Մուսուլմանների ապստամբությունները Կարսում և Շարուր-Նախիջևանում
Մուսուլմանների ապստամբությունները Կարսում և Շարուր-Նախիջևանում տեղի մուսուլմանների ապստամբությունների շարք էին Հայաստանի Առաջին Հանրապետության վարչակազմի դեմ, սկսած 1919 թվականի հուլիսի 1-ին և ավարտվեցին 1920 թվականի հուլիսի 28-ին։ Ապստամբության շրջանները ապստամբության համոզեցին թուրք և ադրբեջանցի գործակալների, ովքեր փորձում էին ապակայունացնել Հայաստանը՝ իրենց ազգերի միջև պանթյուրքական միջանցք ստեղծելու համար[1]։
| Մուսուլմանների ապստամբությունները Կարսում և Շարուր-Նախիջևանում | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Հայ-ադրբեջանական պատերազմ (1918-1920) | |||||||||
 | |||||||||
| |||||||||
| Հակառակորդներ | |||||||||
.svg){kind=small} Հայաստան
|
 Մուսուլմաններ
| ||||||||
| Հրամանատարներ | |||||||||
ԴրոՀովհաննես Հախվերդյան Սեպուհ Ներսիսյան Հովհաննես Մազմանյան Գնդապետ Շաղրության.svg){kind=small} Կ. Մ. Դեյվի
|
.svg){kind=small} Բալիլ Սամի Բեյ Ջաֆարղուլու խան Նախչվանսկի Շամիլ Բեյ Այրումլինսկի Օմար աղա Հասան Բեյ
| ||||||||
| Կողմերի ուժեր | |||||||||
| 18000
|
Շարուր-Նախիջևանում 6000-1000 Վեդիում 1500 | ||||||||
| Ռազմական կորուստներ | |||||||||
| Շարուր-Նախիջևանում 6000-12000 քաղաքացիներ Վեդիում 4000 զինվոր |
անհայտ | ||||||||
Հարավային Կովկասից օսմանյան բանակի դուրսբերումից հետո նախկինում օկուպացված տարածքներում տեղացի մուսուլմանները զինվեցին և աջակցվեցին քաղաքական պետություններ հիմնելու հարցում՝ նպատակ ունենալով դիմակայել Հայաստանին վերաինտեգրմանը։ 1919թ. գարնանը Կովկասում Բրիտանական հրամանատարությունը աջակցեց Հայաստանին այս պետություններին ջախջախելու հարցում. սակայն, մի քանի ամիս անց թուրք և ադրբեջանցի էմիսարների ջանքերով հայկական վարչակազմը փլուզվեց և շրջանը կրկին անցավ տեղական վերահսկողության տակ մինչև հայկական հակահարձակումը 1920 թվականի ամռանը։ Նախիջևանի շրջանը վերագրավելու հայկական արշավը կասեցվեց Խորհրդային Ռուսաստանի զորքերի կողմից, որոնք տարեսկզբին ներխուժել էին Ադրբեջան։ Կարսի մարզը կարճ ժամանակով վերամիավորվեց հայաստանի կառավարության մեջ, մինչև այն գրավվեց թուրքական ուժերի կողմից մինչև հայ-թուրքական պատերազմի ավարտը 1920 թվականի դեկտեմբերին։
Ամերիկացի օգնության աշխատակիցների կողմից իրականացված հետաքննությունները հաստատել են Շարուր-Նախիջևանի շրջաններում տեղացի հայերի մեծածավալ ջարդերի մասին լուրերը։ Հայաստանին օգնեցին միայն Անտոն Դենիկինի ուժերը, որոնք զինամթերք ուղարկեցին հայկական ոգևորված բանակը համալրելու համար։
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ Hovannisian 1971, pp. 237–238.