Շահող կտրոն

Շահող կտրոն անվամբ է կոչվում Հայաստանի հարկային վիճակահանության նախագիծը։ Ըստ նախագծի, յուրաքանչյուր ամսի 5-րդ աշխատանքային օրը վիճակահանության է հանվում նախկին ամսվա գնումների ժամանակ հսկիչ-դրամարկղային մեքենաների (ՀԴՄ) շնորհիվ տրամադրված ֆիսկալային կտրոնների հետևում նշված ութանիշ թիվը, և ըստ նիշերի համընկնելու՝ կտրոնի տերը շահում է գումար։ Նախագիծը գործի է դրվել 2009 թվականի հունվարից։ Դա նախատեսված է Հայաստանում հարկային վարչարարությանն օժանդակելու և հարկի վճարման շրջանցումը կանխելու նպատակով՝ հսկիչ-դրամարկղային մեքենաների օգտագործումը քաջալերելով^[1]^[2]։

Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ֆիսկալային կտրոնները Հայաստանում առաջին անգամ մուտք են գործել 1999 թվականին՝ հին ՀԴՄ-ները նորերով փոխարինելով։ Հայաստանի ցածր հարկային սակագները և միջին կառավարական ծախսումը նրան տպավորիչ ֆիսկալ ազատություն են տալիս^[3]։ Սակայն հազարավոր հարկատուներ տարիների ընթացքում փորձել են խուսափել հարկերի վճարումից, վաճառած ապրանքները կամ ծառայությունները չգրանցելով^[2]։ Հայաստանի տարեկան հարկային եկամուտը 2001 թվականին կազմել է $301.4 միլիոն^[4], իսկ 2008 թվականին հարկային եկամուտը կազմել է ՀՀ ՀՆԱ-ի 16.5 տոկոսը^[3]։ Վարկերից խուսափումը կանխելու համար, 2008 թվականի հոկտեմբերին որոշում է կայացել վարկային վիճակահանություն ընձեռնելու, իսկ այն գործնական ոլորտ է անցել 2009 թվականի հունվարից^[1]։ Նախքան Հայաստան, հարկային վիճակահանությունը գործադրվել է Չինաստանում, Սինգապուրում, և Թայվանում, իսկ Հայաստանը այն կրկնօրինակել է վերջինից^[2]։