Նայիմ Ֆրաշերի

Նայիմ Ֆրաշերի; Naim Frashëri
Ծնվել է	մայիսի 25, 1846
Ծննդավայր	Ֆրաշեր, Ioannina Eyalet, Օսմանյան կայսրություն
Վախճանվել է	հոկտեմբերի 20, 1900 (54 տարեկան)
Վախճանի վայր	Ստամբուլ, Օսմանյան կայսրություն
Գերեզման	Ֆրաշեր
Գրական անուն	D. Keto
Մասնագիտություն	բանաստեղծ, գրող, թարգմանիչ, լրագրող, քաղաքական գործիչ և պատմաբան
Լեզու	հունարեն, ալբաներեն, պարսկերեն և թուրքերեն
Քաղաքացիություն	Օսմանյան կայսրություն
Կրթություն	Teqe of Frashër? և Զոսիմայա դպրոց
Ստեղծագործական շրջան	1881-1923
Ժանրեր	քնարերգություն
Գրական շարժումներ	Ռոմանտիզմ, սուֆիական գրականություն
Ուշագրավ աշխատանքներ	«Սկանբերգի պատմություն» և «Կերբելա»
Ազգականներ	Midhat Frashëri? և Ali Sami Yen?
	Naim Frashëri Վիքիպահեստում

Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Ֆրաշերի

Նայիմ Ֆրաշերի (ալբ․՝ Naim Frashëri, մայիսի 25, 1846(1846-05-25)^[1]^[2], Ֆրաշեր, Ioannina Eyalet, Օսմանյան կայսրություն - հոկտեմբերի 20, 1900(1900-10-20)^[1]^[2], Ստամբուլ, Օսմանյան կայսրություն^[3]), ալբանացի բանաստեղծ ու արձակագիր, ալբանական վերածննդի վաստակավոր գործիչ։ Ճանաչված է որպես Ալբանիայի ժողովրդական բանաստեղծ^[4]։

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Նայիմ Ֆրաշերին ծնվել է Ալբանիայի հարավում գտնվող Ֆրաշերի գյուղում։ Տասը տարեկանից նա գրում էր բանաստեղծություններ։ 1865 թվականին ընտանիքով տեղափոխվում է Յանինա, որտեղ ընդունվում է հունական ուսումնարան։ Այնտեղ դասավանդումն իրականացվում էր ֆրանսիական լուսավորական գաղափարներով^[5]։ Այստեղ նա սովորում է նաև գրել պարսկերեն բանաստեղծություններ (առաջին անգամ հրատարակվել են Ստամբուլում՝ 1885 թվականին)։ Ուսումնարանում նա սովորում է հունարեն, ֆրանսերեն, իտալերեն^[6]։ Հայրենիք վերադարձել է եղբոր՝ Աբդուլ Ֆրաշերիի հետ, մասնակցել է Պրիզրենի լիգայի պատերազմում, Օսմանյան կառավարության օժանդակությամբ ստեղծված ալբանական ժողովրդական կազմակերպության կազմում։ Վերջինս հետագայում հակամարտության մեջ է մտնում Ստամբուլի իշխանությունների հետ։ Այն ավարտվում է կազմակերպության սատարողների ձերբակալությամբ։

1882 թվականին Նայիմ Ֆրաշերին լքում է Ալբանիան և հեռանում Թուրքիա, որտեղ Օսմանյան կայսրության կառավարության անդամություն է ստանում։ Սակայն նա չի դադարում աշխուժորեն մասնակցել ալբան ժողովրդի հասարարակական-քաղաքական և մշակութային կյանքին։

Ֆրաշերին հրատարակում է գրքեր, սակայն դրանցում որպես հեղինակ նշվում է կեղծանվամբ^[6]։ Նայիմ Ֆրաշերին գրել է հունարեն հայրենասիրական բանաստեղծություն՝ «Ալբանների իրական ցանկությունը», մասնակցություն է ունեցել ալբանական ազգային դպրոցների բացմանը։ Հեղինակել է դասագրքեր, այբբենարաններ, ընթերցանության ձեռնարկներ^[7], թարգմանել Հոմերոսի «Իլիականը»^[8], Ժան դը Լաֆոնտենի առակները, գրել է հոդվածներ դիդակտիկայի և իսլամական պրակտիկայի մասին։

1898 թվականին հրատարակվում են Նայիմ Ֆրաշերիի ամենահայտնի բանաստեղծությունները՝ «Սկանբերգի պատմություն» և «Կերբելա»։ ԽՍՀՄ տարիներին բազմացվել և տարածվել են դրանց ռուսերեն թարգմանությունները՝ Էմիլիա Ալեքսանդրովայի, Դավիդ Սամոյլովի և Տատյանա Սկորիկովայի կողմից^[9]։

Ստեղծագործություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Նայիմ Ֆրաշերին գրել է քսաներկու մեծ աշխատություններ՝ թուրքերեն, հունարեն, ալբաներեն, պարսկերեն լեզուներով։ Առաջին շրջանի հայրենասիրական բանաստեղծությունների վրա զգալի ազդեցություն է թողել պարսից, ինչպես նաև՝ ֆրանսիական գրականությունը։ Մինչդեռ իր ամբողջ ստեղծագործական ճանապարհը զուգակցվում էր սուֆիական պանթեիզմով, որը հաստատում էր Աստծո գոյությունը, աստվածային եղեկությունն ու ներկայությունը կենդանի ու անկենդան բնության մեջ։

Kavâid-i farisiyye dar tarz-i nevîn (հայ. Պարսկերենի քերականություն), Ստամբուլ, 1871
Ihtiraat ve kessfiyyat (հայ. Изобретения и открытия), Ստամբուլ, 1881
Fusuli erbea (հայ. Տարվա եղանակներ), Ստամբուլ, 1884
Tahayyülat (հայ. Հույսեր), Ստամբուլ, 1884
Bagëti e Bujqësi (հայ. Նախիրներ և հացահատիկ), Բուխարեստ, 1886
E këndimit çunavet (հայ. Տղաների ընթերցանության ցանկ), Բուխարեստ, 1886
Istori e përgjithshme për mësonjëtoret të para (հայ. Առաջին կուրսի ընդհանուր պատմություն), Բուխարեստ, 1886
Vjersha për mësonjëtoret të para (հայ. Առաջին պոեզիա), Բուխարեստ, 1886
Dituritë për mësonjëtoret të para (հայ. Առաջին կուրսի ընդհանուր գիտելիքներ), Բուխարեստ, 1886
O alithis pothos ton Skypetaron (հայ. Ալբանների իրական ցանկություն), Բուխարեստ, 1886
Luletë e Verësë (հայ. Ամռան գույներ), Բուխարեստ, 1890
Mësime (հայ. Պարապմունքներ), Բուխարեստ, 1894
Parajsa dhe fjala fluturake (հայ. Դրախտ և թռչող աշխարհ), Բուխարեստ, 1894
Gjithësia (հայ. Տիեզերք), Բուխարեստ, 1895
Fletore e bektashinjët (հայ. Բեքթաշի գրառումներ), Բուխարեստ, 1895
O eros (հայ. Սեր), Ստամբուլ, 1895
Iliadh' e Omirit (հայ. Հոմերոսի Իլիական), Բուխարեստ, 1896
Istori e Skënderbeut (հայ. Սկանդերբեգի պատմություն), Բուխարեստ, 1898
Qerbelaja (հայ. Կերբելա), Բուխարեստ, 1898
Istori e Shqipërisë (հայ. Ալբանիայի պատմություն), Սոֆիա, 1899
Shqipëria (հայ. Ալբանիա), Սոֆիա, 1902

Տես նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ետոն Քելմենդի

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.) / Hrsg.: Bibliographisches Institut & F. A. Brockhaus, Wissen Media Verlag
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 Gran Enciclopèdia Catalana (կատ.) — Grup Enciclopèdia, 1968.
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 Фрашери Наим // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
↑ «Who popular»։ Արխիվացված է օրիգինալից 2012-01-07-ին։ Վերցված է 2015-03-20
↑ Նայիմ Ֆրաշերի, կենսագրություն(ռուսերեն)
↑ ^6,0 ^6,1 Նայիմ Ֆրաշերի, կենսագրություն Archived 2012-02-02 at the Wayback Machine. (անգլերեն)
↑ Европейская поэзия девятнадцатого века; Библиотека Всемирной Литературы, серия вторая, том 85. — М։ Художественная литература, 1977. — 928 с.
↑ studymode.com - Naim Frasheri
↑ «Московская Городская Организация Союза Писателей России»։ Արխիվացված է օրիգինալից 2011-09-12-ին։ Վերցված է 2015-03-20

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Европейская поэзия девятнадцатого века; Библиотека Всемирной Литературы, серия вторая, том 85. — Москва։ Художественная литература, 1977. — С. 928.

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Նայիմ Ֆրաշերիի բանաստեղծություններ

[_b81bab9b80d92703-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.) / Hrsg.: Bibliographisches Institut & F. A. Brockhaus, Wissen Media Verlag

[_e6d06dc5225320b2-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 Gran Enciclopèdia Catalana (կատ.) — Grup Enciclopèdia, 1968.

[_1287195943d6bf1f-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 Фрашери Наим // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.

[4] «Who popular»։ Արխիվացված է օրիգինալից 2012-01-07-ին։ Վերցված է 2015-03-20

[5] Նայիմ Ֆրաշերի, կենսագրություն(ռուսերեն)

[անգլ-6] 6,0 ^6,1 Նայիմ Ֆրաշերի, կենսագրություն Archived 2012-02-02 at the Wayback Machine. (անգլերեն)

[7] Европейская поэзия девятнадцатого века; Библиотека Всемирной Литературы, серия вторая, том 85. — М։ Художественная литература, 1977. — 928 с.

[8] studymode.com - Naim Frasheri

[9] «Московская Городская Организация Союза Писателей России»։ Արխիվացված է օրիգինալից 2011-09-12-ին։ Վերցված է 2015-03-20

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]