Մետրոպոլիս
.jpg)
.jpeg)
Մետրոպոլիս (US: /məˈtrɑːpəlɪs/ կամ UK: /məˈtrɒpəlɪs/[1][2]), խոշոր քաղաք կամ ագլոմերացիա, երկրի կամ տարածաշրջանի համար նշանակալի տնտեսական, քաղաքական և մշակութային տարածք և տարածաշրջանային կամ միջազգային կապերի, առևտրի և հաղորդակցության կարևոր հանգույց։ Մեծ քաղաքը, որը պատկանում է ավելի մեծ քաղաքային ագլոմերացիային, բայց որը այդ ագլոմերացիայի միջուկը չէ, ընդհանուր առմամբ չի համարվում մետրոպոլիս, այլ դրա մի մասն է։ Բառի հոգնակի թիվը metropolises է[3], չնայած լատիներեն հոգնակի թիվը metropoles է, որը ծագում է հունարեն metropoleis (հին հունարեն՝ μητρoπόλεις) բառից։
Մետրոպոլիտենային տարածքներից դուրս գտնվող քաղաքային տարածքների համար, որոնք իրենց տարածաշրջանի համար ստեղծում են նմանատիպ գրավչություն՝ ավելի փոքր մասշտաբով, ռեգիոպոլիսի («կարճ՝ ռեգիո») հայեցակարգը ներկայացվել է Գերմանիայում քաղաքային և տարածաշրջանային պլանավորման հետազոտողների կողմից 2006 թվականին[4]:
Ստուգաբանություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Մետրոպոլիս (հին հունարեն՝ μητρόπολις) հունարեն բառ է (հոգնակի՝ metropoleis), որը ծագում է μήτηρ, mḗtēr բառերից, որոնք նշանակում են «մայր» և πόλις, pólis բառերից, որոնք նշանակում են «քաղաք» կամ «ավան», այսպես էին հին հունական գաղութները անվանում իրենց սկզբնական քաղաքները, որոնց հետ նրանք պահպանում էին պաշտամունքային և քաղաքական-մշակութային կապերը: Բառը հետդասական լատիներենում օգտագործվել է նահանգի գլխավոր քաղաքի, կառավարության նստավայրի և, մասնավորապես, եկեղեցական առումով՝ մետրոպոլիտեն եպիսկոպոսի նստավայրի կամ աթոռի համար, որին պատասխանատու էին սուֆրագան եպիսկոպոսները[5]: Այս օգտագործումը նահանգը նույնացնում է թեմի կամ եպիսկոպոսական աթոռի հետ[6]:
Գաղութային համատեքստում այն գաղութի «մայր քաղաքն» է, այսինքն՝ քաղաքը, որը նոր բնակիչներ է ուղարկել։ Այս բառը հեռավոր արմատներ ունի Հին Հունաստանի գաղութային անցյալ և առաջին անգամ օգտագործվել է անգլերենում մոտ 14-րդ դարում[7]։ Ավելի ուշ սա ընդհանրացվեց՝ նշանակելով որոշակի գործունեության կենտրոն համարվող քաղաք կամ որևէ ազգի որևէ մեծ, կարևոր քաղաք։
Հայեցակարգ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]«Մետրոպոլիս» հասկացությունը որպես «մայր քաղաք» սկիզբ է առել առնվազն վեցերորդ դարի Քենթերբերիից, որտեղ այս տերմինն օգտագործվել է կրոնական համատեքստում, սակայն այն սկսել է օգտագործվել խոշոր աշխարհիկ քաղաք նկարագրելու համար՝ սկսած 16-րդ դարի Լոնդոնից[8]։ Լոնդոնի մշակութային ազդեցությունը նշանակում էր, որ մինչև 19-րդ դարը «մետրոպոլիս» հասկացությունները հազվադեպ էին օգտագործվում այլ քաղաքներ նկարագրելու համար, չնայած Էդինբուրգը նույնպես նկարագրվում էր որպես «մետրոպոլիս»[9]։ Մինչդեռ մետրոպոլիսը հաճախ կարող է նշանակել ցանկացած մեծ քաղաք, մետրոպոլիսը ընդհանուր առմամբ ընկալվում է որպես քաղաք, որը ծառայում է որոշակի գործառույթի՝ ի տարբերություն պարզապես մեծ լինելու[10]։[3] Մետրոպոլիսի մասին ժամանակակից պատկերացումները փոխվել են, քանի որ ժամանակակից քաղաքների աճը ստեղծել է «պոլիկենտրոն» քաղաքային շրջաններ, որտեղ մեկ քաղաքը պարտադիր չէ, որ գերիշխի իր շրջակայքում, այլ փոխարենը կենտրոնական դեր է խաղում տնտեսական տարածաշրջանում։ Մեկ «մետրոպոլիսի» փոխարեն, որը կատարում է տնտեսական դեր, խոշոր քաղաքային տարածքները, ինչպիսիք են Տոկիո-Օսակա միջանցքը կամ հարավային Կալիֆոռնիայի կառուցապատված տարածքը, համարվել են ժամանակակից «մետրոպոլիս», չնայած այն հանգամանքին, որ տարածաշրջանը ներառում է մի քանի քաղաքներ[11]։
Օգտագործում` որպես մայրցամաքային տարածք
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ֆրանսիայում, Պորտուգալիայում, Իսպանիայում և Նիդեռլանդներում մետրոպոլիս բառը ( ֆր.՝ métropole / պորտուգալերեն՝ metrópole / իսպ.՝ metrópoli /հոլ.՝ metropool) նշանակում է երկրի մայրցամաքային մասը, որը գտնվում է եվրոպական մայրցամաքի վրա կամ դրան մոտ. Ֆրանսիայի դեպքում սա նշանակում է Ֆրանսիան՝ առանց իր անդրծովյան դեպարտամենտների: Իսպանական և Պորտուգալական կայսրությունների ժամանակաշրջանում Պորտուգալիայի և Իսպանիայի համար այս տերմինն օգտագործվել է Պորտուգալիան կամ Իսպանիան՝ առանց իր գաղութների (Ուլտրամար) նշանակելու համար: Ֆրանսիայում մետրոպոլիսը կարող է օգտագործվել նաև խոշոր քաղաքային ագլոմերացիայի համար. օրինակ՝ «La Métropole de Lyon» (Լիոնի մետրոպոլիս):
Ըստ երկրների
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Հետևյալ երկրները կամ ունեն «մետրոպոլիս» տերմինի կոնկրետ իրավական սահմանում, կամ ունեն տերմինի (կամ նմանատիպ տերմինի) օգտագործման պատմություն։
Ամերիկա
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Բրազիլիա
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Բրազիլական պորտուգալերենում օգտագործվում է մետրոպոլիայի տարածքի համար օգտագործվող տերմինը Região Metropolitana: Բրազիլիայում Մեծ Սան Պաուլոն ավելի քան 21 միլիոն բնակիչ ունեցող գլխավոր քաղաքն է: Ավելի մեծ քաղաքներում, ինչպիսիք են Սան Պաուլոն և Ռիո դե Ժանեյրոն (12 միլիոն բնակչություն), տասնամյակների ընթացքում մեծացել են ֆավելաները (տնակային թաղամասերը), երբ մարդիկ գաղթում էին գյուղական վայրերից՝ աշխատանք գտնելու նպատակով: Մեկ միլիոնից ավելի բնակիչ ունեցող Բրազիլիայի այլ մետրոպոլիաները ներառում են՝ Բելեմ, Բելու Հորիզոնտե, Բրազիլիա, Կամպինաս, Կուրիտիբա, Ֆորտալեզա, Գոյանիա, Մասեյո, Մանաուս, Պորտո Ալեգրե, Ռեսիֆե, Սալվադոր և Սան Լուիս:
Կանադա
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Կանադայի վիճակագրական ծառայությունը սահմանում է մարդահամարի մետրոպոլիտենային տարածքը որպես մեկ կամ մի քանի հարակից համայնքներ, որոնք տեղակայված են խոշոր քաղաքային կենտրոնի շուրջ, որտեղ քաղաքային կենտրոնն ունի առնվազն 100,000 բնակչություն[12]։ Կանադայի վեց ամենամեծ մետրոպոլիսներն են՝ Տորոնտոն, Մոնրեալը, Վանկուվերը, Օտտավան, Կալգարին և Էդմոնտոնը։
Միացյալ Նահանգներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Միացյալ Նահանգներում 50,000-ից ավելի բնակչություն ունեցող ինտեգրված տարածքը կամ տարածքների խումբը պարտավոր է ունենալ մետրոպոլիտենի պլանավորման կազմակերպություն՝ խոշոր ենթակառուցվածքային նախագծերը հեշտացնելու և ֆինանսական վճարունակությունն ապահովելու համար: Այսպիսով, 50,000 կամ ավելի բնակչությունը որպես փաստացի չափանիշ օգտագործվել է Միացյալ Նահանգներում մետրոպոլիսը սահմանելու համար: Նմանատիպ սահմանում է օգտագործում նաև Միացյալ Նահանգների մարդահամարի բյուրոն: Բյուրոն մետրոպոլիտենի վիճակագրական տարածքը սահմանում է որպես «առնվազն մեկ քաղաքային տարածք՝ 50,000 կամ ավելի բնակչությամբ»: ԱՄՆ-ի վեց ամենամեծ մետրոպոլիտենային տարածքներն են Նյու Յորքը, Լոս Անջելեսը, Չիկագոն, Դալլասը, Հյուստոնը և Վաշինգտոնը, որոնցից ամենամեծը Նյու Յորքն է:
Մեքսիկա
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Մեքսիկայում մետրոպոլիսը քաղաքային տարածք է՝ բնակչության և գործունեության բարձր կենտրոնացմամբ, որը փոխազդում է մոտակա համայնքների հետ[13]։ Ժողովրդա-քաղաքային խորհուրդը (CONAPO) վերջին անգամ չափանիշները վերանայել է 2018 թվականին, և այդ օրվանից Մեքսիկայում մետրոպոլիտեն տարածքը սահմանվում է որպես. երկու կամ ավելի համայնքների ամբողջություն, որտեղ գտնվում է առնվազն 100,000 բնակչություն ունեցող քաղաք, որի քաղաքային տարածքը, գործառույթներն ու գործունեությունը գերազանցում են համայնքի սահմանները, իր անմիջական ազդեցության տարածքում ներառելով հիմնականում քաղաքային հարևան համայնքները՝ պահպանելով սոցիալ-տնտեսական ինտեգրման բարձր աստիճան։ Ներառված են նաև այն համայնքները, որոնք իրենց առանձնահատկությունների շնորհիվ կարևոր են յուրաքանչյուր մետրոպոլիտեն տարածքի քաղաքաշինության և քաղաքականության համար[14]։ Վեց ամենամեծ մետրոպոլիտեն տարածքներն են՝ Մեխիկոն, Մոնտերեյը, Գվադալախարան, Պուեբլան, Տոլուկան և Տիխուանան։
Ասիա
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Հնդկաստան
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Հնդկաստանի Սահմանադրության 74-րդ փոփոխությունը մետրոպոլիտեն տարածքը սահմանում է որպես 10 լաք կամ 1 միլիոն կամ ավելի բնակչություն ունեցող տարածք, որը բաղկացած է մեկ կամ մի քանի շրջաններից և բաղկացած է երկու կամ մի քանի համայնքներից կամ պանչայաթներից կամ այլ հարակից տարածքներից, որոնք նահանգապետի կողմից հրապարակային ծանուցմամբ նշված են որպես մետրոպոլիտենային տարածք: Հնդկաստանի 2011 թվականի մարդահամարի տվյալներով՝ Հնդկաստանում կա ևս 46 քաղաք, որոնց բնակչությունը գերազանցում է մեկ միլիոնը[15]: Դելին, Մումբայը, Կալկաթան, Չեննայը, Բանգալորը, Հայդարաբադը, Պունեն, Ահմեդաբադը, Կոչին Հնդկաստանի 23 մետրոպոլիտեն քաղաքներից ամենամեծերից են:
Ճանպոնիա
[խմբագրել | խմբագրել կոդը].jpg)
Ճապոներեն «to» իրավական տերմինը (都) նշանակմամբ պետք է թարգմանվի որպես «մետրոպոլիս»[16]։ Այնուամենայնիվ, գոյություն ունեցող թարգմանությունները նախորդում են նշանակմանը։ Կառուցվածքային առումով պրեֆեկտուրա է, այլ ոչ թե սովորական քաղաք, և Ճապոնիայում կա միայն մեկը՝ «to»-ն, այն է՝ Տոկիոն։ 2020 թվականի դրությամբ Ճապոնիայում կան ևս 12 քաղաքներ, որոնց բնակչությունը գերազանցում է մեկ միլիոնը։ Նույն կանջի նիշը չինարենում կամ ընդհանուր ճապոներենում (ավանդական կամ ոչ կոնկրետ) թարգմանվում է տարբեր կերպ՝ քաղաք, մունիցիպալիտետ, հատուկ մունիցիպալիտետ՝ բոլորն էլ որակվում են որպես քաղաք, մունիցիպալիտետ։
Ֆիլիպիններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ֆիլիպիններն ունեն երեք մետրոպոլիս, ինչպես սահմանվել է Ազգային տնտեսական և զարգացման վարչության կողմից։ Դրանք են՝ Մանիլան, Սեբուն և Դավաոն[17]։ Մեծ Մանիլայի տարածքը հարակից քաղաքաշինական շրջան է կամ ընդլայնված մետրոպոլիտեն Մանիլան, որը շրջապատում է Մետրո Մանիլան։ Այս կառուցապատված գոտին ներառում է Մետրո Մանիլան և հարևան Բուլական նահանգները հյուսիսում, Կավիտեն և Լագունա նահանգները հարավում, և Ռիզալ նահանգները արևելքում։ Չնայած տարածումը շարունակում է կլանել նոր գոտիներ, որոշ քաղաքային գոտիներ բնակավայրերի անկախ կլաստերներ են, որոնք շրջապատված են ոչ քաղաքային տարածքներով։
Հարավային Կորեա
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Հարավային Կորեայում կան յոթ հատուկ և մետրոպոլիտեն քաղաքներ՝ ինքնավար վարչական մակարդակներում։ Սրանք երկրի ամենախիտ բնակեցված մետրոպոլիտենային տարածքներն են։ 2015 թվականի մարդահամարի բնակչության նվազման կարգով դրանք են՝ Սեուլը, Բուսանը, Ինչոնը, Դեգուն, Դեջոնը, Գվանգջուն և Ուլսանը։
2015 թվականի մարդահամարի համաձայն՝ Չանգվոն և Սուվոն քաղաքները նույնպես համապատասխանում են մետրոպոլիտեն քաղաքների մակարդակին (ունենալով 1 միլիոնից ավելի բնակչություն), սակայն դրանք մետրոպոլիտեն քաղաք դարձնելու ապագա ծրագրերը, հավանաբար, չեն ընդունվի՝ վարչական բաժանումների կառուցվածքի վերաբերյալ քաղաքական մտահոգությունների պատճառով։ Կան նաև որոշ շրջանային մակարդակի քաղաքներ, որոնց բնակչությունը մոտ 1 միլիոնի է հասնում, մասնավորապես՝ Գոյանգը, Յոնգինը և Սոնգնամը, սակայն դրանք նույնպես, հավանաբար, չեն դառնա մետրոպոլիտեն քաղաքներ, քանի որ դրանք բոլորը Սեուլի արբանյակ քաղաքներ են։
Եվրոպա
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ֆրանսիա
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]2014 թվականի օրենքը թույլ էր տալիս համայնքների ցանկացած խմբի համագործակցել ավելի մեծ վարչական բաժանման մեջ, որը կոչվում է մետրոպոլիս: Մեկ մետրոպոլիս՝ Լիոնը, նույնպես ունի դեպարտամենտի կարգավիճակ։ Ֆրանսիայի ազգային վիճակագրության ինստիտուտը՝ Insee-ն, երկրի 12 քաղաքային տարածքները դասում է որպես մետրոպոլիտենային տարածքներ: Փարիզը, Լիոնը և Մարսելը ամենամեծերն են, մյուս ինը՝ Թուլուզը, Լիլը, Բորդոն, Նիսը, Նանտը, Ստրասբուրգը, Ռենը, Գրենոբլը և Մոնպելիեն[18]:
Գերմանիա
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Վարչական սահմաններով Գերմանիայի ամենամեծ քաղաքը Բեռլինն է, մինչդեռ Հռենոս-Ռուրը ամենամեծ մետրոպոլիտենային տարածքն է (ավելի քան 10 միլիոն բնակչությամբ): Քաղաքի կարևորությունը չափվում է ցուցանիշների երեք խմբերով, որոնք կոչվում են նաև մետրոպոլիտենի գործառույթներ՝ որոշումների կայացման և վերահսկողության գործառույթ, նորարարության և մրցակցության գործառույթ և դարպասի գործառույթ: Այս գործառույթները համարվում են մետրոպոլիտենային տարածաշրջանների համար իրենց կատարողականի զարգացման հիմնական տիրույթներ։ Տարածական պլանավորման մեջ մետրոպոլիսը սովորաբար դիտարկվում է իր տարածաշրջանային համատեքստում, ուստի ուշադրությունը հիմնականում կենտրոնացած է մետրոպոլիտենային շրջանների վրա: Այս շրջանները կարող են լինել մոնոկենտրոն կամ բազմակենտրոն: Այս ցուցանիշների հիման վրա սահմանվել են տասնմեկ մետրոպոլիտենային շրջաններ՝ Բեռլին-Բրանդենբուրգ, Բրեմեն-Օլդենբուրգ, Դրեզդեն-Հալլե-Լայպցիգ, Ֆրանկֆուրտ-Հռենոս-Մայն, Համբուրգ, Հաննովեր-Բրաունշվայգ-Գյոթինգեն-Վոլֆսբուրգ, Մյունխեն, Նյուրնբերգ, Հռենոս-Նեկար, Հռենոս-Ռուր (Քյոլն/Բոննով) և Շտուտգարտ[19]:
Իտալիա
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]2015 թվականի հունվարի 1-ի դրությամբ Իտալիայում կա 14 «մետրոպոլիտեն քաղաք»։ Հռոմը, Միլանը, Նեապոլը և այլ խոշոր կենտրոններ վերցրել են իրենց շրջակա տարածքների քաղաքային գոտիները և միավորել դրանք նոր կազմավորումների մեջ, որոնք դարձել են իտալացի յուրաքանչյուր երրորդի տունը։ Մարզերը մնացել են երկրի այն մասերում, որոնք չեն պատկանում որևէ Չիտա Մետրոպոլիտանայի[20]։
Լեհաստան
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Լեհաստանի մետրոպոլիսների միությունը, որը հիմնադրվել է 1990 թվականին, երկրի ամենամեծ քաղաքների կազմակերպություն է: Ներկայումս կազմակերպության անդամ են տասներկու քաղաքներ, որոնցից 11-ն ունեն ավելի քան քառորդ միլիոն բնակչություն: Լեհաստանի ամենամեծ մետրոպոլիտենային տարածքը, եթե դասակարգենք միայն բնակիչների թվով, Կատովիցեի մետրոպոլիտենային տարածքն է՝ մոտ 3 միլիոն բնակչությամբ (5 միլիոն բնակիչ՝ Կատովիցե-Օստրավա մետրոպոլիտենային տարածքում): Մետրոպոլիսի GZM-ը վերջին տարիների նախաձեռնություն է, որը փորձում է միավորել քաղաքային համայնքը մեկ պաշտոնական քաղաքային միավորի մեջ: Դրան հաջորդում է Վարշավան՝ մոտ 1.7 միլիոն բնակչությամբ քաղաքում և 3.1 միլիոն բնակչությամբ՝ Վարշավայի մետրոպոլիտենային տարածքում: Լեհական այլ մետրոպոլիսներ են Կրակովը, Լոձը, Վրոցլավը, Պոզնանը, Տրիցին, Շեցինը և Բիդգոշչ-Տորունը:
Թուրքիա
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Թուրքիայում մետրոպոլիտեն քաղաքները նկարագրվում են որպես «բյույուքշեհիր»։ Այժմ Թուրքիայում կա 30 մետրոպոլիտենային մունիցիպալիտետ։ Ամենամեծը, անկասկած, Ստամբուլն է, որին հաջորդում են Անկարան, Իզմիրը և Բուրսան։ Ստամբուլը, որը Եվրոպայի ամենամեծ քաղաքն է բնակչության թվով, ունի ավելի քան 15 միլիոն բնակչություն։ Քաղաքը գերազանցել է Լոնդոնին և Դուբային՝ դառնալով աշխարհի ամենաշատ այցելվող քաղաքը՝ 2023 թվականին ավելի քան 20 միլիոն օտարերկրյա այցելուներով։ Այս քաղաքը, որը կարևոր դեր է խաղացել քրիստոնեության տարածման գործում, կարևոր ժառանգություն է եվրոպական մշակույթի համար։
Միացյալ Թագավորություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Միացյալ Թագավորությունում «Մետրոպոլիս» տերմինը պատմականորեն օգտագործվել է բացառապես Լոնդոն և Վեստմինստեր քաղաքների համար, որոնք գտնվում են այն տարածքի սրտում, որը հետագայում դարձավ Մեծ Լոնդոնի կառուցապատված տարածք։ Տերմինը պահպանվել է Մեծ Լոնդոնի ոստիկանական ուժերի՝ Մետրոպոլիտեն ոստիկանության («Մետրոպոլիս») կողմից, որը ձևավորվել է 1829 թվականին։ Մետրոպոլիտեն ոստիկանության գլխավոր սպան պաշտոնապես հայտնի է որպես Մետրոպոլիսի ոստիկանության կոմիսար։ 1855 թվականի «Մետրոպոլիսի կառավարման մասին» օրենքը ստեղծեց Մետրոպոլիտենի աշխատանքների խորհուրդը, որը ընդգրկում էր այն տարածքը, որն այժմ հայտնի է որպես Ներքին Լոնդոն, իսկ 1889 թվականին այն դարձավ Լոնդոնի ընտրովի կոմսական խորհուրդ։ 1974 թվականից ի վեր Անգլիայի վեց քաղաքային համայնքներ (Լոնդոնից դուրս) հայտնի են որպես մետրոպոլիտեն շրջաններ, որոնցից յուրաքանչյուրը բաժանված է մետրոպոլիտեն շրջանների։ Այդ շրջաններն են՝ Հարավային Յորքշիրը (կենտրոնը՝ Շեֆիլդ քաղաքը), Արևմտյան Միդլենդսը (ներառյալ Բիրմինգհեմը), Արևմտյան Յորքշիրը (ներառյալ Լիդսը), Մերսիսայդը (ներառյալ Լիվերպուլը), Մեծ Մանչեսթերը և Թայն ընդ Ուիրը (ներառյալ Նյուքասլ-ափոն-Թայնը)։ Մեծ Գլազգոն, Հարավային Հեմփշիրը, Մեծ Նոթինգհեմը, Մեծ Բրիստոլը, Բելֆաստի մետրոպոլիտենային տարածքը և Մեծ Լեսթերը նույնպես խոշոր քաղաքային համայնքներ են՝ ավելի քան կես միլիոն բնակչությամբ։
Շվեդիա
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Շվեդիայում «մետրոպոլիս» տերմինն օգտագործվել է բացառապես Ստոկհոլմին վերաբերելու համար։
Օվկիանիա
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ավստրալիա
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ավստրալիայի վիճակագրության բյուրոն մետրոպոլիտենային տարածքը սահմանում է որպես ցանկացած վիճակագրական ստորաբաժանում կամ շրջան, որի բնակչությունը գերազանցում է 100,000-ը[21]: Այս սահմանման համաձայն, Ավստրալիայում ներկայումս կա 19 մետրոպոլիտենային տարածք, ներառյալ յուրաքանչյուր նահանգի մայրաքաղաքը: Բնակչության թվով ամենամեծ մետրոպոլիտենային տարածքը Սիդնեյն է (քաղաքային տարածքի բնակչությունը 2020 թվականի մարդահամարի տվյալներով՝ 5,367,206), իսկ ամենափոքրը՝ Բենդիգոն (քաղաքային տարածքի բնակչությունը 2020 թվականի մարդահամարի տվյալներով՝ 100,632): Վիկտորիայի արագ քաղաքային աճը հանգեցրել է Մելբուռնի «մանհեթենացմանը», բարձրահարկ շենքերի կլաստերներով Սաութ Յարրայում, Բոքս Հիլում, Մունի Փոնդսում և Ֆութսքրեյում: Ջիլոնգ տարածաշրջանային քաղաքում, որը գտնվում է Մելբուռնից մոտավորապես 40 մղոն հարավ-արևմուտք, վերջին տարիներին ի հայտ են եկել բարձրահարկ գրասենյակային և բնակարանային շենքեր: Ջիլոնգը Ավստրալիայի ամենաարագ զարգացող տարածաշրջանային քաղաքն է, և դրա աճը կվերափոխի Պորտ Ֆիլիպ շրջանը Սան Ֆրանցիսկոյի ծոցի տարածքի նման: (քաղաքային տարածքի բնակչությունը 2020 թվականի մարդահամարի տվյալներով՝ 160,991 մարդ)[22]:
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ {{Cite encyclopedia |title=metropolis (English pronunciation) |encyclopedia=Cambridge Dictionary |publisher=Cambridge University Press |location=Cambridge |url=https://dictionary.cambridge.org/pronunciation/english/metropolis |access-date=2025 թ․ հունիսի 27 |archive-url=https://archive.today/20250627141145/https://dictionary.cambridge.org/pronunciation/english/metropolis |archive-date=2025 թ․ հունիսի 27 |author= |url-status=live
- ↑ «Definition of Metropolis». Oxford Dictionaries. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 7-ին. Վերցված է 2016 թ․ մարտի 2-ին.
- ↑ «Definition of metropolis». Collins English Dictionary. Արխիվացված օրիգինալից 2013 թ․ փետրվարի 3-ին. Վերցված է 2012 թ․ հոկտեմբերի 23-ին.
- ↑ Iris Reuther (FG Stadt- und Regionalplanung, Universität Kassel): Presentation "Regiopole Rostock". December 11, 2008. Retrieved June 13, 2009 (pdf).
- ↑ Louis Boisgibault, Fahad Al Kabbani (2020): Energy Transition in Metropolises, Rural Areas and Deserts Արխիվացված Հունվար 21, 2020 Wayback Machine. Wiley - ISTE. (Energy series) 9781786304995.
- ↑ "metropolis, n." OED Online, Oxford University Press, June 2017, www.oed.com/view/Entry/117704. Retrieved December 19, 2017; "polis, n.2." OED Online, Oxford University Press, June 2017, www.oed.com/view/Entry/146859. Retrieved December 19, 2017.
- ↑ «Definition of METROPOLIS». Merriam-Webster. 2023 թ․ օգոստոսի 1. Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ նոյեմբերի 7-ին. Վերցված է 2021 թ․ նոյեմբերի 7-ին.
- ↑ Rodger, Richard (2012). «The Significance of the Metropolis». Thick Space: Approaches to Metropolitanism: 4.
- ↑ Rodger, Richard (2012). «The Significance of the Metropolis». Thick Space: Approaches to Metropolitanism: 2.
- ↑ Rykiel, Zbigniew (2012). «Concepts of the metropolis as a form of the city and region: inspirations for sociology». Przestrzeń Społeczna. 3: 24.
- ↑ Soja, Edward W. (2016). «Regional urbanization and the end of the metropolis era». Cities in the 21st Century. Routledge. էջ 686.
- ↑ «census metropolitan area (cma) and census agglomeration (ca), 2001 census». 2.statcan.ca. Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ սեպտեմբերի 30-ին. Վերցված է 2012 թ․ հոկտեմբերի 29-ին.
- ↑ «Delimitación de las zonas metropolitanas de México» (PDF). Consejo Nacional de Población. Վերցված է 2025 թ․ հունիսի 8-ին.
- ↑ «Delimitation of Mexico's Metropolitan Areas 2015» (իսպաներեն). CONAPO. Վերցված է 2020 թ․ դեկտեմբերի 29-ին.
- ↑ «Provisional Population Totals Urban Agglomerations and Cities» (PDF). Census of India 2011. Արխիվացված (PDF) օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 3-ին. Վերցված է 2016 թ․ հունվարի 30-ին.
- ↑ «Local Government in Japan» (PDF). Council of Local Authorities for International Relations. էջ 41. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2007 թ․ հոկտեմբերի 25-ին. Վերցված է 2007 թ․ հոկտեմբերի 16-ին.
- ↑ «Philippine Development Plan 2017–2022, Chapter 3: An overlay of economic growth, demographic trends and physical characteristics» (PDF). National Economic and Development Authority. 2017. Արխիվացված (PDF) օրիգինալից 2020 թ․ հուլիսի 25-ին. Վերցված է 2018 թ․ ապրիլի 21-ին.
- ↑ Brutel, Chantal (2011 թ․ հունվարի 18). «Un maillage du territoire français» [A network of French territory] (ֆրանսերեն). Institut national de la statistique et des études économiques. Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ ապրիլի 24-ին. Վերցված է 2017 թ․ հոկտեմբերի 4-ին.
{{cite web}}: line feed character in|publisher=at position 198 (օգնություն) - ↑ «Initiativkreise Europäische Metropolregion in Deutschland: IKM». Deutsche-metropolregionen.org. Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ մայիսի 17-ին. Վերցված է 2012 թ․ հոկտեմբերի 29-ին.
- ↑ «How Italy puts cities in charge». 2023 թ․ օգոստոսի 2. Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ փետրվարի 3-ին. Վերցված է 2014 թ․ դեկտեմբերի 16-ին.
- ↑ «1217.0.55.001 – Glossary of Statistical Geography Terminology, 2003». Australian Bureau of Statistics. 2013 թ․ հոկտեմբերի 29. Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ մարտի 10-ին. Վերցված է 2012 թ․ հունիսի 24-ին.
- ↑ Statistics, c=AU; o=Commonwealth of Australia; ou=Australian Bureau of. «Media Release – Ten years of growth: Australia's population hotspots (Media Release)». abs.gov.au. Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ սեպտեմբերի 30-ին. Վերցված է 2018 թ․ հունվարի 20-ին.
{{cite web}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
Գրականություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Census.gov, U.S. Census Bureau, About Metropolitan and Micropolitan Statistics
- MetroForum.com, forum dedicated to discussions on metropolis
- Blog.ar2com.de, a podcast with a worldwide analysis of megacities (focus Latin America)
- E-geopolis.eu Library of Congress Web Archives (արխիվացված Հոկտեմբեր 27, 2009): research group, university of Paris-Diderot, France
- See Ronald Daus´s bibliography, researcher at the Free University of Berlin
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Մետրոպոլիս» հոդվածին։ |
| ||||||
