Շահույթի մարժա

Շահույթի մարժա, ֆինանսական հարաբերակցություն, որը չափում է ընկերության կողմից ստացված շահույթի տոկոսը նրա եկամտի նկատմամբ։ Այն տոկոսային արտահայտությամբ ցույց է տալիս, թե որքան շահույթ է ընկերությունը գեներացրել յուրաքանչյուր 1 միավոր ներդրումից։ Շահույթի մարժան կարևոր է, քանի որ այս տոկոսադրույքը տալիս է բիզնեսի արդյունավետ գործունեության համապարփակ պատկերը։ Մարժայի բոլոր փոփոխությունները օգտակար ցուցանիշներ են տրամադրում ընկերության աճի ներուժը, ներդրումային կենսունակությունը և ֆինանսական կայունությունը գնահատելու համար՝ ի համեմատ մրցակիցների։ Կայուն շահույթի մարժայի պահպանումը կօգնի ապահովել բիզնեսի ֆինանսական հաջողությունը, ինչը կբարելավի իր վարկունակությունը։

Այն հաշվարկվում է շահույթը հարաբերելով եկամտին՝ արտահայտված տոկոսով^[1]։

${\text{Շահույթի մարժա}}={100\cdot {\text{Շահույթ}} \over {\text{Եկամուտ}}}={{100\cdot ({\text{Հասույթ}}-{\text{Ընդհանուր ծախսեր}})} \over {\text{Եկամուտ}}}$ Օրինակ, եթե ընկերությունը հայտարարում է, որ վերջին եռամսյակում հասել է 35% շահույթի մարժայի, դա նշանակում է, որ այն վաճառքի յուրաքանչյուր միավորից ստացել է 0.35 միավոր զուտ շահույթ։

Շահույթի մարժաները սովորաբար տարբերվում են եկամտաբերության մակարդակից^[2]։ Շահույթի մարժաները կարող են ներառել ռիսկի տարրեր^[2]։

Ընդհանուր նկարագիր

Շահույթի մարժան հաշվարկվում է վաճառքի գնի (կամ եկամտի) հիման վրա՝ բազմապատկած 100-ով։ Դա վաճառքի գնի այն տոկոսն է, որը վերածվում է շահույթի, մինչդեռ «շահույթի տոկոսը» կամ «մարժան» ինքնարժեքի այն տոկոսն է, որը մարդը ստանում է որպես շահույթ ինքնարժեքից բացի։ Ինչ-որ բան վաճառելիս պետք է իմանալ, թե կոնկրետ ներդրումից շահույթի քանի տոկոս կստանաք, ուստի ընկերությունները հաշվարկում են շահույթի տոկոսը՝ շահույթի և ծախսերի հարաբերակցությունը գտնելու համար։

Շահույթի մարժան հիմնականում օգտագործվում է ներքին համեմատության համար։ Դժվար է ճշգրիտ համեմատել տարբեր կազմակերպությունների զուտ շահույթի հարաբերակցությունը։ Առանձին բիզնեսների գործառնական և ֆինանսավորման ռազմավարությունները այնքան են տարբերվում, որ տարբեր կազմակերպություններ կարող են ունենալ ծախսերի տարբեր մակարդակներ, այնպես որ մեկի և մյուսի համեմատությունը կարող է իմաստ չունենալ։ Ցածր շահույթի մարժան ցույց է տալիս անվտանգության ցածր մարժան. ավելի բարձր ռիսկ կա, որ վաճառքի անկումը շահույթ չի ապահովի և կհանգեցնի զուտ վնասի կամ բացասական մարժայի։

Շահույթի մարժան ընկերության գնագոյացման ռազմավարության և ծախսերի վերահսկման արդյունավետության ցուցանիշն է։ Մրցակցային ռազմավարության և արտադրանքի տեսականու տարբերությունները տարբեր ընկերությունների միջև շահույթի մարժաների տարբերության պատճառ են դառնում^[3]։

Եթե ներդրողը ստանում է 10 պ․մ․ եկամուտ, և այն վաստակելու համար նրան արժենում է 1 պ․մ․, ապա երբ նա հանում է իր ծախսերը, նա ունենում է 90% շահույթի մարժան։ Նրանք իրենց 1 պ․մ․ ներդրումից ստացան 900% շահույթ։

Եթե ներդրողը ստանում է 10 պ․մ․ եկամուտ, և այն վաստակելու համար նրան արժենում է 5 պ․մ․, ապա երբ նա հանում է իր ծախսերը, նա մնում է 50% շահույթի մարժանով։ Նրանք իրենց 5 պ․մ․ ներդրումից 100% շահույթ ստացան։

Եթե ներդրողը ստանում է 10 պ․մ․ եկամուտ, և այն վաստակելու համար նրան արժենում է 9 պ․մ․, ապա երբ նա հանում է իր ծախսերը, նա ունենում է 10% շահույթի մարժան։ Նրանք իրենց 9պ․մ․ ներդրումից ստացան 11.11% շահույթ։

Շահույթի տոկոս

Մյուս կողմից, շահույթի տոկոսը հաշվարկվում է ծախսերի հիման վրա՝ ${\text{Շահույթի տոկոս}}={100\cdot {\text{Զուտ շահույթ}} \over {\text{Ծախս}}}$ Ենթադրենք, որ ինչ-որ բան գնվել է 40 դոլարով և վաճառվել 100 դոլարով։

Ծախս = 40 դոլար

Եկամուտ = 100 դոլար

{\text{Շահույթ}}=\$100-\$40=\$60

{\text{Շահույթի տոկոս}}={\frac {100\times \$60}{\$40}}=150\%

{\text{Profit margin}}={\frac {100\times (\$100-\$40)}{\$100}}=60\%

{\text{Return on investment multiple}}={\frac {\$60}{\$40}}=1.5

(profit divided by cost).

Եթե եկամուտը նույնն է, ինչ ծախսը, ապա շահույթի տոկոսը 0% է։ 100%-ից բարձր կամ ցածր արդյունքը կարող է հաշվարկվել որպես ներդրումների եկամտաբերության տոկոս։ Այս օրինակում ներդրման եկամտաբերությունը ներդրման 1.5-ի բազմապատիկն է, որը համապատասխանում է 150% շահույթի։

Շահույթի մարժայի տեսակ

Կան շահույթի մարժայի երեք տեսակ՝ համախառն շահույթի մարժա, գործառնական շահույթի մարժա և զուտ շահույթի մարժա։

Համախառն շահույթի մարժա

Համախառն շահույթի մարժան հաշվարկվում է որպես համախառն շահույթի և զուտ վաճառքի հարաբերակցություն: Համախառն շահույթը հաշվարկվում է եկամտից հանելով վաճառված ապրանքների արժեքը (COGS), այսինքն՝ բոլոր ուղղակի ծախսերը։ Այս մարժան համեմատում է եկամուտը փոփոխուն ծախսերի հետ։ Ծառայություն մատուցող ընկերությունները, ինչպիսիք են իրավաբանական գրասենյակները, կարող են օգտագործել եկամտի արժեքը (վաճառքի իրականացման ընդհանուր արժեքը) վաճառված ապրանքների արժեքի (COGS) փոխարեն։ Այն հաշվարկվում է հետևյալ կերպ՝ ${\text{Gross Profit}}={\text{Revenue}}-({\text{Direct materials}}+{\text{Direct labor}}+{\text{Factory overhead}})$ ${\text{Net Sales}}={\text{Revenue}}-{\text{Cost of Sales Returns}}-{\text{Allowances and Discounts}}$ Օրինակ։ Եթե ընկերությունը ստանում է 1,000,000 դոլար եկամուտ և 600,000 դոլար COGS: Համախառն շահույթը կազմում է 400,000 դոլար, իսկ համախառն շահույթի մարժան՝ (400,000 / .1,000,000) x 100 = 40%:

Գործառնական շահույթի մարժա

Գործառնական շահույթի մարժան ներառում է վաճառված ապրանքների արժեքը և տոկոսներից և հարկերից առաջ ստացված շահույթն է (EBIT), որը հայտնի է որպես գործառնական եկամուտ բաժանած եկամտի վրա։ COGS բանաձևը նույնն է ոլորտների մեծ մասում, բայց յուրաքանչյուր տարրի մեջ ներառվածը կարող է տարբեր լինել յուրաքանչյուրի համար։ Այն պետք է հաշվարկվի հետևյալ կերպ. ${\text{Operating Profit Margin}}={100\cdot {\text{Operating Income}} \over {\text{Revenue}}}$ Օրինակ։ Եթե ընկերությունն ունի 1,000,000 ԱՄՆ դոլար եկամուտ, 600,000 ԱՄՆ դոլար ծախսեր՝ ծախսերի տեսքով և 200,000 ԱՄՆ դոլար գործառնական ծախսեր։ Գործառնական շահույթը կազմում է 200,000 դոլար, իսկ գործառնական շահույթի մարժան՝ (200,000 / 1,000,000) x 100 = 20%:

Զուտ շահույթի մարժա

Զուտ շահույթի մարժան զուտ շահույթի և եկամտի հարաբերությունն է։ Զուտ շահույթը հաշվարկվում է որպես եկամուտից հանած վաճառքի բոլոր ծախսերը։ ${\text{Net Profit Margin}}={100\cdot {\text{Net profit}} \over {\text{Revenue}}}$ Օրինակ։ Ընկերությունն ունի 1,000,000 դոլար եկամուտ, 600,000 դոլար ծախսեր (COPs), 200,000 դոլար գործառնական ծախսեր և 50,000 դոլար հարկեր։ Զուտ շահույթը կազմում է 150,000 դոլար, իսկ զուտ շահույթի մարժան՝ (150,000 / 1,000,000) x 100 = 15%:

Շահույթի մարժայի կարևորություն

Տնտեսության մեջ շահույթի մարժան արտացոլում է ցանկացած բիզնեսի շահութաբերությունը և հնարավորություն է տալիս համեմատություններ կատարել փոքր և խոշոր բիզնեսների միջև։ Այն բիզնեսի շահույթ ստանալու ներուժն ու կարողությունը գնահատելու ստանդարտ չափանիշ է։ Այս շահույթի մարժաները օգնում են բիզնեսին որոշել ապրանքների և ծառայությունների գնագոյացման ռազմավարությունները։ Գնագոյացման վրա ազդում են նրանց արտադրանքի արժեքը և սպասվող շահույթի մարժան։ Գնագոյացման սխալները, որոնք ստեղծում են դրամական հոսքերի հետ կապված խնդիրներ, կարող են հայտնաբերվել շահույթի մարժայի հայեցակարգի միջոցով և կանխել կազմակերպության հնարավոր խնդիրները և կորուստները^[4]։

Շահույթի մարժան նաև օգտագործվում է բիզնեսների և ընկերությունների կողմից՝ սեզոնային օրինաչափությունները և կատարողականի փոփոխությունները ուսումնասիրելու, ինչպես նաև գործառնական մարտահրավերները հետագայում հայտնաբերելու համար։ Օրինակ՝ բացասական կամ զրոյական շահույթի մարժան ցույց է տալիս, որ բիզնեսի վաճառքը բավարար չէ կամ այն չի կարողանում կառավարել իր ծախսերը։ Սա օգնում է բիզնեսի սեփականատերերին բացահայտել աճը խոչընդոտող ոլորտները, ինչպիսիք են պաշարների կուտակումը, թերօգտագործված ռեսուրսները կամ արտադրության բարձր արժեքը։

Վարկավորման դիմելիս շահույթի մարժան կարևոր է և հաճախ օգտագործվում է որպես գրավ։ Դրանք կարևոր են այն ներդրողների համար, ովքեր իրենց կանխատեսումները հիմնում են բազմաթիվ գործոնների վրա, որոնցից մեկը շահույթի մարժան է։ Այն օգտագործվում է ընկերությունների միջև համեմատության համար և ազդում է որոշակի ձեռնարկությունում ներդրում կատարելու որոշման վրա։ Ներդրողներին գրավելու համար նմանատիպ բիզնեսների հետ համեմատելիս նախընտրելի է բարձր շահույթի մարժան։

Շահույթի մարժայի օգտագործումը բիզնեսում

Շահույթի մարժաները կարող են օգտագործվել ընկերության ֆինանսական կատարողականը ժամանակի ընթացքում գնահատելու համար։ Ժամանակի ընթացքում շահույթի մարժաները համեմատելով՝ ներդրողներն ու վերլուծաբանները կարող են գնահատել, թե արդյոք ընկերության շահութաբերությունը բարելավվում է, թե վատանում։ Այս տեղեկատվությունը կարող է օգտագործվել տեղեկացված ներդրումային որոշումներ կայացնելու համար։

Շահույթի մարժաները օգտակար գործիք են նույն ոլորտում գործող տարբեր ընկերությունների շահութաբերությունը համեմատելու համար։ Նմանատիպ ընկերությունների շահութաբերությունը համեմատելով՝ ներդրողները կարող են որոշել, թե որ ընկերություններն են ավելի շահութաբեր և, հետևաբար, պոտենցիալ ավելի գրավիչ ներդրումային հնարավորություններ ունեն։ Ցածր շահույթի մարժաները կարող են նախազգուշացում լինել ընկերության սեփականատերերի և տնօրենների համար, որ ընկերությունը կարող է դժվարին վիճակում լինել կամ ապրանքները վաճառվում են չափազանց էժան. «անկախ պատճառից, ցածր շահույթը կարող է երկարաժամկետում խնդիրների ազդանշան լինել»:

Շահույթի մարժաները կարող են օգտագործվել նաև ընկերության գնային քաղաքականությունը գնահատելու համար։ Տարբեր ապրանքների և ծառայությունների շահութաբերությունը վերլուծելով՝ ընկերությունները կարող են որոշել, թե որ ապրանքներն ու ծառայություններն են առավել շահութաբեր և համապատասխանաբար ճշգրտել իրենց գնագոյացումը։ Սա կարող է օգնել ընկերություններին մեծացնել շահութաբերությունը և մնալ մրցունակ շուկայում։

Մարժաները կարող են նաև օգտագործվել ընկերության գործունեության այն ոլորտները բացահայտելու համար, որոնք կարող են անարդյունավետ կամ ոչ ծախսարդյունավետ լինել։ Տարբեր ապրանքատեսակների շահութաբերությունը վերլուծելով՝ ընկերությունները կարող են բացահայտել այն ոլորտները, որտեղ ծախսերը չափազանց բարձր են ստացված շահույթի համեմատ։ Այս տեղեկատվությունը կարող է օգտագործվել գործողությունները օպտիմալացնելու և ծախսերը կրճատելու համար։

Որոշ դեպքերում ընկերությունները կարող են համաձայնվել ծածկել շահույթի մարժայի պակասորդները՝ որպես բիզնեսից բիզնես մատակարարման պայմանագրի մաս, ինչպիսին է մանրածախ վաճառողի և մատակարարի միջև կնքված համաձայնագիրը։ Սակայն, Մեծ Բրիտանիայում, 2015 թվականին հրապարակված Սննդամթերքի օրենսգրքի դատավորի զեկույցում նշվել է, որ սուպերմարկետների ցանցերի կողմից մատակարարներին պարտադրվող շահույթի պակասորդը ծածկելու պահանջները, երբ դրանք պայմանագրային համաձայնեցված չէին, համարվում էին մատակարարների շրջանում «համեմատաբար տարածված» խնդիր:

Տես նաև

Ծանոթագրություններ

↑ «profit margin Definition». Investor Words. InvestorGuide.com. Վերցված է 2009 թ․ դեկտեմբերի 17-ին.
↑ ^2,0 ^2,1 Fisher, Franklin M.; McGowan, John J. (1983). «On the Misuse of Accounting Rates of Return to Infer Monopoly Profits». The American Economic Review. American Economic Association. 73 (1): 82–97. ISSN 0002-8282. JSTOR 1803928. Վերցված է 2024 թ․ օգոստոսի 17-ին.
↑ «profit margin». TheFreeDictionary.com. Վերցված է 2009 թ․ դեկտեմբերի 17-ին.
↑ «profit margin Definition». Investor Words. InvestorGuide.com. Վերցված է 2009 թ․ դեկտեմբերի 17-ին.

[:0-1] «profit margin Definition». Investor Words. InvestorGuide.com. Վերցված է 2009 թ․ դեկտեմբերի 17-ին.

[j871-2] 2,0 ^2,1 Fisher, Franklin M.; McGowan, John J. (1983). «On the Misuse of Accounting Rates of Return to Infer Monopoly Profits». The American Economic Review. American Economic Association. 73 (1): 82–97. ISSN 0002-8282. JSTOR 1803928. Վերցված է 2024 թ․ օգոստոսի 17-ին.

[3] «profit margin». TheFreeDictionary.com. Վերցված է 2009 թ․ դեկտեմբերի 17-ին.

[:02-4] «profit margin Definition». Investor Words. InvestorGuide.com. Վերցված է 2009 թ․ դեկտեմբերի 17-ին.

[1]

[2]

[3]

[4]