հատակը և սյուները պատրաստված են կրաքարից և դիաբազից, իսկ դեկորը պատրաստված է կռած երկաթից: Այն մուտքի սրահից հասանելի է ստորգետնյա անցումով[11]:

Սենյակում կան շուրջ 3000 առարկաներ, որոնք պատրաստված են ընդհանուր 52 կգ ոսկուց և ավելի քան 200 կգ արծաթից[15][16]:

Հավաքածուներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հատված Skog գոբելենից

Երբ Քուրմանը նախապես նախագծեց, թե ինչպես պետք է ցուցադրվեն հավաքածուները, նա օգտվեց ժամանակակից ցուցահանդեսների, արդյունաբերական տոնավաճառների և խանութների գաղափարներից, այն է այցելուներին հրապուրել և կրթել, մի բան, որը թերահավատորեն ընդունվեց և գիտնականները համարեցին, որ թանգարանը հիմնականում համարվում է գիտական հաստատություն[11]: Այն Շվեդիայի ամենամեծ թանգարաններից մեկն է, որն ունի ավելի քան 10 միլիոն արտեֆակտ[17]՝ գրանցված շուրջ 34000 ինվենտար համարների ներքո[3], և համարվում է Եվրոպայի ամենամեծ հնություններ ունեցող հավաքածուներից մեկը: Ցուցադրվում են մոտ 6200 նմուշներ: 2011 թվականին թանգարանի 480000 օբյեկտների վերաբերյալ տեղեկատվությունը հասանելի էր առցանց տվյալների բազայում: Այս նմուշներից 65000-ը գծագրեր կամ լուսանկարներ են: Տվյալների բազան պարունակում էր նաև տեղեկություններ Շվեդիայի 55900 վայրերի մասին, որտեղ կատարվել են հնագիտական ուսումնասիրություններ և գտնվել են մոտավորապես 267300 ոսկոր գտածոներ (ընդհանուր քաշը՝ շուրջ 111 տոննա): Տվյալների բազան անընդհատ ընդլայնվում և թարմացվում է[18]:

Վիկինգների հավաքածուն ներառում է մոտ 800-1050 առարկաներ, այդ թվում՝ զենքեր, Mästermyr-ի սնդուկը, Վիկինգների դարաշրջանի առևտրի կենտրոն Բիրկայից (ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի Համաշխարհային ժառանգություն) հնագիտական գտածոները, դարաշրջանի կրոնական իրեր, ճամփորդություններից տուն բերված օտարերկրյա առարկաներ և այլն, ինչպես նաև այդ ժամանակահատվածում ամենօրյա կյանքի հետ կապված տարբեր գտածոներ[19]:

«Ոսկե սենյակի» հավաքածուի ամենատարածված առարկաներից են մոտ 350–500 թվականին թվագրվող մանյակները՝ պատրաստված են հին հռոմեական մետաղադրամներից[20]: Սենյակում կան նաև վիկինգների արծաթյա զարդեր, միջնադարյան ոսկեջրված մասունքներ, մետաղադրամներ, արարողակարգային թրեր, պատերազմի ավար: Ըստ օրենքի՝ թանկարժեք մետաղներից պատրաստված օբյեկտների մեծ մասը, որոնք թվագրվում են 17-րդ դարին և որոնց տարիքը 100-ից բարձր է, չունենալով սեփականատեր հանձնվում են կառավարությանը և ուղարկվում պատմության թանգարան: Օրենքը դեռ ուժի մեջ է[15]:

Թանգարանն ունի շվեդական եկեղեցական արվեստի ընդարձակ հավաքածու՝ փայտե քանդակները, խորաններ և խաչելություններ[21]:

Միջնադարյան տեքստիլ գործերը պահվում են տեքստիլ պալատում: Նմուշները հիմնականում տեքստիլներ են, որոնք եկեղեցիներում օգտագործել են քահանաներն ու եպիսկոպոսները: Ամենահին և նշանավոր նմուշը 13-րդ դարի Սկոգ եկեղեցու Skog գոբելենն է: Այն գտնվել է 1912 թվականին՝ փաթաթված հարսի թագով[22]: Մյուս գոբելեն աշխատանքը Grödinge է[23]:

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ «National Historical Museums»։ www.shmm.se։ Statens historiska museer։ Արխիվացված է օրիգինալից 21 June 2006-ին։ Վերցված է 4 November 2015 
  2. ↑ «Nu byter vi namn och skepnad!» [We are changing our name and form!]։ www.arkeologerna.com։ Arkeologerna։ Վերցված է 4 November 2015 
  3. ↑ 3,0 3,1 «Task and responsibilities»։ www.shmm.se։ Statens historiska museer։ Վերցված է 4 November 2015 
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 «Ett historiskt museum och hur det har format Sverige» [A history museum and how it has shaped Sweden]։ www.shmm.se։ Statens historiska museer։ Արխիվացված է օրիգինալից 28 March 2016-ին։ Վերցված է 4 November 2015 
  5. ↑ Hildebrand Bengt (1971–1973)։ «Bror Emil Hildebrand»։ Svenskt biografiskt lexikon (Swedish) 19։ Stockholm: National Archives of Sweden։ էջ 38։ Վերցված է 4 November 2015 
  6. ↑ Welinder Stig (1994)։ Strindberg som arkeologikritiker [Strindberg as an archeology critic]։ Stockholm: Almqvist & Wiksell International։ էջ 151։ ISBN 91-22-01648-1 
  7. ↑ Fimmerstad Lars (6 May 2010)։ «Nationalmuseum för europeisk konst» [A national museum for European art]։ www.stockholmshistoria.com։ Ur Stockholms historia։ Վերցված է 4 November 2015 
  8. ↑ Andrén Erik (1967)։ Nordiska museet – arkitekttävlingen och museibygget [Nordic Museum – the design competition and the building of the museum]։ Stockholm: Fataburen։ էջեր 31–42 
  9. ↑ Åman Anders (2008)։ Sigurd Curman : riksantikvarie – ett porträtt [Sigurd Curman : national antiquarian – a portrait]։ Stockholm: Kungl. Vitterhets historie och antikvitets akademien i samarbete med bokförlaget Atlantis։ ISBN 9789173532204 
  10. ↑ 10,0 10,1 10,2 10,3 «Historiska museet i Stockholm» [Swedish History Museum in Stockholm]։ www.sfv.se։ National Property Board of Sweden։ Վերցված է 12 October 2015 
  11. ↑ 11,0 11,1 11,2 11,3 11,4 11,5 11,6 11,7 Arvidsson Catrine (2000)։ «Historiska museet – En trettiotalsborg vid Narvavägen» [Swedish History Museum – A 1930s fortress at Narvavägen]։ www.sfv.se։ National Property Board of Sweden։ Արխիվացված է օրիգինալից 5 March 2016-ին։ Վերցված է 12 October 2015 
  12. ↑ «Epoker»։ www.stockholmshamnar.se։ Ports of Stockholm։ Վերցված է 5 November 2015 
  13. ↑ Johan Mårtelius (1999)։ «Norra innerstaden»։ Guide till Stockholms arkitektur (2nd ed.)։ Stockholm: Arkitektur Förlag AB։ էջ 54։ ISBN 91-86050-41-9 
  14. ↑ 14,0 14,1 14,2 Nilsson Stafan։ «En pilsner i porten» [A pilsner at the gate]։ www.sfv.se։ National Property Board of Sweden։ Արխիվացված է օրիգինալից 4 March 2016-ին։ Վերցված է 6 November 2015 
  15. ↑ 15,0 15,1 «Guldrummet» [The Gold Room]։ www.historiska.se։ Historiska Museet։ Վերցված է 8 November 2015 
  16. ↑ «Historiska museet»։ www.sfv.se։ National Property Board of Sweden։ Արխիվացված է օրիգինալից 5 March 2016-ին։ Վերցված է 3 November 2015 
  17. ↑ «Sök» [Search]։ www.historiska.se։ Historiska museet։ Վերցված է 10 November 2015 
  18. ↑ «Vikingar» [Vikings]։ www.historiska.se։ Historiska museet։ Վերցված է 10 November 2015 
  19. ↑ Andersson Kent (2011)։ Guldålder : svenska arkeologiska skatter [A golden age: Swedish archeological treasures]։ Uppsala: Baldersson։ ISBN 978-91-978024-3-7 
  20. ↑ «Medeltida konst» [Medieval art]։ www.historiska.se։ Historiska museet։ Վերցված է 10 November 2015 
  21. ↑ «Textilkammaren» [The Textile Chamber]։ www.historiska.se։ Historiska museet։ Արխիվացված է օրիգինալից 20 October 2015-ին։ Վերցված է 11 November 2015 
  22. ↑ «Textilier»։ www.historiska.se։ Swedish History Museum։ Վերցված է 26 December 2015 
Ստոկհոլմի թանգարաններ
Ֆոտո, վիդեո և աուդիո
Չափորոշչային վերահսկողություն
Վիիքպահեստ
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Շվեդիայի_պատմական_թանգարան&oldid=6515962» էջից