Շանակդախեթե
| Շանակդախեթե | |
|---|---|
 | |
| Ծնվել է | մ.թ.ա. 2-րդ դար |
| Մահացել է | ենթդ․ մ.թ.ա. 2-րդ դար |
| Գերեզման | Meroë |
| Մասնագիտություն | քաղաքական գործիչ |
| Զբաղեցրած պաշտոններ | Քուշի թագավոր |
 Shanakdakheto Վիքիպահեստում | |
Շանակդախեթե (մ.թ.ա. 2-րդ դար - ենթդ․ մ.թ.ա. 2-րդ դար), որը նաև գրվում է Շանակդախեթո[1] կամ Սանակադախեթե[2], Քուշի թագավորության թագուհի, որը կառավարել է Մերոյում մ.թ. առաջին դարի սկզբին[2]։ Շանակդախեթեի մասին շատ քիչ վկայություններ կան, թեև հայտնի է, որ Նաքայում տաճար է կառուցել։ Նախկինում ենթադրվել է, որ նա եղել է առաջին Քուշի թագուհին[1] արձանագրությունների սխալ թվագրման պատճառով[2]։ Այժմ այս դերը վերագրվում է Նահրիքոյին[2][3]։
Աղբյուրներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Շանակդախեթեն հայտնի է միայն Նաքայի F տաճարի հիերոգլիֆային արձանագրություններից: Արձանագրություններն ուղեկցվում են թագուհուն պատկերող ցայտաքանդակներով, թեև դրանք խիստ վնասված են[1]։ Շանակդախեթեն պատասխանատու է եղել F տաճարի կառուցման համար, որը փոխարինում էր նույն տեղում ավելի վաղ կառուցված կառույցին[2]։ Շանակդախեթեն արձանագրություններում հիշատակվում է, որպես Ռայի որդի, երկու հողերի տեր, Շանակդախեթո[4]։
Ժամանակագրություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ավելի հին ուսումնասիրություններում Շանակդախեթեի գրերը համարվել են Մերոիտական գրերի ամենավաղ նմուշները։ Այն հիմնված է այն փաստաթղթի վրա, որն ավանդաբար թվագրվել է մ.թ.ա. 2-րդ դարի վերջին[2]։ Այս մեկնաբանությունը Շանակախեթեին դարձրել է ամենավաղ ժամանակների հայտնի քուշիտական իշխող թագուհին[1], որն իր հերթին գիտնականներին դրդել է Բեգ բուրգի կառուցումը վերագրել իրեն[2]: Այս բուրգը թվագրվել է մ.թ.ա. 2-րդ դարով և չի պահպանել այնտեղ թաղված տիրակալի անունը[2], թեև նրա ցայտաքանդակներում պատկերված է թագուհի-ռեգենտ[1]։ Շանակդախեթեին են վերագրվում նաև կրկնակի արձանը, որում պատկերված է կին տիրակալը ոչ իշխող արքայազնի հետ միասին[1][2]։
2004 թվականին Շանակդախեթեի մակագրությունները վերագնահատվել են եգիպտագետ Կլոդ Ռիլլիի կողմից, որը եզրակացրել է, որ տեքստի պալեոգրաֆիան թույլ է տալիս այն վերագրել շատ ավելի ուշ ժամանակների, կամ դարասկզբին, մ.թ.ա. դարի և մ.թ. դարի միջև, կամ մ.թ. 1-ին դարի առաջին կեսին[2]։ Պեր Ռիլին (2004 և 2007) և Ժոզեֆինա Կուկերտցը (2021) երկուսն էլ բուրգի հիմնադիրներն են: 11 համարը և կրկնակի արձանը, որը նախկինում կապվել էր Շանակդախետեի հետ, «այժմ արդարացիորեն վերագրվում է» Նահիրքոյի ռեգենտ թագուհուն և թվագրվել է մ.թ.ա. 2-րդ դարով[2]։ Վերագրումը ընդունվել է բազմաթիվ այլ գիտնականների կողմից, ինչպիսիք են Ջենիս Յելինը (2020)[5] և Ֆրենսիս Բրեյերը (2022)[3]։
Հիերոգլիֆային նշանների նմանատիպ ուղղագրությունը ենթադրում է, որ Շանակդախեթեն իշխել է մոտավորապես մեկ այլ ռեգենտ թագուհու՝ Ամանիշահետոյի օրոք։ Կուչերցը (2021) Շանակդախեթեին նշանակել է Ամանիշախետոյի իրավահաջորդը, որը կառավարել է մ.թ. 1-ին դարի առաջին կեսին: Ջենիս Յելինը (2014) և Կուչերցը նաև ենթադրել էին, որ թիվ 21 մեծ բուրգը կառուցվել է Շանաքդախեթում[2]։
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 Eide, Tormod; Hägg, Tomas; Holton Pierce, Richard; Török, László (1996). Fontes Historiae Nubiorum: Textual Sources for the History of the Middle Nile Region Between the Eighth Century BC and the Sixth Century AD: Vol. II: From the Mid-Fifth to the First Century BC. University of Bergen. էջեր 660–662. ISBN 82-91626-01-4.
- ↑ 2,00 2,01 2,02 2,03 2,04 2,05 2,06 2,07 2,08 2,09 2,10 2,11 Kuckertz, Josefine (2021). «Meroe and Egypt». UCLA Encyclopedia of Egyptology: 5, 12, 16.
- ↑ 3,0 3,1 Breyer, Francis (2022). Napata und Meroë: Kulturgeschichte eines nubischen Reiches (գերմաներեն). Kohlhammer Verlag. էջ 208. ISBN 978-3-17-037734-9.
- ↑ László Török, The kingdom of Kush: Handbook of the Napatan-Meroitic Civilization, 1997
- ↑ Yellin, Janice; Williams, Bruce (2020). «Prolegomena to the Study of Meroitic Art». The Oxford Handbook of Ancient Nubia. Oxford University Press. էջ 625. ISBN 978-0-19-049628-9.