Միհրան Մեսրոպյան
| Միհրան Մեսրոպյան | |
|---|---|
 | |
| Ի ծնե | Միհրան Մեսրոպյան |
| Ծնվել է | մայիսի 10, 1889 |
| Ծննդավայր | Աֆիոն-Կարահիսար .svg){kind=small} Օսմանյան կայսրություն |
| Մահացել է | սեպտեմբերի 21, 1975 (86 տարեկան) |
| Վախճանի վայր | Չևի Չեյս, Մոնտգոմերի շրջան (Մերիլենդ)  ԱՄՆ |
| Ազգություն | ամերիկահայ |
| Ճյուղ(եր) | ճարտարապետություն |
| Գործունեություն | ճարտարապետ |
| Ուշագրավ աշխատանքներ | The St. Regis Washington, D.C.? |
 Mihran Mesrobian Վիքիպահեստում | |
Միհրան Մեսրոպյան (անգլ.՝ Mihran Mesrobian, մայիսի 10, 1889, Աֆյոնքարահիսար, Թուրքիա - սեպտեմբերի 21, 1975, Չևի Չեյզ, Մոնտգոմերի շրջան, Մերիլենդ, ԱՄՆ, ԱՄՆ), ամերիկահայ ճարտարապետ, Հենրի Ուարդմանի՝ 1920-ականներին Վաշինգտոնի հայտնի կառուցապատողի, առաջատար ճարտարապետներից։
Սովորել է Կոստանդնուպոլսի Գեղարվեստի ակադեմիայում։ Որպես ճարտարապետ աշխատել է Զմյուռնիայում, Կոստանդնուպոլսում։ Կոստանդնուպոլսում բնակվելու տարիներին եղել է սուլթան Մեհմեդ V-ի պալատական ճարտարապետը։
Առաջին համաշխարհային պատերազմի ժամանակ զորակոչվել է օսմանյան բանակ, մասնակցել է Գալիպոլիի ճակատամարտին, Արևելյան ճակատում Կովկասյան արշավանքների ժամանակ հանդես է եկել ռուսների դեմ, Արաբական ապստամբության ժամանակ՝ արաբների դեմ։ Հայոց ցեղասպանության տարիներին Մեսրոպյանի ընտանիքը տեղահանվել է Աֆիոն-Կարահիսարից, Մեսրոպյանը կորցրել է ընտանիքի 15 անդամներին և գերեվարվել է արաբների կողմից, ազատ է արձակվել Թոմաս Էդվարդ Լոուրենսի օգնությամբ։
1921 թվականին Մեսրոպյանը գաղթել է Միացյալ Նահանգներ, Վաշինգտոնում դարձել է հայտնի ճարտարապետ, ում ստեղծագործություններում նկատելի է ճարտարապետության արտ-դեկո ոճը, մի շարք նախագծեր իրականացվել են իտալական ռենեսանսի և մոդեռն ոճերով։ Մեսրոպյանի հայտնի աշխատանքներից են Հայ-Ադամս, Քարլթըն հյուրանոցները, Սեդգվիք այգիները, Քալվերթ առանձնատունը, Գլեբ կենտրոնը։
Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Վաղ մանկություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Միհրան Մեսրոպյանը ծնվել է 1889 թվականի մայիսի 10-ին Աֆիոն-Կարահիսարում վաճառականներ Գասպար և Մարիամ (ծննդյան ազգանունը՝ Փալանջյան) Մեսրոպյանների ընտանիքում[1][2], ունեցել են չորս տղա և մեկ աղջիկ։ Մեսրոպյան ընտանիքի սերունդներն Աֆիոն-Կարահիսարից են եղել և զբաղվել են ափիոնի և հացահատիկի առևտրով[1]։
Միհրան Մեսրոպյանը հաճախել է տեղի Սահակյան հայկական դպրոց[1]։ Դեռևս պատանի հասակում հմուտ է եղել նկարչությունից ու գծանկարչությունից[3], այնուհետև զարգացրել է իր հմտությունները՝ սովորելով վայելչագրություն, մաթեմատիկա, նկարչություն, շինարարություն, ինչպես նաև սովորել է տարբեր լեզուներ՝ ֆրանսերեն, թուրքերեն, հայերեն, անգլերեն, որոնք նա կիրառել է իր հետագա կարիերայի ընթացքում[1]։
15 տարեկան հասակում Միհրանի հայրը, նկատելով տղայի նկարչական ունակությունները, նրան ուղարկում է Կոստանդնուպոլիս՝ ընդունելության քննություններ հանձնելու Միմար Սինանի անվան գեղարվեստի ակադեմիայում։ Քննությունները փայլուն հանձնելով՝ Մեսրոպյանը միանգամից ընդունվում է երկրորդ կուրս և ակադեմիան ավարտում չորս տարում։ 1908 թվականին՝ ակադեմիան ավարտելուց հետո Մեսրոպյանը դասընկերոջ հետ հիմնում է ճարտարապետական ընկերություն, սակայն հաջողության չհասնելով այդ ընկերությունում՝ հեռանում է Զմյուռնիա (այժմ՝ Իզմիր)[3]։
Կարիերան Օսմանյան կայսրությունում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Զմյուռնիա տեղափոխվելուց հետո 1909 թվականին Միհրանը նշանակվում է քաղաքային ճարտարապետ[3]։ Նախագծում է բազմաթիվ շինություններ, այդ թվում՝ մեկ հյուրանոց, ութ տուն, մեկ պահեստ, 64 տաղավաներ ունեցող շուկա, մեկ բանկ, ակումբի շենք, մշակել է 1100 ակր տեղագրական քարտեզ՝ բաժանելով այն 1615 լոտերի, բացել է ոռոգման ջրանցքներ և պլանավորել է ֆերմերային տների հատվածներ[1]։
Մեսրոպյանի կառուցած շինություններն ավերվել են Զմյուռնիայի 1922 թվականի հրդեհի ժամանակ, բացառությամբ 1912 թվականին կառուցած հյուրանոցի։ Հյուրանոցի գտնվելու վայրն անհայտ է եղել, ենթադրվել է, որ քաղաքի հին հատվածում է եղել տեղակայված[1]։ Մինասյանը Զմյուռնիայում է մնացել մինչև 1912 թվականը, այնուհետև վերադարձել է Կոստանդնուպոլիս[3]։
Կոստանդնուպոլսում նշանակվել է սուլթան Մեհմեդ V-ի պալատական ճարտարապետ[4][5][6]։ Որպես գլխավոր ճարտարապետ՝ գործունեության ընթացքում Մեսրոպյանին է հանձնարարվել վերակառուցել օսմանյան շուրջ 30 պալատներ, այդ թվում Դոլմաբահչեի պալատը[7][8]։ Դոլմաբահչե պալատը, շուրջ 30 տարի անտեսված լինելով, սուլթան Աբդուլ Համիդ II-ի օրոք, ով նախընտրել է Յիլդիզ պալատը, գտնվել է վատթար վիճակում[3][9]։ Երբ Դոլմաբահչե պալատը վերականգնվում էր որպես սուլթանի համար վարչական կենտրոն, վերականգնման զանգվածային աշխատանքներում ներգրավվում է նաև Մեսրոպյանը, ով բարեհաջող իրականացնում է իր գործը[3]։ Միաժամանակ նա իրականացնում է Բեյօղլու շրջանի շենքների վերականգնման աշխատանքները։ Կատարած աշխատանքների շնորհիվ Մեսրոպյանը դառնում է հայտնի[2]։
Դադար առնելով ճարտարապետական գործունեության մեջ՝ Մինասը մեկնում է Զմյուռնիա, ամուսնանում Զաբել Մարթմանյանի հետ, որին նա հանդիպել էր Զմյուռնիայում ապրելու տարիներին։ Զաբելի ծնողները՝ Հայրապետն ու Նեկտարը (ծննդյան ազգանունը՝ Թոփալյան), նույնպես եղել են Աֆիոն-Կարահիսարից[3]։ Մինասն ու Զաբելն ամուսնացել են 1914 թվականի մայիսի 23-ին և ունեցել են երեք որդի՝ Նուրհան, Ռալֆ և Արա[2]։
Մեսրոպյանի կարիերան որպես ճարտարապետ ընդհատվել է նաև Առաջին համաշխարհային պատերազմի տարիներին, երբ նա զորակոչվել է Օսմանյան բանակ[10]։
Պատերազմից հետո նա վերադարձել է Կոստանդնուպոլիս 1919 թվականի հունիսին և անմիջապես նշանակվել Ստամբուլի քաղաքային ճարտարապետ[2]։ Նա վերսկսել է Դոլմաբահչեի պալատի՝ պատերազմի պատճառով կիսատ մնացած աշխատանքները[3]։ Մինչև Օսմանյան կայսրությունից արտագաղթելը շարունակել է շենքեր նախագծել[7]։
Առաջին համաշխարհային պատերազմ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Առաջին համաշխարհային պատերազմի տարիներին զորակոչվել է Օսմանյան բանակ[1]։ Սովորել է Բեյլերբեյի պահեստային սպաների դպրոցում և 1914 թվականի հոկտեմբերին ստացել կրտսեր լեյտենանտի կոչում[1]։ Ամրակցվել է 4-րդ պաշտպանական գնդին և ծառայել որպես ինժեներ[3][11]։ Ուղարկվել է Դարդանել, որտեղ 1915 թվականի ապրիլին մասնակցել է Գալիպոլիի ճակատամարտին[2]՝ Մուստաֆա Քեմալ Աթաթուրքի հրամանատարության ներքո[3]։ Ստորերկրյա անցքերի միջոցով զարգացրել է ստորգետնյա թունելներ[1][3], ստեղծել է տոպոգրաֆիկ քարտեզներ, ճանապարհներ, նախագծել պաշտպանական ամրություններ[1][11]։
Եղել է ռուսական ճակատում[1] սակայն Մեսրոպյանի գումարտակը տեղափոխվել է պաղեստինյան և սիրիական ճակատ՝ պայքարելու արաբական ուժերի դեմ։ 1918 թվականի գարնանը 4-րդ գումարտակն այդ թվում և Մեսրոպյանը, գերեվարվել են արաբների կողմից[1]։ Մեսրոպյանին հաջողվել է փախչել, սակայն Պաղեստինում արաբները նրան բռնել են ու իր խմբի հետ մահապատժի դատապարտել[1][2]։ Լոուրենս Արաբացուն հաջողվել է միջամտել ու փրկել նրանց կյանքը[2]։ 1918 թվականի աշնանը Մեսրոպյանին տեղափոխել են Զակազիկի բրիտանական ճամբար որպես ռազմագերի, 1919 թվականի մայիսին ազատ է արձակվել[1][11]։
Հայոց ցեղասպանություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
1915 թվականի ապրիլին, երբ Մեսրոպյանը գտնվում էր Գալիպոլիում, Օսմանյան կառավարությունն սկսեց հայերի ոչնչացումը՝ Հայոց ցեղասպանությունը, որն իրագործվեց Առաջին համաշխարհային պատերազմի ժամանակ երկու փուլով. աշխատունակ տղամարդկանց մասսայական ոչնչացում, զինակոչիկների հարկադիր աշխատանք, բռնագաղթած կանանց, ծերերի և երեխաների մահվան երթեր դեպի Սիրիական անապատ ռազմական պահակախմբի ուղեկցությամբ՝ զրկված սննդից ու ջրից, կողոպտված ու բռնաբարված[12][13]։
Մեսրոպյանի հայրենի Աֆիոն-Կարահիսարում տեղահանություններն սկսվեցին 1915 թվականի օգոստոսի 15-ին[14]։ Պատերազմից հետո Կոստանդնուպոլիս վերադառնալով՝ Միհրան Մեսրոպյանը պարզեց, որ ընտանիքի 15 անդամները, այդ թվում իր երեք եղբայրները, նրանց ընտանիքները, երիտասարդ քույրը, տեղահանվել են[1][3][11], և նրանց մասին այլևս ոչ ոք ոչինչ չիմացավ, չնայած ասում էին, որ տեղահանվել են Իրաք[1][1][3]։ Ունեցվածքը փրկելու համար Մեսրոպյանը մեկնում է Աֆիոն-Կարահիսար՝ ակնկալելով հետ ստանալ իր սեփականությունն ու այն վաճառել, սակայն ապարդյուն. նրա ունեցվածքը Օսմանյան և Թուրքիայի կառավարությունների կողմից բռնազավթվել էր[1][3]։
Գործունեությունն ԱՄՆ-ում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հայերի նկատմամբ Օսմանյան կայսրության դաժան վերաբերմունքի պատճառով Մեսրոպյանը 1921 թվականին տեղափոխվում է Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ[6][15][16]։ ԱՄՆ ներգաղթած հայերի թիվը հատել է նախանշված սահմանը, սակայն ճարտարապետական փորձառնության շնորհիվ ԱՄՆ աշխատանքի վարչությունը Մեսրոպյանին տալիս է երկիր մտնելու հատուկ թույլտվություն[3]։ Մեսրոպյանը հաստատվում է Վաշինգտոնում, որտեղ որպես գծագրող աշխատում է Հենրի Ուարդմանի կաուցապատման ընկերությունում[6][15]։
1920-1930-ական թվականներին Հենրի Ուարդմանը Վաշինգտոնում իրականացնում էր անշարժ գույքի գործունեություն[6][15]։ Ուարդմանի հայտնի ծրագրերից էր 1923 թվականին իրականացրած Անգլիական գյուղ նախագիծը, որը դարձավ Մեսրոպյանի՝ ԱՄՆ-ում նախագծած առաջին կառույցը[3][6][17]։ 1924 թվականին Մեսրոպյանը դառնում է Հենրի Ուարդմանի առաջատար ճարտարապետներից մեկը[7]։
1950-ական թվականների սկզբում Մեսրոպյանը թոշակի է անցնում և բնակվում Մերիլենդի Չևի Չեյս քաղաքի Կոնկտիկուտ պողոտայի 7410 հասցեի՝ 1941 թվականին իր իսկ նախագծած տանը[2]։ Երկհարկանի աղյուսե շինությունն ուներ պատշգամբ, ճակատային հատվածում առաջնային դռան աջ և ձախ կողմերում բարձրանում էր ասիմետրիկ ապակե պատը։
1956 թվականին Մեսրոպյանը կամավորական աշխատանք է իրականցրել Վաշինգտոնի Սուրբ Մարիամ Աստվածածին առաքելական եկեղեցում[3][18]։ Ելեղեցու սրբարանի համար իրականացրել է նոր նախագիծ[18]։
Ճարտարապետական աշխատանքներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Քարթոն հյուրանոց (այժմ՝ St. Regis, Վաշինգտոն), 1926
- Հայ-Ադամս հյուրանոց, Վաշինգտոն, 1927
- Ուարդման աշտարակ (այժմ՝ Մարիոթ Ուարդման պարկ հոթել), 1928
- Dupont Circle կառույց, Վաշինգտոն, 1931
- Սեդգվիք այգիներ, Վաշինգտոն, 1931
- Գլեբ կենտրոն, Արլինգտոն, Վիրջինիա, 1940
- Wakefield առանձնատուն, Արլինգտոն, Վիրջինիա, 1943
- Քալվերտ առանձնատուն, Արլինգտոն, Վիրջինիա, 1948
- Lee Gardens North, Արլինգտոն, Վիրջինիա, 1949-1950
Պարգևներ, մրցանակներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Երկաթե խաչ (Գերմանիա)
Գալիպոլիի աստղ (Օսմանյան կայսրություն)
Լիակատ մեդալ (Օսմանյան կայսրություն)
Իֆտիկար Սանայի մեդալ (Օսմանյան կայսրություն)
Մահը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Մահացել է 1975 թվականի սեպտեմբերի 21-ին, 86 տարեկան հասակում Մերիլենդի Չևի Չեյս քաղաքում, թաղված է Վաշինգտոնի Ռոք Քրիք գերեզմանատանը[19]։
Պատկերասրահ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
-
Քարլթըն հյուրանոց, այժմ՝ St. Regis, նախագծվել է Մեսրոպյանի կողմից 1926 թվականին -
Հայ-Ադամս հյուրանոց, նախագծվել է Մեսրոպյանի կողմից 1928 թվականին, կառուցվել է իտալական ռենեսանս ոճով -
Հայ-Ադամս հյուրանոցը Լաֆայեթ հրապարակում -
Ուարդման զբոսայգու աշտարակը, նախագծվել է Մեսրոպյանի կողմից 1928 թվականին, հավելյալ կառուցվել է 8 հարկ և 350 սենյակ -
Ի սկզբանե եղել է բնակելի շենք, որպես Dupont Circle Building արտ-դեկո ոճով նախագծվել է Մեսրոպյանի կողմից 1931 թվականին -
Սեդգվիք այգիներ, նախագծվել է Մեսրոպյանի կողմից 1931 թվականին, արտ-դեկո porte-cochere ճարտարապետական ոճի օրինակելի նմուշ -
Նախագծվել է Մեսրոպյանի կողմից 1940 թվականին, Գլեբ կենտրոնն ընդգրկվել է ազգային պատմական վայրերի ցանկում -
Նախագծվել է Մեսրոպյանի կողմից 1948 թվականին մոդեռն ոճով, Մեսրոպյանը Քալվերտ առանձնատան (Calvert Manor) կառուցողն ու սեփականատերն է -
Calvert Manor-ի հին լուսանկար, ընդգրկված է ազգային պատմական վայրերի ցանկում -
Հյուսիսային Լի այգիներ, աղյուսե շինությունները կառուցված են գաղութային վերածննդի ճարտարապետության ոճով, նկատելի է նաև արտ-դեկո և մոդեռն ոճերը
Տես նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 1,10 1,11 1,12 1,13 1,14 1,15 1,16 1,17 «Mihran Mesrobian: Another Armenian Soldier of Gallipoli». Armenian Genocide Museum-Institute. 2014 թ․ սեպտեմբերի 25.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 2,6 2,7 Derby, George; White, James Terry, eds. (1980). «Mesrobian, Mihran». The National Cyclopædia of American Biography. J. T. White. 59: 53.
- ↑ 3,00 3,01 3,02 3,03 3,04 3,05 3,06 3,07 3,08 3,09 3,10 3,11 3,12 3,13 3,14 3,15 3,16 Commission of Fine Arts (1978). Kohler, Sue A.; Carson, Jeffrey R. (eds.). «Biographies: Mihran Mesrobian». Sixteenth Street Architecture. Commission of Fine Arts. 2: 17–20. OCLC 5847373.
- ↑ Forgey, Benjamin (1987 թ․ նոյեմբերի 14). «Return of An Old Glory; Restoring the Dupont Circle Building». The Washington Post. էջ d01.
- ↑ Bakshian, Aram (2013 թ․ մարտ). «A Stone's Throw From the White House». The Armenian Spectator. 46 (2): 44–45. ISSN 0148-8414.
- ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 Mesrobian Hickman, Caroline (1983 թ․ հունիս). «Mihran Mesrobian (1889–1975): Washington Architect». Design Action. 2 (3): 1–4.
- ↑ 7,0 7,1 7,2 «Architects». Wardman's Washington.
- ↑ «Mihran Mesrobian Call Box» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2014 թ․ նոյեմբերի 13-ին. Վերցված է 2016 թ․ փետրվարի 16-ին.
- ↑ Brookes, Douglas Scott (2010). The concubine, the princess, and the teacher voices from the Ottoman harem (1st ed.). Austin: University of Texas Press. էջ 44. ISBN 0292721498.(չաշխատող հղում)
- ↑ Livingston, Mike (2001 թ․ սեպտեմբերի 14). «For past presidents, 1920s hotel an entertaining place». Washington Business Journal. American City Business Journals. 20 (19): 60. ISSN 0737-3147.
- ↑ 11,0 11,1 11,2 11,3 «Çanakkale'de Osmanlı İçin Savaşan Mesrobian, İslam Mimarisini ABD'ye Taşıdı» (Turkish). Haberler. 2014 թ․ հունվարի 29.
{{cite news}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link) - ↑ Kieser, Hans-Lukas; Schaller, Dominik J. (2002), Der Völkermord an den Armeniern und die Shoah [The Armenian genocide and the Shoah] (German), Chronos, էջ 114, ISBN 3-0340-0561-X
{{citation}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link) - ↑ Walker, Christopher J. (1980), Armenia: The Survival of A Nation, London: Croom Helm, էջեր 200–3
- ↑ Kévorkian, Raymond H. (2010). The Armenian genocide: a complete history. London: I. B. Tauris. էջ 566. ISBN 1848855613.
- ↑ 15,0 15,1 15,2 «Mihran Mesrobian, 86, Designed Carleton Hotel». Washington Post. 1975 թ․ սեպտեմբերի 26. էջ C10.
- ↑ Forgey, Benjamin (1987 թ․ նոյեմբերի 14). «Return of An Old Glory; Restoring the Dupont Circle Building». Washington Post. էջ d01. «He served in the Turkish army and as palace architect to the sultan before increasing Turkish hostility to Armenians caused him to emigrate in 1921.»
- ↑ Williams, Paul K.; Alexander, Gregory J. (2003). Woodley Park. Charleston, SC: Arcadia. էջ 54. ISBN 0738515086.
- ↑ 18,0 18,1 «St. Mary Armenian Apostolic Church (A Brief History)». St. Mary Armenian Apostolic Church. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ փետրվարի 9-ին. Վերցված է 2016 թ․ փետրվարի 16-ին.
- ↑ Mihran G Mesrobian, Rock Creek Cemetery
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Միհրան Մեսրոպյան» հոդվածին։ |
 |
Այս հոդվածն ընտրվել է Հայերեն Վիքիպեդիայի օրվա հոդված: |
- Մայիսի 10 ծնունդներ
- 1889 ծնունդներ
- Սեպտեմբերի 21 մահեր
- 1975 մահեր
- Անձինք այբբենական կարգով
- Ճարտարապետներ այբբենական կարգով
- Աֆիոն-Կարահիսար քաղաքում ծնվածներ
- ԱՄՆ-ում մահացածներ
- Ամերիկահայ ճարտարապետներ
- ԱՄՆ-ում օսմանյան ներգաղթյալներ
- Առաջին համաշխարհային պատերազմում Օսմանյան կայսրության ռազմական գործիչներ
- Պատերազմի օսմանյան բանտարկյալներ
- Օսմանյան բանակի սպաներ