Մոհամեդ Էլ Բարադեյ
Մոհամեդ Էլ Բարադեյ արաբ․՝ محمد البرادعي | |
---|---|
Ծնվել է | հունիսի 17, 1942[1][2] (82 տարեկան) |
Ծննդավայր | Կահիրե, Եգիպտոս |
Քաղաքացիություն | Եգիպտոս |
Մայրենի լեզու | արաբերեն |
Կրոն | իսլամ |
Կրթություն | Կահիրեի համալսարան և Նյու Յորքի համալսարանի իրավաբանական դպրոց |
Գիտական աստիճան | փիլիսոփայության դոկտոր |
Մասնագիտություն | քաղաքական գործիչ, դիվանագետ, իրավաբան և իրավապաշտպան |
Աշխատավայր | Միավորված ազգերի կազմակերպություն |
Ծնողներ | հայր՝ Mostafa ElBaradei? |
Զբաղեցրած պաշտոններ | Vice President of Egypt? և Director General of the International Atomic Energy Agency? |
Կուսակցություն | Constitution Party? |
Պարգևներ և մրցանակներ | |
Կայք | mohamedelbaradei.com |
Mohamed ElBaradei Վիքիպահեստում |
Մոհամեդ Մոստաֆա Էլ Բարադեյ (Կաղապար:Langx, arz; հունիսի 17, 1942[1][2], Կահիրե, Եգիպտոս) ) եգիպտացի գիտնական և դիվանագետ, ով ժամանակավոր հիմունքներով ծառայել է որպես Եգիպտոսի փոխնախագահ՝ 2013 թվականի հուլիսի 14-ից 2013 թվականի օգոստոսի 14-ը, մինչ նրա հրաժարականը։[7]
1997-2009 թվականներին եղել է Ատոմային էներգիայի միջազգային գործակալության (ՄԱԳԱՏԷ)՝ Միավորված ազգերի կազմակերպության (ՄԱԿ) հովանու ներքո գործող միջկառավարական կազմակերպության գլխավոր տնօրենը: Պաշտոնավարման ավարտին նշանակվել է «ՄԱԳԱՏԷ-ի պատվավոր գլխավոր տնօրեն»: 2005 թվականին, «միջուկային էներգիան ռազմական նպատակներով օգտագործելը կանխելու և խաղաղ նպատակներով միջուկային էներգիան հնարավորինս անվտանգ օգտագործելու ջանքերի համար», նա և ՄԱԳԱՏԷ-ն համատեղ արժանացել են Խաղաղության Նոբելյան մրցանակի:[8] Էլ Բարադեյին անդրադարձել է նաև արևմտյան մամուլը Եգիպտոսի քաղաքականության՝ մասնավորապես 2011 թվականի հեղափոխության, որը պաշտոնանկ արեց նախագահ Հոսնի Մուբարաքին և 2013 թվականին Եգիպտոսի պետական հեղաշրջման հետ համատեքստում։
Էլ Բարադեյը ծնվել և մեծացել է Գիզայի նահանգում, Մեծ Կահիրե, Եգիպտոս: Նա Եգիպտոսի իրավաբանների ասոցիացիան ղեկավարող փաստաբան Մոստաֆա Էլ Բարադեիի հինգ երեխաներից մեկն էր: Էլ Բարադեյի հայրը նույնպես Եգիպտոսում ժողովրդավարական իրավունքների կողմնակից էր, աջակցում էր ազատ մամուլին և անկախ դատական համակարգին։[9]
Էլ Բարադեյն ամուսնացած է վաղ մանկության ընկերուհի, նախկին ուսուցչուհի Աիդա Էլ Քաշեֆի հետ: Նրանք ունեն երկու երեխա՝ դուստրը՝ Լայլան, փաստաբան, որը ապրում է Մեծ Բրիտանիայում. և որդին՝ Մոստաֆան, ՏՏ մենեջեր Վիեննայում: Նրանք ունեն նաև երկու թոռնուհի՝ Մայան և Նինան։[10]
Մայրենի Արաբերեն խոսող Էլ Բարադեյը վարժ տիրապետում է անգլերենին և ֆրանսերենին և «Վիեննայում յոլա գնալու համար բավական գերմաներեն» գիտի։[11]
Կրթություն և վաղ կարիերա
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Իր հոր՝ Մոստաֆայի հետքերով, Էլ Բարադեյը ևս սովորել է իրավաբանություն:[12] 1962 թվականին նա իրավագիտության բակալավրի կոչում է ստացել Կահիրեի համալսարանից, 1971 թվականին մագիստրոսի կոչում՝ LLM-ից և 1974 թվականին՝ դոկտորի կոչում JSD միջազգային իրավունքում, Նյու Յորքի համալսարանի իրավաբանական դպրոցից։ Նրա թեզը վերնագրված էր «Խաղաղ ժամանակ նեղուցներով անցնելու իրավունքը»։
Էլ Բարադեյի դիվանագիտական կարիերան սկսվել է 1964 թվականին Արտաքին գործերի նախարարությունում, որտեղ նա ծառայել է ՄԱԿ-ում Եգիպտոսի մշտական ներկայացուցչություններում՝ Նյու Յորքում և Ժնևում, որպես քաղաքական, իրավական և սպառազինությունների վերահսկման հարցերով պատասխանատու։ 1974-1978 թվականներին եղել է արտգործնախարարի հատուկ օգնականը։ 1980 թվականին նա դարձել է ՄԱԿ-ի Ուսուցման և հետազոտությունների ինստիտուտի (UNITAR) Միջազգային իրավունքի ծրագրի ավագ գիտաշխատող: 1981-1987 թվականներին նա եղել է նաև Նյու Յորքի համալսարանի իրավաբանական դպրոցի միջազգային իրավունքի դոցենտ։
1984-ին Էլ Բարադեյը դարձավ ՄԱԳԱՏԷ-ի քարտուղարության ավագ աշխատակից՝ ծառայելով որպես գործակալության իրավախորհրդատու (1984-1993) և գլխավոր տնօրենի օգնական արտաքին հարաբերությունների գծով (1993-1997): Էլ Բարադեյը և՛ Միջազգային իրավունքի ասոցիացիայի (ILA) և՛ Միջազգային իրավունքի ամերիկյան միության (ASIL) անդամ է:
Հասարակական կարիերա՝ որպես ԱԷՄԳ գլխավոր տնօրեն (1997–2009)
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Էլ Բարադեյը սկսեց աշխատել որպես ՄԱԳԱՏԷ-ի գլխավոր տնօրեն, որը գտնվում է Վիեննայում, 1997 թվականի դեկտեմբերի 1-ին:[13][14] Գործակալությունը աստիճանաբար ակտիվ դեր ստանձնեց միջուկային զենքի տարածումը կանխելու փորձերում։ Սկզբում այն կենտրոնացած էր Իրաքի և Սուդանի վրա, որտեղ գործակալությունը հաջողության էր հասել, իսկ ավելի ուշ՝ նաև Հյուսիսային Կորեայի և Իրանի վրա։[12] Էլ Բարադեյը ևս երկու քառամյա ժամկետով վերընտրվեց՝ 2001 թվականին և, երրորդ 2005 թվականին՝ չնայած Միացյալ Նահանգների առարկությանը։[12] Նրա երրորդ և վերջին պաշտոնավարումն ավարտվել է 2009 թվականի նոյեմբերին: Էլ Բարադեիի պաշտոնավարումը նշանավորվել է բարձր մակարդակի, չտարածման խնդիրներով, որոնք ներառում են 2003 թվականի մարտի Իրաք ներխուժմանը նախորդած ստուգումները և Իրանի միջուկային ծրագրի շուրջ լարվածությունը:
Գլխավոր տնօրենի առաջին ժամկետը
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]1997 թվականին ՄԱԳԱՏԷ-ի Գլխավոր կոնֆերանսի կողմից նշանակվելուց հետո, Էլ Բարադեյն իր ելույթում ասաց, որ «միջազգային կազմակերպությունները իրենց անդամների վստահությունն ու աջակցությունը վայելելու համար, պետք է արձագանքեն [անդամների] կարիքներին, ցույց տան կոնկրետ ձեռքբերումներ, իրենց գործունեությունն իրականացնեն ծախսարդյունավետ ձևով և հարգեն արդար ներկայացվածության, թափանցիկության և բաց երկխոսության գործընթացը»:[15]
Էլ-Բարադեյի պաշտոնը ստանձնելուց ընդամենը մի քանի ամիս առաջ ընդունվեց տիպային լրացուցիչ արձանագրություն՝ ՄԱԳԱՏԷ-ի կողմից ստուգումների համար ստեղծելով նոր միջավայր, որը չհայտարարված միջուկային գործունեությունները փնտրելու ավելի մեծ լիազորություն էր ապահովում: Պաշտոնավարման ժամանակ Էլ Բարադեյը գործարկեց «ինտեգրված երաշխիքներ» ապահովելու ծրագիր՝ միավորելով ՄԱԳԱՏԷ-ի համապարփակ անվտանգության համաձայնագրերը նոր ընդունված Լրացուցիչ արձանագրության հետ: 1998 թվականին Գլխավոր կոնֆերանսի իր հայտարարության մեջ նա կոչ է արել բոլոր պետություններին կնքել Լրացուցիչ արձանագրությունը. դրա համար կնքելո չմարված երաշխիքների մասին համաձայնագրերը, և ես նաև կոչ եմ անում բոլոր պետություններին արագացնել Լրացուցիչ օրինակելի արձանագրության քննարկումը և հնարավորինս շուտ խորհրդակցությունների մեջ մտնել Գործակալության հետ, որպեսզի մինչև 2000 թվականը բոլոր պետությունները կնքած լինեն չմարված երաշխիքների համաձայնագրեր, ինչպես նաև Լրացուցիչ արձանագրություն»: Էլ Բարադեյն այս կոչը կրկնել է ՄԱԳԱՏԷ-ի գլխավոր տնօրենի պաշտոնում եղած տարիների ընթացքում: 2009 թվականի նոյեմբերին 93 երկիր արդեն կնքել էին Լրացուցիչ արձանագրություններ։ [16]
ElBaradei's first term ended in November 2001, just two months after the terrorist attacks of 9/11. These attacks made clear that the more is needed to be done to protect nuclear material and installations from theft or a terrorist attack. Consequently, ElBaradei established a nuclear security program to combat the risk of nuclear terrorism by assisting member states to strengthen the protection of their nuclear and radioactive material and installations, the Nuclear Security Fund Արխիվացված 11 Փետրվար 2017 Wayback Machine.[17]
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ 1,0 1,1 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.)
- ↑ 2,0 2,1 Munzinger Personen (գերմ.)
- ↑ http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/peace/laureates/2005/
- ↑ https://www.nobelprize.org/nobel_prizes/about/amounts/
- ↑ https://rooseveltinstitute.org/events/franklin-d-roosevelt-four-freedoms-awards/
- ↑ http://www.moe.gov.cn/s78/A22/xwb_left/moe_829/tnull_44386.html (չին.) — 中华人民共和国教育部.
- ↑ الاقتصادية : وكالة الأنباء المصرية: الشرطة سيطرت بالكامل على ميدان رابعة العدوية Արխիվացված 31 Մարտ 2016 Wayback Machine. Aleqt.com. Retrieved on 2013-08-14.
- ↑ «The Nobel Peace Prize 2005».
- ↑ «Mohamed ElBaradei». Notable Biographies. 2006. Վերցված է 22 March 2011-ին.
- ↑ «Director General ElBaradei's Biography». International Atomic Energy Agency. Արխիվացված է օրիգինալից 18 February 2011-ին. Վերցված է 5 February 2011-ին.
- ↑ «Mohamed ElBaradei Interview—Nobel Prize for Peace». www.achievement.org. American Academy of Achievement. 3 June 2006.
- ↑ 12,0 12,1 12,2 «Mohamed ElBaradei | Biography & Facts | Britannica». www.britannica.com (անգլերեն). Վերցված է 2023-05-02-ին.
- ↑ «IAEA Board Reappoints Director General Mohamed ElBaradei». IAEA. 13 June 2005. Վերցված է 22 March 2011-ին.
- ↑ «Board Meeting on Director General Appointment». IAEA. 26 March 2009. Վերցված է 22 March 2011-ին.
- ↑ ElBaradei, Mohamed (29 September 1997). «Strengthened Safeguards System: Status of Additional Protocols». IAEA. Վերցված է 1 December 2009-ին.
- ↑ «Strengthened Safeguards System: Status of Additional Protocols». IAEA. 26 November 2009. Արխիվացված է օրիգինալից 10 December 2009-ին. Վերցված է 1 December 2009-ին.
- ↑ ElBaradei, Mohamed (23 September 2005). «Nuclear Security – Measures to Protect Against Nuclear Terrorism» (PDF). IAEA. Վերցված է 1 December 2009-ին.