Jump to content

Նեպալի քաղաքացիական պատերազմ

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Նեպալի քաղաքացիական պատերազմ
Քաղաքացիական պատերազմ Խմբագրել Wikidata
ԵրկիրՆեպալ Խմբագրել Wikidata
ՎայրՆեպալ Խմբագրել Wikidata
Աշխարհագրական կոորդինատներ28°0′0″N 84°0′0″E Խմբագրել Wikidata
Սկսած13 փետրվարի 1996 Խմբագրել Wikidata
Ավարտված21 նոյեմբերի 2006 Խմբագրել Wikidata
Քարտեզ

Նեպալի քաղաքացիական պատերազմ (անգլ.՝ Nepalese Civil War), Նեպալում երկարատև զինված հակամարտություն, որը տեղի է ունեցել Նեպալի կոմունիստական կուսակցության (մաոիստական) և Նեպալի կառավարության միջև 1996-2006 թվականներին[1]:

Ապստամբությունը սկսվել է մաոիստների կողմից 1996 թվականի փետրվարի 13-ին, որի նպատակն է եղել տապալել Նեպալի միապետությունը և հաստատել ժողովրդական հանրապետություն: Հակամարտությունը բնութագրվել է արտադատական սպանություններով, ջարդերով, զտումներով, առևանգումներով, ռազմական հանցագործություններով և մարդկության դեմ հանցագործություններով: Նեպալի քաղաքացիական պատերազմը երկրում հանգեցրել է քաղաքական, սոցիալական և մշակութային փոփոխությունների[2][3][4]։

Հակամարտության պատճառներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Միապետական համակարգի և հասարակության կաստային բաժանման դեմ պայքարի պատրվակով ձևավորվել են հեղափոխական խմբեր (թեև հարևան Հնդկաստանում նման խմբեր նախկինում ձևավորվել են դեռ բազմակուսակցական ժողովրդավարության պայմաններում): Նրանցից ոմանք Մաո Ցզեդունի գաղափարախոսությունն ու մեթոդները, ինչպես նաև զենքը փոխառել են արտասահմանից։ Արդյունքում կառավարությունը կորցրել է վերահսկողությունը մի շարք մեկուսացված տարածքների նկատմամբ, ոչնչացվել է այնտեղի օրինական իշխանությունը, իսկ գյուղերի բնակչությունը ստիպված է եղել հետևել այնտեղ ահաբեկչության ռեժիմ հաստատած զինյալների հրահանգներին։

Ակնարկ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Նեպալի կոմունիստական կուսակցությունը (մաոիստներ) 1994 թվականին անջատվել է Միացյալ ժողովրդական ճակատից (Սամյուկտա Յանա Մորչա) զգալի քաղաքական տարաձայնությունների պատճառով։ Թագավորը հրաժարվել է կատարել կուսակցությունների պահանջները։

Զինված պայքարի համար մաոիստական խմբավորումների նախապատրաստումը սկսվել է դեռևս 1995 թվականին, մարզումը, զենքը և մարտավարությունը իրականացվել են հնդկական մաոիստների (Նաքսալիտների) աջակցությամբ, որոնք 60-ականների վերջից նման պատերազմ են մղել Հնդկաստանում:

Սկզբում Նեպալի թագավորական բանակը չի միջամտել անմիջական մարտերին, քանի որ թվացել է, թե խնդիրները կարող են լուծվել քաղաքական և ոստիկանական միջոցներով։ Ահաբեկչության դեմ պատերազմի և զարգացող երկրներին օգնության հովանու ներքո, որը կարող է միջազգային անկայունություն առաջացնել՝ Միացյալ Նահանգները և Հնդկաստանը սկսել են ռազմական և տնտեսական օգնություն տրամադրել Նեպալի կառավարությանը: Ի պատասխան՝ մաոիստների առաջնորդները հայտարարել են, որ դեմ են ամերիկյան միջամտությանը։

Կառավարությունը, ինչ-որ իմաստով նույնպես ներդրում է ունեցել հակամարտությունում՝ հրապարակելով «սադրիչ» նյութեր[5] միապետության մասին, բանտարկելով լրագրողներին և փակելով թերթերը, որոնք հանդես են եկել ի պաշտպանություն մաոիստների։

Մի քանի անգամ բանակցություններ են վարվել՝ ուղեկցվելով ժամանակավոր հրադադարներով, որոնք սակայն չեն հանգեցրել կայուն խաղաղության։ Կառավարությունը կտրականապես հրաժարվել է ապստամբների խնդրանքով ընդունել մի սահմանադրություն, որը հակասում է միապետական համակարգի հետ: Մաոիստները սաստկացրել են իրենց կռիվը՝ անբավարար համարելով կառավարության առաջարկները։ 2004 թվականի նոյեմբերին կառավարությունը մերժել է նրանց խնդրանքը՝ ուղղակիորեն բանակցել թագավոր Գյանենդրայի և վարչապետ Շեր Բահադուր Դեուբայի հետ, ինչպես նաև երրորդ կողմի կամ ՄԱԿ-ի միջնորդության նրանց խնդրանքը:

2005 թվականի դրությամբ երկրի զգալի մասը գտնվել է մաոիստների լիակատար վերահսկողության տակ, հիմնականում կենտրոնական և լեռնային շրջաններում, որոնք վատ են վերահսկվել կենտրոնի կողմից: Մաոիստական զինված խմբավորումները, այս կամ այն չափով գործել են երկրի գրեթե բոլոր գերատեսչություններում։

Չինական տիրապետության տակ գտնվող Տիբեթի հետ Նեպալի սահմանին զենքի առգրավման մասին տեղեկություններ են հայտնվել[6]։

Կռիվներն ու անկարգությունները շարունակվել են մինչև 2005 թվականը, 2004 թվականի դեկտեմբերին սպանվել է մոտ 200 մարդ: 2005 թվականի փետրվարի 1-ին՝ ի պատասխան կառավարության կողմից երկրում կարգուկանոն հաստատելու ձախողմանը թագավոր Գյանենդրան ստանձնել է կառավարության լիակատար վերահսկողությունը։

Քաղաքացիական պատերազմի արդյունքում տուժել է Նեպալի զբոսաշրջության ոլորտը՝ երկրի եկամտի կարևոր աղբյուրներից մեկը, ինչից հետո զբոսաշրջիկների թիվը զգալիորեն նվազել է։

Միաժամանակ մաոիստները պաշտոնապես հայտարարել են, որ ոչինչ չունեն Նեպալ ժամանող զբոսաշրջիկների դեմ։ Ավելին նրանք թույլ են տվել նրանց մտնել իրենց վերահսկողության գոտի՝ լեռներում զբոսաշրջային ճամփորդությունների համար՝ «հեղափոխական հարկի» վճարման պայմանով (մեկ անձի համար օրական մոտ երկու դոլար), սակայն մի շարք դեպքերում զինյալները սկսել են թալանել նրանց: Որոշ վայրերում հավատացյալների ընծաները պարբերաբար վերցվել են բուդդայական վանքերից:

Նեպալի մաոիստների հաղթանակը մեծ ազդեցություն է ունեցել Հնդկաստանում մաոիստական գործունեության ուժեղացման վրա։ Հնդիկ զինյալների թիվն այսօր գնահատվում է 20 հազար մարդ երկրի հարավում և արևելքում, որոնք լրիվ կամ մասնակի կերպով գտնվում են Հնդկաստանի վերահսկողության տակ[7][8][9]։

ՉԺՀ-ն, որը պաշտոնապես չի աջակցել մաոիստներին՝ նրանց հաղթանակից հետո ուժեղացրել է իր ազդեցությունը Նեպալում և փորձել է օգտագործել մաոիստների ներկայությունը ուժային կառույցներում՝ Հարավային Ասիա ներթափանցելու և Հնդկաստանը շրջապատելու իր ռազմավարության մեջ[10]: Իր հերթին Հնդկաստանը և որոշ արևմտյան պետություններ (Ֆրանսիա, ԱՄՆ, Պորտուգալիա, Մեծ Բրիտանիա) ռազմական և ֆինանսական աջակցություն են ցուցաբերել Նեպալի կառավարությանը[11]։

Իրադարձությունների ժամանակագրություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1996

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • Փետրվարի 13՝ Նեպալի կոմունիստական կուսակցության (մաոիստական) «ժողովրդական պատերազմի» սկիզբը։
    • Կատմանդու՝ Հարձակում բազմազգ ընկերությանը պատկանող զովացուցիչ ըմպելիքների գործարանի վրա՝ հրդեհելով շենքերի մի մասը:
    • Գորխա թաղամաս
      • Պայթյուն լիկյորի գործարանում
      • Պայթյուն Ռեյդ Չիանգլիում Գյուղատնտեսական զարգացման բանկի վրա
    • Կավրե շրջան՝ Վաշխառուի տան կողոպուտ, 1,3 միլիոն ռուփի «օտարվել» է և մի քանի միլիոն ռուփիի անվտանգության փաստաթղթեր են առգրավվել
    • Ռոլպա, Ռուկում և Սինդհուլի շրջաններ, հարձակումներ ոստիկանական բաժանմունքների վրա՝ զենքի և պայթուցիկ նյութերի պահեստների առգրավմամբ։

2001

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • Հունվար 2001՝ Կառավարությունը ստեղծել է զինված ոստիկանական ուժեր մաոիստների դեմ:
  • Մայիսի 28՝ Նախագահ Պրաչանդային հարցազրույց է տվել «Աշխարհը հաղթելու համար» գրքում:
  • Հունիսի 1՝ թագաժառանգ Դիպենդրան գնդակահարել է ողջ թագավորական ընտանիքին և ինքնասպան եղել (կամ սպանվել է պահակի կողմից), կոմատոզ վիճակում մնացել է երեք օր, որից հետո Գյանենդրան՝ թագավորի եղբայրը թագադրվել է որպես թագավոր[12][13]։
  • Օգոստոսի 3՝ խաղաղության բանակցությունների առաջին փուլը
  • Նոյեմբերի 23՝ խաղաղության բանակցությունները տապալվում են, երբ մաոիստները հարձակվում են Նեպալի 42 շրջանների ոստիկանական բաժանմունքների վրա:
  • Նոյեմբերի 26՝ արքան հայտարարել է արտակարգ դրություն և օգտագործել բանակը ապստամբությունը ճնշելու համար[14]:

2002

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • ԱՄՆ Կոնգրեսը 12 միլիոն դոլար է Նեպալի հատկացրել թագավորական բանակի սպաներ պատրաստելու համար և մատակարարել է 5000 հատ M-16 հրացաններ[15]:
  • Մայիս՝ խաղաղության բանակցությունները տապալվել են[14]:
  • Մայիսի 11՝ Մաոիստների առաջնորդները հետախուզման մեջ են հայտնվել[14][16]։
  • Մայիս՝ վարչապետ Դեուբան, Գյանենդրա թագավորի որոշմամբ, ցրել է խորհրդարանը՝ արտակարգ դրության հայտարարմանը դեմ արտահայտվելու համար և ընտրություններ նշանակել։
  • Հուլիսի 11՝ տեղեկություններ են եղել, որ բելգիացի զենքի առևտրական FN Herstal-ը 5500 հրացան է մատակարարել Նեպալի կառավարությանը:
  • Հոկտեմբերի 4՝ թագավոր Գյանենդրան հետ է կանչել վարչապետ Դեուբային և ամբողջ Նախարարների խորհուրդը՝ վերցնելով իշխանությունը իրենց ձեռքը և չեղյալ համարել լուծարված Ներկայացուցիչների խորհրդի ընտրությունները, որոնք նշանակված են եղել նոյեմբերի 11-ին:
  • Հոկտեմբերի 11՝ Գյանենդրա թագավորը վարչապետ է նշանակել Լոկենդրա Բահադուր Չանդին:

2003

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • Oգոստոսի 27
    • Գործադուլ, Մաոիստները մեկօրյա գործադուլի կոչ են արել իրենց կադրերի վրա բանակի հարձակումը դապարտելու համար[14]։
    • Մաոիստները միակողմանիորեն դուրս են եկել հունվարի 29-ի զինադադարի համաձայնագրից[14]։
  • Սեպտեմբերի 27՝ Կատմանդուից 340 կիլոմետր հեռավորության վրա գտնվող Չհտա Փոխարա և Խոտանգ շրջաններում անվտանգության ուժերի հետ փոխհրաձգության հետևանքով սպանվել է տասներկու մաոիստ[17]:
  • Հոկտեմբերի 13՝ առնվազն 37 մարդ սպանվել է, երբ 1000 հոգանոց մաոիստները փորձել են գրոհել Բհալուվանգի ոստիկանական ուսումնական կենտրոնը[18]:
  • Հոկտեմբերի 27՝ բրիտանացի լեյտենանտը ազատվել է գերությունից Բհալուվանգում, որտեղ նրան տարել էին բրիտանական բանակի համար զինվորներ հավաքագրելու ուղևորության ժամանակ: Նախագահ Պրաչանդան ներողություն է խնդրել կատարվածի համար[19]:
  • Նոյեմբերի 11՝ պաշտպանության նախարարը մեղադրել է մաոիստներին արևմտյան Նեպալի Մուգու շրջանից 29 դպրոցականների առևանգման մեջ[20]:
  • Նոյեմբերի 19՝ չորս անձ ձերբակալվել է Տիբեթի Խասա անցակետում՝ Կատմանդուից 114 կիլոմետր հյուսիս-արևելք, երբ փորձել են մաքսանենգ ճանապարհով զենք տեղափոխել Նեպալ[6]:

2004

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • Հունվարի 9՝ Մաոիստական հրամանատարությունը հայտարարել է Մագարի ինքնավար շրջանի «հեղափոխական կառավարության» ստեղծման մասին, որը հիմնված է արևմտյան Նեպալի Ռոլպա շրջանի տարածքի վրա:
  • Փետրվարի 5՝ կառավարական ուժերը առաջ են շարժվել Մակվանապուր շրջանի Բհիմադ գյուղի ուղղությամբ: 14 մաոիստ և երկու խաղաղ բնակիչ սպանվել են առանց դատավարության[21]։
  • Փետրվարի 10՝ Մաոիստական կոմունիստական կուսակցության կենտրոնական կոմիտեի երկու անդամներ ձերբակալվել են Հնդկաստանում և հանձնվել են Նեպալի իշխանություններին[22]։
  • Փետրվարի 13՝ Գանեշ Չինվալը գլխավորել է հակամաոիստական բողոքի ցույցը «հեղափոխության սկզբի» տարեդարձի կապակցությամբ[23]:
  • Փետրվարի 15՝ Գանեշ Չինվալը սպանվել է իր աշխատասենյակում[23]:
  • Փետրվարի 15 ՝ Կատմանդուից դեպի արևմուտք[24]՝ 360 կիլոմետր հեռավորության վրա գտնվող անտառային տարածքում գտնվող մաոիստական բազայի մոտ մարտեր[25]։
  • Փետրվարի 15-ին և 16-ին՝ ռադիոյի հաղորդումները ասել են, որ 13 մաոիստներ սպանվել են փոքր բախումների արդյունքում[25]:
  • Փետրվարի 18՝ լուծարված խորհրդարանի անդամ Խեմ Նարայան Ֆաուջդարը սպանվել է երկու մաոիստների կողմից Նավալպարասի շրջանում՝ մայրաքաղաքից 200 կմ հարավ[24]:
  • Ապրիլի 2-6՝ զանգվածային ցույցեր ընդդեմ միապետության: Մի շարք անկարգություններ են կատարվել ամբողջ երկրում։ Բեռնատարների շարասյան պայթյուններ, հարձակումներ ոստիկանական կետերի վրա, ականների պայթյուններ, մաոիստների կողմից հրավիրված համընդհանուր գործադուլ, բախումներ ցուցարարների և ոստիկանների միջև, բազմաթիվ վիրավորներ[26][27][28][29][29][27][28][28][30][31][32][33]:
  • Օգոստոսի 16՝ Կատմանդուի շքեղ Soalthee հյուրանոցում ռումբ է պայթել՝ ի պատասխան այն փակելու մաոիստների մերժմանը:
  • Օգոստոսի 16՝ Նեպալի հարավում գտնվող շուկայում ռումբ է պայթել, ինչի հետևանքով զոհվել է 12-ամյա մի տղա և երեք ոստիկան: Մաոիստները պահանջել են ազատ արձակել իրենց գերի ընկած ընկերներին` սպառնալով կաթվածահար անել Կատմանդուի շրջակայքի ողջ երթևեկությունը` հարձակվելով մեքենաների վրա: Նեպալցի մի քանի գործարարներ են մահացել մաոիստների հարձակումների ժամանակ։
  • Սեպտեմբերի 10՝ ռումբ է պայթել Կատմանդուի ամերիկյան տեղեկատվական կենտրոնում։
  • Սեպտեմբերի 13՝ Նեպալից ամերիկյան դեսպանատան տարհանում։
  • Դեկտեմբերի 15՝ անվտանգության 20 աշխատակից սպանվել է արևմտյան Արղխալնչի թաղամասում մաոիստների անսպասելի հարձակման հետևանքով։
  • Դեկտեմբերի 16՝ արևմտյան Դայլեք թաղամասում անվտանգության ուժերի հետ բախումների հետևանքով սպանվել է 16 մաոիստ:
  • Դեկտեմբերի 23՝ մաոիստները հայտարարել են Կատմանդուի շրջափակման մասին:

2005

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • Հունվարի 2՝ Նեպալի գործակալությունները սխալմամբ հայտարարել են Դայլեք թաղամասում մաոիստական ռումբի հետևանքով երկու երեխաների մահվան մասին
  • Հունվարի 4՝ անվտանգության երեք աշխատակից և մի խումբ մաոիստներ սպանվել են հրազենային ծեծկռտուքի ժամանակ:
  • Հունվարի 8՝ մաոիստները կալանավորել և հետո ազատ են արձակել 6 ավտոբուսների 300 ուղևորի՝ որպես Կատմանդուի շրջափակման ցուցադրություն:
  • Հունվարի 10՝ վարչապետ Դեուբան ասել է, որ կավելացնի միջոցները մաոիստների դեմ պայքարելու համար, նույնիսկ եթե մաոիստները հետաքրքրված են կառավարության հետ բանակցություններով:
  • Հունվարի 15՝ մաոիստները Քայլալիի Չուբա գյուղում գերել են 14 հնդկական գուրխաների:
  • Փետրվարի 1՝ թագավոր Գյանենդրան պետական հեղաշրջում է կատարել՝ ցրելով խորհրդարանը և սահմանելով բարեփոխումների շրջափակում։ Նեպալում կրկին դարձել է բացարձակ միապետություն։ Բանակը սկսել է ձերբակալել քաղաքական գործիչների, լրագրողների, արհմիությունների ղեկավարների, իրավապաշտպանների և համայնքի ղեկավարների։ Հեռախոսային և ինտերնետ կապն անջատվել է[34]։
  • Փետրվարի 28՝ հնդկական բանակի ստորաբաժանումը հարձակվել է Նեպալի վրա և սպանել 32 մաոիստների:
  • Հունիսի 6.՝Չիտուանի շրջանում մարդատար ավտոբուսը ականի է բախվել, ինչի հետևանքով զոհվել է 37 մարդ, վիրավորվել՝ 70-ը։
  • Օգոստոսի 9՝ Արևմտյան Նեպալում մաոիստները սպանել են անվտանգության 70 աշխատակիցների:
  • Սեպտեմբեր 3՝ Մաոիստները հայտարարել են եռամսյա միակողմանի հրադադարի մասին՝ ընդդիմադիր քաղաքական կուսակցությունների հետ խաղաղ բանակցություններին նպաստելու համար։

2006

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • Մարտ-ապրիլ՝ զանգվածային ցույցեր Կատմանդուում և այլ քաղաքներում, որոնց աջակցում են մաոիստները և յոթ քաղաքական կուսակցությունները։ Ցուցարարները հանդես են եկել միապետության վերացման և խորհրդարանական հանրապետության ստեղծման օգտին։ Կատմանդուում ցույցի հրաձգությունը հանգեցրել է բազմաթիվ զոհերի։ Հարց է բարձրացվել թագավորի կողմից գահից հրաժարվելու մասին[35]։
  • Ապրիլի 21՝ թագավորն ասել է, որ պատրաստ է իշխանությունը փոխանցել ժամանակավոր կառավարությանը:
  • Հուլիսի 11՝ Նեպալի խորհրդարանը չեղյալ է համարել Գյանենդրայի իրավունքը՝ օրենքների և օրինագծերի վրա վետո դնելու մասին: Մեկ ամիս առաջ պատգամավորները միաձայն թագավորից խլել են բանակի գերագույն հրամանատարի պաշտոնը, զրկել անձեռնմխելիությունից (այսուհետ կարող են դատարանի առաջ կանգնել), ինչպես նաև հրամայել են վճարել հարկերը։ Բացի այդ, պատգամավորները որոշել են այսուհետ Նեպալը համարել «աշխարհիկ պետություն»՝ այդպիսով Գյանենդրայից խլելով Վիշնուի մարմնավորման տիտղոսը։ Ձևավորվել է կոալիցիոն կառավարություն։
  • Նոյեմբերի 21՝ 7 կուսակցությունների կառավարությունը հաշտություն է կնքել մաոիստների հետ՝ հայտարարելով քաղաքացիական պատերազմի ավարտի մասին:

2007

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • Հունվարի 14՝ խորհրդարանը զրկել է թագավորին գերագույն իշխանությունից և ընդունել ժամանակավոր սահմանադրություն: Մաոիստներին տեղեր են խոստացել խորհրդարանում և նախարարների կաբինետում: Զինյալները հանձնել են զենքերը և պայմանավորվածության համաձայն՝ նրանց խոստացել են ինտեգրվել կանոնավոր բանակում։

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. ↑ «Truth and Reconciliation Commission, Nepal» (անգլերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2020-10-28-ին. Վերցված է 2022-03-12-ին.
  2. ↑ {{{վերնագիր}}}.
  3. ↑ «क्रमभङ्ग, धुलिखेल र तरङ्ग- विचार - कान्तिपुर समाचार». web.archive.org. 2018-10-17. Արխիվացված է օրիգինալից 2018-10-17-ին. Վերցված է 2022-03-12-ին.
  4. ↑ «eHimalayatimes | विचार/साहित्य | नेपाली संस्कृतिमा क्रमभङ्ग». web.archive.org. 2018-10-17. Արխիվացված է օրիգինալից 2018-10-17-ին. Վերցված է 2022-03-12-ին.
  5. ↑ news from nepal as it happen | error page
  6. ↑ 6,0 6,1 «アーカイブされたコピー». Արխիվացված է օրիգինալից 2003-12-06-ին. Վերցված է 2016-02-08-ին.
  7. ↑ «В Индии маоисты взорвали начальную школу». Արխիվացված է օրիգինալից 2022-04-05-ին. Վերցված է 2020-05-03-ին.
  8. ↑ «Индийские маоисты убили 18 полицейских». Արխիվացված է օրիգինալից 2022-04-05-ին. Վերցված է 2020-05-03-ին.
  9. ↑ «Индийские маоисты захватили поезд с 700 пассажирами». Արխիվացված է օրիգինալից 2022-04-05-ին. Վերցված է 2020-05-03-ին.
  10. ↑ «China wants Prachanda to stay in Nepal». Արխիվացված է օրիգինալից 2014-11-10-ին. Վերցված է 2011-01-15-ին.
  11. ↑ «Nepal Terrorist Groups - Maoist Insurgents». www.satp.org. Արխիվացված է օրիգինալից 2017-10-11-ին. Վերցված է 2017-10-11-ին.
  12. ↑ «Архивированная копия». Արխիվացված է օրիգինալից 2006-08-24-ին. Վերցված է 2005-10-23-ին.
  13. ↑ «Усиление беспорядков в Катманду». Արխիվացված է օրիգինալից 2012-07-26-ին. Վերցված է 2005-10-23-ին.
  14. ↑ 14,0 14,1 14,2 14,3 14,4 «Nepal - Maoist Rebels - Worldpress.org». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-03-27-ին. Վերցված է 2013-03-27-ին.
  15. ↑ «Nepal's Maoist cauldron draws foreign powers closer | ReliefWeb». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-03-27-ին. Վերցված է 2013-03-27-ին.
  16. ↑ «photograph». Արխիվացված է օրիգինալից 2005-10-23-ին. Վերցված է 2005-10-23-ին.
  17. ↑ [1] (չաշխատող հղում — պատմություն, կրկնօրինակ)
  18. ↑ «AlertNet - A Thomson Reuters Foundation Service - AlertNet». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-03-27-ին. Վերցված է 2013-03-27-ին.
  19. ↑ «AlertNet - A Thomson Reuters Foundation Service - AlertNet». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-03-27-ին. Վերցված է 2013-03-27-ին.
  20. ↑ (չաշխատող հղում) http://asia.news.yahoo.com/031115/kyodo/d7ur3rho0.html (недоступная+ссылка)
  21. ↑ «Nepal: Extra-judicial killings inquiry urgent | Scoop News». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-03-27-ին. Վերցված է 2013-03-27-ին.
  22. ↑ «India hands over two Maoist leaders to Nepal - The Times of India». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-03-27-ին. Վերցված է 2013-03-27-ին.
  23. ↑ 23,0 23,1 «BBC NEWS | South Asia | Nepal anti-rebel leader shot dead». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-03-27-ին. Վերցված է 2013-03-27-ին.
  24. ↑ 24,0 24,1 «Cookies must be enabled». The Australian. Արխիվացված է օրիգինալից 2005-11-17-ին. Վերցված է 2005-10-23-ին.
  25. ↑ 25,0 25,1 «Архивированная копия». Արխիվացված է օրիգինալից 2007-09-30-ին. Վերցված է 2005-10-23-ին.
  26. ↑ Application Error — The Globe and Mail Archive copy Wayback Machine-ի միջոցով:
  27. ↑ 27,0 27,1 «INDOlink - International News: 140 Injured As Clashes Rock Nepal’s Capital». Արխիվացված է օրիգինալից 2012-03-03-ին. Վերցված է 2013-03-27-ին. {{cite web}}: C1 control character in |title= at position 65 (օգնություն)
  28. ↑ 28,0 28,1 28,2 Timesofindia.indiatimes.com is temporarily unavailable Archive copy Wayback Machine-ի միջոցով:
  29. ↑ 29,0 29,1 «Maoist rebels storm police post in Nepal, kill 9». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-03-27-ին. Վերցված է 2013-03-27-ին.
  30. ↑ «Архивированная копия». Արխիվացված է օրիգինալից 2004-04-06-ին. Վերցված է 2005-10-23-ին. Archive copy Wayback Machine-ի միջոցով:
  31. ↑ «Архивированная копия». Արխիվացված է օրիգինալից 2005-03-10-ին. Վերցված է 2005-10-23-ին.
  32. ↑ «Channel NewsAsia». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-04-04-ին. Վերցված է 2013-04-01-ին.
  33. ↑ The Statesman Archive copy Wayback Machine-ի միջոցով:
  34. ↑ Vakgroep Conflict- en Ontwikkelingsstudies — Universiteit Gent(չաշխատող հղում)
  35. ↑ «Новости NEWSru.com:: Король Непала уступил требованиям оппозиции и пообещал "вернуть власть народу"». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-06-18-ին. Վերցված է 2013-03-27-ին.

Արտաքին հղումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Նեպալի քաղաքացիական պատերազմ» հոդվածին։
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Նեպալի_քաղաքացիական_պատերազմ&oldid=10214901» էջից