Յակոբ Ռիս

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Յակոբ Ռիս
անգլ.՝ Jacob August Riis
Դիմանկար
Ծնվել էմայիսի 3, 1849(1849-05-03)[1][2][3][…]
ԾննդավայրՌիբե, Դանիա
Մահացել էմայիսի 26, 1914(1914-05-26)[1][2][4][…] (65 տարեկան)
Մահվան վայրBarre, Վուստեր շրջան, Մասաչուսեթս, ԱՄՆ
Քաղաքացիություն ԱՄՆ[5] և  Դանիա
ԵրկերHow the Other Half Lives? և The Children of the Poor: A Child Welfare Classic?
Մասնագիտությունլուսանկարիչ, գրող, լրագրող, ֆոտոլրագրող, կենսագիր և սոցիոլոգ
ԱմուսինElisabeth Riis?
Ստորագրություն
Изображение автографа
 Jacob Riis Վիքիպահեստում

Յակոբ Ավգուստ Ռիս (անգլ.՝ Jacob August Riis, մայիսի 3, 1849(1849-05-03)[1][2][3][…], Ռիբե, Դանիա - մայիսի 26, 1914(1914-05-26)[1][2][4][…], Barre, Վուստեր շրջան, Մասաչուսեթս, ԱՄՆ), դանիա-ամերիկացի լուսանկարիչ, վավերագրական լուսանկարչության հիմնադիրներից։ Հայտնի է որպես սոցիալական անհավասարության դեմ պայքարող, որն իր աշխատանքներում փորձում է ցուցադրել Նյու Յորքի «նիզերի» կյանքը։ Ռիսը համարվում է նաև լուսանկարչության պիոներներից, քանի որ նա առաջին ֆոտոլրագրողն էր, որը սկսել է օգտագործել լուսավորությունը[6]։

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մանկություն և պատանեկություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Յակոբ Ռիսը ծնվել է 1849 թվականի մայիսի 3-ին Դանիայի Ռիբե քաղաքում։ Նա ընտանիքի տասնհինգ երեխաներից երրորդն էր։ Հայրը՝ Նիլս Ռիսը, դպրոցում ուսուցիչ էր և տեղի թերթի լրագիր, իսկ մայրը՝ Կարոլինա Ռիսը՝ տնային տնտեսուհի[7]։ 12 տարեկանում Յակոբը զարմացրել է բոլորին՝ Սուրբ ծնունդին նվիրաբերելով իր ամբողջ գումարը մի աղքատ ընտանիքի։ 16 տարեկանում նա տեղափոխվել է Կոպենհագեն՝ ցանկանալով ատաղձագործի աշխատանք գտնել։

1870 թվականին՝ 21 տարեկան հասակում, Ռիսը գնացել է Միացյալ Նահանգներ՝ հույս ունենալով աշխատանք գտնել։ Նա Ամերիկա է ժամանել սոցիալական վերակառուցման ժամանակ, երբ մեծ թվով միգրանտներ և ներգաղթյալներ լրացնում էին քաղաքները՝ բնակչության թիվը հասցնելով 700 %֊ի[6]։ Նոր տեղում Ռիսը սկսել է օրվա հաց վաստակել միանգամյա աշխատանքով։

Լրագրողի կարիերայի սկիզբ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մուլբերի՝ փողոցում քնած երեխաները, 1890 թվական

1873 թվականին նա աշխատանքի է անցել որպես ոստիկանության թղթակից New York Evening Sun-ում։ 1874 թվականին տեղափոխվել է Brooklyn News, իսկ 1877 թվականին՝ New York Tribune։ Աշխատանքի ժամանակ Ռիսը պարբերաբար տեսել է աղքատների կյանքը և սոցիալական անարդարությունը։ Իր աշխատանքի միջոցով նա փորձել է ուշադրություն գրավել այդ փաստերի վրա[6][7]։ Նա նաև սկսել է օգտագործել լուսավորություն մութ լուսանկարներ անելու համար։

1889 թվականին «Scribner's Magazine»-ը հրապարակել Է Յակոբ Ռիսի էսսեն՝ նվիրված քաղաքի կյանքին։ Ավելի ուշ այս էսսեն տարածվել է և հրատարակվել որպես մեծ աշխատանք, որը կոչվել է «Ինչպես են ապրում մյուսները» (անգլ.՝ How the Other Half Lives)[8]։ Այդ աշխատանքի շնորհիվ Թեոդոր Ռուզվելտը՝ այն ժամանակ ոստիկանության հատուկ լիազորը, որոշում է կայացրել փակել անօթևանների համար նախատեսված ոստիկանական ապաստարանները, որոնք հայտնի են աղքատներին իրենց դաժան վերաբերմունքով։ Ռուզվելտն այնքան ապշած է եղել Ռիսի աշխատանքից, որ նրան անվանել է «Լավագույն ամերիկացին, ում ես ճանաչում եմ»[8]։ Ռուզվելտը նաև ներմուծել է «կեղտի ցաքուցրողներ» հասկացությունը (ջանասեր, ջանադիր մերկացնող), որը հետագայում կոչվել է Ռիսա[7]։

Հետագա կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

25 տարեկան հասակում Ռիսն ամուսնացել է Էլիզաբեթ Գորցի հետ, ում հետ ծանոթ է եղել դեռ մանկուց։ Էլիզաբեթը 25 տարի շարունակ աջակցել է ամուսնուն և օգնել նրան աղքատների վիճակի բարելավման համար պայքարում։ Այս ժամանակահատվածում Ռիսը թողարկել է սոցիալական խնդիրներին նվիրված ևս քսան աշխատանք, ինչպես նաև սեփական ինքնակենսագրությունը։ 1905 թվականին Էլիզաբեթը մահացել է։

1907 թվականին Ռիսն ամուսնացել է Մերի Ֆիլիպսի հետ։

1914 թվականի մայիսի 26-ին Յակոբ Ավգուստ Ռիսը մահացել է Մասաչուսեթսի իր ֆերմայում։ Նրա մահից հետո Մերի Ֆիլիպսը շարունակել է զբաղվել ֆերմայով, աշխատել Ուոլ Սթրիթում և դասավանդել համալսարանում։ Նա մահացել է 1967 թվականին[9]։

Քննադատություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Որոշ ժամանակակից քննադատներ կարծում են, որ Ռիսը, թեև պայքարում էր սոցիալական արդարության համար, նախապաշարմունք է ունեցել կանանց[6], ինչպես նաև ռասայական և էթնիկ խմբերի նկատմամբ[6]։

Ավազակային գիշերակաց, 1888 թվական

Աշխատանքներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • How the Other Half Lives (1891)
  • The Children of the Poor (1892, նոր հրատարակություն, 1902)
  • Out of Mulberry street (1896), a collection of fiction
  • A Ten Years' War (1900)
  • The Making of an American (1901, նոր հրատարակություն, 1913), նրա ինքնակենսագրությունը
  • The Battle with the Slum (1902)
  • Children of the Tenements (1902)
  • The Peril and the Preservation of the Home (1903)
  • Theodore Roosevelt, the Citizen (1904)
  • The Old Town (его место рождения) (1909)
  • Hero Tales of the Far North (1910)

The Plan (1912)

  • Neighbors․ Life Stories of the Other Half (1914)

Հիշողություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Ռոքեվեյի (Քուինս, Նյու Յորք) շրջանում գտնվում է Յակոբ Ռիսի այգի (անգլ.՝ Jacob Riis Park
  • Ռիչմոնդ Հիլում (Քուինս, Նյու Յորք) գտնվում է Jacob Riis Triangle-ը։
  • Նյու Յորքում գտնվում է Յակոբ Ռիսի անվան դպրոց (անգլ.՝ PS 126M The Jacob August Riis School
  • Լոնգ Այլենդում (Քուինս, Նյու Յորք) գործում է Յակոբ Ռիսի անվան սոցիալական օգնության կենտրոն (անգլ.՝ Jacob Riis Settlement House

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]