Մկրտիչ Թումանյան
- Վիքիպեդիայում կան հոդվածներ Թումանյան ազգանունով այլ մարդկանց մասին։
Մկրտիչ Թումանյան | |
|---|---|
| Ծնվել է | հունվարի 1, 1943 (81 տարեկան) |
| Քաղաքացիություն |  Իրան |
| Մասնագիտություն | ֆակուլտետ |
| Հաստատություն(ներ) | Իսլամական Ազադ համալսարան |
| Ալմա մատեր | Թեհրանի համալսարան |
| Գիտական աստիճան | ֆիզիկամաթեմատիկական գիտությունների դոկտոր |
| Պարգևներ |  |
Մկրտիչ Թումանյան (հունվարի 1, 1943), Հայաստանի գիտությունների ազգային ակադեմիայի արտասահմանյան անդամ, մաթեմատիկական գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր, Իրանի գիտությունների ակադեմիայի թղթակից անդամ Մկրտիչ Թումանյանի ողջ կյանքը գիտության մշակի և հայ ժողովրդի նվիրյալ զավակի լավագույն օրինակ է։
Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Մկրտիչ Թումանյանը ծնվել է 1943 թվականին, Իրանի Սպահանի շրջանի Փերիա հայաշատ գավառում։ Նրա հայրը՝ Մարկոս Թումանյանը, Չիգրան գյուղի գյուղապետն էր, որտեղ թեև ապրում էին քրիստոնյաներ, մուսուլմաններ, բահայիներ, բայց նա տարիներ շարունակ հաջողությամբ կառավարել է այդ գյուղը։ Մկրտիչ Թումանյանը նախնական կրթությունն ստացել է գյուղական դպրոցում՝ ուսանելով հոր մոտ, ով միաժամանակ աշխատում էր նաև գյուղական դպրոցում։
Այնուհետև, ութ տարեկանից հաճախել է Ջուղայի հայոց ազգային դպրոցը, ցուցաբերել է բարձր առաջադիմություն և ավարտել գերազանցությամբ։ Հենց այս տարիներին էլ, ունենալով մաթեմատիկայի լավ ուսուցիչներ, Մկրտիչ Թումանյանը վճռեց իր ողջ կյանքը կապել մաթեմատիկայի բարդ, բայց միաժամանակ հետաքրքիր աշխարհի հետ։
Թումանյանը ընդունվում է Թեհրանի համալսարանի մաթեմատիկայի բաժին և չորս տարի գերազանց սովորելուց հետո 1969 թվականին, մտնում է Թավրիզի համալսարան՝ աշխատելու որպես ուսուցիչ. հանգամանք, որը նրան ազատեց նաև զինվորական ծառայությունից։ Աշխատանքին զուգահեռ նա որոշեց շարունակել նաև կրթությունը։ Մկրտիչ Թումանյանն ընդունվեց Թավրիզի համալսարանի մագիստրատուրա, որտեղ նրան դասավանդում էին հնդիկ դասախոսներ, և նա ստիպված էր կատարելագործել անգլերենը։
Գործունեությունը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Մագիստրատուրան ավարտելուց հետո՝ 1971 թվականին, Մկրտիչ Թումանյանն արժանացավ համալսարանական դրամաշնորհի և մեկնեց Մեծ Բրիտանիա՝ խորանալու իր ընտրած մասնագիտության մեջ։ Նա երեք տարի Սաութամբթոն համալսարանում ուսանեց դիֆերենցիալ երկրաչափություն, և հենց այս ոլորտում էլ 1974 թվականին պաշտպանեց գիտական ատենախոսությունը՝ «Սիմետրիկ տարածությունների հատկությունները» թեմայով։ Վերադառնալով Իրան՝ Մկրտիչ Թումանյանն աշխատանքի անցավ Թավրիզի համալսարանում՝ որպես դասախոս։ Մանկավարժական գործունեությանը զուգահեռ Մկրտիչ Թումանյանը մեծ ակտիվություն ցուցաբերեց համալսարանի վարչական գործունեության մեջ։ Նա վեց տարի շարունակ գլխավորել է Մաթեմատիկայի բաժանմունքը, իսկ 1984-1988 թվականներին եղել է Իրանի մաթեմատիկական միության նախագահը։ Մկրտիչ Թումանյանի ղեկավարությամբ պաշտպանվել են 65 մագիստրոսական և 10 թեկնածուական աշխատանքներ։ Հեղինակ է մի շարք գիտական հոդվածների, մենագրությունների, անձնական նախաձեռնությամբ մաթեմատիկայի և երկրաչափության ոլորտի մի շարք աշխատանքներ անձամբ թարգմանել է անգլերենից, որպեսզի հասանելի լինի Իրանի մաթեմատիկայի բնագավառի ուսանողներին։ Բացի մանկավարժական և գիտական բնագավառներից, Մկրտիչ Թումանյանը մեծ ակտիվություն է ցուցաբերել նաև իրանահայ համայնքում։ Նա եղել է թեմական և պատգամավորական խորհրդի անդամ։ Գրեթե 40 տարի Մկրտիչ Թումանյանն Ատրպատականի հայոց թեմի պատգամավորական ժողովի ատենապետն էր։ Ի դեպ, ի պատիվ նրա՝ կարողացել է զերծ մնալ ներհամայնքային կուսակցական խնդիրներից. նա անկուսակցական է։ Նրա խոսքերով՝ իր կուսակցությունը իր ժողովուրդն է։ Նա մոտ 30 տարի եղել է հայկական դպրոցի հոգաբարձուների խորհրդի նախագահը և ճիգ ու ջանք չի խնայել, որպեսզի Թավրիզում պահի հայկական դպրոցը, անգամ այն պարագայում, երբ աշակերտների թիվը գնալով պակասում էր. իսկ համաձայն ԻԻՀ օրենքի՝ այդ կարգի դպրոցները ենթակա են փակման։ Թումանյանի ջանքերով, նրա հեղինակության և անձնական կապերի շնորհիվ Թավրիզի հայկական դպրոցը պահպանվեց։ Ատրպատականում աշխատելը կրկնակի դժվար է և բարդ, քանի որ այդ նահանգում մեծ է իրանական ադրբեջանցիների թիվը։ Մկրտիչ Թումանյանի ուշադրության կենտրոնում, բացի դպրոցներից, եղել են նաև հայկական եկեղեցիների, ինչպես նաև առաջնորդարանին պատկանող հողատարածքների պահպանման խնդիրները։ Մկրտիչ Թումանյանի կյանքը ամենօրյա պայքար է հանուն հայապահպանության։ Միաժամանակ Թումանյանը համագործակցել է Հայաստանի մաթեմատիկոսների, հատկապես ԵՊՀ մաթեմատիկայի և մեխանիկայի ֆակուլտետի աշխատակիցների հետ։ Նա պարբերաբար այցելում է Հայաստան, մասնակցում գիտակազմակերպչական միջոցառումներին և հանդես գալիս զեկուցումներով։ Հաշվի առնելով Մկրտիչ Թումանյանի գիտական և մանկավարժական մեծ վաստակը, ինչպես նաև մայր հայրենիքի հետ սերտ կապերը՝ ՀՀ գիտությունների ազգային ակադեմիան 2008 թվականին նրան ընտրել է Գիտությունների ազգային ակադեմիայի արտասահմանյան անդամ։ 2011 թվականին Հայաստանի Հանրապետության անկախության XX-րդ տարեդարձի առթիվ, հայապահպանության գործում ներդրած ծանրակշիռ ավանդի, հայրենիքին մատուցած ծառայությունների, ինչպես նաև Հայաստանի Հանրապետության և օտարերկրյա պետությունների միջև բարեկամության ամրապնդմանը մեծապես նպաստելու համար Հայաստանի Հանրապետության նախագահ Սերժ Սարգսյանի հրամանագրով Մկրտիչ Թումանյանը պարգևատրվեց Անանիա Շիրակացու մեդալով[1]։
Մկրտիչ Թումանյանն այսօր ևս մեծ ջանքեր է ներդնում հայապահպանության գործում և սերտորեն համագործակցում Հայաստանի գիտական հաստատությունների հետ[2]։