Մեսրոպ (անձնանուն)

Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Մեսրոպ (այլ կիրառումներ)

Մեսրոպ Մեսրոպ
Տեսակ	արական անձնանուն
Ծագում
Ծագման շրջան	Մեծ Հայք
Ծագման լեզու	հայերեն
Ծագում	կապված է Մեսրոպ Մաշտոցի անվան հետ
Անվան այլ ձևեր
Կապված հոդվածներ	«Մեսրոպ» սկսվող էջեր

Մեսրոպ, տղամարդու հայկական անձնանուն է։ Տարածված է Մեսրոպյան ազգանունը։ Տոնացույցում Մեսրոպ Մաշտոցի անունը հիշատակվում է 3 շարժական տոներում։

Ծագում

Մաղաքիա Օրմանյանի ուսումնասիրությունը

Շատ ուսումնասիրողներ կապում են Մեսրոպ անվան ծագումը Մեսրոպ Մաշտոցի հետ։ Կ. Պոլսի հայոց պատրիարք (1896–1918 թթ.) Մաղաքիա Օրմանյանը իր «Ազգապատում» աշխատության մեջ գրում է, որ Մաշտոցի կրած Մեսրոպ անունը պատմության մեջ նախընթաց չունի, շատ մասնագետներ ստուգաբանում են այս անունը Մար Սերոբ կամ Տեր Սերոբե (Տէր Սերոբէ)։ Եկեղեցական ձեռագրերի մեջ անունը փոփոխություններ է կրել և այդ պատճառով հանդիպվում են Մեսրոբ, Մեսրովբ, Մեսրովպ, Մեսոփ և այլ ձևերով։

Վահան Սարգսյանի ուսումնասիրությունը

Համաձայն լեզվաբան, ԵՊՀ Ռոմանական բանասիրության ամբիոնի վարիչ, բ.գ.թ., Վահան Սարգսյանի Մեսրոպ անունը (ինչպես նաև Մաշտոց ազգանունը) նման չէ հայկական որևէ անվան։ Հնչյունական, լեզվաբանական չափանիշներով նա պարզել է, թե հնում այդ բառերը ինչ կառուցվածք պետք է ունենային, որ ընդունեին Մեսրոպ Մաշտոց ձևերը։ Նրա կարծիքով, Մեսրոպ անունը ծագում է Մեծ Սերվբե կազմությունից։ Մաշտոց բառը ծագումը է «մարդոց» բառից, որը նշանակում է «մարդկանց», այսինքն «Մեծ Սերվբե Մարդոց»։ Նա եզրակացնում է, որ Մեսրոպ Մաշտոց անունը ծածկագիր է, որը դարձել է Մեսրովբե Մաշտոց։

Այլ կարծիքներ

Հայ պատմաբան, փիլիսոփա, լեզվաբան Մատաթիա Գարագաշյանը կարծում է, որ Մեսրոպ անունը առաջացել է պարսկերեն «գրագիր», «քարտուղար» նշանակող «մյուշրիֆ» բառից։ Բ. Սարգսյանի կապում է անվան ծագամուը սիրիերեն «Մար-Սիովպ»-ին։ Գրիգոր Խալաթյանցը այդ ստուգաբանումները անընդունելի է համարում և տալիս է Մաշտոց անվան այլ բացատորւթյուն։ Հայերենում կա «մաշտել» բառը, որը նշանակում է « ճաղատանալ», հետևաբար «մաշտ» արմատը «ոց» մասնիկով («մաշտ+ոց»), նրա կարծիքով, նշանակում է «անմազ»։ Այլ կերպ է հասկանում «մաշտել» բառը Ստեփան Մալխասյանցը։ Նրա կարծիքով, այս անունը ծագում է «խուզել» բայից, իսկ «մաշտոցը» սարք է, որով խուզում են (մկրատի կամ ածելու նման)։ Նիկողայոս Ադոնցը պնդում է, որ «Մաշտոցը» ծագում է իրանական mazd-ак անունից հայկական թաղաքշական մասնիկի ավելացումով։ Կան նաև Մեսրոպ անվան ծագման բազմաթիվ այլ տեսակետներ։

Կորյունի աշխատանքներում հիմնականում օգտագործվում է Մաշտոց անվանաձևը, և միայն վերնագրում է օգտագործված Մեսրովպ կամ Մեսրոպ անունը։ Մովսես Խորենացու մոտ հաջորդաբար օգտագործվում է Մեսրոպ (Մեսրովպ) անունը և միայն մեկ դեպքում Մաշտոց։ Անհատ հույն հեղինակի մոտ այս անունը հիշատակվում է որպես «Μεστίζη» և «Μεστή(ν)τζη»։

Հայտնի անվանակիրներ

• Մեսրոպ Մաշտոց
• Մեսրոպ Թաղիադյան
• Մեսրոպ Ա Արտազեցի
• Մեսրոպ Ամատունի
• Մեսրոպ Տեր–Մովսիսյան
• Մեսրոպ Բ Մութաֆյան

Տես նաև

• Հայկական ծագում ունեցող անձնանունների ցանկ

Գրականություն

• Հրաչյա Աճառյան, Հայոց անձնանունների բառարան, 1942-1962, Երևան
• Բախտիար Հովակիմյան, «Հայոց ծածկանունների բառարանը», 2005 թ.
• «Բառարան յատուկ անուանց», Վենետիկ, 1769
• Կարապետ Դուրգարյան, Անվանագիրք, 1985 Երևան