Մետրոպոլյան Ֆրանսիա
| Մետրոպոլյան Ֆրանսիա | |||
|---|---|---|---|
| |||
| Կարգավիճակ | Ֆրանսիայի վարչական բաժանում | ||
| Մտնում է | Ֆրանսիա | ||
| Ներառում է | Բրետան, Օվերն, Կորսիկա, Նոր-Պա-դը-Կալե, Ռոն-Ալպ, Էլզաս, Աքվիտանիա, Բուրգունդիա, Լուարի Կենտրոնական Հովիտ, Ֆրանշ-Կոնտե, Լիմուզան, Լոթարինգիա, Միջին Պիրենեյան մարզ, Ներքին Նորմանդիա, Վերին Նորմանդիա, Լուարայի երկիր, Պուատու-Շարանտա, Պիկարդիա, Պրովանս-Ալպեր-Լազուր ափ, Շամպան — Արդեն, Լանգեդոկ-Ռուսիլիոն, Իլ-դը-Ֆրանս, Օվրեն-Ռոն-Ալպեր, Օ-դը-Ֆրանս, Գրանդ Էստ, Նոր Ակվիտանիա, Բուգունդիա – Ֆրանշ Կոնտե, Օկսիտանիա և Նորմանդիա | ||
| Մայրաքաղաք | Փարիզ | ||
| Ազգաբնակչություն | 64 897 954 մարդ (հունվարի 1, 2020)[1][2] | ||
| Արժույթ | եվրո[3] | ||
| Ժամային գոտի | UTC+1 և UTC+2 | ||
Մետրոպոլյան Ֆրանսիա (ֆր. ՝ France métropolitaine կամ la Métropole), նաև հայտնի է որպես Եվրոպական Ֆրանսիա ( ֆր. ՝ Territoire européen de la France) Ֆրանսիայի տարածքն է[4], որն աշխարհագրորեն գտնվում է Եվրոպայում։ Ֆրանսիայի եվրոպական տարածաշրջանների այս հավաքական անվանումն օգտագործվում է Ֆրանսիայում առօրյա կյանքում, սակայն չունի վարչական նշանակություն։ Իսկապես, անդրծովյան շրջաններն ունեն ճիշտ նույն վարչական կարգավիճակը, ինչ մետրոպոլիայի շրջանները։ Մետրոպոլյան Ֆրանսիան ներառում է մայրցամաքային Ֆրանսիան և Կորսիկան, ինչպես նաև Ատլանտյան օվկիանոսի մոտակա կղզիները, Լա Մանշը և Միջերկրական ծովը։
Ի հակադրություն՝ անդրծովյան Ֆրանսիան Եվրոպայից դուրս գտնվող բոլոր ֆրանսիական տարածքների հավաքական անվանումն է։ Մետրոպոլիան և անդրծովյան Ֆրանսիան միասին կազմում են Ֆրանսիական Հանրապետությունը։ Մետրոպոլյան Ֆրանսիային բաժին է ընկնում ցամաքային տարածքի 82,0%-ը, բացառիկ տնտեսական գոտու (EEZ) 3,3%-ը և Ֆրանսիայի Հանրապետության բնակչության 95,9%-ը։ Ֆրանսիայի որոշ փոքր հատվածներ (օրինակ՝ Cerdagne) Պիրենեյան թերակղզու մի մասն են։
Անդրծովյան Ֆրանսիայում մետրոպոլիայի Ֆրանսիայից եկած մարդուն հաճախ անվանում են մետրո, կարճ՝ մետրոպոլիտյան։
Ստուգաբանություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
«Մետրոպոլյան Ֆրանսիա» տերմինը ծագել է երկրի գաղութատիրության ժամանակաշրջանից (16-20-րդ դարեր), երբ Ֆրանսիան կոչվում էր la Métropole (բառացիորեն «Մետրոպոլիս»), որը տարբերվում էր իր գաղութներից և պրոտեկտորատներից, որոնք հայտնի են որպես les colonies։ կամ l'Empire. Նմանատիպ տերմիններ գոյություն ունեին՝ նկարագրելու այլ եվրոպական գաղութատիրական տերություններ (օրինակ՝ «մետրոպոլյան Բրիտանիա», «España metropolitana»): «Մետրոպոլիս» և «մետրոպոլիտ» բառերի այս կիրառումը ծագել է հին հունարեն «մետրոպոլիսից» (μήτηρ mētēr «մայր» և πόλις pólis «քաղաք, քաղաք» բառերից), որը քաղաք-պետության անվանումն էր, որը գաղութներ էր ստեղծում ամբողջ տարածքում։ Միջերկրական (օրինակ՝ Մարսելը Ֆոկեա քաղաք-պետության գաղութն էր, հետևաբար Ֆոկեան Մարսելի «մետրոպոլիան» էր)։ Ընդլայնմամբ «մետրոպոլիա» և «մետրոպոլիտ» նշանակել են «հայրենիք», ազգ կամ երկիր՝ ի տարբերություն անդրծովյան տարածքներում գտնվող իր գաղութների։
Այսօր որոշ մարդիկ Անդրծովյան Ֆրանսիայում դեմ են գաղութատիրական պատմության պատճառով «La France metropolitaine» տերմինի օգտագործմանը։ Նրանք նախընտրում են այն անվանել «Ֆրանսիայի եվրոպական տարածք» (le territoire européen de la France), ինչպես այդ մասին գրված է Եվրոպական միության պայմանագրերում։ Օրինակ, INSEE-ն[5] հաշվարկում էր իր վիճակագրությունը (ժողովրդագրություն, տնտեսություն և այլն) միայն մետրոպոլիայի Ֆրանսիայի համար և վերլուծում էր առանձին վիճակագրություն անդրծովյան գերատեսչությունների և տարածքների համար։ Անդրծովյան դեպարտամենտների մարդիկ դեմ են արտահայտվել այս առանձին վերաբերմունքին՝ պնդելով, որ այն ժամանակվա չորս արտերկրյա դեպարտամենտները լիովին Ֆրանսիայի մաս էին կազմում։
Արդյունքում, 1990-ականների վերջից INSEE-ն ընդգրկել է չորս անդրծովյան դեպարտամենտները Ֆրանսիայի իր թվերում (օրինակ՝ ընդհանուր բնակչությունը կամ ՀՆԱ-ն)։ Հինգերորդ անդրծովյան դեպարտամենտը՝ Մայոտը, նույնպես ներառված է Ֆրանսիայի թվերում 2010-ականների կեսերից։ INSEE-ն վերաբերվում է մետրոպոլյան Ֆրանսիային և արտերկրյա հինգ դեպարտամենտներին որպես la France entière («ամբողջ Ֆրանսիա»)։ «Ամբողջ Ֆրանսիա»-ն ներառում է հինգ անդրծովյան դեպարտամենտները, բայց չի ներառում այլ արտերկրյա համայնքները և տարածքները, որոնք ավելի շատ ինքնավարություն ունեն, քան գերատեսչությունները։ Ֆրանսիական վարչակազմի մյուս ճյուղերը կարող են տարբեր սահմանումներ ունենալ այն մասին, թե ինչ է la France entière-ը։ Օրինակ, ի տարբերություն INSEE-ի, երբ Ներքին գործերի նախարարությունը հրապարակում է ընտրությունների արդյունքները, նրանք օգտագործում են la France entière տերմինը՝ նկատի ունենալով ամբողջ Ֆրանսիական Հանրապետությունը, ներառյալ ամբողջ արտերկրյա Ֆրանսիան, և ոչ միայն աանդրծովյան հինգ գերատեսչությունները։
Վիճակագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Մետրոպոլյան Ֆրանսիան զբաղեցնում է 543,940կմ², մինչդեռ անդրծովյան Ֆրանսիան զբաղեցնում է 119,396 կմ², ընդհանուր՝ 663,336 կմ² մակերես Ֆրանսիական Հանրապետություն (բացառությամբ Անտարկտիդայի Ադելի հողի, որտեղ ինքնիշխանությունը կասեցված է 1959 թվականին Անտարկտիկայի պայմանագրի ստորագրումից հետո)։ Այսպիսով, մետրոպոլյան Ֆրանսիային բաժին է ընկնում Ֆրանսիայի Հանրապետության ցամաքային տարածքի 82,0%-ը։
Ծովում, մետրոպոլիայի Ֆրանսիայի բացառիկ տնտեսական գոտին (ԲՏԳ) զբաղեցնում է 333,691 կմ², մինչդեռ Անդրծովյան Ֆրանսիայի ԲՏԳ-ն զբաղեցնում է 9,825,538 կմ², ընդհանուր 10,159,2 կմ²։ Ֆրանսիական Հանրապետություն (բացի Ադելի երկրամասից)։ Այսպիսով, մետրոպոլիայի Ֆրանսիային բաժին է ընկնում Ֆրանսիայի Հանրապետության ԱՏԳ-ի 3,3%-ը։
Ըստ INSEE-ի՝ 65,250,000 մարդ ապրում էր մետրոպոլիայի Ֆրանսիայում 2021 թվականի հունվարի դրությամբ, մինչդեռ 2,785,000-ը ապրում էին անդրծովյան Ֆրանսիայում, ընդհանուր՝ 68,035,000 բնակիչ Ֆրանսիայի Հանրապետությունում։ Այսպիսով, մետրոպոլյան Ֆրանսիային բաժին է ընկնում Ֆրանսիայի Հանրապետության բնակչության 95,9%-ը։
2017 թվականի Ֆրանսիայի նախագահական ընտրությունների երկրորդ փուլում քվեարկությանը մասնակցել է 35,467,327 ֆրանսիացի (այսինքն՝ 74,56 տոկոս մասնակցություն)։ Դրանցից 33,883,463-ը (ընդհանուր ընտրողների 95,53%-ը) քվեարկել է մետրոպոլյան Ֆրանսիայում (մասնակցությունը՝ 76,26%), 1,003,910-ը (ընդհանուր ընտրողների 2,83%-ը) քվեարկել է անդրծովյան Ֆրանսիայում (մասնակցությունը՝ 53,59%)։ Ընտրողների ընդհանուր 1,64 %-ը) քվեարկել են օտար երկրներում (արտերկրում բնակվող ֆրանսիացիներ, մասնակցություն՝ 45,84%)։
Ֆրանսիայի Ազգային ժողովը կազմված է 577 պատգամավորից, որոնցից 539-ը (ընդհանուրի 93,4%-ը) ընտրվում են մետրոպոլյան Ֆրանսիայում, 27-ը՝ (ընդհանուրի 4,7%-ը) արտերկրում, և 11-ը (ընդհանուրի 1,9%-ը)՝ օտար երկրներում ապրող ֆրանսիացիների կողմից։
Մայրցամաքային ֆրանսիա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Մայրցամաքային Ֆրանսիան (ֆրանս. la France continentale), կամ պարզապես «մայրցամաքը» (ֆրանս. le continent), չի ներառում Ատլանտյան օվկիանոսի, Լա Մանշի կամ Միջերկրական ծովի ֆրանսիական կղզիները, որոնցից ամենամեծը Կորսիկան է։
Վեցանկյունը պատկերված է՝ 1988 թվականի Շառլ դը Գոլի 1 ֆրանկ արժողությամբ հուշադրամի վրա վեցանկյունով ծածկելով մայրցամաքային Ֆրանսիայի ուրվագիծը։ Ժամացույցի սլաքի ուղղությամբ շարժվելով՝ վեցանկյունի կողմերն են՝ 1. Մանշի ափը, 2. Ատլանտյան օվկիանոսի ափը, 3. Պիրենեյները (սահմանը Իսպանիայի հետ), 4. Միջերկրական ծովի ափը, 5. արևելյան սահմանը (Ալպեր, Յուրա և Վերին Հռենոս։ Մոնակոյից մինչև Կարլսռուե և 6. հյուսիսարևելյան սահմանը (գերմանական Հռենլանդիա և Բելգիա, Կարլսռուե մինչև Դյունկերկ)։
Կորսիկայում մետրոպոլյան Ֆրանսիայի մայրցամաքային մասի բնակիչներին անվանում են մայրցամաքցիներ (ֆր․՝ les continentaux):
Մետրոպոլյան Ֆրանսիայի մայրցամաքային մասի պատահական հոմանիշն է l'Hexagone («Վեցանկյուն»)՝ իր մոտավոր ձևի համար, իսկ վեցանկյուն ածականը կարող է լինել ֆրանսերենի պատահական հոմանիշը (սովորաբար հասկացվում է որպես միայն մետրոպոլիա՝ բացառությամբ այն թեմաների, որոնք առնչվում են Ֆրանսիայի արտաքին հարաբերություններին և ազգային քաղաքականությանը՝ որպես ամբողջություն)։ Ֆրանսիայի պատկերը որպես վեցանկյուն առաջին անգամ հայտնվել է 1850-ականների ֆրանսիական աշխարհագրության տեքստերում։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ https://www.insee.fr/fr/statistiques/1893198
- ↑ (unspecified title) — The National Institute of Statistics and Economic Studies.
- ↑ 3,0 3,1 https://www.banque-france.fr/fileadmin/user_upload/banque_de_france/archipel/publications/bdf_bm/etudes_bdf_bm/bdf_bm_90_etu_3.pdf
- ↑ Even, Pascal (2017). Sources de l’histoire des réfugiés et des étrangers dans les archives du ministère des Affaires étrangères : les dossiers de la série Guerre Vichy 1939-1945 relatifs aux étrangers et réfugiés. Presses universitaires de Rennes. էջեր 271–275.
- ↑ «Ֆրանսիայի վիճակագրության և տնտեսական հետազոտությունների ազգային ինստիտուտ». 2019 թ․ մարտի 7.
{{cite journal}}: Cite journal requires|journal=(օգնություն)