Jump to content

Նիկոլայ Կռիլով

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Նիկոլայ Կռիլով
ռուս.՝ Никола̀й Ива̀нович Крыло̀в
Դիմանկար
Ծնվել էապրիլի 16 (29), 1903[1]
ԾննդավայրՎիշնյովոե (գյուղ, Տամալինսկի շրջան), Տամալինսկի շրջան, Balashov Okrug, Ներքին Վոլգայի երկրամաս, ԽՍՀՄ
Մահացել էփետրվարի 9, 1972(1972-02-09)[2][3][1] (68 տարեկան)
Մահվան վայրՄոսկվա, ԽՍՀՄ[2]
ԳերեզմանԿրեմլի պատի պանթեոն
Քաղաքացիություն ԽՍՀՄ
ԿրթությունSaratov Military Command Engineering High School of Missile Forces? (1920) և Վիստրել (օգոստոս 1928)
Մասնագիտությունսպա, հիշատակագիր և քաղաքական գործիչ
Զբաղեցրած պաշտոններԽՍՀՄ գերագույն խորհրդի պատգամավոր
ԿուսակցությունԽՄԿԿ
Պարգևներ և
մրցանակներ
ԱնդամությունԽՄԿԿ Կենտրոնական կոմիտե և ՀամԼԿԵՄ
 Nikolay Ivanovich Krylov Վիքիպահեստում

Նիկոլայ Իվանովիչ Կռիլով (ռուս.՝ Крылов, Николай Иванович, ապրիլի 16 (29), 1903[1], Վիշնյովոե (գյուղ, Տամալինսկի շրջան), Տամալինսկի շրջան, Balashov Okrug, Ներքին Վոլգայի երկրամաս, ԽՍՀՄ - փետրվարի 9, 1972(1972-02-09)[2][3][1], Մոսկվա, ԽՍՀՄ[2]), խորհրդային զինվորական գործիչ, Սովետական Միության կրկնակի հերոս (19.04.1945, 8.09.1945), Սովետական Միության մարշալ (1962): ԽՄԿԿ Կենտկոմի անդամ (1961-1972):

Կենսագրություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծնվել է Գոլյաևկա գյուղում՝ Տամալինսկի գավառի Սերդոբսկի շրջանի Սարատովի նահանգում: Ներկայումս Գոլյաևկա գյուղը կոչվում է Վիշնյովոե և գտնվում է Պենզայի մարզի Տամալինսկի շրջանում: Տունը, որտեղ ծնվել է Ն. Ի. Կռիլովը Վիշնյովոե գյուղում, պահպանվել է մինչև մեր օրերը:

Ծնվել է հոգևորականի ընտանիքում (Գոլյաևկա գյուղի Կազանի եկեղեցու քահանայի)[4]: Ազգությամբ ռուս է[5]: Շուտով Կռիլովների ընտանիքը տեղափոխվել է Արկադակ գյուղ՝ Բալաշովսկի շրջանի Սարատովի նահանգ[6]:

1918 թվականից եղել է կոմերիտական, եղել է շրջանային կոմերիտական խմբակի քարտուղար և կամավորական կուսակցական-կոմերիտական կարմիրգվարդիական ջոկատի մարտիկ:

Քաղաքացիական պատերազմի տարիներին փորձել է ընդունվել Կարմիր բանակ, 1919 թվականի սկզբին ընդունվել է Հարավային ռազմաճակատի ավիացիոն դիվիզիոն, սակայն մի քանի օր անց ծանր հիվանդացել է և մեկնել ծնողների մոտ: Այդ նույն ժամանակ արտաքին քննություն է հանձնել դպրոցական ծրագրով և ստացել է 2-րդ աստիճանի դպրոցն ավարտելու վկայական:

Քաղաքացիական պատերազմ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Այնուամենայնիվ, 1919 թվականի ապրիլին 16 տարեկանում հասել է Կարմիր բանակ ընդունվելուն: 1920 թվականին Սարատովի հետևակային-գնդացրային դասընթացները հաջող ավարտելուց հետո նշանակվել է հրաձգային վաշտի, այնուհետև կիսառոտայի հրամանատար Վ. Մ. Ազինի անվան 28-րդ հրաձգային դիվիզիայում: 11-րդ բանակի շարքերում կռվել է Հարավային ճակատում, մասնակցել է Ադրբեջանի գրավմանը կարմիր զորքերի կողմից, 1921 թվականի սովետա-վրացական պատերազմին: Նույն թվականին տեղափոխվել է Հեռավոր Արևելք և 19 տարեկանում նշանակվել է հրաձգային գումարտակի հրամանատար 3-րդ Վերխնե-Ուդինսկի գնդում՝ Հեռավոր Արևելյան Հանրապետության Ժողովրդա-հեղափոխական բանակի 1-ին Խաղաղօվկիանոսյան դիվիզիայում: 1922 թվականին մասնակցել է Սպասկի գրոհին, Նիկոլսկ-Ուսուրիյսկի և Վլադիվոստոկի ազատագրմանը:

Միջպատերազմյան ժամանակաշրջան

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Նիկոլայ Իվանովիչ Կռիլով (1940)

Քաղաքացիական պատերազմի ավարտից հետո Կռիլովը մնաց ծառայելու Կարմիր բանակում և շարունակեց ծառայել Հեռավոր Արևելքում, հրամանատարում էր գումարտակ, 1923 թվականից՝ հրաձգային գնդի շտաբի պետի օգնական: ՀամԿ(բ)Կ անդամ 1927 թվականից: 1928 թվականի օգոստոսին ավարտել է ՌԲԿԲ հրամանատարական կազմի կատարելագործման «Վիստրել» դասընթացները: 1929 թվականից՝ հրաձգային գնդի շտաբի պետ 1-ին Խաղաղօվկիանոսյան դիվիզիայում: 1931 թվականից հրամանատարել է գումարտակ Բլագովեշչենսկի ամրաշրջանում: 1936 թվականից՝ Բլագովեշչենսկի ամրաշրջանի շտաբի պետ:

1939 թվականից՝ ՕՍՕԱՎԻԱԽԻՄի բաժնի պետ Ստավրոպոլում: 1941 թվականի մայիսին նշանակվել է Դանուբյան ամրաշրջանի շտաբի պետ՝ սովետա-ռումինական սահմանի հարավային հատվածում Օդեսայի ռազմական օկրուգում:

Հայրենական մեծ պատերազմ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Կռիլովը (ձախից) Ստալինգրադում 62-րդ բանակի հրամանատարական կետում 1942 թվականի դեկտեմբերին

Այս պաշտոնում (ՕՍՕԱՎԻԱԽԻՄի բաժնի պետ) դիմավորեց Հայրենական մեծ պատերազմը: Պատերազմի առաջին օրը մտավ մարտի մեջ ռումինական զորքերի դեմ, որոնք անհաջող փորձում էին անցնել սահմանը: Երբ առաջացավ թշնամու կողմից Օդեսայի գրավման սպառնալիքը, սահմանից զորքերը հետ կանչվեցին դեպի այնտեղ, իսկ գնդապետ Ն. Ի. Կռիլովը 1941 թվականի հուլիսի սկզբին նշանակվեց Առափնյա բանակի օպերատիվ բաժնի պետի տեղակալ: Շրջափակված Օդեսայում հրամանատարների պակասի պայմաններում օգոստոսի 11-ին դարձավ բանակի օպերատիվ բաժնի պետ, իսկ արդեն օգոստոսի 21-ից՝ Առափնյա բանակի շտաբի պետ: Այս պաշտոնում անցավ սկզբից մինչև վերջ Օդեսայի և Սևաստոպոլի պաշտպանությունը: 1942 թվականի հունվարի 8-ին ծանր վիրավորվեց հրետակոծության ժամանակ զորքեր այցելության ընթացքում Սևաստոպոլի մոտ, բժշկական ցուցումներով ենթակա էր տարհանման, սակայն բանակի հրամանատար գեներալ-մայոր Ի. Ե. Պետրովի պնդմամբ մնաց քաղաքում: Մարտի վերջին վերադարձավ շտաբային աշխատանքի, սակայն չբուժված վերքը խնդիրներ պատճառեց ողջ կյանքի ընթացքում:

Տարհանվեց քաղաքից պաշտպանության վերջին օրերին բանակի շտաբի հետ սուզանավով:

Այնուհետև ավելի քան մեկ ամիս գտնվում էր պահեստազորում և գրում էր զեկույց Սևաստոպոլի պաշտպանության մասին: 1942 թվականի օգոստոսին նշանակվեց 1-ին գվարդիական բանակի շտաբի պետ, սակայն մի քանի օր անց հրատապ կանչվեց Ստալինգրադ և նշանակվեց 62-րդ բանակի շտաբի պետ, որը բազմամսյա փողոցային մարտեր էր մղում քաղաքում: Մինչև նոր հրամանատար Վ. Ի. Չույկովի ժամանելը, գրեթե մեկ ամիս հրամանատարում էր բանակը: Ստալինգրադի ճակատամարտի ողջ ընթացքում շտաբի հետ մնաց քաղաքում, թեև բանակի շտաբը գտնվում էր մոտավորապես 800 մետր հեռավորության վրա թշնամու դիրքերից: Այնտեղ դարձավ Վ. Ի. Չույկովի մտերիմ ընկերը, ինչպես նաև շատ ամիսներ նրա ղեկավարն էր ռազմաճակատի Ռազմական խորհրդի անդամ Ն. Ս. Խրուշչովը: Պատերազմից հետո Ն. Ի. Կռիլովը կգրի «Վոլգայի ամրություն» ակնարկը:

Ստալինգրադի տակ տարած հաղթանակից հետո գեներալ Կռիլովը 1943 թվականի մայիսին նշանակվեց Գերագույն գլխավոր հրամանատարության շտաբի 3-րդ պահեստային բանակի զորքերի հրամանատար:

1943 թվականի հուլիսից՝ 21-րդ բանակի հրամանատար Արևմտյան ռազմաճակատում:

1943 թվականի հոկտեմբերից՝ 5-րդ բանակի հրամանատար Արևմտյան ռազմաճակատում, մասնակցել է Օրշանսկի գործողությանը և Վիտեբսկի գործողությանը: Այնուհետև բանակը հանձնվեց 3-րդ Բելառուսական ռազմաճակատին: Այստեղ վառ կերպով բացահայտվեց Կռիլովի զորավարական տաղանդը: 1944 թվականի Բելառուսական ռազմավարական գործողության ընթացքում բանակի զորամասերը հաջող կերպով հարձակվեցին Վիտեբսկում, Օրշայում, Մինսկում, գրոհեցին Վիլնյուսը և ետ մղեցին թշնամու հակահարվածները Կաունասի տակ:

Բելառուսական գործողության մեջ զորքերի գերազանց հրամանատարության համար ԽՍՀՄ Գերագույն խորհրդի նախագահության 1945 թվականի ապրիլի 19-ի հրամանագրով Ն. Ի. Կռիլովին շնորհվեց Սովետական Միության հերոսի կոչում՝ Լենինի շքանշանի և «Ոսկե աստղ» մեդալի հանձնմամբ:

1944 թվականի հոկտեմբեր-դեկտեմբերին երկու ամիս պառկել է հոսպիտալում Մոսկվայում (բացվել էր հին վերքը), այնուհետև վերադարձել է հրամանատարի պաշտոնին և աչքի է ընկել Արևելապրուսական գործողության մեջ:

Պատերազմ Ճապոնիայի դեմ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Գերմանիայի նկատմամբ հաղթանակից հետո 5-րդ բանակը ամբողջ կազմով տեղափոխվեց Հեռավոր Արևելք և ներառվեց 1-ին Հեռավորարևելյան ռազմաճակատի կազմում: 1945 թվականի օգոստոսին խորհրդա-ճապոնական պատերազմի մասնակից էր: Ռազմաճակատի հրամանատար Սովետական Միության մարշալ Կ. Ա. Մերեցկովի հետ միասին նրանք համարձակ քայլ ձեռնարկեցին ճապոնական 3-րդ բանակի դեմ: Հորդառատ անձրևի պայմաններում, առանց հրետանային նախապատրաստության, սահմանի միջով գաղտնի առաջ տարվեցին առաջապահ զորամասերը, որոնք բացարձակապես անսպասելի ճապոնացիների համար հարձակվեցին և ոչնչացրին երկարաժամկետ կրակային կառույցները՝ ճեղքելով խորը էշելոնավորված սահմանամերձ պաշտպանական ռուբեժը: Զարգացնելով հարձակումը՝ բանակն ազատագրեց խոշոր քաղաքներ Մուլին, Լինկոու, Մուդանցզյան[7]:

Այս գործողության մեջ հակառակորդի խմբավորումների հաջող ջախջախման համար Ն. Ի. Կռիլովին ԽՍՀՄ Գերագույն խորհրդի նախագահության 1945 թվականի սեպտեմբերի 8-ի հրամանագրով երկրորդ անգամ շնորհվեց Սովետական Միության հերոսի կոչում:

Հետպատերազմյան ծառայություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1945 թվականի հոկտեմբերից Ն. Ի. Կռիլովը ծառայում էր որպես Առափնյա ռազմական օկրուգի հրամանատարի տեղակալ: 1947 թվականի հունվարից՝ Հեռավորարևելյան ռազմական օկրուգի զորքերի հրամանատար (այդ ժամանակ այս օկրուգի կազմում ներառված էին միայն Սախալինը, Կամչատկան, Կուրիլյան կղզիները և Պրիմորյե երկրամասի առանձին առափնյա շրջանները): 1953 թվականի մարտին այս «կղզային» օկրուգը վերակազմավորվեց 15-րդ ընդհանուր զորքերի բանակի, որը ներառվեց նոր միավորված Հեռավորարևելյան ռազմական օկրուգի կազմում: Կռիլովը մոտ կես տարի հրամանատարեց այդ բանակը, իսկ նույն 1953 թվականի սեպտեմբերին նշանակվեց Հեռավորարևելյան ռազմական օկրուգի զորքերի հրամանատարի առաջին տեղակալ: Միաժամանակ, 1953 թվականի սեպտեմբերի 18-ին նրան շնորհվեց բանակի գեներալի զինվորական կոչում: 1956 թվականի հունվարից՝ Ուրալի ռազմական օկրուգի զորքերի հրամանատար, 1958 թվականի նոյեմբերից՝ Լենինգրադի ռազմական օկրուգի զորքերի հրամանատար, 1960 թվականի հոկտեմբերից՝ Մոսկվայի ռազմական օկրուգի զորքերի հրամանատար[8]:

Ռազմավարական նշանակության հրթիռային զորքերի գլխավոր հրամանատարի պաշտոնում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1963 թվականի մարտին նշանակվեց ԽՍՀՄ Ռազմավարական նշանակության հրթիռային զորքերի գլխավոր հրամանատար:

Ռազմավարական նշանակության հրթիռային զորքերի գլխավոր հրամանատարի պաշտոնում Ն. Ի. Կռիլովը դարձավ, ըստ էության, զորքերի նոր տեսակի ստեղծողը, քանի որ զորքերի գոյության անցած 4 տարիների ընթացքում նա դարձավ նրանց հաշվով չորրորդ գլխավոր հրամանատարը: Նրան հարկավոր էր կարճ ժամկետներում ստեղծել զորքեր, դրանք բերել մշտական մարտական պատրաստվածության, ապահովել նոր տեխնիկայի փորձարկումները և կոնստրուկտորների հետ միասին իրականացնել դրա լրամշակումը: Ռազմավարական նշանակության հրթիռային զորքերի զարգացումը պայմանավորված էր նաև Կարիբյան ճգնաժամով: 1965 թվականին, դատելով ԱՄՆ պաշտպանության նախարար Ռ. Մակնամարայի զեկույցից, ԱՄՆ-ն ուներ 650 բալիստիկ հրթիռ, իսկ ԽՍՀՄ-ը՝ ընդամենը 200: Ն. Ի. Կռիլովը, կոնստրուկտոր Մ. Կ. Յանգելը և մի շարք այլ մասնագետներ հանգում են նորագույն հորային արձակման կայանքների կառուցման և նոր մարտական հրթիռային համալիրների (ՄՀՀ) զինանոցում ընդունելու անհրաժեշտության եզրակացության: Մ. Կ. Յանգելը իր ԿԲ-ում ստեղծեց հրթիռային սպառազինության նոր տեսակներ, որոնց թռիչքի հեռավորությունը զգալիորեն գերազանցում էր Ռ-12 հրթիռներով ՀԿ-ների հեռավորությունը:

Լայնորեն հայտնի է արդեն ֆոլկլորային դարձած պատմությունը Ֆրանսիայի նախագահ Շառլ դը Գոլի այցի մասին դեպի ԽՍՀՄ Ռազմավարական նշանակության հրթիռային զորքեր 1966 թվականին: Ն. Ի. Կռիլովի հետ միասին նա այցելեց հրթիռային դիվիզիա Նովոսիբիրսկում, որից հետո Լ. Ի. Բրեժնևի հրավերով ժամանեց Ղազախստանի Լենինսկ պոլիգոն՝ հրթիռի ցուցադրական արձակմանը մասնակցելու համար: Դը Գոլին չէին նախազգուշացրել պատրաստվող արձակման մասին, և նա զրուցում էր Բրեժնևի և Կռիլովի հետ պոլիգոնի դիտարկման հարթակում, երբ նրանցից մի քանի հարյուր մետր հեռավորության վրա հանկարծակի քողարկված հորից մեկնարկեց և երկինք բարձրացավ միջմայրցամաքային բալիստիկ հրթիռը: Երբ ցնցված դը Գոլը հարցրեց Բրեժնևին. «Նույն այդպիսի հրթիռ էլ Փարիզի՞ վրա է ուղղված», ժպտացող Բրեժնևը գլխով արեց դեպի ծխացող հորը և ասաց. «Մի անհանգստացեք: Ոչ այս մեկը»: Հնարավոր է, տեղի ունեցածը համոզեց գեներալ դը Գոլին Սովետական բանակի սպառազինության նոր տեսակի ուժի մեջ և ազդեց նույն թվականին ՆԱՏՕ-ի ռազմական կազմակերպությունից Ֆրանսիայի դուրս գալու նրա որոշման վրա:

Ն. Ի. Կռիլովը մահացավ 69 տարեկանում, իր ընկերոջ՝ Մ. Վ. Զախարովի՝ Սովետական Միության մարշալի մահվան մասին լուրը ստանալուց ինը օր անց: Թաղված է Կրեմլի պատի մոտ:

Պարգևներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կռիլովը ստացել է հետևյալ պարգևներն ու կոչումները։[9]

Խորհրդային Միություն
Խորհրդային Միության հերոս, երկու անգամ (1945 թվականի ապրիլի 19, 1945 թվականի սեպտեմբերի 8)
Լենինի շքանշան, չորս անգամ (1942 թվականի հոկտեմբերի 8, 1945 թվականի փետրվարի 21, 1945 թվականի ապրիլի 19, 1963 թվականի մարտի 28)
Հոկտեմբերյան հեղափոխության շքանշան (1968 թվականի փետրվարի 22)
Կարմիր Դրոշի շքանշան, չորս անգամ (1942 թվականի փետրվարի 10, 1943 թվականի փետրվարի 4, 1944 թվականի նոյեմբերի 3, 1949 թվականի հունիսի 20)
Սուվորովի շքանշան, առաջին աստիճան (1944 թվականի հուլիսի 4)
Կուտուզովի շքանշան, առաջին աստիճան (1943 թվականի սեպտեմբերի 28)
Մեդալ «Օդեսայի պաշտպանության համար» (1942)
Մեդալ «Սևաստոպոլի պաշտպանության համար» (1942)
Մեդալ «Ստալինգրադի պաշտպանության համար» (1942)
Մեդալ «Կյոնիգսբերգի գրավման համար» (1945)
Մեդալ «Հաղթանակ Գերմանիայի նկատմամբ Հայրենական մեծ պատերազմում 1941–1945 թվականներ» (1945)
Մեդալ «Հաղթանակ Ճապոնիայի նկատմամբ» (1945)
Հոբելյանական մեդալ «Հայրենական մեծ պատերազմում հաղթանակի 20-ամյակ» (1965)
Հոբելյանական մեդալ «Վլադիմիր Իլյիչ Լենինի ծննդյան 100-ամյակի առթիվ» (1969)
Հոբելյանական մեդալ «Աշխատավորների և գեղջուկների Կարմիր բանակի 20 տարին» (1938)
Հոբելյանական մեդալ «Խորհրդային բանակի և նավատորմի 30 տարին» (1948)
Հոբելյանական մեդալ «ԽՍՀՄ Զինված ուժերի 40 տարին» (1958)
Հոբելյանական մեդալ «ԽՍՀՄ Զինված ուժերի 50 տարին» (1968)
Մեդալ «Կուսական հողերի մշակման համար» (1956)
Օտարերկրյա
Սինո-խորհրդային բարեկամության մեդալ, երկու անգամ (Չինաստան)
Ամպի և Դրոշի շքանշան հատուկ մեծ շքանշանով (Չինաստանի Հանրապետություն)
Մեդալ «Զենքի եղբայրության ամրապնդման համար», ոսկե կարգ (Չեխոսլովակիա)
Պատվո լեգեոն շքանշանի հրամանատար (Ֆրանսիա)
Պատերազմի խաչ 1939–1945 (Ֆրանսիա)
Սուխբաատարի շքանշան (Մոնղոլիայի Ժողովրդական Հանրապետություն)
Մեդալ «Կորեայի ազատագրման համար» (Հյուսիսային Կորեա)
Վերականգնված Լեհաստանի շքանշան հրամանատարական աստիճանով (Լեհական Ժողովրդական Հանրապետություն)
Զենքի եղբայրության մեդալ (Լեհաստան)

Հիշատակ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • Մարշալ Կռիլովի անունով փողոցներ են անվանակոչվել Պենզա և Օդինցովո քաղաքներում, Սևաստոպոլում, Ուկրաինայի Նիկոլաևի մարզի Պերվոմայսկ քաղաքում, ինչպես նաև նրա ծննդավայրում՝ Վիշնյովոե գյուղում:
  • Խորհրդային ժամանակաշրջանում մարշալ Կռիլովի անունը կրում էր փողոց Վիլնյուսում:
  • Որպես Սովետական Միության կրկնակի Հերոսի, մարշալ Կռիլովի կիսանդրին 1951 թվականին տեղադրվել է նրա ծննդավայրում՝ Պենզայի մարզի Տամալինսկի շրջանի Վիշնյովոե գյուղում:
  • Վիշնյովոե գյուղում նաև ստեղծվել է Ն. Ի. Կռիլովի անվան Պատմական-երկրագիտական թանգարան: Թանգարանի մշտական ցուցադրության մեջ ներկայացված են Մարշալի անձնական իրերը, այդ թվում աշխատանքային կիտելը գլխարկով և տոնական վերարկուն շքահանդեսային գլխարկով, որոնք փոխանցվել են նրա մերձավորների կողմից:
  • Մարշալի կիսանդրին տեղադրված է Տամալա շրջանային ավանում՝ Պենզայի մարզի Տամալինսկի շրջանի շրջկենտրոնում: Կռիլովի կիսանդրին Տամալայում հանդիսանում է շրջանի բնակիչներին նվիրված հուշահամալիրի մի մասը՝ Հայրենական մեծ պատերազմի մասնակիցներին: Հուշահամալիրը բաղկացած է ռազմաճակատայինների խորհրդանշական քանդակային հուշարձանից և Սովետական Միության վեց Հերոսների կիսանդրիներից՝ Տամալինսկի շրջանի բնիկների (ներառյալ Կռիլովը):
  • Մարշալ Ն. Ի. Կռիլովի կիսանդրին տեղադրված է Հերոսների ծառուղում՝ Սարատովի Հաղթանակի զբոսայգում, որպես Սովետական Միության երեք կրկնակի Հերոսներից մեկի, որոնք սարատովցիներ էին:
  • Խարկովի բարձրագույն ռազմական հրամանատարական-ինժեներական ուսումնարանը կրում էր մարշալ Կռիլովի անունը:
  • «Մարշալ Կռիլով» անունը կրում է մեծ սառնակոնսերվային ձկնորսական տրալ, այժմ «Marshal Krylov», Ռուսաստանին չի պատկանում:
  • «Մարշալ Կռիլով» անունը կրում է Խաղաղօվկիանոսյան նավատորմի չափագրական համալիրի նավը:
  • Մարշալ Կռիլովի անունը կրում է թիվ 2 միջնակարգ հանրակրթական դպրոցը ՓԱԿՏ Սոլնեչնիում (Ուժուր-4 ք.) Կրասնոյարսկի երկրամասում:
  • Մոսկվայի ռազմական օկրուգի նախկին շտաբի շենքի վրա (Կոսմոդամիանսկայա նաբերեժնայա, տուն 24 շինություն 1/53) տեղադրված է հուշատախտակ:
  • Կռիլովի հիշատակին նվիրված հուշատախտակը տեղադրվել է Ռուսաստանի ռազմապատմական ընկերության կողմից Արկադակ քաղաքի թիվ 1 միջնակարգ դպրոցի շենքի վրա:
  • Մարշալ Կռիլովի հրվանդան Օսմա ծովախորշում՝ Ուրուպ կղզու օվկիանոսային կողմում (Մեծ Կուրիլյան շղթա): Անվանակոչվել է Ռուսական աշխարհագրական ընկերության Սախալինի բաժանմունքի արշավախմբի կողմից 2015 թվականին: Անվանումը հաստատվել է ՌԴ կառավարության 2017 թվականի հոկտեմբերի 3-ի կարգադրությամբ (Ռուսաստանյան թերթ, 2017 թվականի հոկտեմբերի 13, Դաշնային թողարկում):
  • Մարշալ Կռիլովի փողոց Վոլգոգրադում:
  • Մարշալ Կռիլովի փողոց Կալաչ-նա-Դոնուում:

Գործունեության արդյունքներ և անձնական հատկանիշներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ն. Ի. Կռիլովը տեսչություններ էր անցկացնում ՌՍԶ-ի (Ռազմավարական հրթիռային զորքերի) բոլոր զորամասերում և ստորաբաժանումներում: Հրթիռային սպաների յուրաքանչյուր թողարկումից հետո նա հրավիրում էր երիտասարդ սպաներին ՌՍԶ-ի Գլխավոր շտաբ, լսում էր նրանց բողոքներն ու խնդրանքները, որից հետո անձամբ ստուգում էր իր կողմից առաջադրված խնդիրների կատարումը: Հրթիռային զորամասի տեսչությունից հետո մարշալ Կռիլովը գրում էր.

Զորամասի մարտական պատրաստության ստուգումից հետո շտաբի պետը ցույց տվեց մարտական հերթապահության գրաֆիկները, ամեն ինչ գունեղ և գեղեցիկ էր: Ստուգեցի զորանոցում կարգուկանոնը, և գունեղ նկարներից հետո ամեն ինչ մռայլ դարձավ:

Ն. Ի. Կռիլովի հեղինակությունը ՌՍԶ-ում բարձր էր:

Բազմաթիվ ուժեր և միջոցներ էին ծախսվել հրթիռայինների ընտանիքների բնակության ռազմական ավանների կառուցման համար: Ցանկացած զորամասի ստուգման ժամանակ Ն. Ի. Կռիլովը ստուգում էր կայազորի կենցաղը, բնակարանային ֆոնդի, մանկապարտեզների և դպրոցների, բժշկական և առողջարարական հաստատությունների, սպորտային հրապարակների և կառույցների, մշակույթի տների, թատրոնների շինարարությունը: Գրեթե բոլոր ռազմական ավանները կառուցվել էին Ն. Ի. Կռիլովի կողմից հաստատված նախագծերով:

Նրա հրամանատարության ժամանակ՝ 1965 թվականին, հաստատվեց ՌՍԶ-ի Մարտական կանոնադրությունը:

Կարծիքներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Իմ առաջին հանդիպումը Կռիլովի հետ կարճատև էր, սակայն այն տպավորությունը, որ ստացա նրա մասին, հետագայում երբեք չի փոխվել: Ինչ-որ կերպ անմիջապես զգացվեց, որ սա մի մարդ է, ով իր մեջ համատեղում է ամուր բնավորություն և բացառիկ միտք, անձնազոհ մարդ, հուսալի՝ այդ բառի ամենաբարձր իմաստով, որին կարելի է վստահել ցանկացած հանգամանքներում: Հետագայում ես իմացա, որ Նիկոլայ Իվանովիչը նաև օժտված է եզակի աշխատունակությամբ՝ թվում էր, թե նրա ուժերն անսահման են: Իմացա նաև նրա բացառիկ համեստության մասին: Սեփական ծառայողական դիրքը երբեք նրա համար չափազանց մեծ նշանակություն չի ունեցել: Ոչ մեկ անգամ, ընտրության հնարավորություն ստանալով, նա նախընտրում էր նշանակվել ավելի ցածր պաշտոնի, և միևնույն ժամանակ միշտ պատրաստ էր իր վրա վերցնել ամենադժվարը: Վ.Ի. Չույկովին բանակի հրամանատար, իսկ Ն.Ի. Կռիլովին՝ շտաբի պետ նշանակելը... լիովին արդարացրեց իրեն: Նրանք հիանալի համագործակցեցին: Ընդ որում, Կռիլովի ղեկավարած շտաբը չափազանց շատ նորություններ ներդրեց բարդագույն, հաճախ բոլորովին անսովոր պայմաններում մարտնչող զորքերի մարտական կառավարման պրակտիկայում: Նա բանակի հրամանատար էր, «...որի տաղանդը, ռազմական արվեստը, խիզախությունն ու հաղթանակի կամքը, որոնք դրսևորվել են մարտադաշտերում, լիովին հիմք են տալիս նրան զորավար կոչել: Այս կոչումը չի շնորհվում որևէ հրամանով և ոչ մեկին ինքնաբերաբար չի տրվում՝ որոշակի պաշտոնում նշանակվելու հետ մեկտեղ: Դրա իրավունքը տալիս են միայն մարտական գործերը»:
- Խորհրդային Միության Մարշալ Ա.Մ. Վասիլևսկու նախաբանը Խորհրդային Միության Մարշալ Ն.Ի. Կռիլովի «Ստալինգրադյան սահման» գրքում: Վոենիզդատ, 1984: Էջ 3-4:
Նիկոլայ Իվանովիչ Կռիլովի հետ մենք անբաժան էինք Ստալինգրադում մարտերի ողջ ժամանակահատվածում... Նա բանակի շտաբի պետն էր և իմ առաջին տեղակալը: Այդ ողջ ժամանակահատվածում մենք լավ ճանաչեցինք միմյանց, և ամենաբարդ իրավիճակներում իրադարձությունների գնահատման մեջ մեր միջև տարաձայնություններ չեն եղել: Նիկոլայ Իվանովիչը կարողանում էր ընկալել որոշումները և այնքան հստակ իրականացնել դրանք, որ ենթակա հրամանատարներն ու շտաբերը նրա հետ զրույցների ժամանակ միշտ զգում էին Ռազմական Խորհրդի որոշումը: Ես հատկապես հարգում և գնահատում էի Նիկոլայ Իվանովիչի մարտական փորձը, որը նա ձեռք էր բերել Օդեսայի և Սևաստոպոլի պաշտպանության ժամանակ: Նրա հակառակորդի իմացությունը, նույնիսկ առանձին նշանավոր գեներալների, քաղաքում պաշտպանության կազմակերպման նրա փորձն անգնահատելի էին Ստալինգրադի համար մղվող մարտերում:
- Խորհրդային Միության Մարշալ Վ.Ի. Չույկով: Ուղու սկիզբը: Վոենիզդատ, 1959: Էջ 85:
Այս բնությամբ բարի և բացարձակ անվրդով գեներալի մարտական ուղին կարելի էր նախանձել: Նա եղել է հերոսաբար Օդեսան, Սևաստոպոլը և Ստալինգրադը պաշտպանող բանակների շտաբի պետը: Այս փաստն ինքնին խոսում էր: Ինձ հայտնի էր, որ Կռիլովը փայլուն դրսևորել է իրեն նաև բանակի հրամանատարի պաշտոնում, ինչպես «Բագրատիոն» գործողության, այնպես էլ Արևելյան Պրուսիայի համար մղված ճակատամարտում: Նիկոլայ Իվանովիչը չուներ բարձրագույն ռազմական կրթություն, սակայն նրա սրված օպերատիվ մտածողությունը և մարտական գործողություններում անսպասելի շրջադարձերի հստակ կանխատեսումը պարզապես զարմացնում են:
- Խորհրդային Միության Հերոս, Խորհրդային Միության Մարշալ Բաղրամյան Ի.Խ: Այսպես էինք մենք գնում դեպի հաղթանակ: Մ: Վոենիզդատ, 1977: Էջ 537:
Եկա 62-րդ ստալինգրադյան բանակ... Հանդիպում: Ճաշ Չույկովի մոտ՝ ամառանոցային տնակի պատշգամբում: Այգի: Չույկով, Կռիլով, Վասիլև, երկու գնդապետ՝ Ռազմական Խորհրդի անդամներ: Հանդիպումը սառն էր, նրանք բոլորը եռում էին: Անբավարարվածություն, փառասիրություն, անբավարար պարգևներ, ատելություն բոլոր նրանց նկատմամբ, ովքեր արժանացել են ավելի առատ պարգևների, ատելություն մամուլի նկատմամբ, «Ստալինգրադ» կինոնկարի մասին խոսում են անեծքներով: Մեծ մարդիկ, ծանր, անհաճո տպավորություն: Ոչ մի խոսք զոհվածների մասին, հուշարձանի մասին, չվերադարձածների հիշատակի հավերժացման մասին: Յուրաքանչյուրը միայն իր մասին և իր վաստակների մասին: Առավոտյան Գուրևի մոտ: Նույն պատկերը: Համեստություն չկա: «Ես արեցի, ես տարա, եսեսես-ես ես-ես...» Մյուս հրամանատարների մասին՝ առանց հարգանքի, ինչ-որ կանացի բամբասանքներ. «Ինձ փոխանցեցին, որ Ռոդիմցևն ասել է այս ու այն...»: Ընդհանուր առմամբ, միտքն այսպիսին է. «Բոլոր արժանիքները միայն մեզ մոտ են, 62-րդի մոտ, իսկ հենց 62-րդի ներսում միայն ես եմ, մնացածը՝ ի միջի այլոց»: Ունայնություն ունայնության և ամեն տեսակի ունայնություն:
- Գլուխ «Նոթատետր»: 1 մայիսի, 1943 թվական // Գրոսման Վ.Ս. Պատերազմի տարիները: Պրավդա, 1989: 464 էջ: («Զնամյա» ամսագրի գրադարան):

Զինվորական կոչումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • մայոր (1935)
  • գնդապետ (17.02.1938)
  • գեներալ-մայոր (27.12.1941)
  • գեներալ-լեյտենանտ (9.09.1943)
  • գեներալ-գնդապետ (15.07.1944)
  • բանակի գեներալ (18.09.1953)
  • Խորհրդային Միության Մարշալ (29.04.1962)

Աշխատություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • Կռիլով Ն. Ի. Ստալինգրադյան սահման։ - Մ։ Վոենիզդատ, 1979։ - 380 էջ։
  • Կռիլով Ն. Ի. Հրե բաստիոն։ - Մ։ Վոենիզդատ, 1973։ - 416 էջ։
  • Կռիլով Ն. Ի. Երբեք չի խամրի։ - Մ։ Վոենիզդատ, 1969։ - 312 էջ։
  • Կռիլով Ն. Ի. Խոսք Օդեսայի պաշտպանների մասին // Ռազմա-պատմական ամսագիր։ - 1966։ - № 5։ - էջ 68-77։
  • Կռիլով Ն. Ի. Հակառակորդի զեմլանդյան խմբավորման ջախջախումը // Ռազմա-պատմական ամսագիր։ - 1972։ - № 4։ - էջ 52-58։
  • Կռիլով Ն. Ի. Խաղաղօվկիանոսյան դիվիզիայում // Ռազմա-պատմական ամսագիր։ - 1976։ - № 3։ - էջ 66-72։

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Большая российская энциклопедия (ռուս.) — М.: Большая российская энциклопедия, 2004.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 Крылов Николай Иванович // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 Library of Congress Authorities — Library of Congress.
  4. ↑ Госархив Пензенской области, ф. 182, оп. 11, д. 436, л. 253об-254
  5. ↑ «Дважды Герой Советского Союза Крылов Николай Иванович :: Герои страны». Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ ապրիլի 28-ին. Վերցված է 2015 թ․ մայիսի 9-ին.
  6. ↑ Елисеева М. Маршал без академических дипломов. // Армейский сборник. — 2023. — № 4. — С. 196.
  7. ↑ Казаков К. П. Маршал Советского Союза Н. И. Крылов (К 80-летию со дня рождения). // Военно-исторический журнал. — 1983. — № 4. — С.54-58.
  8. ↑ Феськов В. И., Голиков В. И., Калашников К. А., Слугин С. А. Вооружённые Силы СССР после Второй мировой войны: от Красной Армии к Советской. Часть 1: Сухопутные войска. — Новосибирск: Академиздат, 2020. — С. 654, 767, 775, 802, 807. — 864 p. — ISBN 978-5-6043239-8-4
  9. ↑ Քաղվածելու սխալ՝ Սխալ <ref> պիտակ՝ «
    0» անվանումով ref-երը տեքստ չեն պարունակում:

Գրականություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • Рубцов Ю. В. Жезлы на эполетах и гербы на погонах. Все генерал-фельдмаршалы России и маршалы Советского Союза. — М.: Издательский дом «Звонница-МГ», 2002. — 384 с. — ISBN 5-88093-070-X
  • Маршалы Советского Союза. Личные дела рассказывают / Институт военных и историко-патриотических проблем и исследований. — М.: Любимая книга, 1996. — 96 с. — ISBN 5-7656-0012-3.
  • Военный энциклопедический словарь ракетных войск стратегического назначения / Министерство обороны РФ; Гл. ред.: И. Д. Сергеев, В. Н. Яковлев, Н. Е. Соловцов. — М.: Большая Российская энциклопедия, 1999. — С. 261—262. — 8500 экз. — ISBN 5-85270-315-X
  • Военачальники РВСН. Вып. 2. — Изд-во ЦИПК РВСН, 1999.
  • Главкомы стратегических. — Изд-во ЦИПК РВСН, 1996.
  • Книга памяти РВСН. — Изд-во ЦИПК РВСН, 1997.
  • Руководители Санкт-Петербурга: [Сб.] / под ред. А. Л. Баумана. — СПб.—М.: Нева—Олма-Пресс, 2003. — С. 576, [16] л. ил.

Հղումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Նիկոլայ Կռիլով» հոդվածին։
 ⛭ 
  Թեմատիկ կայքեր
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Նիկոլայ_Կռիլով&oldid=10459789» էջից