Նատալյա Գոնչարովա

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Նատալյա Գոնչարովա
Natalia Sergeyevna Goncharova.jpg
Ի ծնեռուս.՝ Наталья Сергеевна Гончарова
Ծնվել էհուլիսի 3, 1881(1881-07-03)[1][2][3][…] կամ հունիսի 16, 1881(1881-06-16)[4][5]
ԾննդավայրՏուլայի մարզ, ՌԽՖՍՀ
Վախճանվել էհոկտեմբերի 17, 1962(1962-10-17)[6][7][8][…] (81 տարեկան)
Մահվան վայրՓարիզ, Ֆրանսիա[3]
ՔաղաքացիությունFlag of Russia.svg Ռուսական կայսրություն և Flag of France (1958–1976).svg Ֆրանսիա
ԿրթությունՄոսկվայի նկարչության, քանդակագործության և ճարտարապետության ուսումնարան
Մասնագիտություննկարչուհի, բեմանկարիչ, հագուստ ձևագծող, նկարազարդող, գծանկարիչ, նորաձևության դիզայներ և գրող
ՈճՌեյոնիզմ և ֆուտուրիզմ
ԺանրՌեյոնիզմ
ԱնդամակցությունԿապույտ հեծյալ և Jack of Diamonds?
ՀայրՍերգեյ Գոնչարով
ԱմուսինՄիխայիլ Լարիոնով[9]
Commons-logo.svg Natalia Goncharova Վիքիպահեստում

Նատալյա Սերգեևնա Գոնչարովա (հուլիսի 3, 1881(1881-07-03)[1][2][3][…] կամ հունիսի 16, 1881(1881-06-16)[4][5], Տուլայի մարզ, ՌԽՖՍՀ - հոկտեմբերի 17, 1962(1962-10-17)[6][7][8][…], Փարիզ, Ֆրանսիա[3]), ռուս նկարչուհի։

Մասնակցել է «Զոլոտոյե Ռունո» ամսագրի, «Բուբնովի վալետ» (1910 թվական), «Օսլինի խվոստ» (1912 թվական) և «Միշեև» (1913 թվական) միավորումների ցուցահանդեսներին։ Կրել է կոնբիզմի և ֆուուրիզմի ազդեցությունը։ Նատալյա Գոնչարովան ռուս պրիմիտիվիզմի և դեկորատիվ աբստրակցիոնիզմի առաջին փորձերից մեկի՝ «Լուչիզմի» (Մ․ Ֆ․ Լարիոնովի հետ) հիմնադիրներից է։ 1915 թվականից ապրել է Փարիզում, ձևավորել (1914-1929 թվականներ) Ս․ Պ․ Դյագիլևի անտրեպրիզի բեմադրությունները (Ռիմսկի Կորսակովի «Ոսկե աքաղաղ», 1914, Ստրավինսկու «Հազարան բլբուլ», 1926 թվական)։ Հայաստանի պետական պատկերասրահում են Նատալյա Գոնչարովայի «Տղան՝ աքաղաղը ձեռքին» (1900-1913 թվականներ), «Ուռենիներ» (1906 թվական), «Կանացի դիմանկար» (1904-1911 թվականներ) կտավները։ Մահացել է 1962 թվականի հոկտեմբերի 17-ին Փարիզում)։

Ծագում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Նատալյա Գոնչարովան սերում է Գոնչարովների ազնվական տոհմից(կալուգացի վաճառական, քաթանի գործարանի հիմնադիր Աֆանասի Աբրամովիչի հետնորդներից)։ Ծնվել է մոսկվացի ճարտարապետ Սերգեյ Միխայլովիչ Գոնչարովի (1862-1935) և նրա կնոջ` Մոսկվայի հոգևոր ակադեմիայի պրոֆեսորի դուստր Եկատերինա Իլինիչնայի (ծննդյամբ` Բելյաևա) ընտանիքում[10]։

Պապիկը եղել է Վոլոկոլամսկի գավառական ոստիկանապետ, կոլեգիալ քարտուղար Միխայիլ Սերգեևիչ Գոնչարովը (1837-1867), Նատալյա Գոնչարովա-Պուշկինայի եղբորորդին։ Նրա կինը` Նատալյա Սերգեևնայի տատը` Օլգա Լվովնան (ծնդյամբ Չեբիշևա, 1836-1908), հայտնի մաթեմատիկոս Պաֆնուտի Չեբիշևի քույրն էր։

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ռուսական տարիներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կրթություն, վաղ տարիներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Գոնչարովայի մանկությունն անցել է Տուլայի նահանգում, որտեղ նրա հայրը մի քանի գյուղեր ու կալվածքներ ուներ՝ Լեդիժինո, Նագաևո, Լուժնի գյուղ[11]]: Առաջին տասը տարիներն ապրելով իր հայրական կալվածքներում, հետագայում Գոնչարովան ափսոսում էր, որ ստիպված է եղել ապրել և աշխատել մեծ քաղաքներում, մինչդեռ նա նախընտրում էր գյուղական կյանքը։ Ճանապարհորդելով Ռուսաստանում՝ նա նաև ավելի շատ հետաքրքրություն էր ցուցաբերում գյուղերի ուսումնասիրության հարցում, քան քաղաքների[12]։

1891 թվականին (որոշ տվյալներով՝ 1892 թվականին) ընտանիքի հետ միասին տեղափոխվել է Մոսկվա[11][13]։

1898 թվականին նա արծաթե մեդալով ավարտում է կանանց IV գիմնազիան։ 1900 թվականին նա փորձում է հաճախել բժշկական դասընթացների[11], բայց երեք օր անց հրաժարում է[11]։ Ավելի ուշ, Գոնչարովայի հետ հանդիպումներից մեկի ժամանակ Մարինա Ցվետաևան ասում է «Ես չէի կարող տանել բժշկականի ուսանողուհիների առնական տեսքը»։ Նույն թվականին, մտերիմ ընկերուհու հետ նա վեց ամիս սովորում է կանանց բարձրագույն դասընթացների պատմության ֆակուլտետում[12]։

Երիտասարդ Նատալյա Գոնչարովան

1901 թվականին, որպես ազատ ունկնդիր, ընդունվում է քանդակների բաժնի Մոսկվայի նկարչության, քանդակագործության և ճարտարապետության դպրոցի քանդակի բաժին և սովորում իմպրեսիոնիստ քանդակագործ Պ.Պ.Տրուբեցկոյի դասարանում[11]։ Նրա մյուս ուսուցիչն է դառնում Սերգեյ Վոլնուխինը։

Ըստ վարկածներից մեկի, նույն թվականին նա ծանոթանում է իր ապագա ամուսնու՝ Միխայիլ Լարինովի հետ։ Սակայն, մեկ այլ վարկածի համաձայն, նրանց ծանոթությունը տեղի էր ունեցել մեկ տարի շուտ։ Լարիոնովի ստեղծագործությունների ցուցակներում նշվում են նրա դիմանկարները, որոնք Գոնչարովան նկարել է 1900 թվականին[11]։

1903 թվականին նա ուղևորվում է Ղրիմ և Տիրասպոլ։ Տիրասպոլում Գոնչարովան պաստառներ է նկարում գյուղատնտեսական ցուցահանդեսի համար, իր հոր կողմից կառուցված շենքում[12]։ Գոնչարովան ճանապարհորդությունից վերադառնում է ջրաներկներով և գունամատիտներով, նկարված ված են իմպրեսիոնիստական տեխնիկայով նկարված գործերով, որոնք նա ստեղծել էր Լարիոնովի ազդեցության ներքո[11]։ Այդ նկարները ձեռք են բերել ժամանակակից արվեստի կոլեկցիոներներ Իվան Մորոզովը, ՆիկոլայՌյաբուշինսկին։ Նույն թվականին նա ընդհատում է ուսումը առողջական վիճակի պատճառով։

1904 թվականին նա վերադառնում է դպրոց և տեղափոխվում նկարչության արհեստանոց, որտեղ նրա ուսուցիչն էր Կոնստանտին Կորովինը[11][14]։ Քանդակի նկատմամբ գեղակարչության նախապատվությունը հաճախ կապվում էր Լարիոնովի ազդեցության հետ։ Մարինա Ցվետաևայի հետ զրույցներում Գոնչարովան հիշում է ուսումնառության տարիներին ասված նրա խոսքերը.

Aquote1.png Ձեր գույնի աչքերը գույնի համար են, բայց դուք զբաղված եք ձևով։ Բացեք ձեր աչքերը ձեր սեփական աչքերի առջև։ Aquote2.png

Այնուամենայնիվ, Գոնչարովան շարունակում է զբաղվել քանդակագործությամբ։ Երկու անգամ նրա աշխատանքներն արժանանում են մեդալների։ 1904 թվականին ստացել է փոքրիկ արծաթե մեդալ անիմալիստական քանդակագործական էտյուդների համար, իսկ երկրորդը՝ քանդակների համար, որը շնորհվում է 1907 թվականին[11]։

1909 թվականին Գոնչարովան դադարում է վճարել ուսման վարձերը և նրան հեռացնում են ուսումնարանից[11][13]։

Ստեղծագործական գործունեություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Նատալիա Գոնչարովա. Ինքնադիմանկար դեղին շուշաններով: 1907

1906 թվականից Գոնչարովան ավելի ակտիվորեն է զբաղվում գեղանկարչությամբ։ Փարիզում նա հաճախում է Պոլ Գոգենի հետահայաց ցուցահանդես և հրապուրվում է ֆովիզմով՝ հեռանալով իմպրեսիոնիզմից։ Շուտով նա փորձեր է կատարում գեղանկարչության այլ ոլորտներում, հրապուրվում կուբիզմով և պրիմիտիվիզմով[11]։ Միևնույն ժամանակ, Գոնչարովան ակտիվորեն ցուցադրում էր իր աշխատանքները՝ մասնակցելով Ռուսաստանում ժամանակակից արվեստի բոլոր նշանակալի ցուցահանդեսներին, ինչպես նաև եվրոպական առանձին ցուցահանդեսների[14]`

  • Մոսկվայի նկարիչների ընկերակցության ցուցահանդեսներ (1905, 1907),
  • Աշնանային սրահ Փարիզում (1906),
  • «Ռուսական արվեստի ցուցահանդես», կազմակերպված Սերգեյ Դիագիլևի կողմից
  • «Ստեֆանոս» (1907-1908, Մոսկվա),
  • «Օղակ» (1908, Կիև),
  • «Ոսկե գեղմ» ամսագրի սրահներ (1908-1909, Մոսկվա)։

1908 թվականից Գոնչարովան բնակվում է իր հոր նախագծած տանը (Տրյոխպրուդնի նրբանցք, 2 ա)[11]։ 1908-1911 թվականներին նա մասնավոր դասեր էր տալիս Իլյա Մաշկովի գեղանկարչության և նկարչության ստուդիայում[11]։

Թատերական աշխատանքի առաջին փորձերը կատարել է 1909 թվականից, Գոնչարովան պատրաստել դեկորացիաների և զգեստների էսքիզներ է պատրաստել Հուգո ֆոն Հոֆմանսթանի «Զոբեյդայի հարսանիքը» ներկայացման համար, որն բեմականացվել է Կոնստանտին Կրախտի մասնավոր ստուդիայում[13]։ Նա աշխատանքներ է կատարել նաև դեկորատիվ և կիրառական արվեստում՝ զարդարելով որոշ մոսկովյան առանձնատների քանդակային եզրազարդերը և մշակելով պաստառների նկարներ[15]։

1910 թվականի մարտի 24-ին Ազատ գեղագիտության ընկերության հասարակության գրական և գեղարվեստական խմբակի շենքում Գոնչարովան կազմակերպում է իր առաջին անհատական ցուցահանդեսը, որտեղ ներկայացնում է 22 նկարներ[16]։ Ցուցահանդեսը տևում է ընդամենը մեկ օր, ներկայացված «Բնորդուհին (կապույտ ֆոնի վրա)» կտավի պատճառով Գոնչարովան մեղադրվում է պոռնոգրաֆիայի համար և մի քանի աշխատանքներ առգրավվում են, բայց դատարանը արդարացնում է նկարչին[11]։

1912 թվականին մասնակցում է Լարիոնովի կազմակերպած Մոսկվայում ներկված դեմքերով ֆուտուրիստական զբոսանքներին[11]։ Այնուհետև նա սկսում է զբաղվել ֆուտուրիստների գրքերի նկարազարդմամբ[11][17]։

Նատալյա Գոնչարովան ու Միխայիլ Լարինովը, Մոսկվա, 1913
  • Ալեքսեյ Կրուչյոնիխ և Վելիմիր Խլեբնիկով - «Միրսկոնցա», «Խաղ դժոխքում» (1912),
  • Ալեքսեյ Կրուչյոնիխ - «Վզորվալ», «Երկու պոեմ։ Ճգնավորները։ Միանձնուհին» (1913),
  • «Դատավորների ծուղակը» № 2 (1913),
  • Կոնստանտին Բոլշակով - «Le futur», «Սիրտը ձեռնոցների մեջ» (1913) և այլն։

Ալեքսեյ Կրուչյոնիխի նախաձեռնությամբ լույս են տեսնում Գոնչարովայի վիմագիր նկարներով բացիկներ։

Լարիոնովի հետ միասին կազմակերպում և մասնակցում է «Ագուռի զինվոր» (1910), «Էշի պոչ» (1912), «Թիրախ» (1914), «№ 4» ցուցահանդեսներին։

Ընդգրկված է Մյունխենի «Կապույտ հեծյալ» միավորման մեջ և մասնակցում էր 1912 թվականին կազմակերպված համանուն ցուցահանդեսին։ Մասնակցել է «Արվեստի աշխարհ» (1911-1913, Մոսկվա, Սանկտ Պետերբուրգ), «Երիտասարդների միություն», «Մոսկվայի սրահ», Հռոմում ֆուտուրիստների, Լոնդոնում, պոստիմպրեսիոնիստների (1912) ցուցահանդեսներին, Բեռլինում «Փոթորիկ» պատկերասրահում, Առաջին գերմանական աշնանային սրահում (1913, Բեռլին), կազմակերպված ժամանակակից գեղանկարչության ցուցահանդեսներին (1912, Եկատերինոդար)[11][18]։

Գոնչարովայի խոշորագույն անհատական ցուցահանդեսները տեղի են ունեցել Մոսկվայում, Բոլշոյ Դմիտրովկայում (1913, աշուն) և Սանկտ Պետերբուրգում (1914, գարուն), որտեղ ներկայացվել են 1900-1913 թվականներին ստեղծված ավելի քան 700 աշխատանքներ[11][19][20]։ Մոսկովյան ցուցահանդեսն ավարտվում է Ի. Մ. Զդանևիչի խմբագրությամբ Գոնչարովային և Լարիոնովին նվիրված առաջին կատալոգ-մենագրության թողարկմամբ։ Կատալոգի առաջաբանը պարունակում է հաճախակի մեջբերվող ասույթներ, որոնք վերագրվում էին Գոնչարովային[21]։

Ես անցել եմ այն ամենի միջով, ինչը Արևմուտքը կարող էր տալ ներկայումս, ինչպես նաև այն ամենը, ինչը, գալով Արևմուտքից, ստեղծել է իմ հայրենիքը։ Հիմա ես թափ եմ տալիս ոտքերիս փոշին և հեռանում Արևմուտքից՝ համարելով, որ դրա համահարթման նշանակությունը շատ փոքր է և աննշան, իմ ճանապարհը դեպի բոլոր արվեստների հիմնական սկզբնաղբյուրը գնում է Արևելքի ուղղությամբ։ Իմ երկրի արվեստը անհամեմատ խորն ու նշանակալի է, քան այն ամենը, ինչ ես գիտեմ Արևմուտքում։ Արվեստի պատմաբանների շրջանում վիճաբանություն է գնում այս բառերի իրական հեղինակության վերաբերյալ։ Ենթադրություն կա, որ դրա հեղինակը հենց ինքը` Իլյա Զդանևիչն է։ Այնուամենայնիվ, Գոնչարովայի և Լարիոնովի կողմից ավելի վաղ տեքստերում նման թեզերի շարադրանքը թույլ է տալիս մյուս հետազոտողներին պնդել, որ մեջբերումը համապատասխանում է Գոնչարովայի և նրա մերձավոր շրջապատի գաղափարներին[21]։ Ավելի ուշ, հայտնվելով Փարիզում բռնի արտագաղթի մեջ, Գոնչարովան ասաց. «Ես ուզում էի գնալ Արևելք, բայց հայտնվեցի Արևմուտքում»[12]։

1913 թվականին նա մասնակցել է «Դրամա ֆուտուրիստական № 13 կաբարեում» ֆիլմի նկարահանումներին։ Այս ֆիլմի միակ պահպանված կադրում պատկերված է կիսամերկ Գոնչարովան Լարիոնովի գրկում։ Պրեմիերան կայացել է 1914 թվականի հունվարին, երբ «Էշի պոչ» խումբն արդեն լուծարվել էր։

1914 թվականին Ալեքսանդր Բենուայի առաջարկությամբ Դիագիլևը Գոնչարովային հրավիրում է Փարիզ՝ աշխատելու «Ոսկե աքաղաղ»-ի վրա[14]։ Փարիզում, բացի թատերական աշխատանքից, Գոնչարովան և Լարիոնովը 1914 թվականի գարնանը կազմակերպեցին անհատական ցուցահանդես Պոլ Գիյոմի պատկերասրահում, որը հավանության է արժանանում ֆրանսիական մամուլում[22]։

Առաջին համաշխարհային պատերազմի սկսվելուց հետո Լարիոնովը և Գոնչարովան վերադառնում են Ռուսաստան։ 1914 թվականին Գոնչարովան ներկայացնում է հայրենասիրական թեմայով խոշորածավալ «Պատերազմի խորհրդավոր պատկերներ» վիմագրական շարքը։ 1915 թվականին Ա. Յա. Թաիրովի անվան կամերային թատրոնում աշխատում է Կառլո Գոլդոնիի «Հովհարներ» թատերական ներկայացման բեմանկարչության վրա։ Գոնչարովայի այդ աշխատանքը բարձր է գնահատվում Վսևոլոդ Մեյերխոլդի կողմից[23]։ Լույս է տեսնում Տիխոն Չուրիլինի «Գարուն մահից հետո» գիրքը՝ Գոնչարովայի վիմագրություններով։

1915 թվականի ապրիլին տեղի ունեցավ կենդանության օրոք Գոնչարովայի վերջին ցուցահանդեսը Ռուսաստանում («Գեղանկարչական ցուցահանդես 1915 թվական»)։ 1915 թվականի հունիսին Դիագիլևը Գոնչարովային և Լարիոնովին հրավիրում է մշտապես աշխատելու «Ռուսական եղանակներ» շարքի վրա և նրանք լքում են Ռուսաստանը[11]։

Գրաքննություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

«Ազատ գեղագիտական ընկերություն»-ում Գոնչարովայի առաջին անհատական ցուցահանդեսից հետո, «Մոսկվայի ձայն» թերթը հրապարակում է անանուն ակնարկ, որտեղ երկու նկարներ («Բնոորդուհին՝ ձեռքերը գլխին դրած» և «Բնոորդուհին՝ ձեռքերը գոտկատեղին») համարվում են պոռնոգրաֆիական [24]։ Հաջորդ օրը ոստիկանությունը արգելանք է դնում է այդ աշխատանքների և «Աստված» կտավի վրա, որը, ըստ թերթի հոդվածագրի, «ավելի վատն է, քան գաղտնի քարտեզների պոռնոգրաֆիան»[16][25]։ Գոնչարովան մեղադրվում է պոռնոգրաֆիայի տարածման մեջ («ակնհայտորեն հրապուրիչ նկարներ»)։ Նույն մեղադրանքները ներկայացվում են ցուցահանդեսի կազմակերպիչներին.` Վալերի Բրյուսովին, Իվան Տրոյանովսկուն, Վլադիմիր Գրիշմանին, Կ. Ի. Իգումենովին, Վալենտին Սերովին, նույնիսկ Անդրեյ Բելիին, ով ոչ մի կապ չուներ ցուցահանդեսի հետ, սակայն գրել էր այն տեքստը, որը քննարկվել էր այդտեղ[16]։

Պատմաբանները նախահեղափոխական Ռուսաստանում նկարչի հետապնդման այս դեպքը անվանում են ոչ տիպական։ Ինքնին քաղաքական դիրքորոշում չունեցող նկարիչների հետապնդումը այդ շրջանում չի կարելի տարածված համարել, իսկ մինչ Գոնչարովան, պոռնոգրաֆիայի մասին հոդվածը չէր կիրառվում գեղարվեստական արժեք ներկայացնող գործերի նկատմամբ[16]։ Ցուցահանդեսի նկատմամբ ոստիկանության ուշադրությունը կարող է վերագրվել օրենսդրական բարեփոխումներին, որը 1906 թվականից ընդլայնեց գրաքննության հնարավորությունները։ Նշվում է նաև Գոնչարովայի մեղադրանքների սեքսուալ ենթատեքստը։ Արդեն «Մոսկվայի ձայն»-ի կողմից հրապարակված ակնարկում հեղինակը մասնավորապես վրդովված է այն բանի համար, որ կինը իրեն թույլ է տալիս խախտել բարոյական նորմերը։ Մինչև 20-րդ դարի սկիզբը կին նկարիչների` մերկ բնորդուհիների հետ աշխատելու ունակությունը զգալիորեն սահմանափակված էր[16]։ Այսպիսով, նկարիչների մերկ բնորդուհիների հետ աշխատելու ժանրը անսովոր ու սադրիչ էր մոսկովյան հասարակության համար։ Ինքը՝ Գոնչարովան, մերկ բնորդուհիների նկարելու մեծ փորձ չուներ մինչև 1908 թվականը, երբ նա դարձավ Մաշկովի դպրոցի ուսուցիչ, հենց այս դպրոցի դասընթացներում ստեղծվեցին ձերբակալված «Բնորդուհիները»[16]։

Վերջապես, այն վայրը, որտեղ անցկացվել էր ցուցահանդեսը, կարող էր դառնալ դատավարական հետաքննության պատճառը։ Դատարանի առջև ծառացած հիմնական խնդիրը ներկայացված ցուցահանդեսի հրապարակայնության հարցն էր։ Գոնչարովան, նրա փաստաբան Վ. Խոդասևիչը և պաշտպանական կողմի վկաները նշեցին, որ մեկօրյա ցուցահանդեսը փակ իրադարձություն էր, որը նախատեսված չէր լայն հասարակության համար։ Դատարանը համաձայնվեց այս վարկածի հետ և այդ հիմքով արդարացրեց Գոնչարովային[24]։ Սակայն, հետազոտողները նշում են, որ «Ազատ գեղագիտական ընկերության» ցուցահանդեսը, որը մայրաքաղաքի ամենահայտնի վայրերից մեկն է, միայն մասամբ կարելի է անվանել փակ իրադարձություն[16][26]։ Ավանդաբար, մերկ նկարները սրահներում ցուցադրվում էին էլ ավելի սահմանափակ հանդիսատեսի համար։ Ըստ 1913 թվականի ցուցահանդեսի կատալոգի, Գոնչարովան մերկբնորդուհիների նկարներ էր նկարում 1906-1910 թվականներին, բայց դատավարությունից հետո դադարեցրեց իր գործունեությունը այդ ժանրում[16]։

Բայց գրաքննիչների հետ բախումներն այսքանով չեն ավարտվել։ 1911 թվականին ոստիկանությունը պահանջեց «Պտղաբերության աստված» նկարը հանել «Ագուռի զինվոր» ցուցահանդեսից։ 1912 թվականին եկեղեցին դեմ հանդես եկավ «Ավանակի պոչը» ցուցահանդեսում «Ավետարանիչներ» չորս մասից բաղկացած շարքի ցուցադրմանը, նկարի կրոնական սյուժեն, ըստ գրաքննիչի, հակասում էր ցուցահանդեսի անվանը և ոգուն[27]։

1914 թվականին, Սինոդի գլխավոր դատախազի սանկցիայով տակ, Նադեժդա Դոբիչինայի Սանկտ Պետերբուրգի «Գեղարվեստի բյուրոյում»[25] Գոնչարովայի անհատական ցուցահանդեսից 22 նկարներ առգրավվվեցին՝ չնայած այն բանին, որ նկարները նախկինում ընդունել էր հոգևոր գրաքննիչը[28]։ Առգրվմանը նախորդել էր մամուլի հրապարակումը, որը քննադատում է ավանգարդիստական տեխնիկայի օգտագործումը կրոնական թեմաներ պատկերելիս[25]։ Ցուցադրված անարգական աշխատանքները պետք է անհապաղ հանվեն ցուցահանդեսից, չի կարելի թույլ տալ սրբերի կանխամտածված այլանդակումը կանաչ շների, «պայծառ» բնանկարների և նմանատիպ այլ «կուբիստական» աղբի տեսքով։

Գոնչարովի օգտին հանդես եկան նախկին ժողովրդական կրթության նախարար կոմս Իվան Տոլստոյը, Գեղարվեստի ակադեմիայի փոխնախագահ Նիկոլայ Վրանգելը և նկարիչ Մստիսլավ Դոբուժինսկին[25]։ Նրանց ճնշման տակ նկարները հետ վերադարձվեցին[28]։

Գոնչարովայի աշխատանքների գնահատականները` կապված կրոնական գեղանկարչության ավանդույթների հետ, տարբեր են։ Հետագայում հետազոտողները նշում են, որ ո՛չ Գոնչարովայից առաջ, և ո՛չ էլ երկար ժամանակ անց «ռուսաստանցի նկարիչներից ոչ ոք իր աշխատանքով չի հեռացել սրբազան պատկերներ նկարելու ավանդույթներից այնքան, որ նրանց ստեղծագործությունները կարելի էր անվանել հիմնովին նոր և ժամանակակից մեկնաբանություններ»[28]։ Նրանք նշում են Գոնչարովայի լուբոկյան ավանդույթի և դավանանքի վերաբերյալ գյուղացիական գաղափարների ժառանգությունը՝ խառնելով քրիստոնեական և հեթանոսական պատկերները[28]։

Միևնույն ժամանակ, Ալեքսանդր Նևսկու Լավրայի վարդապետ Գոնչարովայի ժամանակակիցը գնահատում էր նկարչի աշխատանքները հենց այն պատկերների վերականգնման համար, որոնք մոտ էին հին սրբապատկերներին։ Այդ դիրքորոշումը հանդիպում է նաև հետագա ուսումնասիրություններում[29]։ Հայտնի է նաև Շչուսևի առաջարկը Գոնչարովային նկարազարդելու իր նախագծած ՍուրբԵրրորդություն եկեղեցին, որը կառուցվել է 1912 թվականին Կուգուրեշտի գյուղում (Բեսարաբիա)։ Քաղաքացիական պատերազմը և Բեսարաբիայի անջատումը հնարավորություն չտվեցին իրականացնելու այդ մտահղացումը, այնուամենայնիվ, Գոնչարովայի կողմից տաճարի համար նախապատրաստած էսքիզները պահպանվել են[28]։

Գոնչարովային գնահատում են, որպես «ռուսական ավանգարդի ամենաքիչ արմատական նկարիչ», որի համար հասարակության հրահրումը չունեցավ նույն նշանակությունը, ինչ մի շարք այլ ավանգարդիստների համար[28]։

Գոնչարովան ինքը առանձնահատուկ կարևորել է գեղանկարչության մեջ գեղարվեստական, կրոնական և հայրենասիրական թեմաների համատեղումը[30]։

Կրոնական արվեստը, որը պետությունը կարող է փառաբանել, ինքնին արվեստի գեղեցիկ ու մոգական դրսևորում է։ Գրաքննիչների հետ իր բախումները նա մեկնաբանում էր հետևյալ կերպ[10]։

Aquote1.png Եթե ես բախումներ ունեմ հասարակության հետ, ապա դա միայն վերջինիս՝ ընդհանուր առմամբ, արվեստի հիմքերը սխալ ընկալելու պատճառով է, և ոչ թե իմ անհատական առանձնահատկությունների պատճառով, որոնք ոչ ոք պարտավոր չէ հասկանալ։ Aquote2.png


Ֆրանսիական տարիներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Նատալյա Գոնչարովայի և Միխայիլ Լարիոնովի դիմանկարը

1914 թվականին, ընդունելով Սերգեյ Դյագիլևի հրավերն աշխատելու որպես ռուսական եղանակների նկարիչ, Գոնչարովան և նրա ամուսինը մեկնել են Ֆրանսիա։ Դյագիլևի թատերախմբի առաջին աշխատանքը «Ոսկե աքաղաղ» օպերա-բալետի դեկորատիվ ձևավորումն էր, Փարիզում և Լոնդոնում առաջին ցուցադրությունների հաջողությունից հետո Դյագիլևը շարունակեց համագործակցությունը նկարչի հետ։ Սկզբում ամուսիններն ապրել են Շվեյցարիայում, 1916 թվականին` Փարիզում, 1917 թվականի ձմռանը և գարնանը` Հռոմում։ Նրանք վերջապես բնակություն են հաստատել Փարիզում 1919 թվականի մայիսին[11]։

Բանաստեղծ Սերգեյ Բոբրովին ուղղված նամակում Նատալյա Գոնչարովան գրել է հայրենիքից բաժանվելու դժվարության մասին[31]

Aquote1.png Ինձ համար շատ թանկ է Մոսկվայից ստացվող յուրաքանչյուր նորություն։ Դուք սկսում եք հասկանալ չինացիներին, որոնք, ինչպես ասում են, տնից մեկնելիս մի բուռ հող են կարում իրենց կոշիկների ներբանի մեջ, որպեսզի միշտ կարողանան քայլել իրենց սեփական հողի վրա։ Aquote2.png


1920-ականների սկզբին Գոնչարովան և Լարիոնովը ակտիվորեն համագործակցել են Դյագիլևի հետ, պարբերաբար ցուցադրվում էին փարիզյան պատկերասրահներում «Աշնանային սրահ» և «Անկախների սրահ»։ Գոնչարովան շարունակում էր զբաղվել գրքերի նկարազարդմամբ, գեղանկարչությամբ, դասավանդմամբ, զարդարում էր փարիզյան պարահանդեսային սրահները, բայց նրա փառքն աստիճանաբար մարում էր[11]։

Գոնչարովայի առաջին արտասահմանյան անհատական ցուցահանդեսը բացվել է 1931 թվականի հունիսին։ 1938 թվականին նա և Միխայիլ Լարիոնովն ընդունել են Ֆրանսիայի քաղաքացիություն[11]։ 1956 թվականին Գոնչարովան և Լարիոնովը վերջապես գրանցեցին իրենց ամուսնությունը։

1940-50-ականներին ամուսիններն ապրում էին հարաբերական աղքատության մեջ և նրանց աշխատանքները պահանջարկ չունեին, բայց 1950-ականների երկրորդ կեսից նրանց արվեստը կրկին ուշադրություն գրավեց։ 1961 թվականին Լոնդոնում Մեծ Բրիտանիայի գեղարվեստական խորհուրդը կազմակերպեց Լարիոնովի և Գոնչարովայի ստեղծագործությունների մեծ հետահայաց ցուցադրություն։

Նա մահացել է Փարիզում 1962 թվականի հոկտեմբերի 17-ին։ Նրան հուղարկավորել են Փարիզի Իվրի սյուր Սեն գերեզմանատանը։ Նրա մահից հետո Փարիզ ժամանակակից արվեստի թանգարանը մեծ հետահայաց ցուցադրություն է նվիրել նրան և Լարիոնովին։

  • Ստեղծագործություններ
  • Ոչխարների խուզ, 1907

    Ոչխարների խուզ, 1907

  • Փոցխով կանայք, 1907

    Փոցխով կանայք, 1907

  • Միքայել հրեշտակապետ, 1910

    Միքայել հրեշտակապետ, 1910

  • Կապույտ կով, 1911

    Կապույտ կով, 1911

  • Սիրամարգը վառ արևի ներքո, 1911

    Սիրամարգը վառ արևի ներքո, 1911

  • Ջուլհակի հաստոցն ու կինը, 1913

    Ջուլհակի հաստոցն ու կինը, 1913

  • Հեծանվորդը, 1913

    Հեծանվորդը, 1913


Գրքի նկարազարդումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Նատալյա Գոնչարովան հայտնի է որպես գրքերի նկարազարդող[32][33]։ Նրա աշխատանքներից են`

  • Gontcharova, N. 14 portraits de Théâtre 1915—1916: Lausanne, St. Sebastian /reproduits aux pochoirs d’après les aquarelles originales et signés par l’auteur. — Paris: La Cible, 1916.
  • Парнах, В. Самум / 3 рисунка Наталии Гончаровой. — Париж: Книгоиздательство «Нах» (транскрипция с санскрита), 1919[34].
  • Gončarova, N. S., Larionow, M. L’art décoratif théâtral moderne. — Paris: La Cible, 1919.
  • Блок, А. Двенадцать. Скифы / с 14-ю иллюстрациями Н. Гончаровой и М. Ларионова. — Париж: Мишень, 1920.
  • Парнах, В. Словодвиг = Motdinamo: Стихи / 8 иллюстраций с рисунков Н. Гончаровой; обложка и 7 иллюстраций с рисунков Ларионова. — Париж: Мишень, 1920.
  • Цетлин, М. (Амари). Прозрачные тени. Образы: 4-я книга стихов. — Париж; Москва: Зёрна, 1920.
  • Рубакин, А. Город: Стихи / обложка, иллюстрации и виньетки по рисункам Н. Гончаровой; шрифт исполнен автором. — Париж: 1920.
  • Эскизы оформления издания «Откровение Иоанна Богослова». 1922. (Не осуществлено)
  • Эскизы иллюстраций к книге К. Бальмонта «Фейные сказки». 1922. (Не осуществлено)
  • Эскизы иллюстраций к трагедии А. С. Пушкина «Борис Годунов» по заказу «Orchis Verlag». 1922—1923. (Не осуществлено)
  • «Слово о полку Игореве» (1923)[35]
  • Pouchkine, A. S. Conte de tsar Saltan et de son fi ls le glorieux et puissant prince Guidon Saltanovitch et de sa belle princesse Cygne / mis en francais par Claude Anet; illustré et orné par Natalia Gontcharova. — Paris: Éditions de la Siréne, 1921[36].
  • Isarlov, G. L’Annonciation: Roman / ill. par E. Chimot, A. Dignimont, N. Gontcharova et M. Larionov. — Paris: H. Reynaud, 1925.
  • Kessel, J. Le thé du capitaine Sogoub / nouvelle illustré d’images hors-texte gravées par Nathalie Gontcharova. — Paris: Au Sans Pareil, 1926.
  • Michel, M.-G. Les Montparnos: Roman / illustré par les Montparnos … — Paris: Fasquelle, 1929. (Иллюстрации художников парижской школы, в том числе Ларионова и Гончаровой.)
  • Эскизы иллюстраций к эпосу «Калевала». 1932. (Не осуществлено.)
  • Гофман, М. Л., Лифарь, С. Письма Пушкина к Н. Н. Гончаровой: Юбилейное издание (второе). 1837—1937. — Париж: [Издание Сержа Лифаря, 1936].
  • Кодрянская, Н. В. Сказки. — Париж: [б. и.], 1950.
  • Larionov, M., Vorms, P. Les Ballets russes / Serge de Diaghilew et la décoration théâtrale, par Nathalie Gontcharova, Michel Larionov, Pierre Vorms … Nouvelle édition revue et augmentée / [illustrations de Michel Larionov et de Nathalie Gontcharova]. — Belvès: P. Vorms, 1955.

Մատենագիտություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Գրքեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Н. Гончарова, М. Ларионов: Исследования и публикации. Сборник статей / Комиссия по изучению искусства авангарда 1910—1920-х гг.. — М.: Наука, 2001. — 252 с. — ISBN 5-02-022615-7
  • Н. С. Гончарова и М. Ф. Ларионов: Исследования и публикации / Государственный институт искусствознания Министерства культуры Российской Федерации. — М.: Наука, 2003. — 252 с. — (Искусство авангарда 1910—1920-х годов). — ISBN 5-02-032673-9
  • Цветы и гончарня: Письма М. Цветаевой к Н. Гончаровой. 1928—1932. М. Цветаева. Наталья Гончарова: Жизнь и творчество / Предисловие, подготовка текста писем и примечания к ним Н. А. Громовой. — М.: Дом-музей Марины Цветаевой, 2006. — 168 с. — ISBN 5-93015-086-9

Հոդվածներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Баснер, Елена Вениаминовна Наталия Гончарова: о «сознательной непростоте» // «Амазонки авангарда» / Ответственный редактор Коваленко, Георгий Фёдорович; Государственный институт искусствознания Министерства культуры Российской Федерации. — М.: Наука, 2004. — С. 149—154. — ISBN 5-02-010251-2.
  • Вакар, Ирина Анатольевна О ранних портретах Н. С. Гончаровой // Авангард и остальное: Сборник статей к 75-летию Александра Ефимовича Парниса. — М.: Три квадрата, 2013. — С. 658—690. — ISBN 978-5-94607-172-7.
  • Дуксина, Ирина Наумовна Гончарова и Татлин (1913—1915) // «Амазонки авангарда» / Ответственный редактор Коваленко, Георгий Фёдорович; Государственный институт искусствознания Министерства культуры Российской Федерации. — М.: Наука, 2004. — С. 111—124. — ISBN 5-02-010251-2.
  • Иньшаков, Александр Николаевич Наталия Гончарова среди художников «Ослиного хвоста» // «Амазонки авангарда» / Ответственный редактор Коваленко, Георгий Фёдорович; Государственный институт искусствознания Министерства культуры Российской Федерации. — М.: Наука, 2004. — С. 133—148. — ISBN 5-02-010251-2.
  • Луканова, Алла Геннадьевна Гончарова и Евреинов // «Амазонки авангарда» / Ответственный редактор Коваленко, Георгий Фёдорович; Государственный институт искусствознания Министерства культуры Российской Федерации. — М.: Наука, 2004. — С. 125—132. — ISBN 5-02-010251-2.
  • Овсянникова, Елена Борисовна Ранние работы Н. С. Гончаровой в архиве Н. Д. Виноградова // «Амазонки авангарда» / Ответственный редактор Коваленко, Георгий Фёдорович; Государственный институт искусствознания Министерства культуры Российской Федерации. — М.: Наука, 2004. — С. 155—174. — ISBN 5-02-010251-2.
  • Рабинович, Вадим Львович «Игра в аду» Гончаровой и Розановой с двумя чертями и одним ягуаром // «Амазонки авангарда» / Ответственный редактор Коваленко, Георгий Фёдорович; Государственный институт искусствознания Министерства культуры Российской Федерации. — М.: Наука, 2004. — С. 175—183. — ISBN 5-02-010251-2.
  • Расовская Д. Е. Эскизы Н. С. Гончаровой «Святой Борис» и «Святой Феодор» в собрании Одесского художественного музея // «Вестник Одесского художественного музея» №1.
  • Рылёва, Анна Николаевна «Синяя всадница» Наталия Гончарова // «Амазонки авангарда» / Ответственный редактор Коваленко, Георгий Фёдорович; Государственный институт искусствознания Министерства культуры Российской Федерации. — М.: Наука, 2004. — С. 105—110. — ISBN 5-02-010251-2.
  • Семендяева Мария Обнаружены сотни подозрительных работ Натальи Гончаровой // Коммерсантъ. — 26 апреля 2011 года.

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ 1,0 1,1 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
  2. ↑ 2,0 2,1 Artists of the World Online, Allgemeines Künstlerlexikon Online, AKL Online (գերմ.) / Hrsg.: A. Beyer, B. Savoy — B: K. G. Saur Verlag, Verlag Walter de Gruyter, 2009. — doi:10.1515/AKL
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Ռուսական մեծ հանրագիտարան (ռուս.) — М.: Большая российская энциклопедия, 2004.
  4. ↑ 4,0 4,1 Art UK — Art UK.
  5. ↑ 5,0 5,1 RKDartists (նիդերլ.)
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 Natalia Sergeevna Goncharova (նիդերլ.)
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 Natalia Gontcharova — 2008.
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 Benezit Dictionary of Artists — OUP, 2006. — ISBN 978-0-19-977378-7
  9. ↑ Pionnières, Artistes dans le Paris des années folles — 2022. — P. 208.
  10. ↑ 10,0 10,1 Осипова, Ирина Подлинная амазонка (und) // Эксперт. — 2013. — Т. 45.
  11. ↑ 11,00 11,01 11,02 11,03 11,04 11,05 11,06 11,07 11,08 11,09 11,10 11,11 11,12 11,13 11,14 11,15 11,16 11,17 11,18 11,19 11,20 11,21 Андрей Сарабьянов Наталья Гончарова. Энциклопедия русского авангарда. Изобразительное искусство. Архитектура. В 2 томах. Том 1. А-К. — Глобал Эксперт энд Сервис Тим, 2013. — ISBN 978-5-902801-10-8
  12. ↑ 12,0 12,1 12,2 12,3 Марина Цветаева «Наталья Гончарова (жизнь и творчество)». Проза (сборник). — Эксмо-Пресс, 2013. — С. 548—. — ISBN 978-5-4250-7859-9
  13. ↑ 13,0 13,1 13,2 «Natalia Goncharova»։ RusArtNet.com։ Արխիվացված է օրիգինալից 2014-02-05-ին։ Վերցված է 2014-03-18 
  14. ↑ 14,0 14,1 14,2 Фрумкина, Ревекка Выставка Гончаровой (und) // Троицкий вариант. — 2013. — Т. 142.
  15. ↑ «Наталия Сергеевна Гончарова»։ Серебряного века силуэт 
  16. ↑ 16,0 16,1 16,2 16,3 16,4 16,5 16,6 16,7 Jane T. Costlow; Stephanie Sandler; Judith Vowles Sexuality and the Body in Russian Culture. — Stanford University Press, 1998. — С. 99—. — ISBN 978-0-8047-3155-3
  17. ↑ «Гончарова Наталия Сергеевна»։ ArtOnline.ru։ Արխիվացված է օրիգինալից 2008-02-03-ին։ Վերցված է 2007-08-21 
  18. ↑ «Гончарова Наталия Сергеевна»։ Государственная Третьяковская галерея։ Արխիվացված է օրիգինալից 2014-03-18-ին 
  19. ↑ Васильева, Жанна Цветы на лице (und) // Российская Газета. — 2013. — Т. 6213.
  20. ↑ Дмитрий Буткевич (2013-10-23)։ «К столетию выставки Гончаровой и приурочена нынешняя экспозиция»։ Коммерсант ФМ 
  21. ↑ 21,0 21,1 Шевеленко, Ирина «Суздальские богомазы», «новгородское кватроченто» и русский авангард(ռուս.) // Новое Литературное Обозрение : журнал. — Т. 124. Архивировано из первоисточника 18 Մարտի 2014.
  22. ↑ Толстой, Андрей От Крайнего Севера до Атлантиды (und) // Новая Юность. — Т. 58.
  23. ↑ Г. В. Титова Творческий театр и театральный конструктивизм. — СПАТИ, 1995.
  24. ↑ 24,0 24,1 Вакар, Людмила Михаил Ларионов / Наталья Гончарова и Марк Шагал: диалог идей и образов(ռուս.) // Бюллетень Музея Марка Шагала : журнал. — Т. 14.
  25. ↑ 25,0 25,1 25,2 25,3 Федотова Елена (2013-10-22)։ «Woman power русского авангарда»։ Colta.ru 
  26. ↑ Sarah Dadswell; University of Sheffield The Spectacle of Russian Futurism: The Emergence and Development of Russian Futurist Performance, 1910-1914. — University of Sheffield, 2005.
  27. ↑ Менделеев, Дмитрий. «"Сбор винограда". Наталья Гончарова». Библейский сюжет. արխիվացված օրիգինալից 2015-07-10-ին. https://web.archive.org/web/20150710203705/http://rutv.ru/brand/show/episode/155204. 
  28. ↑ 28,0 28,1 28,2 28,3 28,4 28,5 Багдасаров, Роман Амазонка иконописного авангарда (und) // Независимая Газета. — 2013.
  29. ↑ Эпштейн, Алек Духовная брань: как и почему оказались закрыты на засов ворота крупнейшего столичного центра современного искусства(ռուս.) // Неприкосновенный запас : журнал. — Т. 86.
  30. ↑ Долина, Кира Самая неавангардная амазонка русского авангарда (und) // Коммерсант. — 2002. — Т. 75.
  31. ↑ «18 февраля 1917. Наталья Гончарова → Сергей Бобров»։ Արխիվացված է օրիգինալից 2018-03-04-ին։ Վերցված է 2020-12-02 
  32. ↑ Сеславинский, М.В. Рандеву: Русские художники во французском книгоиздании первой половины ХХ века: альбом-каталог. — Москва: Астрель, 2009. — С. 176—213, 490. — 504 с. — ISBN 978-5-94829-036-2
  33. ↑ Сеславинский, М.В. Французские библиофильские издания в оформлении русских художников-эмигрантов (1920-1940-е годы): монография. — Москва: ИД Университетская книга, 2012. — 254, [6] с.: ил с. — ISBN 978-5-454-00003-5
  34. ↑ • Сеславинский, М.В. Рандеву: Русские художники во французском книгоиздании первой половины ХХ века: альбом-каталог. — Москва: Астрель, 2009. — С. 178—181. — 504 с. — ISBN 978-5-94829-036-2
  35. ↑ «Н. Гончарова. Иллюстрации и оформление книги «Слово о полку Игореве»»։ Արխիվացված է օրիգինալից 2008-05-19-ին։ Վերցված է 2020-11-29 
  36. ↑ «Н. Гончарова. Иллюстрации и оформление книги «Сказка о царе Салтане»»։ Արխիվացված է օրիգինալից 2008-09-25-ին։ Վերցված է 2020-11-29 
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 3, էջ 158)։ CC BY-SA icon 80x15.png
 ⛭ 
  Թեմատիկ կայքեր
Բառարաններ և հանրագիտարաններ
Վիիքպահեստ
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Նատալյա_Գոնչարովա&oldid=8576883» էջից