Նարնջային պատերազմ
| Նարնջային պատերազմ | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| |||||
| |||||
| Հակառակորդներ | |||||
.svg){kind=small} Պորտուգալիա
|
.svg){kind=small} Իսպանիա Ֆրանսիական հանրապետություն
| ||||
| Հրամանատարներ | |||||
| Ժուան Կառլոս դե Սոուզա | Մանուել Գոդոյ Սեն Սիր | ||||
| Կողմերի ուժեր | |||||
| 18 000 զինվոր | 60 000 զինվոր (այդ թվում՝ 15 000 [1])
| ||||
| Կորուստներ | |||||
| անհայտ | անհայտ | ||||
Նարնջային պատերազմ կամ Նարինջների պատերազմ (պորտ.՝ Guerra das Laranjas, ֆր.՝ Guerre des Oranges, իսպ.՝ Guerra de las Naranjas), կարճատև (երեքշաբաթյա) ռազմական հակամարտություն 1801 թվականին Իսպանիայի և Պորտուգալիայի միջև։
Նախադրյալներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
1800 թվականին դաշնակիցներ Ֆրանսիան և Իսպանիան, ի դեմս առաջին կոնսուլ Նապոլեոն Բոնապարտի և իսպանացի նախարար Մանուել Գոդոյի, պահանջեցին Պորտուգալիայի թագավորությունից խզել դաշնակցային հարաբերությունները Բրիտանական կայսրության և մտնել Բոնապարտի դաշինք (ընդդեմ Անգլիայի)՝ ընդ որում Ֆրանսիային զիջելով իր ազգային տարածքների զգալի մասը։ Պորտուգալիան, որի դաշնակցային հարաբերությունները Մեծ Բրիտանիայի հետ հիմնված էին դեռևս 1373 թվականին Անգլիայի թագավոր Էդուարդ III-ի և Պորտուգալիայի կառավարողներ Ֆերնանդու I թագավորի և թագուհի Լեոնորայի միջև կնքված պայմանագրի վրա, առաջ քաշված պահանջները չընդունեց։
1800 թվականի հոկտեմբերի 1-ին Իսպանիան և Ֆրանսիան ստորագրեցին Սան Իլդեֆոնսոյի երրորդ պայմանագիրը, որն ավելի ուշ՝ 1801 թվականի մարտի 21-ին հաստատվեց Արանխուեսի պայմանագրով[2]։ Ըստ հաջորդող՝ հունվարի 29-ի Բադախոսի պայմանագրով Իսպանիան պարտավորվեց պատերազմ հայտարարել Պորտուգալիային, և 1801 թվականի ապրիլին դաշնակից ֆրանսիական զորքերը մոտեցան Պորտուգալիայի սահմանին։
Պատերազմի ընթացք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
1801 թվականի մայիսի 20-ին ֆրանսիական ուժերն ամրապնդվեցին իսպանական զորքերով՝ Մանուել Գոդոյի հրամանատարության ներքո։ Գեներալ-կապիտան[3] Գոդոյը, 60-հազարանոց բանակի գլուխ անցած[4], գրեթե երկօրյա ժամկետում բռնագրավեց Պորտուգալիան։
Համարվում է, որ իսպանական զինվորները Գոդոյին ողջունել են նարնջենու ճյուղերով, որից պատերազմը և ստացել է այդ անվանումը[5]։ Կամ էլ, վստահ լինելով իր հաջողությանը, Գոդոյը Իսպանիայի թագուհի Մարիա-Լուիզային, որի ֆավորիտն էր նա, ուղարկեց նարինջներով զամբյուղ[6]՝ խոստանալով, որ հաջորդն արդեն կուղարկի Լիսաբոնից[7]։ Կարծիք կա նաև, որ ռազմագործողություններից առաջ հանդիպում է կայացել պատերազմող կողմերի հրամանատարների միջև, որի ժամանակ որոշվել է, որ Անգլիայի համար իմաստ չունի պայքարել հանուն Պորտուգալիայի, իսկ Ֆրանսիայի համար՝ հանուն Իսպանիային, ուստի և բոլոր ռազմական գործողությունները կուղղվեն անարյուն մանևրելուն ("նարնջային տնկարկներում)[8]։
Պորտուգալական զորքերը (2 հազար հեծելազոր և 16 հազար հետևակազոր) ղեկավարում էր 82-ամյա վարչապետ՝ իշխան Ժուան Կառլոս դե Սոուզան (պորտ.՝ João Carlos de Bragança e Ligne de Sousa Tavares Mascarenhas da Silva), 2-րդ դուքս Լաֆոյնիշը (պորտ.՝ Duque de Lafões): Ռազմական գործողությունների արագընթացության պատճառով ֆրանսիացիների հիմնական ուժերը՝ գեներալ Շարլ Լեկլերի (Charles Victor Emmanuel Leclerc) հրամանատարությամբ այդպես էլ չմասնակցեցին մարտերին։
1801 թվականի հունիսի 6-ին Բադախոսում կնքվեց հաշտության պայմանագիր։
Հետևանքներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Բադախոսյան պայմանագրով Իսպանիան ստացավ Օլիվենսի մի փոքր սահմանային շրջանը[9], իսկ Պորտուգալիան պարտավորվել է փակել իր նավահանգիստները բրիտանական նավերի համար և Ֆրանսիային 20 միլիոն ֆրանկ ռազմատուգանք վճարել[2][10]։ Հետագայում պայմանագրում փոփոխություններ կատարվեցին. նոր տարբերակը ստորագրվեց 1801 թվականի սեպտեմբերի 29-ին Պորտուգալիայի թագավոր Ժուան VI-ի հետ Մադրիդում[11]։
Անգլիացիների՝ ֆրանս-իսպանական ծովային ուժերի դեմ Տրաֆալգարյան ճակատամարտում տարած հաղթանակից հետո՝ 1805 թվականի հոկտեմբերի 21-ին, Պորտուգալիայի կառավարությունը որոշեց վերականգնել հարաբերությունները իր վաղեմի դաշնակցի հետ։ Դա հանգեցրեց Պիրենեյան թերակղզում պատերազմի, ինչի հետևանքով չեղարկվեցին Բադախոսյան և Մադրիդյան խաղաղության համաձայնագրերը։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ Примечания(ռուս.) // Фейхтвангер Л. Гойя, или Тяжкий путь познания. Иудейская война / Перевод. Н. Касаткина. — АСТ, 2005. — ISBN 5-17-029-635-5.
- ↑ 2,0 2,1 Фримонт-Барнс Г. Извечные враги: Британия, Франция и Испания(ռուս.) // Грегори Фримонт-Барнс Война на Пиренейском полуострове 1807-1814 гг.. Архивировано из первоисточника 13 Մայիսի 2008.
- ↑ «Алькудия»։ Բրոքհաուզի և Եֆրոնի հանրագիտական բառարան: 86 հատոր (82 հատոր և 4 լրացուցիչ հատորներ)։ Սանկտ Պետերբուրգ։ 1890–1907
- ↑ «Карл IV Испанский и Наполеон» (ռուսերեն)։ Всемирная история։ Արխիվացված օրիգինալից 2012-04-26-ին։ Վերցված է 2010-05-18
- ↑ Примечания(ռուս.) // Сарамаго Ж. Поднявшиеся с земли. — Прогресс, 1992.
- ↑ «Guerra de las Naranjas (1801): Las intrigas de Godoy, el verdadero Rey» (իսպաներեն)։ Mundo Historia։ Արխիվացված է օրիգինալից 2012-04-26-ին։ Վերցված է 2010-05-19
- ↑ War of the Oranges в Բրիտանիկա հանրագիտարան.(անգլ.)
- ↑ Часть 1. Время Наполеона I. 1800-1815.: Глава VI. Испания и Португалия. 1800—1814(ռուս.) // Под редакцией профессоров Эрнеста Лависса и Альфреда Рамбо История XIX века : В восьми томах. — М: Государственное социально-экономическое издательство, 1937. — Т. I.
- ↑ «Португалия: Международные отношения и вооружённые силы» (ռուսերեն)։ Справочник по странам։ Արխիվացված օրիգինալից 2012-04-26-ին։ Վերցված է 2010-05-18
- ↑ Fournier A. Napoleon the First: A Biography. — H. Holt and Company, 1903. — С. 210.
- ↑ «Мадридский договор» (ռուսերեն)։ Хронос։ Արխիվացված օրիգինալից 2012-04-26-ին։ Վերցված է 2010-05-18
| ||||||
