Շելեֆտե
| Բնակավայր | ||
|---|---|---|
| Շելեֆտե | ||
| շվեդ.՝ Skellefteå[1] | ||
 | ||
| Երկիր |  Շվեդիա | |
| Մակերես | 2444±0,5 հեկտար | |
| Բնակչություն | ▲36 395 մարդ (դեկտեմբերի 31, 2020)[2] | |
| Ժամային գոտի | UTC+1 և UTC+2 | |
| Հեռախոսային կոդ | 0910 | |
| ||
Շելեֆտե (շվեդ.՝ Skellefteå․ Swedish: [ɧɛˈlɛ̌ftɛɔ], locally [ɧɛˈlɛ̌ftɛ] (
)), քաղաք Շվեդիայի հյուսիսարևելյան մասում՝ Վեստերբոտեն լենում (շրջանում), Շելեֆտեէլվեն գետի ափերին, Բոտնիկական ծովածոցից մոտավորապես 15 կիլոմետր հեռավորության վրա։ Վարչական կենտրոնն է նույնանուն համայնքի, որի բնակչության թվաքանակը 2021 թվականի տվյալներով եղել է 73․246[3]։ Զբաղեցնում է 21,74 քառակուսի կիլոմետր տարածք[3]։ Քաղաքի միջով է անցնում եվրոպական E04 ավտոերթուղին։ Բնակավայրից 17 կիլոմետր դեպի հարավ ընկած է նրան սպասարկող օդանավակայանը։ Շելեֆտեում գործող խոշոր ձեռնարկություններից են Boliden AB (шв.) ընկերության մետալուրգիական գործարանները, Skellefteå Kraft (шв.) ընկերության ջրաէլեկտրակայանը, մարտկոցներ արտադրող Tieto ընկերությունը։
Շելեֆտեում է ծնվել շվեդ ժամանակակից անվանի գրող, «Հազարամյակ» հանրահայտ եռագրության հեղինակ Ստիգ Լարսոնը։ Քաղաքի անունը հիշատակվում է «Վիշապի դաջվածքով աղջիկը» գրքում։ Շելեֆտեին լայն համբավ է բերել նույնանուն հոկեյի թիմը, որը բազմիցս նվաճել է Շվեդիայի չեմպիոնի տիտղոսը, Hockey Archives վարկածով էլ 2012/2013 մրցաշրջանում եվրոպական ակումբների մեջ, ներառյալ Մայրցամաքային լիգայի թիմերը, զբաղեցրել է երրորդ տեղը[4]։
Բնակչության թվաքանակի փոփոխությունները[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- 1860-ական թվականներին - 300-ից 400 բնակիչ
- 1887 թ․ - 1000-ից փոքր-ինչ ավելի
- 1930 թ․ - 5203
- 1950 թ․ - 12․217
- 1970 թ․ - 27․456
- 1995 թ․ - 31․940
- 2010 թ․ - շուրջ 32․000 բնակիչ
Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Բնակավայրը հիմնադրվել է 1845 թվականին։ 20-րդ դարի սկզբներից այստեղ զարկ է տրվել հանքարդյունաբերությանն ու մետաղաձուլությանը, հատկապես ոսկու արդյունահանմանը, ինչի հիման վրա էլ Շելեֆտեին տրվել է Ոսկե քաղաք Guldstaden ("gold town") մականունը[5]։ Քաղաքը բուռն թափով աճել ու զարգացել է հատկապես 1950-ական և 1960-ական թվականներին, քաղաքական տեսակետից դարձել շվեդական սոցիալ-դեմոկրատական շարժման պատվարը։
Քաղաքում խոշորագույն գործատուն շարունակում է մնալ հանքարդյունահանմամբ և մետաղաձուլմամբ զբաղվող Boliden AB ընկերությունը, որի աշխատողների թիվը հասնում է երեք հազարի։ Գործում են նաև Scania և Komatsu մակնիշների ավտոմեքենաներ հավաքող ձեռնարկություններ։ 2020 թվականին Northvolt ընկերությունը[6] մարտկոցներ արտադրող մի մեծ ձեռնարկության հիմքն է դրել[7], որն իր առաջին արտադրանքը տվել է 2021 թվականի դեկտեմբերին[8]։
Կլիմա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Շելեֆտեին բնորոշ է մերձարկտիկականից խոնավ մայրցամաքայինին անցում կատարող կլիման (Köppen climate classification-ի դասակարգմամբ՝ Dfc)՝ մեղմ ամառներով և ցուրտ ու ձնառատ ձմեռներով։ Կլիմայի որոշ մեղմացմանը նպաստում է Բոտնիկական ծովածոցին մոտ գտնվելը։
| Շելեֆտեի օդանավակայան (2006–2020 averages, extremes 1970–1992 & 2006–2020 & snow depth from Kusmark)ի կլիմայական տվյալները | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Ամիս | հունվ | փետ | մարտ | ապր | մայ | հուն | հուլ | օգոս | սեպ | հոկ | նոյ | դեկ | Տարի |
| Ռեկորդային բարձր °C (°F) | 8.5 (47.3) |
10.2 (50.4) |
15.1 (59.2) |
21.5 (70.7) |
29.2 (84.6) |
34.0 (93.2) |
32.4 (90.3) |
30.7 (87.3) |
23.3 (73.9) |
20.3 (68.5) |
12.5 (54.5) |
10.2 (50.4) |
34 (93.2) |
| Միջին բարձր °C (°F) | −4.0 (24.8) |
−3.5 (25.7) |
1.6 (34.9) |
7.1 (44.8) |
13.7 (56.7) |
18.6 (65.5) |
21.2 (70.2) |
19.6 (67.3) |
14.2 (57.6) |
6.8 (44.2) |
1.6 (34.9) |
−0.9 (30.4) |
8 (46.42) |
| Միջին օրական °C (°F) | −7.8 (18) |
−7.8 (18) |
−3.1 (26.4) |
2.4 (36.3) |
8.5 (47.3) |
13.5 (56.3) |
16.4 (61.5) |
14.9 (58.8) |
10.1 (50.2) |
3.7 (38.7) |
−1.2 (29.8) |
−4.3 (24.3) |
3.78 (38.8) |
| Միջին ցածր °C (°F) | −11.6 (11.1) |
−12.0 (10.4) |
−7.8 (18) |
−2.3 (27.9) |
3.2 (37.8) |
8.4 (47.1) |
11.6 (52.9) |
10.2 (50.4) |
6.0 (42.8) |
0.6 (33.1) |
−4.0 (24.8) |
−7.6 (18.3) |
−0.44 (31.22) |
| Ռեկորդային ցածր °C (°F) | −35.3 (−31.5) |
−36.9 (−34.4) |
−32.5 (−26.5) |
−18.4 (−1.1) |
−6.6 (20.1) |
−1.7 (28.9) |
3.2 (37.8) |
−1.9 (28.6) |
−6.1 (21) |
−18.1 (−0.6) |
−27.7 (−17.9) |
−37.1 (−34.8) |
−37.1 (−34.8) |
| Տեղումներ մմ (դյույմ) | 44.3 (1.744) |
34.3 (1.35) |
31.8 (1.252) |
29.4 (1.157) |
44.9 (1.768) |
58.7 (2.311) |
71.2 (2.803) |
62.1 (2.445) |
64.2 (2.528) |
61.6 (2.425) |
52.2 (2.055) |
58.0 (2.283) |
612.7 (24.121) |
| Աղբյուր #1: SMHI Open Data for Skellefteå Airport, precipitation[9] | |||||||||||||
| Աղբյուր #2: SMHI Open Data for Skellefteå Airport, temperature[10] | |||||||||||||
Քույր քաղաքներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Շելեֆտեի քույր քաղաքներն են[11]՝
Ֆինլանդիա, Ռաահե, 1946 թվականից
Դանիա, Լյոգստոր, 1946 թվականից
Նորվեգիա, Մո ի Ռանա, 1946 թվականից
Չեխիա, Պարդուբիցե, 1967 թվականից
Էստոնիա, Տալլին, 1982 թվականից
Չինաստան, Տոնլին, 1998 թվականից
Պատկերասրահ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
-
Շելեֆտեի հատակագիծը 1648 -
Շելեֆտեն 1870 թ. -
Հին քաղաքամասը. -
Թանգարանն ու մշակույթի կենտրոնը -
Քաղաքապետարանը
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ Statistiska tätorter 2018 – befolkning, landareal, befolkningstäthet — Statistics Sweden, 2019.
- ↑ Statistiska tätorter 2018 – befolkning, landareal, befolkningstäthet — Statistics Sweden, 2021.
- ↑ 3,0 3,1 «Tätorternas landareal, folkmängd och invånare per km2 2005 och 2010» (շվեդերեն). Statistics Sweden. 2011 թ․ դեկտեմբերի 14. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ հունվարի 27-ին. Վերցված է 2012 թ․ հունվարի 10-ին.
- ↑ «Семь команд КХЛ вошли в десятку лучших клубов Европы». Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ հուլիսի 21-ին. Վերցված է 2013 թ․ հուլիսի 19-ին.
- ↑ «Skellhell inte så illa som du tror». 2011 թ․ մարտ. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ հունիսի 20-ին. Վերցված է 2014 թ․ մարտի 7-ին.
- ↑ Milne, Richard; Hall, Ben (2019 թ․ դեկտեմբերի 2). «Europe First: how Brussels is retooling industrial policy». www.ft.com (բրիտանական անգլերեն). Վերցված է 2020 թ․ մարտի 9-ին.
- ↑ article|auteur=Frédéric Faux|url=https://www.lefigaro.fr/conjoncture/ruee-sur-la-laponie-suedoise-eldorado-de-l-industrie-du-xxie-siecle-20210423 |titre=Ruée sur la Laponie suédoise, eldorado de l'industrie du XXI siècle|périodique=Le Figaro, encart « Le Figaro Économie »|date=24-25 avril 2021|pages=18.
- ↑ Article|langue=fr|titre=Northvolt : naissance d’un géant européen de la batterie électrique|périodique=Le Monde.fr|date=2022-01-04|lire en ligne=https://www.lemonde.fr/economie/article/2022/01/04/northvolt-naissance-d-un-geant-europeen-de-la-batterie-electrique_6108086_3234.html%7Cconsulté le=2022-01-04.
- ↑ «Open Data for Skellefteå» (շվեդերեն). Swedish Meteorological and Hydrological Institute. Վերցված է 2021 թ․ մարտի 7-ին.
- ↑ «Open Data for Skellefteå» (շվեդերեն). Swedish Meteorological and Hydrological Institute. Վերցված է 2021 թ․ մարտի 7-ին.
- ↑ Vänorter Արխիվացված 2009-06-17 Wayback Machine.
Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Tourist in Skellefteå – Զբոսաշրջային տեղեկատվություն շվեդերեն, անգլերեն, գերմաներեն
- skelleftea.se Արխիվացված է Հուլիս 17, 2004 Wayback Machine-ի միջոցով: Շելեֆտեի համայնքի պաշտոնական կայքէջը
- Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд. — М. : Советская энциклопедия, 1969—1978.
- История бомжа-миллионер из Шеллефтео Արխիվացված 2023-03-01 Wayback Machine
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Շելեֆտե» հոդվածին։ |
| ||||||||||
