Jump to content

Մերի Հաաս

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Մերի Հաաս
Դիմանկար
Ծնվել էհունվարի 12, 1910(1910-01-12)[1]
ԾննդավայրRichmond, Ինդիանա, ԱՄՆ
Մահացել էմայիսի 17, 1996(1996-05-17)[1][2] (86 տարեկան)
Մահվան վայրԱլամիդա, Ալամեդա շրջան, Կալիֆոռնիա, ԱՄՆ
Քաղաքացիություն ԱՄՆ
ԿրթությունԵյլի համալսարան (1935), Չիկագոյի համալսարան, Էրլհեմ Քոլեջ, Richmond High School? և միջնակարգ դպրոց
Մասնագիտությունլեզվաբան և գրող
ԱշխատատուԿալիֆոռնիայի համալսարան, Բերքլի
ԱմուսինՄորիս Սվոդեշ
Զբաղեցրած պաշտոններԱմերիկայի լեզվաական հասարակության նախագահ
Պարգևներ և
մրցանակներ
ԱնդամությունԱրվեստների և գիտությունների ամերիկյան ակադեմիա և ԱՄՆ-ի Գիտությունների ազգային ակադեմիա

Մերի Ռոզամոնդ Հաաս[5] (անգլ.՝ Mary Rosamond Haas, հունվարի 12, 1910(1910-01-12)[1], Richmond, Ինդիանա, ԱՄՆ - մայիսի 17, 1996(1996-05-17)[1][2], Ալամիդա, Ալամեդա շրջան, Կալիֆոռնիա, ԱՄՆ), ամերիկացի լեզվաբան, որը մասնագիտացած էր Հյուսիսային Ամերիկայի բնիկ լեզուներում, թայերեն լեզվի և պատմական լեզվաբանության մեջ։ Նա ծառայել է որպես Ամերիկյան լեզվաբանական կազմակերպության նախագահ։ Նա ընտրվել է արվեստների և գիտությունների Ամերիկյան ակադեմիայի անդամ և Ազգային գիտությունների ակադեմիայի անդամ։

Վաղ կյանք և կրթություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հաասը ծնվել է Ինդիանա նահանգի Ռիչմոնդ քաղաքում[6]: Նա Ռիչմոնդում հաճախել է ավագ դպրոց և Էրլհեմ քոլեջ[7]:

1935 թվականին, 25 տարեկան հասակում, նա ստացել է լեզվաբանության դոկտորի աստիճան Եյլ համալսարանում՝ պաշտպանելով «Թունիկա լեզվի քերականություն» թեմայով ատենախոսությունը[8]: 1930-ականներին Հասսը աշխատել է վերջին թունիկա լեզվով բնիկ խոսող Սեսոստրի Յուչիգանտի հետ, կազմելով ընդարձակ տեքստեր և բառարաններ[9]:

Կարիերա և հետազոտություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վաղ աշխատանքը լեզվաբանությունում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հաասը կատարել է ավարտական աշխատանք համեմատական բանասիրության ոլորտում Չիկագոյի համալսարանում։ Նա սովորել է Էդվարդ Սապիրի մոտ, ում հետ տեղափոխվել է Եյլ: Նա սկսել է երկար կարիերա լեզվաբանական դաշտային աշխատանք` ուսումնասիրելով տարբեր լեզուներ ամառային ամիսներին[7]:

1931-1941 թվականների տասնամյակում Հաասը ուսումնասիրել է վակաշան լեզվախմբի նիտինատ (դիտիդահտ) լեզուն, ինչպես նաև մի շարք այլ լեզուներ, որոնք հիմնականում խոսվել են Ամերիկայի հարավ-արևելքում՝ տունիկա, նատչեզ, քրիք, կոասատի, չոկտավ, ալաբամա, չերոկի և հիչիտի: Նրա առաջին հրատարակված աշխատանքը՝ «Այց մեկ այլ աշխարհ, նիտինատ տեքստ», գրվել է Մորիս Սվադեշի հետ համատեղ և հրատարակվել է 1933 թվականին[10][11]:

Հետագայում Հաասը դաշտային աշխատանք է կատարել Նատչեզ լեզվով վերջին երկու բնիկ խոսողների՝ Ուոթ Սեմի և Նենսի Ռեյվենի հետ Օկլահոմայում[12]: Նրա լայնածավալ չհրապարակված դաշտային գրառումները դարձել են այժմ արդեն անհետացած լեզվի վերաբերյալ ամենահուսալի տեղեկությունների աղբյուրը։ Նա լայնածավալ դաշտային աշխատանք է կատարել քրիք լեզվի վրա և եղել է առաջին ժամանակակից լեզվաբանը, ով հավաքել է լայնածավալ տեքստեր այդ լեզվով[13]: Նրա քրիք լեզվով տեքստերը հրատարակվել են նրա մահից հետո՝ խմբագրված և թարգմանված Ջեք Բ. Մարտինի, Մարգարետ ՄաքՔեյն Մոլդինի և Խուանիտա ՄաքԳիրթի կողմից[14][15]:

Կարիերան Կալիֆոռնիայի Բերքլի համալսարանում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ընթացքում Միացյալ նահանգների կառավարությունը Հարավարևելյան Ասիայի լեզուների ուսումնասիրությունը և դասավանդումը համարում էր կարևոր պատերազմական ջանքերի համար[16], բանակի մասնագիտացված ուսուցման ծրագրի հովանավորության ներքո Հաասը մշակել է թայերեն դասավանդման ծրագիր Կալիֆոռնիայի Բերքլի համալսարանում[17]: 1964 թվականին հրատարակվել է նրա հեղինակավոր «Թայերեն-անգլերեն ուսանողական բառարանը», որը մինչև օրս օգտագործվում է[18]:

1948 թվականին նա նշանակվել է թայերենի եվ լեզվաբանության դոցենտ Կալիֆոռնիայի Բերքլի համալսարանի Արևելյան լեզուների բաժնում, մի պաշտոն, որը նա վերագրել է Պետեր Ա. Բուդբերգին, ում նա նկարագրել է որպես «նա իր ժամանակից առաջ էր, քանի որ հավասար էր վերաբերվում կին գիտնականներին, նրա համար գիտնականը գիտնական էր»[9]: Նա դարձավ Բերքլիի լեզվաբանության ամբիոնի հիմնադիր անդամներից մեկը 1953 թվականին և երկար տարիներ ղեկավարեց այն։ 1953-1977 թվականներին նա եղել է Կալիֆոռնիայի հնդկերեն լեզուների հետազոտության ծրագրի տնօրեն Բերքլիում[19]: 1977 թվականին նա հեռացավ Բերքլիից, իսկ 1984 թվականին ընտրվեց Բերքլիի անդամ[20]:

Մերի Հաասը մահացել է 1996 թվականի մայիսի 17-ին 86 տարեկան հասակում Կալիֆոռնիա նահանգի Բերքլի քաղաքում[7]:

Դերը ուսուցման մեջ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հաասը հայտնի էր լեզվաբանություն դասավանդելու իր նվիրվածությամբ և լեզվաբանի դերը օտար լեզուների ուսուցման գործում: Նրա ուսանող Կարլ Վ. Թիթերը Հաասի մահախոսականում նշել է այն[21], որ նա ավելի շատ ամերիկացի լեզվաբաններ է կրթել քան նրա նախկին դասախոս Էդվարդ Սապիրը և Ֆրանց Բոասը միասին: Նա ղեկավարել է ավելի քան 100 դոկտորական ուսանողների դաշտային աշխատանքներ ամերիկյան լեզվաբանության մեջ: Որպես Կալիֆոռնիայի հնդկերեն լեզուների հետազոտության ծրագրի հիմնադիր և տնօրեն[22] նա ղեկավարել է մոտ հիսուն ատենախոսություն, այդ թվում՝ շատ լեզվաբանների աշխատանքները, ովքեր հետագայում մեծ ազդեցություն են ունեցել այս ոլորտում, ինչպիսիք են Ուիլյամ Բրայթը (Կարոկ), Ուիլյամ Շիփլին (Մայդու), Ռոբերտ Օսվալդը (Կաշայա), Կարլ Թիթերը (Վիյոտ), Քեթրին Քալահանը (Պենուտիան), Մարգարետ Լանգդոնը (Դիեգուենյո), Սալի ՄակԼենդոնը (Արևելյան Պոմո), Վիկտոր Գոլլան (Հուպա), Մարկ Օկրանդը (Մութսուն), Քենեթ Ուիսթլերը (Պրոտո-Վինտուն), Դուգլաս Փարքսը (Փաունի և Արիկարա) և Ուիլյամ Ջեյքոբսենը (Վաշո):

Անձնական կյանք

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1931 թվականին նա ամուսնացել է լեզվաբան Մորրիս Սվադեշի հետ: 1937 թվականին նրանք ամուսնալուծվել են[7]:

Մրցանակներ և պատվոգրեր

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1963 թվականին Հասսը եղել է Ամերիկյան լեզվաբանական կազմակերպության նախագահ[23]: 1964 թվականին նա արժանացել է Գուգենհայմի կրթաթոշակին[24]: 1974 թվականին նա ընտրվել է Արվեստների և գիտությունների ամերիկյան ակադեմիայի անդամ[25], իսկ 1978 թվականին ընտրվել է Գիտությունների ազգային ակադեմիայի անդամ[26]: Նա ստացել է պատվավոր դոկտորի կոչումներ Հյուսիսարևմտյան համալսարանից 1975 թվականին, Չիկագոյի համալսարանից 1976 թվականին, Էրլհեմ քոլեջից 1980 թվականին և Օհայո նահանգի համալսարանից 1980 թվականին[6][19]:

Նշանավոր ուսանողներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հաասը կրթել է շատ նշանավոր լեզվաբանների, այդ թվում`

Ընտրված հրապարակումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • The Thai system of writing, 1943. American Council of Learned Societies.[27]
  • Spoken Thai, 1945 [co-authored with Heng R. Subhanka]. Linguistic Society of America.[28]
  • Thai reader, 1945, Berkeley.[29]
  • Tunica texts, 1950. University of California publications in linguistics, 6.1. Berkeley: University of California Press. 173pp.
  • Thai vocabulary, 1955. American Council of Learned Societies. 978-0879502652
  • The prehistory of languages, 1960. Mouton. [Reprint 2018] 9789027906816
  • Thai-English student's dictionary, 1964. Stanford University Press. 978-0804705677
  • Language, culture, and history: essays, 1978. Stanford University Press. 9780804709835
  • Creek (Muskogee) texts, 2015. [co-authored with James H. Hill]. University of California Press. 9780520286429

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Encyclopædia Britannica
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 Սոլոմոն Գուգենհայմի թանգարան — 1937.
  3. ↑ Guggenheim Fellows-ի տվյալների բազա
  4. ↑ https://alumni.yale.edu/content/medalists-year
  5. ↑ «Mary Rosamond Haas papers». American Philosophical Society. Վերցված է May 9, 2018-ին.
  6. ↑ 6,0 6,1 Pike, Kenneth L. (1999). Mary R. Haas: 1910–1996 (PDF). Washington, DC: National Academies Press. էջ 4.
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 Golla, Victor; Matisoff, James A.; Munro, Pamela (1997). «Mary R. Haas». Language. 73 (4): 826–837. doi:10.1353/lan.1997.0056. ISSN 1535-0665. S2CID 143928705.
  8. ↑ Falk, Julia S. (2005). Encyclopedia of Linguistics. Fitzroy Dearborn. էջեր 429–431. ISBN 9781579583910.
  9. ↑ 9,0 9,1 McLendon, S. (1997). «Mary R. Haas: A Life in Linguistics». Anthropological Linguistics. 39 (4): 522–543. JSTOR 30028484.
  10. ↑ Turner, Katherine (Winter 1997). «Mary R. Haas: Teacher». Anthropological Linguistics. 39 (4): 544–549. JSTOR 30028485.
  11. ↑ Swadesh, Mary Haas; Swadesh, Morris (1933). «A Visit to the Other World, a Nitinat Text (With Translation and Grammatical Analysis)». International Journal of American Linguistics. 7 (3/4): 195–208. doi:10.1086/463803. JSTOR 1262949. S2CID 145763774.
  12. ↑ Kimball, Geoffrey (2007). The New Encyclopedia of Southern Culture: Language. UNC Press. էջ 98. ISBN 978-0-8078-5806-6.
  13. ↑ Haas, Mary R. «Mary Rosamond Haas papers, ca. 1910-1996». Վերցված է December 21, 2017-ին.
  14. ↑ «Haas/Hill texts - Muskogee (Seminole/Creek) Documentation Project». Muskogee (Seminole/Creek) Documentation Project (ամերիկյան անգլերեն). Արխիվացված է օրիգինալից December 22, 2017-ին. Վերցված է December 21, 2017-ին.
  15. ↑ Haas, Mary R. (2015). Creek (Muskogee) Texts. University of California. ISBN 9780520286429.
  16. ↑ James A. Matisoff. «Remembering Mary Haas' s Work on Thai».
  17. ↑ Shipley, William (1988). In Honour of Mary Haas: From the Haas Festival Conference on Native American Linguistics. Walter de Gruyter & Co. ISBN 978-3-11-011165-1.
  18. ↑ Haas, Mary R. (June 1, 1964). Thai-English Student's Dictionary. Palo Alto: Stanford University Press. ISBN 978-0804705677.
  19. ↑ 19,0 19,1 Falk, Julia S. (2005). Encyclopedia of Linguistics. էջ 430.
  20. ↑ Emeneau, M. B. «Mary Haas and Berkeley Linguistics» (PDF).
  21. ↑ Teeter, Karl (August 31, 1996). «Mary Haas Obituary». Iatiku. Foundation for Endangered Languages. Արխիվացված է օրիգինալից August 24, 2007-ին. Վերցված է April 26, 2008-ին.
  22. ↑ Shipley, William (1988). In Honour of Mary Haas. Walter de Gruyter & Co. ISBN 978-3-11-011165-1.
  23. ↑ «Presidents - Linguistic Society of America». www.linguisticsociety.org. Վերցված է December 21, 2017-ին.
  24. ↑ «Mary R. Haas». John Simon Guggenheim Memorial Foundation.
  25. ↑ «Book of Members, 1780–2010: Chapter H» (PDF). American Academy of Arts and Sciences. Վերցված է July 25, 2014-ին.
  26. ↑ «Mary Haas». nasonline.org. National Academy of Sciences. Վերցված է December 21, 2017-ին.
  27. ↑ Mary Haas. «The Thai system of writing» (PDF) – via eric.ed.gov.
  28. ↑ «Spoken Thai». www.seasite.niu.edu. Արխիվացված է օրիգինալից August 6, 2021-ին. Վերցված է November 4, 2021-ին.
  29. ↑ «Thai Reader». seasite.niu.edu. Արխիվացված է օրիգինալից May 2, 2021-ին. Վերցված է April 23, 2022-ին.

Արտաքին հղումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
 ⛭ 
  Թեմատիկ կայքեր
Բառարաններ և հանրագիտարաններ
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Մերի_Հաաս&oldid=10263744» էջից