Jump to content

Նիգերիական խոհանոց

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Սույա
Ասարո
Նկվոբի
Նիգերիան քարտեզի վրա
Էգուսի ապուր պոնմոյով, տավարի մսով և ձկով

Նիգերիական խոհանոց, բաղկացած Նիգերիան կազմող հարյուրավոր բնիկ աֆրիկյան էթնիկ խմբերի ճաշատեսակներից կամ սննդամթերքից[1][2]: Արևմտյան Աֆրիկայի այլ խոհանոցների նման, այն օգտագործում է արմավենու կամ գետնանուշի յուղով համեմունքներ և խոտաբույսեր՝ հարուստ համով սոուսներ և ապուրներ ստեղծելու համար[3]:

Նիգերիայի խնջույքները կարող են լինել գունեղ և ճոխ, մինչդեռ բուրումնավետ շուկայական և փողոցային տաղավարների խորոված և տապակած խորտիկները առատ են և բազմազան: Նիգերիայում օգտագործում են նաև վայրի կենդանու միս։ Նիգերիայում ամենահայտնի վայրի կենդանիների մսերից են փշախոզը և առնետները[4][5][6][7]:

Նիգերիայում լայնորեն օգտագործվում են արևադարձային մրգեր, ինչպիսիք են ձմերուկը, արքայախնձորը, կոկոսը, բանանը, նարինջը և մանգոն[8][9][10][11]:

Նիգերիայի խոհանոցը, ինչպես և շատ արևմտյան աֆրիկյան խոհանոցներ, հայտնի է իր աղիությամբ և կծվությամբ:

Հիմնական կերակրատեսակներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Բրնձով պատրաստված ուտեստներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • Կոկոսով պատրաստված բրինձը եփվում է կոկոսի կաթի[12] և այլ համեմունքների մեջ։
  • Ջոլոֆը բրնձից պատրաստած կերակուր է, որը պատրաստվում է լոլիկի և շոտլանդական պղպեղի խյուսից պատրաստված սոուսով[13][14][15][16]։
  • Օֆադան Նիգերիայի հարավ-արևմուտքում հայտնի բրնձի տեսակ է: Այն ուտում են այամասե կամ օֆադա սոուսով[17][18][19][20]։
  • Տապակած բրինձը բանջարեղենով (կաղամբ, գազար, կանաչ ոլոռ), մսով, թռչնամսով կամ ծովախեցգետինով պատրաստված հարուստ ուտեստ է[21][22][23]։
  • Պաշտետը պատրաստվում է աղացած չոր եգիպտացորենից, բրնձից կամ աչհայից[24][25]։ Ամենից հաճախ այն համակցում է բանջարեղենի՝ սպանախի, լոլիկի, սոխի, պղպեղի, սմբուկի, լոբու (լոկուստ տեսակի), գետնանուշի, տավարի կրծքամսի և աղացած մսի հետ։ Այս ուտեստը տարածված է Նիգերիայի հյուսիս-արևմուտքում, այնպիսի նահանգներում, ինչպիսիք են Կանոն, Կադունան, Նասարավան և Պլատոն[26][27][28][29][30]։
  • Տուվո մասարան եգիպտացորենի ալյուրից պատրաստված ուտեստ է, որն ուտում են Հյուսիսային Նիգերիայում[31][32]։
  • Տուո շինկաֆան թանձր բրնձի շիլա է, որը սովորաբար մատուցվում է միյան կուկայի (թանձր ապուր) և այծի շոգեխաշած կամ միյան թաշեի, սպանախով դդմի ապուրի, մսի (սովորաբար այծի կամ գառի) և ապխտած ձկան հետ[33]։ Այն հայտնի է երկրի հյուսիսային մասում:[34]
  • Սպիտակ բրինձը սովորաբար մատուցվում է ռագուով, պղպեղով ապուրով և սոուսներով: Նաև այն հաճախ մատուցվում է լոլիկի և պղպեղի ռագուով[35]։
  • Բանգա բրինձը[36] նիգերիական ավանդական ուտեստ է՝ պատրաստված արմավենու ընկույզից և բրնձից։ Այն հատկապես տարածված է երկրի հարավային (Դելտա նահանգ) և արևելյան մասերում[37][38][39]։
  • Արմավենու յուղով բրինձը հաճախ կոչվում է «տեղական բրինձ» կամ «դեղին բրինձ»: Այն սովորաբար պատրաստվում է թարմ արմավենու յուղով, տարբեր տեսակի ձկներով (չորացրած, ապխտած), համեմված տեղական համեմունքներով, ինչպիսիք են ֆերմենտացված լոբիները (օկպեյի կամ դավա դավա), սոխը և պղպեղը: Կարելի է պատրաստել Ջոլոֆի տեսքով կամ մատուցել առանձին՝ արմավենու յուղի սոուսով։
  • Կարրի բրինձը թարմ քրքումով կամ կարրիով, սոխով, ըստ ճաշակի ավելացրախ աղով և համեմունքներով եփած բրինձ է։ Այն սովորաբար մատուցում են բուսական սոուսով։
  • It is also referred to as rice cake in English.
    Մասան հյուսիսային նիգերական դելիկատես է, որը Նիգերիայի հյուսիսային բնակիչների շրջանում նաև հայտնի է որպես Վաինա
    Մասան հյուսիսային նիգերական դելիկատես է, որը նաև հայտնի է որպես Վաինա: Այն պատրաստվում է տուո շինքաֆա բրնձից, որը մաքրվում է քարերից, մանրացվում է և խառնվում սոխի և համեմունքների հետ։ Այնուհետ խմորիչը ավելացնում են, թողնում են խմորը բարձրանա, իսկ հետո եփում են թույլ կրակի վրա հատուկ խմորի ամանի մեջ։
  • Դանբու բրինձը երկրի հյուսիսում պատրաստվող բրնձի մեկ այլ տեսակ է։ Սկզբում այն աղում են և ավելացնում պղպեղ։
  • Գետնանուշի յուղով պատրաստած բրինձը ներառում է ձուկ (չոր կամ թարմ), թարմ լոլիկ, սոխ, թարմ պղպեղ և մեծ քանակությամբ խեցգետին:

Լոբով պատրաստված ուտեստներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • Ակարաժեն, հայտնի նաև որպես «լոբի տորթ», լոբիից պատրաստված նրբաբլիթ է:
  • Գբեգիրին լոբով ապուր է, որը ծագում է հարավ-արևմտյան Նիգերիայից:
  • Աբուլա ապուրը Գբեգիրիի (լոբով ապուր), Էվեդուի (բանջարեղենով ապուր) և ռագուի համադրություն է։ Այն սովորաբար ուտում են Ամալայի (ֆուֆու, որը պատրաստված է չորացրած յամի ալյուրից) կամ Լաֆունի հետ (ֆուֆու, որը պատրաստված է չոր հացարմատի ալյուրից): Դա հարավային Նիգերիայի Յորուբա ժողովրդի ավանդական ուտեստն է։
  • Մոյն-մոյնը, որը նաև հայտնի է որպես «Ọ̀lẹ̀lẹ̀», հարավ-արևմտյան նիգերական շոգեխաշած լոբով խյուս է, որը պատրաստված է կեղևավորված և լվացված «սև աչքավոր» լոբիից՝ խառնված սոխով և թարմ աղացած պղպեղով:
  • Էկուրուն շոգեխաշած աղացված լոբով ուտեստ է, որը ծագում է հարավ-արևմտյան Նիգերիայից։
  • Էվա ագանյին խաշած լոբի է, որն ուտում են պղպեղի սոուսով: Այս ուտեստը հայտնի է Նիգերիայի հարավ-արևմտյան մասում:
  • Օկպան նախաճաշ է, որը պատրաստված է բամբարա ընկույզի ալյուրից: Այն հայտնի է Նիգերիայի հարավ-արևելքում:
  • Ադալուն լոբուց և քաղցր եգիպտացորենից պատրաստված ապուր է, որը հարավ-արևմտյան Նիգերիայի ավանդական ուտեստ է:

Եգիպտացորենով պատրաստված ուտեստներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • Էգբոն ավանդական յորուբա ուտեստ է, որը կարելի է ուտել պղպեղի սոուսով կամ համադրել լոբի հետ:

Մսով պատրաստած ուտեստներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Պոնմո (կովի կաշի) վաճառող կին

Միսը նիգերիական խոհանոցի հիմնական բաղադրիչն է։

  • Սույան (հյուսիսային Նիգերիայի ուտեստ) տապակված միս է, որը պատված է աղացած չիլի պղպեղով, գետնանուշի ալյուրով և տեղական համեմունքներով: Պատրաստվում է շամփուրներով գրիլի վրա։ Այն նիգերիական ամենահայտնի դելիկատեսներից մեկն է, որը հասանելի է ամբողջ երկրում[40]։
  • Տսիրեն մսով ուտեստ է առատորեն պատված գետնանուշի և պղպեղի փոշիով[41]։ Կարող է մատուցվել շամփուրով կամ առանց դրա։
  • Կիլիշին նման է տավարի ջերկիին։ Այն պատրաստելու համար միսը կտրատում են շատ բարակ շերտերով և չորացնում։ Այնուհետև այն պատում են չիլի պղպեղով, համեմունքներով և տեղական խոտաբույսերի մածուկով, նախքան թեթև խորովածանելը:
  • Բալանգուն փայտի կամ ածուխի վրա խորոված միս է: Դրա յուրահատկությունը պատրաստման ժամանակ համեմունքների բացակայությունն է՝ մսի (այծի, գառան կամ տավարի) բնական համը պահպանելու համար։ Աղն ու համեմունքները եփելուց հետո ավելացնում են ըստ ճաշակի[42][43]։
  • Նկվոբին տավարի սրունքներ է՝ շոգեխաշած արմավենու յուղի վրա հիմնված խիտ, կծու սոուսով: Այս դասական ուտեստը ծագում է հարավարևելյան Նիգերիայից[44]։
  • Ասունը կծու տապակած այծի միս է, որը կտրատված է փոքր կտորներով և համեմված սոխով, հաբաներոով, սխտորով և բուլղարական պղպեղով[45]։ Դա Նիգերիայի հարավ-արևմտյան Օնդո շրջանի յորուբա ժողովրդի ավանդական ուտեստն է[46]։
  • Աղի չորացրած գառան միս, յորուբա լեզվով՝ Էրան Օնիյո։ Աղի չորացրած գառան ռիզոտոն հայտնի ուտեստ է Լագոս նահանգի մուսուլմանների շրջանում: Այն սովորաբար պատրաստվում է Էյդ ալ-Քաբիր փառատոնի մնացած գառան մսից։ Լավագույն կտորները (ազդրերը, կողոսկրերը և ճարպային մասերը) լվանում են կրաքարի ջրի մեջ՝ արյունը հեռացնելու համար, այնուհետև առատորեն աղ են շաղ տալիս և մի քանի օր չորացնում արևի տակ։

Ապուրներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • Բանգա ապուրը, պատրաստվում է արմավենու ընկույզից և օգտագործում են հիմնականում Նիգերիայի հարավային և կենտրոնական-արևմտյան հատվածներում[47]։ Այն նաև հայտնի է որպես Ատամա ապուր Կրոս Ռիվերի և Ակվա Իբոմի բնիկների շրջանում: Այն սովորաբար մատուցվում է ցանկացած տեսակի գարնիրի(օրինակ` Գարրի, Սեմո և մանրացված Յամ) հետ:
  • Օֆե Ակվու, նույնպես պատրաստվում է արմավենու ընկույզից, բայց այն ավելի շատ նման է շոգեխաշի, որը նախատեսված է բրնձի հետ ուտելու համար[48]։
  • Միյան կուկա, շատ տարածված է Հաուսա ժողովրդի շրջանում, պատրաստվում է փոշիացված բաոբաբի տերևներից և չոր բամիայից։
  • Միյան յակուվա, հայտնի ապուր Հաուսա ժողովրդի շրջանում։
  • Էվեդու ապուր, հայտնի է Նիգերիայի հարավ-արևմտյան Յորուբա ժողովրդի շրջանում: Այն սովորաբար պատրաստվում է ջուտի տերևներից, որոնք խյուս են անում բլենդերի կամ հատուկ ցախի միջոցով[49]։
  • Իլա ալասեպո, բամիայով ուտեստ է, որը տարածված է Յորուբա ժողովրդի շրջանում: Այն սովորաբար պարունակում է մեծ քանակությամբ միս, ձուկ և ծովամթերք։
  • Էկա ապուր(Բենիսիդ ապուր), հայտնի ուտեստ է Բենուե նահանգի Իդոմա, Կրոս Ռիվեր նահանգի Օգոջաս և Կոգի նահանգի Իբիրա բնակիչների շրջանում: Էկան քունջութի սերմերի, բոված գետնանուշի և արմավենու խյուսի խառնուրդ է[50]։
  • Մարգի Սպեշըլ, տարածված է Նիգերիայի հյուսիս-արևելքում՝ Բորնո, Ադամավա և Յոբե նահանգներում: Այս ապուրը ծագում է գետային տարածքներում ապրող Մարգիներից։ Այն պատրաստվում է ցանկացած տեսակի թարմ ձկով և աֆրիկյան թրթնջուկով (Յակուվա՝ Հաուսայում կամ Օմբլանջի՝ Մարգիում)։
  • Էդիկանգ-իկոնգ, բուսական ապուր է, որը պատրաստվում է ուգուից (դդմի տերևներ) և սպանախից, որը ծագում է Անանգ, Իբիբիո և Էֆիկ ժողովուրդներից:
  • Գբեգիրի, հարավ-արևմտյան Նիգերիայում տարածված շոգեխաշած լոբի է[51]։
  • Օրունլա, չորացրած բամիայից պատրաստված ապուր է, որը կտրատում են խոշոր կտորներով և չորացնում արևի տակ[փա՞ստ]։
  • Պղպեղով ապուր, թեթև ուտեստ է, որը պատրաստվում է մսի և ձկան խառնուրդից խոտաբույսերով և համեմունքներով: Այն նիգերիական խոհանոցի այն սակավաթիվ ապուրներից է, որը կարելի է ուտել առանց ինչ-որ բանի, այն չի օգտագործվում որպես սոուս՝ ածխաջրերով հարուստ հիմնական ուտեստի համար, ինչպիսիք են ֆուֆուն կամ մանրացված յամը[40]: Այն կարելի է պատրաստել նաև մշկընկույզով և չիլի պղպեղով։ Այն խավարտված է ձկան, տավարի, այծի կամ հավի մսով։ Պղպեղով ապուրը երբեմն մատուցվում է որպես նախուտեստ պաշտոնական միջոցառումների ժամանակ, բայց այն նաև օգտագործում են երեկոյան պանդոկներում և հասարակական հավաքույթների ժամանակ:
  • Աֆանգ, բանջարեղենային ապուր է, որը ծագում է հարավարևելյան Նիգերիայի Էֆիկ, Իբիբիո և Անանգ ժողովուրդներից: Այն պատրաստվում է սպանախից, աֆանգից (վայրի սպանախ), կպոմոյից, ծովային խխունջներից, միսից ու ձկից։
  • Եգիպտացորենի ապուր, նաև հայտնի է որպես օմի ուկբոկա, պատրաստվում է աղացած չորացրած եգիպտացորենից և խառնվում ապխտած ձկան հետ: Դա Աֆեմայի ժողովրդի ավանդական ճաշատեսակն է, և հատկապես հայտնի է հյուսիսային Էդո նահանգի Ագենիբոդեի բնակիչների համար:
  • Բամիայի ապուր, (օկորոենյերիբե կամ Դրով ապուր) պատրաստվում է բամիայից և եփում մինչև թանձրանալը[40]։
  • Էֆո րիրո, տերևավոր բանջարեղենից, պղպեղից, արմավենու յուղից և այլ բաղադրիչներից պատրաստված պինդ ապուր է, որը տարածված է յորուբաների շրջանում[52]։
  • Էգուսի ապուր, եփվում է սեխի աղացած սերմերով և պարունակում է տերևավոր բանջարեղեն, համեմունքներ և միս: Այն հաճախ ուտում են այնպիսի ուտեստների հետ, ինչպիսիք են ամալան, մանրացված յամը (իյան), ֆուֆուն և այլն:
  • Միյան տաուշ, գետնանուշի և դդմի տերևների խառնուրդ է՝ համեմված պղպեղով, դավադավայով (իրու) և արգանակի խորանարդներով: Այն լավագույնս համադրվում է տուվո շինկաֆայի հետ։
Մաաֆե
Էգբուրեգբու ապուրը սովորաբար պատրաստում են Էբոնի նահանգի բնիկները
  • Մաաֆե, գետնանուշով, լոլիկով և սոխով պատրաստված ռագու։ Այն կարող է տարբեր լինել՝ հավի մսով, տավարի մսով կամ ձկով, ինչպես նաև տարբեր տերևավոր բանջարեղենով՝ նուրբ համային նրբերանգների համար: Գետնանուշի ռագուն պատրաստվում է աղացած չորացրած գետնանուշից, բանջարեղենից, ձկից, մսից, տեղական համեմունքներից և արմավենու յուղից՝ Էդո նահանգի Էցակորի բնակիչների կողմից:
  • Բուկա, յորուբացիների ապուր է, որը պատրաստվում է այծի, տավարի կամ հավի մսով, լոլիկով, սոխով և պղպեղով[43]։
  • Օգբոնո, ապուրը պատրաստվում է աղացած օգբոնո սերմերից, տերևավոր բանջարեղենից, այլ բանջարեղենից, համեմունքներից և մսից։ Այն սովորաբար ուտում են այնպիսի ուտեստների հետ, ինչպիսիք են մանրացված յամը, ամալան, ֆուֆուն և այլն:
  • Սպիտակ ապուր, նաև հայտնի է որպես օֆեն նսալա, պատրաստվում է ուտազի տերևներով։
  • Դառը տերևներով ապուր, (օֆե օնուգբու) պատրաստվում է տարոյով, արմավենու յուղով, տարբեր տեսակի ձկով և մսով, համեմունքներով:
  • Օֆադա ապուր(Այամաս), արմավենու յուղի վրա հիմնված ապուր, որը ավանդական է Նիգերիայի հարավ-արևմտյան յորուբա ժողովրդի շրջանում: Այն պատրաստվում է արմավենու յուղից, չհասունացած պղպեղից և լոլիկից, տավարի մսից, ճամփուկից, կովի կաշվից և մորեխի ֆերմենտացված հատիկներից։ Սա ավանդական ապուր է տեղական օֆադա բրնձի (շագանակագույն բրինձ) համար, որը սովորաբար մատուցվում է լայն տերևներով փաթաթված:
  • Էֆո Էլեգուսի, յորուբացիների ապուր է, որը պատրաստվում է Էֆոյի տերևների և Էգուսիի սերմերի խառնուրդից։ Երբեմն այն պարզապես կոչվում է Էգուսի:
  • Էվեդուով Էգուսի, պատրաստվում է աղացած Էգուսի սերմերից և էեդուի տերևներից:
  • Գետնանուշով ապուր, պատրաստվում է թարմ աղացած գետնանուշից (երբեմն բոված), սոխով տապակած արմավենու յուղի մեջ, ապա եփվում մսի արգանակի մեջ։
  • Օրա (Օհա) ապուր, պատրաստվում է տարոյով, արմավենու յուղով և համեմունքներով։
  • Էդո Էսան (սև ապուր), բաղկացած է հիմնականում անուշաբույր տերևներից, ուզիզայի և դառը տերևներից։
  • Օֆե օվերրի, պատրաստվում է չորս տեսակի տերևավոր բանջարեղենով՝ օկազի, ուգու, ուզիզի և օհա: Ապուրը թանձրացնելու համար օգտագործում են տարոյի հատուկ տեսակ։ Այս բանջարեղենային ապուրը հայտնի է արևելյան Նիգերիայի իգբո բնակիչների շրջանում: Օֆե նշանակում է ապուր Իգբոյում, իսկ Օվերրին Իմո նահանգի մայրաքաղաքն է:
  • Աչարա ապուր, հիմնականում հանդիպում է Աբիա նահանգում՝ Նդիվո, Նգվա, Ումուահիա, Իտումբաուզո շրջաններում:
  • Օկազի ապուր, պատրաստվում է վայրի սպանախով, աչիի խտացուցիչով, տարբեր տեսակի մսով և ձկով։
  • Ձվով ապուր, պատրաստվում է ձվով, անուշաբույր տերևներով, թարմ պղպեղով և արմավենու յուղով։
  • Պղպեղով խխունջ ապուր, հիմնական բաղադրիչն է աֆրիկյան հսկա խխունջները։
  • Պղպեղով Յամ ապուր, պատրաստվում է փափուկ սպիտակ պունա Յամից։
  • Օթոնգ ապուր, տարածված է էֆիկցիների շրջանում։ Պատրաստվում է ուգուի, ուզիզայի և բամիայի տերևներով։
  • Օֆե Ուջուջու, հայտնի է Իկացիների և Ագբորցիների շրջանում: Պատրաստվում է ուջուջուի տերևներով, մսով, ձկով և համեմունքներով։

Գարնիր

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Դոդո (տապակած պլանտան)
  • Դոդո, տապակած եզան կերակուր, որը եփվում է բուսական կամ արմավենու յուղով, սովորաբար օգտագործում են հասած սոսի[40]։
  • Գիզդոդո, տապակած դոդոյի և տապակած ստամոքսի (Գիզդեր) համադրություն:
  • Կծու գիզդեր, Պոմո (կովի կաշի), Շակի (տրիպա):
  • Ֆունկասո, կորեկի նրբաբլիթներ
  • Մասան, ֆերմենտացված եգիպտացորեն, որը վերածվում է թանձր մածուկի, տապակվում և ցողվում շաքարով։ Այս ուտեստը յուրահատուկ համ ունի։ Այլընտրանքային տարբերակը պատրաստվում է շատ փափուկ սոսիներից, որոնք մաքրվում են, խառնվում են չորացրած սև պղպեղի հետ, տապակվում, ապա ցանվում շաքարավազով[53]։

Պուդինգներ, մածուկներ և շիլաներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • Մոյն-մոյն, յորուբա ժողովրդի աղի շոգեխաշած պուդինգ, որը պատրաստվում է կեղևավորված սև ոլոռի խառնուրդից և փաթաթվում տերևներով (օրինակ՝ բանանի տերևներով):
  • Պլանտան պուդինգ, որը սովորաբար հայտնի է որպես Օկպո օգեդե:
  • Եգիպտացորենի պուդինգ, հայտնի է որպես Օկպո օկա:[40]
  • Բրնձի պուդինգը պատրաստվում է մանրացված տուվոն բրնձից, որը լցնում են եռման ջրի մեջ։ Այն պետք է անընդհատ խառնել չափավոր ջերմության վրա, մինչև եփվի։
  • Պապ (նաև կոչվում է ակամու կամ օգի), պատրաստվում է սորգոյից, կորեկից կամ եգիպտացորենից։
  • Տապիոկայի պուդինգ, պատրաստվում է մանյակի էքստրակտից։ Արտաքինով և պատրաստման եղանակով նման է պապային[54]։
  • Էկպանգ նկուկվու, պատրաստվում է թարմ քերած ջրային յամով և տարոյի թարմ տերևներով փաթաթված: Այն պատրաստվում է ծովային խխունջներով, տարբեր տեսակի ձկներով և մսով, ծովախեցգետնով, արմավենու յուղով և համեմունքներով։ Այն հարավային Նիգերիայի Էֆիկ և Իբիբիո ժողովուրդների ավանդական ուտեստն է։

Յամով պատրաստված

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Մանրացված յամ (իյան) և էգուսլոլիկի ռագուով
  • Իյան (անգլ․՝ pounded yam ) նման է կարտոֆիլի պյուրեին, բայց այն տրորվում է մինչև ամբողջովին հարթ խտությունը[40][55]։ Այն ուտում են ապուրների հետ։
  • Ամալան (aririguzofranca), խիտ մածուկ է, որը պատրաստվում է յամից, լվացված, չորացրած և ապա աղացած մածուկներից: Այն ունի մուգ շագանակագույն գույն[փա՞ստ][56]։
  • Պոունդո՝ վերամշակված յամի ալյուր, որն օգտագործվում է մանրացված յամի նման ուտեստ պատրաստելու համար:
  • Շոգեխաշածը յամը ավանդական տնական ուտեստ է, որը տարածված է Նիգերիայի արևելյան և հարավային մասերում: Յորուբացիներն այն անվանում են Ասարո, և այս անունը լայն տարածում է գտել ամբողջ երկրում: Պատրաստման եղանակը կախված է ճաշակից և նախասիրություններից, սակայն հիմնականում պետք է խիտ սոուսում եռացնել և թեթև տրորել լոլիկը, չիլին և կարմիր պղպեղը: Որոշ դեպքերում արմավենու փոխարեն օգտագործվում է բուսական յուղ։ Ճաշատեսակին կարող եք ավելացնել ձուկ, միս կամ ծովախեցգետին[57]։
  • Էբիրիպոն Նիգերիայի հարավ-արևմուտքում գտնվող Ռեմո քաղաքի յորուբա ժողովրդի ավանդական ուտեստն է: Այն պատրաստվում է քերած տարոյից, որին ավելացնում են աղ և գետնանուշի յուղ։ Ստացված խառնուրդը փաթաթում են տերևների մեջ՝ փոքր չափաբաժիններով, այնուհետև եփում։ Այն սովորաբար ուտում են այնպիսի ապուրների հետ, ինչպիսին էֆո րիրոն է։
  • Իկոկորեն (կամ Իֆոկորեն) Նիգերիայի հարավ-արևմտյան Իջեբու շրջանի յորուբա ժողովրդի հայտնի ուտեստ է: Պատրաստման մեջ այն նման է ասարոյին, սակայն յամի փոխարեն օգտագործում են ջրային յաման (Dioscorea alata), որը քերիչով անցկացնում են՝ թողնելով մանր կտորներ, ապա եփում պղպեղով, արմավենու յուղով, ձկան ու տարբեր համեմունքներով[58]։
  • Լոբով յամ, պատրաստելու համար լոբին խաշել համեմունքներով և արմավենու յուղով, իսկ եփելու վերջում ավելացնել յամ։
  • Տապակած Յամ․ Յամը մանր կտրատում են և տապակում բուսայուղի մեջ։ Տարբեր խտության համար այն կարելի է նախապես եփել տապակելուց առաջ։

Կասավայով պատրաստված

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • Էբան, որը նաև կոչվում է գարրի, շատ թանձր մածուկ է, որը կամ մտցնում են գնդիկների մեջ, կամ մատուցում են որպես ամալա: Պատրաստվում է կասավայից(մանիոկ)[40]։
  • Ֆուֆու, հիմնական ուտեստ Նիգերիայում և Արևմտյան Աֆրիկայի մեծ մասում։
    fufu or swallow
    Ֆուֆու
  • Լաֆունն նման է ամալային, բայց շատ ավելի բաց գույն ունի և պատրաստված է մանիոկից: Այն չպետք է շփոթել յանի հետ, քանի որ այն ունի բոլորովին այլ համ և հոտ, այն լրիվ տարբեր է յանգից պատրաստված յանից:

Նախաճաշ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ագիդի կամ Էկո
  • Մասան (հա) ծագում է հյուսիսային Նիգերիայից և ուտում են ինչպես նախաճաշի, այնպես էլ ճաշի ժամանակ: Բրինձը թրջում են, հետո մանրացնում։ Խմորին ավելացնում են մածուն՝ թույլ տալով, որ այն թանձրանա և խմորվի, կամ փոխարենը՝ ըստ ճաշակի, ավելացնում են խմորիչ և շաքար։ Այնուհետև խմորը լցնում են կավե կաղապարների մեջ և եփում կրակի վրա՝ շրջելով և հանելով սպաթուլայի միջոցով։ Ավանդաբար մասսան մատուցվում է դդմի ապուրով (միյան տաուշե) կամ մեղրով:
  • Սինասիրը հարթ մասա է, որը պատրաստվում է պարզապես բրնձի մածուկը թավայի մեջ լցնելով, որը չի պահանջում այն պտտելու անհրաժեշտությունը, ինչպես որ մասսաի դեպքում է: Սա Հաուսա ժողովրդի ավանդական ուտեստն է։
  • Ալկուբուսը Հաուսա-Ֆուլանի ժողովրդի շոգեխաշած հացն է, որը պատրաստվում է ցորենից, ալյուրից, խմորիչից և ջրից։ Խմորը դնում են կաղապարների մեջ և շոգեխաշում։ Մատուցվում է միյան տաուշեով։
  • Կտրատված լոլիկով և սոխով Յամ կարմիր սոուսով կամ քերած ձվով։
  • Էկոն, որը նաև հայտնի է որպես ագիդի, Նիգերիայում հայտնի նախաճաշի է: Այն սովորաբար մատուցվում է այլ ուտեստների հետ, ինչպիսիք են՝ ակարաժեն (տապակած լոբով տորթ), լոբին, պղպեղով ապուրը և այլ ապուրներ[59]։
  • Օգին կամ ակամուն եգիպտացորենի պուդինգ է, որը տարածված է Նիգերիայում: Յորուբա ժողովուրդն այն անվանում է Օգի, իսկ Իգբո ժողովուրդը՝ Ակամու։[60] Այն ուտում են հացով, ակարաժեով կամ լոբով։
  • Էգբոն եգիպտացորենից պատրաստված ուտեստ է։
  • Մոսան յորուբացիների կերակրատեսակ է, որը պատրաստվում է շատ հասած պլանտայով, ձվով, պղպեղով և համեմունքներով:

Խորտիկներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • Չին չին, տապակած թխվածքաբլիթ, որը պատրաստվում է ալյուրից, ձվից և կարագից:
  • Պուֆ-պուֆ, տապակած քաղցր խմորի գնդիկներ։
  • Բուն, ևս մեկ տապակած քաղցր խորտիկ խմորի գնդիկների տեսքով, բայց առանց խմորիչի:
  • Ակարա, բլիթ, որը պատրաստվում է սև լոբու խմորից։ Երբեմն այն մատուցվում է նախաճաշին:
  • Ալկակի (դոնաթ) պատրաստվում է ցորենի և շաքարավազի մածուկից:
  • Կուլի-կուլի, խորտիկ, որը պատրաստվում է աղացած գետնանուշից:
  • Կոկորո, եգիպտացորենից և գարրիից (կասավա) պատրաստված տապակած չոր խորտիկ:
  • Մսով կարկանդակ՝ խմորով փաթաթված տավարի միս և բանջարեղեն։
  • Ձկան կարկանդակ՝ խմորով փաթաթված ձուկ և բանջարեղեն։
  • Վարա, յորուբա ժողովրդի փափուկ կաթնաշոռ, որը պատրաստված է թարմ կովի կաթից:
  • Ավարա կամ բեսկե, յորուբաների շրջանում տոֆուի տեղական անվանում:[61]
  • Պլանտանի չիպսեր, նիգերիական խրթխրթան, աղի կամ քաղցր խորտիկ, որը պատրաստված է բուսական յուղի մեջ տապակած հասած կամ չհասունացած պլանտաններից:
  • Չիփսեր
  • Կոկոսի կոնֆետներ
  • Աադուն, պատրաստված է եգիպտացորենի ալյուրից, չիլի պղպեղից և արմավենու յուղից:
  • Դունդու, ավանդական յորուբա ճաշատեսակ, որը պատրաստվում է տապակած կամ թխած յեմի կտորներից: Տապակում են արմավենու կամ բուսայուղի մեջ, իսկ եփելու ժամանակ թթուները փափկելու համար ջուր են ավելացնում։ Սովորաբար մատուցվում է գետնանուշի կամ արմավենու յուղից, լոլիկից, չիլի պղպեղից և համեմունքներից պատրաստված սոուսից[62]։
  • Օջոջոն, յորուբա բլիթ, որը պատրաստվում է քերած ջրային յամից(Dioscorea alata): Պղպեղը, սոխը և համեմունքները տապակելուց առաջ խառնում են քերած մածուկի հետ։ Նիգերիայի հարավ-արևմտյան մասում ջրային յամը հայտնի է որպես իսոի էվուրա:
  • Սամոսա
  • Գարնանային ռուլետ
  • Բալևա քաղցր քաղցրավենիք՝ կոշտ կոնֆետի տեսքով:

Խմիչքներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Զոբո
  • Կունու շատ տարածված ըմպելիք, որը պատրաստվում է կորեկից, սորգոյից կամ եգիպտացորենից:
  • Ֆուրա հանրաճանաչ ըմպելիք, հատկապես հյուսիսային Նիգերիայում, որը պատրաստվում է խաշած և աղացած կորեկից կամ սորգոյից՝ ավելացնելով մի քիչ կովի կաթ:
  • Արմավենու գինի, որը կարելի է թորել օգոգորոյի (ալկոհոլային խմիչք) մեջ:
  • Զոբո (հիբիսկուսի տերևային ըմպելիք) ըմպելիք, որը պատրաստված է ռոզելի հյութից (սպիտակ տեսականի, որը Յորուբայում կոչվում է իսապա):
  • Սոյայի կաթ՝ ըմպելիք, որը պատրաստվում է թրջած, աղացած և քամած սոյայի հատիկներից։

Տես նաև

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. ↑ Oyibo, Emmanuel (2020 թ․ ապրիլի 15). «Top 20 Nigerian Foods That Will Blow Your Taste Buds». Chef's Pencil (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2022 թ․ մայիսի 17-ին.
  2. ↑ «Nigerian Food: 16 Popular and Traditional Dishes to Try» (ամերիկյան անգլերեն). Nomad Paradise. 2020 թ․ օգոստոսի 10. Վերցված է 2022 թ․ մայիսի 17-ին.
  3. ↑ «Facts about Nigerian Soup». Ofefoods Limited (ամերիկյան անգլերեն). 2021 թ․ հուլիսի 8. Արխիվացված է օրիգինալից 2023 թ․ դեկտեմբերի 10-ին. Վերցված է 2022 թ․ մայիսի 17-ին.
  4. ↑ Jori, F.; Edderai, D.; Houben, Patrick; Paoletti, M. (2005 թ․ հունվարի 7). «Potential of Rodents for Minilivestock in Africa». Ecological Implications of Minilivestock. CRC Press. էջեր 39–60. doi:10.1201/9781482294439-9. ISBN 9780429078590.
  5. ↑ Jori, F.; Edderai, D.; Houben, P. (2005). «Potential of rodents for minilivestok in Africa». In Maurizio, M. G. (ed.). Ecological Implications of Minilivestock. Enfield, NH: Science Publishers. էջեր 25–45. ISBN 1-57808-339-7.
  6. ↑ Friant, Sagan; Paige, Sarah B.; Goldberg, Tony L. (2015 թ․ մայիսի 22). «Drivers of Bushmeat Hunting and Perceptions of Zoonoses in Nigerian Hunting Communities». PLOS Neglected Tropical Diseases (անգլերեն). 9 (5): e0003792. doi:10.1371/journal.pntd.0003792. ISSN 1935-2735. PMC 4441483. PMID 26001078.
  7. ↑ Kamgaing, Towa Olivier William; Dzefack, Zeun's Célestin Brice; Yasuoka, Hirokazu (2019). «Declining Ungulate Populations in an African Rainforest: Evidence From Local Knowledge, Ecological Surveys, and Bushmeat Records». Frontiers in Ecology and Evolution. 7. doi:10.3389/fevo.2019.00249. ISSN 2296-701X.
  8. ↑ Oktay, Serdar; Sadıkoğlu, Saide (2018 թ․ հունիս). «The gastronomic cultures' impact on the African cuisine». Journal of Ethnic Foods. 5 (2): 140–146. doi:10.1016/j.jef.2018.02.005.
  9. ↑ Fadeiye, E. O.; Popoola, B. R.; Emuoke, D. K.; Adeoye, T. A.; Ogundana, M. T. (2019). «Factors Influencing Fruit Consumption Among Undergraduates in Obafemi Awolowo University, Ile-Ife, Osun State, Nigeria». Ife Journal of Agriculture. 31 (2).
  10. ↑ «Nigerian delicacies». www.mynigeria.com. Արխիվացված է օրիգինալից 2022 թ․ հոկտեմբերի 28-ին. Վերցված է 2022 թ․ մայիսի 17-ին.
  11. ↑ Onyeakagbu, Adaobi (2022 թ․ հոկտեմբերի 25). «You probably didn't know the names of these popular Nigerian fruits». Pulse Nigeria (անգլերեն). Վերցված է 2022 թ․ դեկտեմբերի 10-ին.
  12. ↑ «Coconut Milk Rice Recipe». Swasthi's Recipes (ամերիկյան անգլերեն). 2022 թ․ փետրվարի 15. Վերցված է 2022 թ․ մայիսի 17-ին.
  13. ↑ «Jollof Rice». Healthier Steps (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2022 թ․ մայիսի 17-ին.
  14. ↑ «Jollof Rice Recipe». Chili Pepper Madness (ամերիկյան անգլերեն). 2022 թ․ հունվարի 7. Վերցված է 2022 թ․ մայիսի 17-ին.
  15. ↑ «Jollof Rice Recipe». NYT Cooking (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2022 թ․ մայիսի 17-ին.
  16. ↑ Imma (2022 թ․ մարտի 1). «Jollof Rice». blackpeoplesrecipes.com (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2022 թ․ մայիսի 17-ին.
  17. ↑ «Ofada rice, unripe plantain, Oha soup, other African food that aid weight loss». Vanguard News (բրիտանական անգլերեն). 2021 թ․ հունիսի 27. Վերցված է 2022 թ․ մայիսի 5-ին.
  18. ↑ «What is 125T Ofada Rice?». Youth Entrepreneurship (ամերիկյան անգլերեն). 2015 թ․ օգոստոսի 12. Վերցված է 2022 թ․ մայիսի 17-ին.
  19. ↑ «How To Cook Ofada Rice». Sisi Jemimah (բրիտանական անգլերեն). 2015 թ․ դեկտեմբերի 8. Վերցված է 2022 թ․ մայիսի 17-ին.
  20. ↑ «Where is ofada rice grown in Nigeria?». Across the Sahara (ամերիկյան անգլերեն). 2021 թ․ հունիսի 7. Վերցված է 2022 թ․ մայիսի 17-ին.(չաշխատող հղում)
  21. ↑ «Nigerian Fried Rice». My Diaspora Kitchen (ամերիկյան անգլերեն). 2020 թ․ դեկտեմբերի 7. Վերցված է 2022 թ․ մայիսի 17-ին.
  22. ↑ Killeen, Breana (2020 թ․ մայիսի 1). «How to Cook Fried Rice: A Step-by-Step Guide». EatingWell (անգլերեն). Վերցված է 2022 թ․ մայիսի 17-ին.
  23. ↑ Osinkolu, Lola (2018 թ․ դեկտեմբերի 30). «Nigerian fried Rice | Chef Lola's Kitchen (Video)». Chef Lola's Kitchen (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2022 թ․ դեկտեմբերի 10-ին.
  24. ↑ «11 Foods And Soups You Have To Try If You Find Yourself In Kaduna». Zikoko! (ամերիկյան անգլերեն). 2020 թ․ սեպտեմբերի 20. Վերցված է 2022 թ․ մայիսի 17-ին.(չաշխատող հղում)
  25. ↑ «How to Make Nigerian Pate (Braised Maize Porridge) ~ Dee's Mealz». www.deesmealz.com (ամերիկյան անգլերեն). 2019 թ․ մայիսի 1. Արխիվացված է օրիգինալից 2022 թ․ մայիսի 31-ին. Վերցված է 2022 թ․ մայիսի 17-ին.
  26. ↑ «how to make Tuwo Shikanfa and how it can be eaten». The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News (ամերիկյան անգլերեն). 2019 թ․ սեպտեմբերի 11. Վերցված է 2022 թ․ փետրվարի 21-ին.
  27. ↑ Adido, Terry (2014 թ․ հուլիսի 13). «Fonio Pottage (Pate Acha)». Grated Nutmeg (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2022 թ․ մայիսի 17-ին.
  28. ↑ «Gwete Recipe by Henrietta Jumai Danuk». Cookpad (անգլերեն). Վերցված է 2022 թ․ մայիսի 17-ին.
  29. ↑ «Pate is a traditional porridge type of food that is eaten». The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News (ամերիկյան անգլերեն). 2022 թ․ փետրվարի 17. Արխիվացված է օրիգինալից 2022 թ․ մայիսի 31-ին. Վերցված է 2022 թ․ մայիսի 17-ին.
  30. ↑ «Simple Way to Make Quick How to Make Nigerian Pate (Braised Maize Porridge) | Fine Recipes». mifood.web.app. Վերցված է 2022 թ․ մայիսի 17-ին.
  31. ↑ «SimakTerus » SimakTerus» (ինդոնեզերեն). Վերցված է 2022 թ․ մայիսի 17-ին.
  32. ↑ Lete, Nky Lily (2013 թ․ մարտի 30). «Tuwo Masara (Tuwon Masara)| Nigerian Corn meal». Nigerian Food TV (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2022 թ․ մայիսի 17-ին.
  33. ↑ «Tuwo Shinkafa (Rice Meal) And Miyan Taushe (Pumpkin Soup)». The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News (ամերիկյան անգլերեն). 2019 թ․ հուլիսի 21. Վերցված է 2022 թ․ մայիսի 17-ին.
  34. ↑ Brown, Ed (2020 թ․ մարտի 30). «How to Prepare Tuwo Shinkafa and Miyan Taushe». Royac Shop (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2022 թ․ մայիսի 17-ին.
  35. ↑ «Nigerian Pepper Sauce - Ata dindin». Chef Lola's Kitchen (ամերիկյան անգլերեն). 2019 թ․ նոյեմբերի 21. Վերցված է 2022 թ․ մայիսի 17-ին.
  36. ↑ «How To Prepare Banga Rice». whatsdalatest.com. 2020 թ․ նոյեմբերի 8.
  37. ↑ «Banga Rice». All Nigerian Recipes (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2022 թ․ մայիսի 17-ին.
  38. ↑ «Banga Rice - African Food Network» (ամերիկյան անգլերեն). 2022 թ․ մայիսի 16. Վերցված է 2022 թ․ մայիսի 17-ին.
  39. ↑ «How To Make Banga Rice». The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News (ամերիկյան անգլերեն). 2017 թ․ հոկտեմբերի 24. Վերցված է 2022 թ․ մայիսի 17-ին.
  40. ↑ 40,0 40,1 40,2 40,3 40,4 40,5 40,6 Hudgens, Jim (2004). Rough Guide to West Africa. City: Rough Guides Limited. էջ 1007. ISBN 1-84353-118-6.
  41. ↑ The Epicentre. «Tsire: Tsire spice powder».
  42. ↑ «The Arewa Kitchen: Specialty Meats (or Suya Plus)». Kitchen Butterfly (բրիտանական անգլերեն). 2017 թ․ փետրվարի 20. Վերցված է 2022 թ․ փետրվարի 21-ին.
  43. ↑ 43,0 43,1 Food Culture and Cuisine in Nigeria (PDF) (English). Budapest, Hungary: Nigerian Embassy Budapest. 2020.{{cite book}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  44. ↑ Okafor, C. (2014, April 14). Popularising African Delicacies. Realnews Magazine.
  45. ↑ Nkewa, Guylene. «Asun (Spicy Roast Goat) By Sisi Jemimah». African Vibes Magazine (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2020 թ․ մայիսի 28-ին.
  46. ↑ «DestinationOndo: Ondo Celebrates Biggest And First Ever Asun Carnival.». First Yoruba Indigenous Community News Platform (ամերիկյան անգլերեն). 2021 թ․ մայիսի 3. Արխիվացված է օրիգինալից 2021 թ․ դեկտեմբերի 8-ին. Վերցված է 2022 թ․ մայիսի 29-ին.
  47. ↑ «Banga Soup (Ofe Akwu)». All Nigerian Recipes (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2020 թ․ մայիսի 24-ին.
  48. ↑ «Look at good pictures of Nigerian dishes». news-af.feednews.com. Վերցված է 2020 թ․ մայիսի 28-ին.
  49. ↑ «Ewedu soup, best delicacy for toddlers». Vanguard News (բրիտանական անգլերեն). 2017 թ․ հուլիսի 18. Վերցված է 2022 թ․ մայիսի 3-ին.
  50. ↑ «Eka Soup (Beniseed Soup) Recipe». The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News (ամերիկյան անգլերեն). 2020 թ․ օգոստոսի 9. Վերցված է 2022 թ․ մայիսի 3-ին.
  51. ↑ «Best Clay Mix Nigeria». www.ilfornaioecologico.it. Վերցված է 2020 թ․ մայիսի 28-ին.(չաշխատող հղում)
  52. ↑ «How To Make Efo Riro». The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News (ամերիկյան անգլերեն). 2020 թ․ հոկտեմբերի 18. Վերցված է 2022 թ․ մայիսի 3-ին.
  53. ↑ «Plantain Mosa». Cooking Sense Magazine (անգլերեն). 2018 թ․ ապրիլի 18. Վերցված է 2022 թ․ մայիսի 29-ին.
  54. ↑ Ikenwa, Chizoba (2019 թ․ հոկտեմբերի 19). «How To Prepare Tapioca (Recipe & Procedure)». Nigerian Infopedia (ամերիկյան անգլերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2022 թ․ դեկտեմբերի 6-ին. Վերցված է 2022 թ․ մայիսի 5-ին.
  55. ↑ Osinkolu, Lola (2019 թ․ հունիսի 13). «Pounded Yam». Chef Lola's Kitchen (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2022 թ․ մայիսի 5-ին.
  56. ↑ «Amala- lump free and fluffy». K's Cuisine (ամերիկյան անգլերեն). 2019 թ․ հոկտեմբերի 30. Վերցված է 2022 թ․ մայիսի 5-ին.
  57. ↑ «How to make the perfect "Amala"». Vanguard News (ամերիկյան անգլերեն). 2016 թ․ հոկտեմբերի 10. Վերցված է 2022 թ․ մարտի 15-ին.
  58. ↑ «Ikokore: Here's how to make this Ijebu staple dish». Pulse Nigeria (անգլերեն). 2021 թ․ դեկտեմբերի 21. Վերցված է 2022 թ․ մայիսի 29-ին.
  59. ↑ «How to Make Agidi or Eko». All Nigerian Recipes (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2022 թ․ մայիսի 4-ին.
  60. ↑ «Process of making Ogi (pap, akamu)». Vanguard News (բրիտանական անգլերեն). 2017 թ․ ապրիլի 26. Վերցված է 2022 թ․ մայիսի 4-ին.
  61. ↑ «How to Make Beske from Scratch». 9jafoodie | Nigerian Food Recipes (ամերիկյան անգլերեն). 2020 թ․ նոյեմբերի 14. Վերցված է 2022 թ․ մայիսի 4-ին.
  62. ↑ «Fried yam (Dundun) and fried sauce». My Active Kitchen (բրիտանական անգլերեն). 2015 թ․ ապրիլի 10. Վերցված է 2020 թ․ մայիսի 8-ին.
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Նիգերիական խոհանոց» հոդվածին։
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Նիգերիական_խոհանոց&oldid=10414300» էջից