Նասկայի խոլահավ
| Նասկայի խոլահավ | |
 Նասկայի խոլահավ | |
| Դասակարգում | |
| Ենթատիպ | Ողնաշարավորներ (Vertebrata) |
| Դաս | Թռչուններ (Aves) |
| Ենթադաս | Տիպիկ թռչուններ (Neognathae) |
| Վերնակարգ | Aequornithes |
| Կարգ | Խոլահավազգիներ (Suliformes) |
| Ընտանիք | Խոլահավեր (ընտանիք) (Sulidae) |
| Ցեղ | Խոլահավեր (Sula) |
| Տեսակ | Նասկայի խոլահավ (S. granti) |
| Միջազգային անվանում | |
| Sula granti | |
| Տարածվածություն և պահպանություն | |
Հատուկ պահպանության կարգավիճակ՝  Քիչ մտահոգող տեսակ  Տաքսոնի տարածվածությունը | |
Նասկայի խոլահավը (լատին․՝ Sula granti) խոլահավերի ընտանիքին պատկանող խոշոր ծովաթռչուն է, որը գաղութային կենսակերպ է վարում Խաղաղ օվկիանոսի արևելյան մասում։ Առաջին անգամ նկարագրվել է Վալտեր Ռոտշիլդի կողմից 1902 թվականին։ Այն երկար ժամանակ համարվում էր դիմակավոր խոլահավի ենթատեսակ, մինչև որ 2002 թվականին ճանաչվեց գենետիկորեն և վարքագծային առումով տարբերվող առանձին տեսակ։ Ունի մարմնի բնորոշ ուռուցիկ ձև՝ երկար սրածայր նարնջադեղնավուն կտուցով, երկար պարանոցով, աերոդինամիկական մարմնով, երկար բարակ թևերով և սրածայր պոչով։ Սեռահասուն առանձնյակը վառ սպիտակ է՝ սև-սպիտակ թևերով, սև պոչով և դեմքի մուգ դիմակով։
Տաքսոնոմիա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
1897 թվականին Վալտեր Ռոտշիլդը կազմակերպեց արշավախումբ և ուղարկեց Գալապագոսյան կղզիներ՝ այնտեղի կենդանական աշխարհն ուսումնասիրելու նպատակով։ Նա գրել էր ուրույն խոլահավի մասին, որին ինքն ու Ուիլյամ Ռոբերտ Օգիլվի-Գրանտը վերագրեցին պերուական խոլահավին, որն այն ժամանակ հայտնի էր միայն երիտասարդ թռչունների փետրավորությամբ[1]։ Ավելի ուշ՝ 1902 թվականին, Ռոտշիլդն այն անվանեց նոր տեսակ՝ Sula granti[2]։ Հետագայում Ռոտշիլդը վերադասակարգեց այդ թռչուններին որպես դիմակավոր խոլահավի ենթատեսակ[3]։
1998 թվականին Փիթմանը և նրա գործընկերները նկատեցին, որ Կրքերի կղզում բնակվող Նասկայի խոլահավերը չեն խաչասերվում դիմակավոր խոլահավերի հետ[4]։
Խոլահավերի ցեղը նախկինում դասվում էր հավալուսնանմանների (Pelecaniformes) կարգին, սակայն վերջերս ներառվել է խոլահավերի ընտանիքի (Sulidae) խոլահավազգիների (Suliformes) կարգի ընտանիքում՝ 8 այլ ցեղերի հետ միասին[5]։ Նասկայի խոլահավերը համատեսակից էին համարվում դիմակավոր խոլահավերի, սակայն առանձին տեսակի են դասվել միտոքոնդրիալ ԴՆԹ-ի վերլուծության հիման վրա։ Հավանաբար, տեսակը բաժանվել է 400 000-500 000 տարի առաջ[6]։
Տարածվածություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ստորին Կալիֆոռնիայի կղզիներից մինչև Գալապագոսյան կղզիները, Էկվադորի Դե լա Պլատա և Կոլումբիայի Մալպելո կղզիները[4][7]։
Նկարագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Տեսակն դեղին ծիածանաթաղանթ ունի, նարնջագույն և բաց վարդագույն կտուց, դիմակի տեսքով դեմքի սև մաշկ և մոխրագույն թաթեր։ Սեռահասուն թռչունները սպիտակ փետուրներ ունեն՝ թևերի և պոչի սև ծայրերով։ Էգն ավելի խոշոր է և ծանր, քան արուն, ունի մի փոքր այլ գույնի կտուց և սուր ճիչ է արձակում, մինչ արուն սուլում է։ Ճտերը ձյունասպիտակ են և փափկամազ, հետագայում գորշանում են, ինչպես և կտուցն ու թաթերը[8]։
Սնուցում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Նասկայի խոլահավերը սնվում է փոքր ձկներով, որոնց նրանք բռնում են թռիչքի ժամանակ սուզվելով օվկիանոս։ Որսի հիմնական առարկան պերուական սարդինն է, բայց նաև սնվում են անձրուկներով, թռչող ձկներով և կաղամարներով, հատկապես Էլ Նինյոյի ժամանակ, երբ սարդինների քանակը քիչ է[9]։ Տեսակին բնորոշ սեռական երկձևության պատճառով էգերը որսում են ավելի խոշոր ձուկ և սուզվում ավելի խորը[10]։
Բազմացում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Նասկայի խոլահավը բնադրում է ժայռերի մոտ գտնվող մերկ կամ գրեթե բացակայող բուսականությամբ գետնի վրա[6]։ Արուն ընտրում և պաշտպանում է տարածքը, այնուհետև սկսում է սիրահետել՝ էգերին գրավելու համար[11]։
Ինչպես բազում այլ ծովային թռչուններ, այս տեսակն երկար կյանք ունի՝ զուգորդված տարեկան ցածր բազմացման և ձագերի զարգացման երկար ժամանակի հետ։ Էգը մեկ կամ երկու ձու է դնում, սակայն ցածր հաջողության պատճառով սովորաբար երկու ձվերից մեկ ձագ է դուրս գալիս, բայց նույնիսկ եթե երկու ճուտ է ծնվում, սովորաբար գոյատևում է միայն մեկը[12]։
Թեև թռչունների շատ տեսակներ կարգավորում են ձվի ջերմաստիճանը թխսաբծի (մաշկի մերկ մաս, որը թույլ է տալիս թռչուններին ջերմություն փոխանցել իրենց ձվերին) միջոցով, խոլավազգիները դրա փոխարեն օգտագործում են իրենց թաղանթավոր թաթերի մաշկը՝ ի լրացում կրծքից փոխանցվող ջերմությանը։ Ոտքերը խիստ անոթավորված են, հատկապես բնադրման շրջանում[13]։ Ե՛վ արուն, և՛ էգը ցուցաբերում են ծնողական խնամք[14]։ Սովորաբար այն ճուտը, որն առաջինն դուրս է գալիս ձվից, ավելի խոշոր է և ագրեսիվ է դառնում իր եղբոր կամ քրոջ նկատմամբ՝ չթողնելով նրան կերակրվել և, ի վերջո, սովամահեցնելով նրան[12]։
Ծնողների կողմից էներգիայի ներդրումը շատ բարձր է, ուստի նրանց նյութափոխանակության արագությունը փոխվում է բնադրման ժամանակահատվածում։ Դա հանգեցնում է նրան, որ երկու ծնողներն էլ կորցնում են մարմնի նույն քաշը և տառապում իրենց իմունային համակարգի գործունեության անկումից[14]։ Այս ճշգրտումը տեղի չի ունենում, երբ զույգը որոշում է չբնադրել. մի որոշում, որը հիմնականում պայմանավորված է սննդի առկայությամբ, որն իր հերթին կախված է օվկիանոսային հոսանքներից և կլիմայական օրինաչափություններից, ինչպիսիք են, օրինակ, Էլ Նինյոյի տատանումների հետևանքով առաջացածները[9]։
Կայենությունը լավ է ուսումնասիրված այս տեսակի մեջ. առաջին ճուտը ծնվում է երկրորդից հինգ օր առաջ, և երկրորդի ծնվելու պահին ավելի մեծ և ուժեղ է։ Նա բնից դուրս է քաշում իր կրտսեր եղբորը կամ քրոջը։ Դաշտային փորձերը Գալապագոսյան կղզիներում ցույց տվեցին, որ խոլահավերը կարող են առանց մեծ դժվարության կերակրել երկու ձագերին։ Սա հարցեր է առաջացնում երևույթի ծագման վերաբերյալ[15][16]։
Մակաբույծեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Արյունածուծ հողային սերինոսը (Geospiza septentrionalis) երբեմն սնվում է նասկայի խոլահավի արյունով[17]։
Պահպանություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
ԲՊՄՄ կողմից Նասկայի խոլահավը դասակարգվել է որպես քիչ մտահոգող տեսակ։ Թեև ենթադրվում է, որ պոպուլյացիաները որոշ չափով նվազում են, այդ նվազումը բավականաչափ ուժեղ չէ, որպեսզի սպառնալիքի տակ գտնվող կարգավիճակ պահաջի։ Բնակչության նվազման վրա ազդող որոշ գործոններ են գերձկնորսությունը և ծովի աղտոտվածությունը[9][16]։
Լուսանկարներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
.jpg)
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ McGregor, Richard C. (1899-11). «A Review of the Ornithology of the Galapagos Islands. With Notes on the Webster-Harris Expedition Walter Rothschild Ernst Hartert». Bulletin of the Cooper Ornithological Club. 1 (6): 116–116. doi:10.2307/1360833. ISSN 1553-1031.
- ↑ Dyer, Dale (2021 թ․ սեպտեմբերի 10). «Which large species of seed finch occurred on Trinidad?». Bulletin of the British Ornithologists’ Club. 141 (3). doi:10.25226/bboc.v141i3.2021.a2. ISSN 0007-1595.
- ↑ Bond, Alexander L.; Lavers, Jennifer L. (2020 թ․ մարտի 19). «Records of Brown Booby Sula leucogaster in the Pitcairn Islands with additional observations during 2015–19». Bulletin of the British Ornithologists’ Club. 140 (1): 99. doi:10.25226/bboc.v140i1.2020.a11. ISSN 0007-1595.
- ↑ 4,0 4,1 Jehl, Joseph R. (2004-06). «Carnivorous Canada Geese». The Wilson Bulletin. 116 (2): 179–180. doi:10.1676/03-127. ISSN 0043-5643.
- ↑ Wenny, Daniel G.; DeVault, Travis L.; Johnson, Matthew D.; Kelly, Dave; H. Sekercioglu, Cagan; Tomback, Diana F.; Whelan, Christopher J. (2011-01). «The Need to Quantify Ecosystem Services Provided by Birds». The Auk (անգլերեն). 128 (1): 1–14. doi:10.1525/auk.2011.10248.
- ↑ 6,0 6,1 Friesen, V. L.; Anderson, D. J.; Steeves, T. E.; Jones, H.; Schreiber, E. A. (2002). «Molecular Support for Species Status of the Nazca Booby (Sula granti)». The Auk (անգլերեն). 119 (3): 820. doi:10.1642/0004-8038(2002)119[0820:MSFSSO]2.0.CO;2. ISSN 0004-8038.
- ↑ «Nazca Booby (Sula granti), BirdLife species factsheet». www.birdlife.org. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ հոկտեմբերի 2-ին. Վերցված է 2016 թ․ հոկտեմբերի 1-ին.
- ↑ Ecuador y Perú: Corredor de conservación transfronterizo del Cóndor. UN. 2018 թ․ հուլիսի 17. էջեր 101–105. ISBN 978-92-1-045558-9.
- ↑ 9,0 9,1 9,2 Crawford, Rjm; Goya, E; Roux, J-P; Zavalaga, Cb (2006-11). «Comparison of assemblages and some life-history traits of seabirds in the Humboldt and Benguela systems». African Journal of Marine Science (անգլերեն). 28 (3–4): 553–560. doi:10.2989/18142320609504205. ISSN 1814-232X.
- ↑ García, Silvana; López Victoria, Mateo (2016 թ․ հունվարի 1). «ECOLOGÍA TRÓFICA DEL PIQUERO DE NAZCA Sula granti (AVES: SULIDAE) EN LA ISLA MALPELO, COLOMBIA». Bulletin of Marine and Coastal Research. 36. doi:10.25268/bimc.invemar.2007.36.0.198. ISSN 0122-9761.
- ↑ Maness, Terri J.; Westbrock, Mark A.; Anderson, David J. (2007-03). «Ontogenic Sex Ratio Variation in Nazca Boobies Ends in Male-Biased Adult Sex Ratio». Waterbirds (անգլերեն). 30 (1): 10–16. doi:10.1675/1524-4695(2007)030[0010:OSRVIN]2.0.CO;2. ISSN 1524-4695.
- ↑ 12,0 12,1 Tarlow, Elisa M; Wikelski, Martin; Anderson, David J (2001-08). «Hormonal Correlates of Siblicide in Galápagos Nazca Boobies». Hormones and Behavior (անգլերեն). 40 (1): 14–20. doi:10.1006/hbeh.2001.1661.
- ↑ Morgan, Stephanie M.; Ashley‐Ross, Miriam A.; Anderson, David J. (2003-05). «Foot‐Mediated Incubation: Nazca Booby ( Sula granti ) Feet as Surrogate Brood Patches». Physiological and Biochemical Zoology (անգլերեն). 76 (3): 360–366. doi:10.1086/375430. ISSN 1522-2152.
- ↑ 14,0 14,1 Maness, Terri J; Anderson, David J (2007 թ․ օգոստոսի 22). «Serial monogamy and sex ratio bias in Nazca boobies». Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences (անգլերեն). 274 (1621): 2047–2054. doi:10.1098/rspb.2007.0578. ISSN 0962-8452. PMC 2275186. PMID 17567557.
{{cite journal}}: CS1 սպաս․ PMC format (link) - ↑ Anderson, David J. (1990-12). «EVOLUTION OF OBLIGATE SIBLICIDE IN BOOBIES. 2: FOOD LIMITATION AND PARENT–OFFSPRING CONFLICT». Evolution (անգլերեն). 44 (8): 2069–2082. doi:10.1111/j.1558-5646.1990.tb04312.x. ISSN 0014-3820.
- ↑ 16,0 16,1 Anderson, David J. (1990-03). «Evolution of Obligate Siblicide in Boobies. 1. A Test of the Insurance-Egg Hypothesis». The American Naturalist. 135 (3): 334–350. doi:10.1086/285049. ISSN 0003-0147.
- ↑ Michel, Alice J.; Ward, Lewis M.; Goffredi, Shana K.; Dawson, Katherine S.; Baldassarre, Daniel T.; Brenner, Alec; Gotanda, Kiyoko M.; McCormack, John E.; Mullin, Sean W. (2018-12). «The gut of the finch: uniqueness of the gut microbiome of the Galápagos vampire finch». Microbiome (անգլերեն). 6 (1): 167. doi:10.1186/s40168-018-0555-8. ISSN 2049-2618. PMC 6146768. PMID 30231937.
{{cite journal}}: CS1 սպաս․ PMC format (link) CS1 սպաս․ չպիտակված ազատ DOI (link)
|
 | Վիքիցեղերն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Նասկայի խոլահավ» հոդվածին։ |
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Նասկայի խոլահավ» հոդվածին։ |
| ||||||
