Մոսկովյան Կրեմլ

**Համաշխարհային ժառանգություն**
	Մոսկովյան Կրեմլը և Կարմիր հրապարակը
Kremlin and Red Square*
ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի համաշխարհային ժառանգություն
Երկիր	Ռուսաստան
Տիպ	Մշակութային
Չափանիշներ	i, ii, iv, vi
Ցանկ	ՅՈՒՆԵՍԿՕ֊ի ցանկ
Աշխարհամաս**	Եվրոպա
	Ընդգրկման պատմություն
Ընդգրկում	1990 (14-րդ նստաշրջան)
Համար	545
	* Անվանումը պաշտոնական անգլերեն ցանկում; ** Երկրամասը ըստ ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի դասակարգման
	Համաշխարհային ժառանգություն

Մոսկովյան Կրեմլ (ռուս.՝ Моско́вский Кре́мль^[1]), Մոսկվայի հնագույն մասը, քաղաքի կենտրոնում ընկած ճարտարապետական ամրացված համալիր^[2], մայրաքաղաքի գլխավոր հասարակական-քաղաքական, կրոնական և պատմական համալիրը, Ռուսաստանի Դաշնության նախագահի պաշտոնական նստավայրը։ Նախկինում նրա մեծ պալատը եղել է ռուսական ցարերի մոսկովյան նստավայր։ Խորհրդային տարիներին Կրեմլում է գտնվել ԽՄԿԿ կենտկոմի գլխավոր քարտուղարի, 1990-1991 թվականներին՝ ԽՍՀՄ նախագահի նստավայրը։ Գտնվում է Բորովիցկի բլրի վրա, Մոսկվա գետի ձախ ափին՝ դրա մեջ Նեգլիննայա վտակի թափվելու վայրի մերձակայքում։ Ըստ հատակագծի իրենից ներկայացնում է անկանոն եռանկյունի։ Զբաղեցնմում է 27,5 հեկտար տարածք։ Ներառում է հինգ պալատ, չորս տաճար, որոնք շրջապատված են աշտարակավոր պարսպով։ Գործում է Մոսկովյան Կրեմլի թանգարանը, որը 2017 թվականի տվյալներով տարեկան ունենում է շուրջ երեք միլիոն այցելու^[3]։ Կրեմլի հարավային պատը նայում է Մոսկվա գետին, արևելյանը՝ Կարմիր հրապարակին ու Վասիլի Երանելու տաճարին, արևմտյանը՝ Ալեքսանդրյան այգուն^[4]։

Կրեմլ բառը նշանակում է ամրոց քաղաքի ներսում^[5]։ Այն հաճախ գործածվում է փոխաբերաբար՝ նշելու համար Ռուսաստանի կառավարությունը (իսկ խորհրդային տարիներին՝ ԽՍՀՄ կառավարությունը) և նրա ղեկավարներին։

Մոսկովյան Կրեմլը, որ աշխարհի ամենահայտնի ճարտարապետական համալիրներից է, բաց է հանրության առջև։ Տրամադրվում են էքսկուրսիաներ, շրջագայելու հնարավորություն ու միջոցներ^[6]։

Պատկերասրահ

Կրեմլը Իվան Կալիտա I-ի օրոք
Կրեմլը Դմիտրի Դոնսկոյի օրոք (Ա. Վասնեցով)
Կրեմլը Իվան III-ի օրոք (Ա. Վասնեցով)
Կրեմլը Իվան III-ի օրոք (Ա. Վասնեցով)
Նեգլիննայայի գետաբերանը XVII դարում (Ա. Վասնեցով)
Երրորդության կամրջի պաշարումը լեհ-ռուսական 1605-1618 թթ. պատերազմի ժամանակ]]. (Ա. Վասնեցով)
Իվան Մեծի հրապարակը (Ա. Վասնեցով)
Վաղ առավոտը Կրեմլում. XVII դ. (Ա. Վասնեցով)
Ցարական հրապարակը (Ա. Վասնեցով)
Բոյարական հրապարակը 1810 թ. (Ֆ. Ալեքսեև)
Սպասկի դարպասը 1810 թ. (Ֆ. Ալեքսեև)
Սբ. Փրկչի եկեղեցին, 1810 թ. (Ֆ. Ալեքսեև)
Ավետման եկեղեցին և Գրանովիտայա պալատը 1810 թ. (Ֆ. Ալեքսեև)
Տեսարան Կրեմլից. XIX դարի կեսեր
Շքահանդես Կրեմլում 1838 թ. (Գ. Չեռնեցով)
Սպասկի դարպասն ու Ավետման եկեղեցին XIX դարի կեսերին
Խաչերթ Ավետման տաճարի մոտ (Վ. Բոդրի, 1860)
Երրորդության աշտարակն ու կամուրջը, Զինապալատն ու համագումարմերի պալատը
Կրեմլը թռչնաթռիչքի բարձրությունից
Կրեմլը գիշերով
Արքա-թնդանոթը՝ Ցար պուշկան
Արքա-զանգը
Տաճարային հրապարակը
Կրեմլի պատկերը նամականիշին. 1914 թ.
Կրեմլի պատկերը խորհրդային 100-ռուբլիանոց թղթադրամի վրա 1947 թ.
Կրեմլի պատկերը խորհրդային 100-ռուբլիանոց թղթադրամի վրա 1961 թ.

Ծանոթագրություններ

↑ «кремль». // Научно-информационный «Орфографический академический ресурс АКАДЕМОС» Института русского языка им. В. В. Виноградова РАН. Արխիվացված օրիգինալից 2018 թ․ փետրվարի 16-ին. Վերցված է 2018 թ․ փետրվարի 15-ին. «кремль, кремля́ (крепость в старых русских городах) и Кремль, Кремля́ (район города, архит. комплекс; правительственная резиденция в Москве); Моско́вский Кре́мль; но: Новгоро́дский кре́мль, Пско́вский кре́мль, Ряза́нский кре́мль и т. п.»
↑ Paul, Michael C. (January 2004). "The Military Revolution in Russia 1550–1682". The Journal of Military History. 68 (1): 31. doi:10.1353/jmh.2003.0401. S2CID 159954818.
↑ «Moscow Kremlin Museums: ABOUT THE MUSEUM». Արխիվացված օրիգինալից 2022 թ․ հոկտեմբերի 30-ին. Վերցված է 2020 թ․ հոկտեմբերի 4-ին.
↑ Бондаренко И. А. Московский кремль // Большая российская энциклопедия. — Москва, 2012. — Т. 21. — С. 292-297.
↑ «Кремль» [Kremlin]. Vasmer Etymological dictionary. Արխիվացված օրիգինալից 2022 թ․ դեկտեմբերի 4-ին. Վերցված է 2014 թ․ հունիսի 2-ին.
↑ «Moscow Kremlin Museums: VISIT US». kreml.ru. Արխիվացված օրիգինալից 2022 թ․ հոկտեմբերի 24-ին. Վերցված է 2020 թ․ հոկտեմբերի 14-ին.

Գրականություն

Ivanov, Vladimir N. (1971). Московский Кремль [Moscow's Kremlin] (ռուսերեն). Moscow.{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link)
Merridale, Catherine (2013). Red Fortress: History and Illusion in the Kremlin. New York: Henry Holt. էջեր 505. ISBN 9780805086805.
Nenakormova, Irina S. (1987). Государственные музеи Московского Кремля [Art treasures from the Museums of the Moscow Kremlin] (ռուսերեն). Moscow: Iskusstvo.

Արտաքին հղումներ

Վիքիճամփորդն ունի the Moscow Kremlinին առնչվող զբոսաշրջային տեղեկատվություն։

tour-planet.com – Sights of the Moscow Kremlin
Kremlin.ru - Կրեմլի քարտեզը Արխիվացված 2022-10-30 Wayback Machine
Travel2moscow.com – Մոսկվայի պաշտոնական ուղեցույց
Կրեմլի պատմությունը
Moscow Kremlin State Historical and Cultural Museum Sanctuary
Open Kremlin
Rare access inside the Kremlin, video news report from BBC News Online, 17 January 2013
Cynthia Marsh. «Kremlin». Words of the World. Brady Haran (University of Nottingham). Արխիվացված է օրիգինալից 2022 թ․ հունիսի 29-ին. Վերցված է 2024 թ․ հունվարի 16-ին.
Մոսկովյան Կրեմլի ճարտարապետությունը rusarh.ru կայքում
Մոսկովյան Կրեմլը Արխիվացված 2009-02-21 Wayback Machine

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Մոսկովյան Կրեմլ» հոդվածին։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 5, էջ 684)։

[1] «кремль». // Научно-информационный «Орфографический академический ресурс АКАДЕМОС» Института русского языка им. В. В. Виноградова РАН. Արխիվացված օրիգինալից 2018 թ․ փետրվարի 16-ին. Վերցված է 2018 թ․ փետրվարի 15-ին. «кремль, кремля́ (крепость в старых русских городах) и Кремль, Кремля́ (район города, архит. комплекс; правительственная резиденция в Москве); Моско́вский Кре́мль; но: Новгоро́дский кре́мль, Пско́вский кре́мль, Ряза́нский кре́мль и т. п.»

[2] Paul, Michael C. (January 2004). "The Military Revolution in Russia 1550–1682". The Journal of Military History. 68 (1): 31. doi:10.1353/jmh.2003.0401. S2CID 159954818.

[3] «Moscow Kremlin Museums: ABOUT THE MUSEUM». Արխիվացված օրիգինալից 2022 թ․ հոկտեմբերի 30-ին. Վերցված է 2020 թ․ հոկտեմբերի 4-ին.

[:0-4] Бондаренко И. А. Московский кремль // Большая российская энциклопедия. — Москва, 2012. — Т. 21. — С. 292-297.

[5] «Кремль» [Kremlin]. Vasmer Etymological dictionary. Արխիվացված օրիգինալից 2022 թ․ դեկտեմբերի 4-ին. Վերցված է 2014 թ․ հունիսի 2-ին.

[6] «Moscow Kremlin Museums: VISIT US». kreml.ru. Արխիվացված օրիգինալից 2022 թ․ հոկտեմբերի 24-ին. Վերցված է 2020 թ․ հոկտեմբերի 14-ին.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]